23214	MAT 1:1	Ngel evi naul ne metka se Iesu Kristo metka se Devet, ko metka se Epram.
23215	MAT 1:2	Ko nise jinibb nir re metka nen: Epram womu jer. Ko Epram evesi Aesak, ko Aesak evesi Jekop, ko Jekop evesi Juta ko niaken sen nir.
23216	MAT 1:3	Ko Juta evesi Peres ko Sera, nuru ko tasu se nuru ko Tamar; ko Peres evesi Esron, ko Esron evesi Ram.
23217	MAT 1:4	Ko Ram evesi Aminatap, ko Aminatap evesi Nason, ko Nason evesi Salmon.
23218	MAT 1:5	Ko Salmon evesi Boas nga tasu sen Reap, ko Boas evesi Opet nga tasu sen Rut, ko Opet evesi Jese.
23219	MAT 1:6	Ko Jese evesi Numal Devet, ko Numal Devet elesi luwe kele nesevin se Uria, ko evesi Solomon.
23220	MAT 1:7	Ko Solomon evesi Reopoam, ko Reopoam evesi Apia, ko Apia evesi Asa.
23221	MAT 1:8	Ko Asa evesi Jeosapat, ko Jeosapat evesi Joram, ko Joram evesi Usia.
23222	MAT 1:9	Ko Usia evesi Jotam, ko Jotam evesi Eas, ko Eas evesi Esekia.
23223	MAT 1:10	Ko Esekia evesi Manasa, ko Manasa evesi Amon, ko Amon evesi Josia.
23224	MAT 1:11	Ko Josia evesi Jekonia ko niaken sen nir. Renge daron nen ko aron tertere nir arteka twenir van re Bapilon e suri nuval.
23225	MAT 1:12	Arteka twenir jile osuw, ko Jekonia evesi Sealtiel, ko Sealtiel evesi Serupapel.
23226	MAT 1:13	Ko Serupapel evesi Apiut, ko Apiut evesi Eliakim, ko Eliakim evesi Asor.
23227	MAT 1:14	Ko Asor evesi Satok, ko Satok evesi Akim, ko Akim evesi Eliut.
23228	MAT 1:15	Ko Eliut evesi Eliesar, ko Eliesar evesi Matan, ko Matan evesi Jekop.
23229	MAT 1:16	Ko Jekop evesi Josep diwen se Merri, nga mivi tasu se Iesu nga marveruse Mesaea.
23230	MAT 1:17	M̃itipatun re metka renge Epram, musuwsuw re Numal Devet, evi metka esngavöl drromon ivij (14). Ko m̃itipatun kele renge Devet, musuwsuw re daron nga marteka twenir van re Bapilon, evi metka esngavöl drromon ivij kele. Ko m̃itipatun kele renge daron nga marteka twenir van Bapilon mijpari daron nga Kristo m̃iak e, evi metka esngavöl drromon ivij kele.
23231	MAT 1:18	Iesu Kristo errmali iel ngatan erpel. Arlingi ore Merri, Iesu tasu sen. Ko setewor evan ji diwen sen Josep, ko Merri etaole nga m̃ilesi nga ni m̃itetaur. Suri Nem̃in On ko esilvi ni.
23232	MAT 1:19	Ko Josep, Merri diwen sen, evi jinibb nga mumomsawos m̃irres, ko orrorrmi p̃ilinglingi silveni nesen sen bbong; omusus puwrai tevi jinibb nir, tuloli Merri non tiwis.
23233	MAT 1:20	Ko daron nga murrorrmi nanu ngel e nir, ko anglo san se Atua eplari jin renge bori san ko owrai owra “Josep, nik kuvi metka se Devet, sete kupmetutu kuptekai ko wor Merri pivi nesevin som. Suri bipi nga musloi ngok, Nem̃in On ko elai tevi.
23234	MAT 1:21	Mian ko vinok Merri pia-wosi natun norman san, ko kupa-lingi nisen piwajie Iesu. Suri ni pia-tekai tweni jinibb sen nir renge nololien ser.”
23236	MAT 1:23	“Nesen m̃elakel osloi bipi mian ko pia-wosi natun norman san, ko para-lingi nisen piwajie Emanuel.” Ko nais nen arieni erpel: “Atua eptevi kerr.”
23237	MAT 1:24	Mian ko Josep emra re meturen sen; ko ololi suri erpe nga anglo se Numal muwrai tevi ni, ko etkai nesevin sen.
