23214	MAT 1:1	Ja Jesucristo arja' riy rumam can ja rojer rey David in chakaja' riy rumam can ja rAbraham. Jawa' ja xtintz'ibaj ri' jawa' quebi' ja rati't rmama' ja Jesucristo.
23219	MAT 1:6	Ja Isaí, tatixel rxin ja rojer rey David. Ja David, tatixel rxin Salomón, in ja rute' ja Salomón jari' ixok ja rxjayil Urías nabey.
23230	MAT 1:17	Jawa' quebi' ja rati't rmama' ja Jesucristo in tok namajto cajlaxic ruq'uin ja rAbraham in narq'uisa' ruq'uin ja rey David e catorce canojel. In tok namajto chic cajlaxic ruq'uin David in narq'uisa' chipan ja tiempo ja xec'amarel wi' ja raj Israel pa Babilonia e catorce chakaja'. In tok namajto chic cajlaxic chipan ari' tiempo in narq'uisa' ruq'uin ja Cristo e catorce chakaja'.
23231	MAT 1:18	Ja Jesucristo tok xalaxi quewa' rbanic ri'. Ja María ja rute' arja' rya'on chic ruchi' tre ja José chi nc'ule' ruq'uin. Pro ja tok maja'n tiquec'am qui' chaka jalal tok xotakixi chi yawa' chic ja María chi nq'ueje' jun ti ral. Pro rmal ja rEspíritu Santo samaji chewi' tok queri' xuban.
23232	MAT 1:19	Ja c'a José ja xajalal maja'n toc rchajil arja' utzlaj achi chewi' tok xpokonaj xuya' ta ruq'uix ja María. Rmalc'ari' tok xuch'ob chi pan ekal nuyoj ja c'ulbic.
23233	MAT 1:20	Pro kas c'a queri' rmajon rch'obic ja tok chaka jalal winakar jun ángel rxin ja kajaw Dios pa rwaram in xbij tre: —José ja rat riy rumam can ja rojer rey David, ma taxbej ta awi', tac'ama' ja María como ja tac'al ja c'o pa gracia, Espíritu Santo samajin rxin.
23236	MAT 1:23	—Bien tec'waxaj ja wari', c'o jun k'apoj xtan nyawaj na in rmalari' tok nq'ueje'e jun ti ral tala'. Jari' tala' Emanuel xtibina'ax tre. Queri' ja tz'ibtal can. Emanuel tibij tzij Dios c'o kuq'uin.
23238	MAT 1:25	Pro ja tre tiempo tok maja'n talaxi ja ti ral ja María ja nabey winak ni majun nak ta queban. Ja c'a José tok xuya' rubi' ja tac'al, Jesús xbina'aj tre.
23239	MAT 2:1	Ja c'a Jesús, chipan ja tinamit Belén xalax wi' ja c'o pa rcuenta Judea. Jari' tiempo ja Herodes arja' ocnak rey. C'ac'ari' ec'o ca'i' oxi' achi'i' epenak chipan jun nación ja c'o pan oriente, eje'e' xe'urkaj chipan ja tinamit Jerusalén. Jari' achi'i' e magos neche'xi. Eje'e' quemaj rc'axaxic chique ja winak:
23240	MAT 2:2	—¿Bar c'o wi' ja yaqui' ja c'a xalaxi ja Rey ewxin ja rix aj Israel? Como ja rajoj c'o jun ch'umil katz'atonto pan oriente ja nk'alasan rxin in camic okpenak chi nurkaya'a' ruk'ij, xeche'e.
23241	MAT 2:3	Ja c'a rey Herodes tok xc'axaj chi c'o chic jun rey xalaxi congana junwi' xuna' in canojel ja rec'o pa Jerusalén junwi' quic'axaj chakaja'.
23242	MAT 2:4	Ja c'a Herodes xerumol canojel ja jefe quixin sacerdote e cachbil ja maestro ja netijon quixin ja winak tre ja ley xin Dios ja tz'ibtal can ojer rmal ja Moisés in quewa' xc'waxaj chique ri': —¿Bar tri' nalax na wi' ja Cristo? ne' chique.
23246	MAT 2:8	C'ac'ari' xerutakel pa Belén in xbijel chique: —Jix ja pa Belén, jecanoj chi utz ja tac'al bar kas xtewila' wi'. Ja c'a tok xtewila' tetaka'to rbixic chwe utzc'a chi ninbe anin chakaja' chi nenya'a' ruk'ij, ne'el chique.
23247	MAT 2:9	Ja tok xac'axtaj cumal ja bix chique rmal ja rey c'ac'ari' xebe. Pro ja c'a ch'umil ja quitz'atonto pan oriente jari' c'amo'el quebey. Ja c'a ch'umil tok xekaj pa rujic ja bar c'o wi' ja tac'al ma xbin chi ta.
23249	MAT 2:11	C'ac'ari' xe'oc chipan ja jay in quetz'at ja tac'al rachbil ja María ja rute'. Xexuque' chwach ja tac'al, quemaj rya'ic ruk'ij. C'ac'ari' quiwasajto ja quic'amonel ja nimak rjil in c'oli quisipaj tre. Ja quisipaj tre, oro in nakun je'e ja qui' rxula' cani' tre incienso in mirra.
23250	MAT 2:12	C'ac'ari' xebe chic chipan ja quitinamit pro como bix chique pan achic' chi maquemeloj chic ruq'uin ja Herodes chewi' tok junwi' chic bey quec'amel.
23251	MAT 2:13	Ja tok ebenak chic ja magos c'o jun ángel rxin ja kajaw Dios winakar chwach ja José pan achic' in quewa' xbij tre ri': —Catyictaji, tac'ama'el ja tac'al rachbil rute', quixanmaji, jix pan Egipto in tri' nixeq'ueje' wi'. C'a anin na ninbin chawe ja tok xquixmelojpi chic. Queri' nbij chawe como ja Herodes arja' xajalal maja'n tumaj rcanoxic ja tac'al chi ncamsaj, ne' tre.
23252	MAT 2:14	C'ac'ari' c'asoji ja José in yictaji, xuc'amel ja tac'al rachbil rute', xebe pan Egipto chak'a'.
23254	MAT 2:16	Ja c'a Herodes tok xutz'at chi ban can tre ni mta cumal ja magos congana kuluj rmal ja ryewal. Xuya'el jun orden chi necamsaxi ja rac'ala' ja tak ala'i' ja rec'o pa Belén in chakaja' ja rec'o pa tak lugar chinakaj ja Belén. Canojel ja quimajon jujun caca' tak quijuna' necamsaxi. Como ja Herodes bin tre cumal ja magos nak tiempo kas winakarnakto ja ch'umil jari' tiempo xoc rbase jaru' tak quijuna' ja necamsaxi.
23258	MAT 2:20	—Catyictaji, tac'ama'el ja tac'al rachbil rute', jix, quixmeloj chipan ja nación Israel como ecamnak chic ja winak ja c'o quigana nquicamsaj ja tac'al, ne' tre.
23259	MAT 2:21	C'ac'ari' c'asoji in yictaji, xuc'amel ja tac'al rachbil rute', xebe, xemeloj chipan ja nación Israel.
23262	MAT 3:1	Xerila' ja tiempo chi ja Juan Bautista arja' peti, ntajini nuya' rbixic ja rtzobal Dios chipan jun lugar kas talani c'o pa rcuenta Judea.
23263	MAT 3:2	Quewa' nbij chique ja winak ri': —Teq'uexa' ja rena'oj in teya'a' can ja ritzelal como xa nnakajinto ja gobierno xin chila' chicaj, ne' chique.
23264	MAT 3:3	Ja Juan jari' ja bitajnak can ojer chi npi na, quewa' bitajnak can tre rmal ja profeta Isaías ri': —C'o jun kulaj nc'axax chipan ja lugar ja kas talani, quewa' nbij ri': —Techomarsaj chi utz ja rubey ja kajaw Dios, jic teya'a'. Queri' ja tz'ibtal can tre ja Juan.
23265	MAT 3:4	Ja c'a Juan puro rsamal camello ocnak ja rtziak rcojon in c'o jun cincha rcojon xerupan. Ja rocnak rq'uexwach rway, sac' nerutij in raxcab chakaja' ncanoj pa tak k'ayis.
23266	MAT 3:5	In nij ec'o wi' winak ne'ekaj ruq'uin cani' chique ja raj Jerusalén in chique ja rec'o chipan ja jule' chic lugar ja c'o pa rcuenta Judea in chakaja' canojel ja rec'o chinakaj ja binelya' Jordán.