23238	MAT 1:25	Ko sete evan jin ejpari daron nga muwosi natun norman m̃iak. Ko daron nga m̃iak jile musuw, ko elngi nisen ewajie Iesu.
23239	MAT 2:1	Iesu eak renge Betliem ne Jutia, ko renge daron nen, Erot evi batu numal. Ko sete epriv, ko jinibb sopor nga norongwosien ser milep arivel re vanu m̃inij san nga muto ngasu renge Is, ko arini Jerusalem e.
23240	MAT 2:2	Ko arsusi arwera “Nibeni bipi wel nga m̃iak nga pivi numal se m̃eri Isrel nir? Namlesi moju sen eplari, ko namini tweni nablotoe ni.”
23241	MAT 2:3	Daron nga numal Erot murnge nanu ngel e ko eririr elep, ko erpok kele re m̃eri Jerusalem kele nir aririr elep kele.
23243	MAT 2:5	Ko nir arij weli ni, arwera “Mesaea p̃iak renge Betliem re Jutia. Suri nale san se Atua nga propet san muli wowomue tuwi ngel, owra
23244	MAT 2:6	‘Ko nik, Betliem re Jutia, setete kuwelili renge jinibb nga marlelep nir renge Jutia. Natum san nga pia-pelari jim pivi numal nga pia-metmete jinibb suk nir m̃eri Isrel.’”
23246	MAT 2:8	Arwera suri jile tevi, ko Erot ekrekrasir owrai tevir, “Erres, kapan kappej bipi wel nen p̃irres, ko poro kaplesi ni, ko kaploli inu borongwose; ko inu kele ban bolotoe ni.” Ko Erot okoni twenir arivel van Betliem e.
23247	MAT 2:9	Ko daron nga marivel kele vajin, ko arlesi kele moju nga; ko artaole, ko arir temijpal. Ko moju nga owowomu kele nir, ko nir arvijuri. Arvijuri moju nga mian ko oto jer mare momsawose naim nga Iesu m̃iak ren.
23249	MAT 2:11	Ko daron nga maran loloim e, arlesi bipi wel nen nuru tasu sen Merri. Ko arjipa van ngatan ko arlotoe ni. Arlotoe jile ko arsaro van renge nolo narr ser, ko arlai merrenien ser tevi ni, arla gol ko prangkinsens ko mir.
23250	MAT 2:12	Mian ko vitunen vajin arlesi bori san nga Atua ewer orer sete parkali lweni ji Erot e. Ko arkali lweni re sel m̃inij e van renge vanu ser e.
23251	MAT 2:13	Ko daron nga lartul nga norongwosien ser milep marivel e vajin, ko anglo san se Atua eplari ji Josep renge bori san ko owrai tevi owra “Kuptur imare kupwosi bipi wolok ko tasu sen, kapwolu van Ijip mun e. Ko kaplik iok pijpari daron nga bea-wera lweni nale tevim. Suri Erot owra pirevji pini, ko otomori pa pipej.”
23252	MAT 2:14	Daron nga anglomuwrai jile tevi Josep nat nga mupong nen, ko Josep otur imare, owosi bipi wel nen, ko nir tasu sen arwolu van Ijip mun e.
23253	MAT 2:15	Ko arlik iok ejpari nga Erot mimij. Ngok eplari osorsan tevi nale se Atua nga propet sen san muwrai wowomu pae tuwi, “Inu beveruse natuk piplari Ijip ko vini.”
23254	MAT 2:16	Mian ko vitunen vajin Erot orongwose jinibb ne Is nen arkerkerasi, ko ololar lengleng. Ko okoni jinibb ne nuval sen parevji pini bipi norman nir re Betliem ko rrale p̃etp̃eti Betliem, nga sia ser ejpari eru ko sia ser mulwi vitan. Ngel osorsan tevi daron nga jinibb ne Is marwerai tevi.
23256	MAT 2:18	“Arunge dingen san renge ngaim ne Rama, arting nga arting lengleng. Rejel ko etengsi natun, ko omusus parjinge, suri natun armij pa osuw.”
23258	MAT 2:20	“Kuptur imare, kupwosi bipi wolok, ko kami tasu sen, kapluwi van re vanu Isrel kele e. Suri m̃er nga muwra pirevji pini bipi wolok emij pa osuw.”
23259	MAT 2:21	Ko Josep otur imare ko owosi bipi wel nen, ko arluwi van re vanu Isrel e.
23260	MAT 2:22	Mian ko Josep ornge kele nga Arkelaos ela wani milnge tata sen Erot, evi numal ne Jutia. Murnge ko emtutu pian iok e. Mimtutu pian iok e, ko elesi bori san kele nga Atua ewer ore sete pian, ko arwolu van re vanu ne Galili e.
23261	MAT 2:23	Ko arini arlik renge ngaim san nga nisen Nasret. Ngok eplari wor osorsan tevi nale se Atua nga propet sen san muwrai wowomu pae suri Kristo, “Ni parveruse m̃eri Nasret ko.”
23263	MAT 3:2	“Nolo kami pulululwi, suri otomori le pa batun vanu ne melrin p̃irrmali.”
23264	MAT 3:3	Suri Jon evi m̃er nga Atua m̃ijilwer suri renge nale ngel nga propet Aesea muli tuwi pa, muwra “Jinibb le san ekail renge lolo merwer, owra ‘Kaploli lilane sel se Numal puto metmet terai. Kaploli mesekle sel sen nir parmetet p̃irres.’
23265	MAT 3:4	Jon sunsun sen erpe propet Elaeja tuwi. Ori nevlu kamel, ko netatuw sen arloli nevlu buluk e. Ko re devjen nga re nanen sen e, elai nato nga mok-rowrow re mösmös ko narrlu sukabak nga m̃ierri orivi nanen sen.
23266	MAT 3:5	Ko nir jijle ne Jerusalem ko ne Jutia ko rrale nuwi seser ne Jortan arivel ko arini jin.
23267	MAT 3:6	Arini jin, ko daron nga marwera tweni nololien ser, ko Jon epaptaes nir renge nuwi seser ne Jortan.
23268	MAT 3:7	Ko daron nga m̃ilesi Parasi ko Satusi, nga marivi jinibb nga marlelep re m̃eri Isrel nir, ko Jon owrai tevir: “Kamivi jinibb nga kamsij O! Kamirpe metka ne num̃et. Ko weta, kami kamrongwos kapwolu asi ko renge lolaren se Atua nga pia-vini?
23269	MAT 3:8	Poro nolo kami pulululwi, rrek erres kapviseni wenen nen.
23270	MAT 3:9	Sete kapwerwerai tevi kami: ‘Epram evi metka se kerr, ko ngok rramivi pa jinibb se Atua ko.’ Nu nuwrai tevi kami: Atua orongwos p̃ilai nevöt nawon ngel nir ko p̃irienir parivi metka se Epram.
23271	MAT 3:10	Lelingen ngel artori batu deli oto metmet nga parta ototvi lap̃e nai nir; ko nai jijle nga marsij, sete wener marres mun, parta twenir parwirr nir van renge nabb nga m̃in.
23272	MAT 3:11	Nu nupaptaes nuwi e kami, kami nga nolo kami mulululwi. Ko san nga pivivitu suri inu, ni ean wor mare renge inu. Inu sete nurres rragrrag nuvter re b̃esai but sen nga m̃irae. Ni pia-paptaese kami re Nem̃in On ko nabb.
23273	MAT 3:12	Ni otori nai juljule san renge nevren nga pujlujle wene wit e nir, ko dokolvir parwirr lingi jelangir; ko p̃iser kortoni jelangir p̃ilngir renge b̃ep̃eim sen, ko pusli dokolvir renge nabb nga sete san orongwose pivsi pini.”
23274	MAT 3:13	Vitunen Iesu evel re Galili vini re nuwi seser ne Jortan, pian ji Jon p̃ipaptaese ni.
23275	MAT 3:14	Ko Jon owra p̃iwer ore ni, owra “Erpese nik kuvini jik nga inu b̃epaptaese nik? Erres ma poro nik kuppaptaese inu.”
23276	MAT 3:15	Ko Iesu erij weli, owra tevi ni: “Puto pirpok ko wor, nga rroporloli nanu jijle nga Atua mimrreni parpelari.” Ko ni epaptaese ni vajin.
23277	MAT 3:16	Ko Iesu daron nga m̃ipaptaes jile, evel lingi nuwi evesane, ko elesi melrin etp̃ir; ko elesi Nem̃in se Atua ojubbul erpe wum̃er, ko evini esilvi ni.