23267	MAT 3:6	Ja c'a tok xe'ekaj ruq'uin xeba̱n bautizar rmal chipan ja binelya' Jordán in tri' quechol wi' ja quil quemac.
23268	MAT 3:7	E q'uiy chique ja fariseo e cachbil ja saduceo eje'e' xe'ekaj ruq'uin ja Juan chi neba̱n bautizar rmal pro ja c'a Juan tok xerutz'at arja' xbij chique: —Ixix congana itzel tak na'oj ewc'an, ix cani' jule' itzel tak cumatz. ¿Nak bin chewe chi nixanmaj chwach ja nimlaj juicio ja nnakajinto?
23269	MAT 3:8	Ja kas mero rubey chi neban tiwachini ja rutzil pa tak ewanma, nijawari' yatal chewij chi neban ja wi katzij chi eq'uexon chic ja rena'oj.
23270	MAT 3:9	In maxta quewa' tech'ob kaj pa tak ewanma ri': —Ajoj ok riy rumam can ja rAbraham rmalari' ok rtinamit Dios, maxta quixche'e. Queri' nbij chewe como ja Dios ni ma c'ayew ta tre nerwinakarsaj jule' riy rumam ja rAbraham trela' jule' abaj le'.
23271	MAT 3:10	In chakaja' ja camic ri' xa nakaj c'oto chi wi' ja juicio xin Dios cani' rbanic jun iquiaj chomin chic xajalal maja'n tichoy jule' che' tre. Ja c'a che' ja mta utz rwach nuya' jari' nchoyi nojelal in nporox pa k'ak'.
23272	MAT 3:11	Anin, ya' ncoj ja nixnbanbej bautizar in tok nixban bautizar jari' retal chi ech'obon chic chi neq'uex ja rena'oj in neya' can ja ritzelal. Pro c'o chi na jun penak ja xajalal maja'n tumaj ja rsamaj, arja' más chi na nim ja poder c'o pa ruk'a' chinwach anin. Anin ma yatal ta chwij xquintiloc ta ruq'uin nixtac'a chi ruc'axic ja rxajab. Arja' nixruban bautizar pro Espíritu Santo in k'ak' ja nixrbanbej bautizar.
23274	MAT 3:13	Ja c'a Jesús arja' xelto pa Galilea, be ruq'uin ja Juan chuchi' ja binelya' Jordán. Ja rch'obonel chi nbe neba̱n bautizar rmal ja Juan.
23275	MAT 3:14	Pro ja tok xekaji, ja Juan matirajo' nuban bautizar, quewa' xbij tre ri': —Pro ja kas rubey, anin ja quinabana' bautizar, pro jari' taka'an atat nawajo' chi natnuban bautizar, ne'e ja Juan.
23277	MAT 3:16	Ja Jesús tok chaka maril bantaj bautizar xelto pa ya' in chaka jalal tok jaktaji ja caj. C'ac'ari' xutz'at ja rEspíritu Santo xin Dios cani' jun ajsakaxic' kajto ruq'uin.
23281	MAT 4:3	Ja c'a diablo ja takchinel arja' xekaj ruq'uin ja Jesús in quewa' xbij tre ri': —Ja wi katzij chi atat ja rat Ralc'wal Dios tabij c'a trewa' ja jule' abaj ri' chi noc way, ne' tre.
23282	MAT 4:4	Ja c'a Jesús xbij tre: —Tz'ibtal can chipan ja rtzobal Dios chi ja winak ma ruyon ta way nc'atzin chique tre ja quic'aslemal pro nojel ja rtzobal Dios jari' nc'atzin chique chakaja', ne'e.
23286	MAT 4:8	Ja c'a xuban chic ja diablo, xuc'amel chic ja Jesús, xebe parwi' jun nimlaj jayu'. Ja c'a tok xe'ekaji xumaj rc'utic chwach ja gobierno rxin nojel ja tinamit ja c'o chwach'ulew in nojel ja meba'il rxin
23287	MAT 4:9	in xbij chic tre: —Wi xcatxuque' chinwach wi naya' nuk'ij, anin njach pan ak'a' ja gobierno rxin nojel ja tinamit ja nmajon rc'utic chawach le', ne' chic tre.