23278	MAT 3:17	Ko drrelan san eplari re melrin, owra “Morok evi natuk nga memrreni, nurnge erres elep suri ni.”
23279	MAT 4:1	Daron nga Jon m̃ipaptaes jile Iesu musuw vajin, Nem̃in On etkai Iesu van re lolo merwer nga Demij purrowrrowe ni.
23280	MAT 4:2	Ko Iesu elngi tweni nanen, owra pulot van ji Atua. Ko mulot mian mian mijpari vajin nabong ngavöl ivij (40), vitunen ko ornge numer eaji lenglenge.
23281	MAT 4:3	Ko Demij, nga mok-rrowrrowe jinibb, evini jin, owra puloli Iesu pivitan. Ko owrai tevi ni: “E, nik kuvi pa Atua natun, ko numer ajim. Kupwerai tevi nevöt nawon ngel nir, parivi niv.”
23282	MAT 4:4	Ko ni erij weli ni, owrai tevi ni, “Ejki, sete bololi, suri aruli erpel renge Nale On se Atua, ‘Jinibb sete orongwose pimaur kis e niv kobbong; pimaur e nale jile ngok nga miplari renge jingo Atua.’”
23284	MAT 4:6	ko owrai tevi, “E, nik kuvi pa Atua natun. Kuprow jubbul vitan. Suri aruli erpel renge Nale On se Atua: ‘Atua pia-koni anglo sen nir, parwosinik renge nevrer mare, suri nik tukjilaklak wos b̃elam renge nevöt.’”
23285	MAT 4:7	Ko Iesu owrai tevi: “Ejki, sete bololi, suri aruli kele erpel renge Nale On se Atua: ‘Nik sete kuprrowrrowe Numal Atua som te, pijki.’”
23286	MAT 4:8	Vesan kele Demij etkai Iesu van re botwen san nga muwu mare jer, ko evisenie ni batun vanu jile ne iel ngatan nir, ko nosrövien nen nir.
23287	MAT 4:9	Ko owrai tevi, “Poro nik kupjipa van ngatan kuplotoe inu, ko bea-lai nanu jile ngel nir tevim.”
23288	MAT 4:10	Ko Iesu owrai tevi ni, “Kupruj ngasu, Demij, suri aruli erpel renge Nale On se Atua: ‘Nik kuplotoe Numal Atua som, ko ni kobbong nik kupmajing sen.’”
23289	MAT 4:11	Muwrai jile tevi, ko Demij elinglingi ni. Ko anglo sopor arini ji ni ko armetmete ni.
23290	MAT 4:12	Vitunen Iesu ornge nale nen nga marlingi Jon renge naim ne nekaien, ko ni olwi van Galili e.
23291	MAT 4:13	Mivini Galili, ko setemun evan Nasret, elinglingi Nasret ojpon ko etajer van Kapaneam e, ko elik ie. Kapaneam evi ngaim san nga muto devje nuwito nga milep nga mubbun rrerrale nisen Galili, renge vanu ne metka se Sepulon ko Naptali.
23293	MAT 4:15	“Vanu se Sepulon ko vanu se Naptali re devje nuwi seser ne Jortan van re devjen nga ngalu e renge dis; jinibb nen nir arivi jinibb ne vare.
23294	MAT 4:16	Arivi jinibb nga marlik renge nemalik, mian ko arlesi vajin moron nga milep. Ko jinibb nir nga marlik renge vanu ne namol ne mijen, moron ngok eplari jir.”
23295	MAT 4:17	Renge daron nen, Iesu etipatun nga m̃iwerwer, owra “Nolo kami pululwi, suri otomori le pa batun vanu ne melrin p̃irrmali.”
23296	MAT 4:18	Renge nabong kele san, Iesu evel sere renge jeli nuwito ne Galili. Ko elesi niaken eru, Saemon nga marveruse Pita, ko Antru. Ortuwe niva renge nuwi, suri orivi jinibb nga morok-revrevei nai.
23297	MAT 4:19	Ko Iesu owrai tevi nuru, “Kopor-vijuri inu, ko inu bea-loli kamru kopor-ivi jinibb nga morok-revrevei jinibb.”
23298	MAT 4:20	Ko ngavilvil nuru orlinglingi niva se nuru ko orvijuri ni.
23299	MAT 4:21	Ko Iesu evel rujruj kele sopon ko elesi niaken kele eru, Jemes ko Jon, nuru tata se nuru Sepeti renge drrav ser, arilile niva ser. Ko everuse nuru.