23288	MAT 4:10	Ja c'a Jesús quewa' xbij tre ri': —Jat, catel chinwach Satanás como tz'ibtal can chipan ja rtzobal Dios chi xa ruyon ja Dios ja rawajaw catxuque' chwach, xa ruyon arja' taya'a' ruk'ij, queri' nbij, ne' tre.
23289	MAT 4:11	C'ac'ari' be ja diablo, xuya' can ja Jesús in ja Jesús chaka jalal tok xepi jule' ángel xurquito'o'.
23290	MAT 4:12	Ja c'a Jesús tok xekaj rbixic ruq'uin chi coji ja Juan Bautista pa che' c'ac'ari' xuya' can ja lugar ja bar c'o wi', be pa Galilea.
23291	MAT 4:13	Ja c'a tok xekaji ja pa Nazaret ma xq'ue ta tri', be pa Capernaum in tri' q'ueje' wi'. Ja Capernaum chiya' c'o wi', tri' c'o wi' ja bar c'o wi' ca'i' lugar, jun rbina'an Zabulón in jun chic Neftalí rubi'.
23293	MAT 4:15	—C'oli xtibantaj na chipan ja ca'i' lugar Zabulón in Neftalí, jari' lugar tri' c'o wi' ja bar c'o wi' ja ya', chajuparaj binelya' Jordán c'o wi', pa rcuenta Galilea c'o wi' ja bar ec'o wi' ja winak ja ma e aj Israel ta.
23294	MAT 4:16	Ja winak ja rec'o chipan ari' lugar, nabey xa pa k'ekumal ec'o wi' pro nquetz'at na jun nimlaj luz, ja nabey ec'o chipan jun bey ja xa camíc rc'amonto pro nsakirsax na quebey chiquewach rmal ja luz. Queri' ja bitajnak can.
23295	MAT 4:17	Ja c'a Jesús jari' k'ij xumajel rbixic ja rtzobal Dios chique ja winak in quewa' nbij chique ri': —Ja gobierno xin chila' chicaj xa nnakajinto rmalc'ari' tok nbij chewe, teq'uexa' ja rena'oj, teya'a' can ja ritzelal, ne' chique.
23296	MAT 4:18	Ja c'a Jesús arja' kas rmajon binem chuchi' ja ya' rbina'an Galilea ja tok ec'o ca'i' achi'i' xeruwil e alaxic, jun rbina'an Simón ja c'o chic jun rubi' Pedro ne'xi, in jun chic Andrés rubi'. Eje'e' como e chapol ch'u' kas quimajon rq'uiakic ja c'am pa ya' ja tok xe'iltaji rmal ja Jesús
23297	MAT 4:19	in quewa' bix chique rmal ri': —Jo' quixtre' chwij, anin nya' na jun samaj chewe pro ma chapoj ch'u' chi ta ja neban, winak chic ne'ecanoj, xeche'xi.
23301	MAT 4:23	Ja c'a Jesús arja' be nat nakaj chipan ja departamento Galilea, nertijoj ja winak pa tak jay xin molbal ri'il ja bar nquemol wi' qui' chi rc'axaxic ja rtzobal Dios, nuya' rbixic chique ja utzlaj tzij tre ja gobierno xin chila' chicaj in chakaja' ec'oli ja yawa'i' nertzursaj xa nak ta nti'on chique.
23302	MAT 4:24	In be rbixic chipan nojel ja lugar je'e ja c'o pa rcuenta Siria. Xec'amarel ruq'uin ja yawa'i' pro canojelal. Xa nak ta chi yobilal cuc'an, xa nak ta nti'on chique, wi ec'o itzel tak espíritu e'ocnak chique, wi c'ol ataque chique, wi e sica', xec'amarel canojelal ruq'uin in xertzursaj.
23303	MAT 4:25	In congana e q'uiy ja winak xetre'el trij cani' chique ja rec'o chipan ja departamento Galilea in chique ja rec'o chipan ja lugar rbina'an Decápolis in chique ja raj Jerusalén in ja rec'o chipan jule' chic tinamit ja c'o pa rcuenta Judea in chique chakaja' ja rec'o chajuparaj ja binelya' Jordán.
23304	MAT 5:1	Ja c'a Jesús tok xutz'at chi congana e q'uiy ja winak arja' be, jote' chwach jun jayu', xuwil jun lugar in tri' tz'abe' wi'. Ja c'a rdiscípulo eje'e' xe'ekaj ruq'uin.
23307	MAT 5:4	Congana qui'il chique ja winak ja netajini ne'ok'i in nebisoni, congana qui'il chique como nyukbax c'a quec'u'x ari'.
23308	MAT 5:5	Congana qui'il chique ja winak tok c'oli nquewil chipan ja quic'aslemal in eje'e' ni pa ruk'a' Dios wi' nquejach wi', congana qui'il chique como chique nyataj wi' jun herencia. Ja herencia ja nyataj chique jari' ja rwach'ulew.
23309	MAT 5:6	Congana qui'il chique ja winak ja congana nquiyarij nquetzuk ja canma tre ja rutzil xin Dios, congana qui'il chique como ja rutzil nquiyarij jari' xtinoj na pa tak canma.
23314	MAT 5:11	Congana qui'il chewe ja tok nixtz'uji nixyok'i in tok nba̱n itzel chewe in tok nojel rwach ja ritzelal nbix chewe ja ma katzij ta pro mwal anin tok nba̱n queri' chewe.
23315	MAT 5:12	Ja tok queri' nqueban chewe quixquicoti pro congana quixquicoti como jari' c'o jun nimlaj rtojbalil ja nyataj na chewe chila' chicaj. Quixquicoti como queri' ban chique ja rojer tak profeta chakaja' ban itzel chique.
23316	MAT 5:13	Ja rixix ix cani' atz'am, neban qui' tre ja quic'aslemal ja winak cani' nuban ja ratz'am ja nbano qui' tre ja nkati'. Pro ja ratz'am wi xtiyojtaji wi mchita rtzayil ¿nak c'a nchomarsbex chic rxin ari'? Ja wi queri' nuban jari' mchita noc wi', xa nch'akixel in npa̱k' chakan cumal winak.
23317	MAT 5:14	Ja rixix ix cani' luz, nesakirsaj quebey ja winak chiquewach wawe' chwach'ulew. Cani' tre jun tinamit parwi' jayu' c'o wi' mta moda ja maquita ntz'attaji.
23318	MAT 5:15	In cani' chique winak mta jutij xtiquetzij ta jun candil xtiquijupba' ta c'a jun caxon trij. Ja nqueban, nquetzij ja candil in nquijecba' utzc'a ja winak ja rec'o pa jay pa sak neq'ueje' wi' canojelal.
23319	MAT 5:16	In quirtac'ari' nuban ja luz ja c'o pa tak ewanma ixix chakaja', tisakirsaj quebey ja winak chiquewach utzc'a ja winak tok nquetz'at ja rutzil neban, eje'e' xtiqueya' ta ruk'ij ja Tatixel ewxin ja c'o chila' chicaj.
23320	MAT 5:17	Maxta tech'ob chwij chi anin inpenak chi nunyojo' ja ley xin Dios ja tz'ibtal can rmal ja Moisés nixtac'a ja ta chakaja' ja bin can je'e cumal ja profeta. Ma queri' ta, ma inpenak ta chi nunyojo', anin inpenak chi nunbana' cumplir.
23321	MAT 5:18	Queri' nbij chewe como jari' ley ni nbantaj wi' cumplir nojelal, nixtac'a c'o ta jutz'it tre ja maquita nbantaj cumplir. Ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri', ma c'ayew ta nq'uisi caj nq'uisi rwach'ulew chwach ja c'o jun ti punto tre ja ley ja maquita nbantaj cumplir.
23322	MAT 5:19	Ja winak xa nak ta chi winakil wi c'o jun mandamiento rxin ja ley wi nqueban tre ni mta, masqui jari' mandamiento ma kas ta rjawaxic chi nnimaxi neche' tre, in wi queri' ja nquec'ut chiquewach winak, chakaja' eje'e' ma nimak ta quek'ij chipan ja gobierno xin chila' chicaj. Pro ja winak ja nquinimaj ja mandamiento in wi queri' ja nquec'ut chiquewach winak chakaja', eje'e' nimak quek'ij chipan ja gobierno xin chila' chicaj.
23323	MAT 5:20	Anin nbij chewe, ja rewutzil wi xa junan ja cani' cutzil ja maestro ja netijon quixin ja winak tre ja ley xin Dios, wi xa junan ja cani' cutzil ja fariseo jari' ni maquixoc wi' chipan ja gobierno xin chila' chicaj, ni rjawaxic wi' chi nech'ucla'aj ja rewutzil.