23300	MAT 4:22	Ko ngavilvil nuru orlinglingi drrav ko tata se nuru, ko orvijuri ni.
23301	MAT 4:23	Ko Iesu evel jile re Galili, ko ok-visviseni renge naim gortien ser, ko ok-werwer suri nale nga m̃irres suri batun vanu ne melrin. Ko ok-loli nir nga marmesi mesien lele arres luwi.
23302	MAT 4:24	Mian ko nosp̃en sen arsup̃e renge Siria jile. Ko jinibb nir arwosi jinibb jijle nga marmesi vini jin. Armesi mesien lele: sopor niber arerer, ko sopor demij esisilvir, ko sopor nem̃i nai ololir armijmij, ko sopor nga niber sopor mimij. Ko ololi nir arres luwi.
23303	MAT 4:25	Ko delung elep arvijuri ni, jinibb ne Galili nir, ko Dekapolis nir, ko Jerusalem nir, ko Jutia nir, ko nir nga marlik van devje Jortan e.
23304	MAT 5:1	Daron nga Iesu m̃ilesi delung nir, ko otongsa van mare renge botwen san ko elik ngatan. Ko jinibb sen nir arini jin, arlik rrale.
23306	MAT 5:3	“Neiren renge nir nga norrorrmien ser mian ngatan, suri batun vanu ne melrin evi pa se nir ko.
23307	MAT 5:4	Neiren renge nir nga marok-taure dauren ne nololien, mian ko Atua pia-jinge nir ko.
23308	MAT 5:5	Neiren renge nir nga nolor maran ngatan jer, suri mian ko dan pia-ivi se nir ko, ko nanu jile nga marto rengen.
23309	MAT 5:6	Neiren renge nir nga marmerrmerreni nga murrun nga m̃irres puto p̃irres, erpe jinibb armerrmerreni nanen ser ko nuwi num̃er, mian ko Atua pia-la nanu nga marmerrmerreni tevir ko.
23310	MAT 5:7	Neiren renge nir nga marok-telasi jinibb, mian ko Atua pia-telasi tweni nir ko.
23311	MAT 5:8	Neiren renge nir nga nolor marwokwok, mian ko nir para-lesi Atua ko.
23312	MAT 5:9	Neiren renge nir nga marok-loli demat, suri mian ko jinibb nir para-veruse nir Atua natun ko.
23313	MAT 5:10	Neiren renge nir nga jinibb marloli m̃isij tevir suri arloli nanu nga marres, suri batun vanu ne melrin evi pa se nir ko.
23314	MAT 5:11	“Ko neiren renge kami poro jinibb nir parwor suri kami, ko poro nir parloli p̃isij tevi kami, ko poro nir parkerkeris p̃isij tevi kami, parwera nanu lele nga marsij suri kamivi inu jinibb suk nir.
23315	MAT 5:12	Kami kap̃ir pilep, suri nowli kami elep re melrin, osorsan tevi nowli propet san. Suri propet nir nga marwowomue kami tuwi, jinibb arloli esij ko pa tevir erpok.
23316	MAT 5:13	“Murru kami nga m̃irres arirpe sol se jinibb jijle nir nga marok-lingi re nanen ser. Ko poro nga sol dilten nga m̃irres pivel lingi jijle, ko p̃irres luwi pirpese ko? Erres re parlai ko parsor tweni, ko jinibb parivivel ren parbbötbböt ren vajin.
23317	MAT 5:14	“Ko murru kami nga m̃irres erpe moron se jinibb jijle nir. Moron sete orongwos puto teptepi; osorsan tevi ngaim nga milep san nga muto limjer mare re botwen.
23318	MAT 5:15	Ko poro jinibb san pusli nasul, ko sete orongwos putori ngatan; putori mare sopon, ko puloli jinibb jile parlesi moron.
23319	MAT 5:16	Kami kamivi nasul nen. Moron se kami pimor wor van ji jinibb jile, puloli jinibb jijle parlesi majingen se kami nga m̃irres, ko parsurövi Tata se kami nga m̃ilik renge melrin.
23320	MAT 5:17	“Sete kaprrorrmi inu nuvini tweni bolokloksi nale ne nesesreien nir ko nale se propet nir nga marto re Naul On. Inu sete nuvini tweni bolokloksir, ejki, nuvini tweni bololir parpelari le.
23321	MAT 5:18	Nuwretun nuwrai tevi kami, pia-jipari daron nga melrin ko iel ngatan pora-asi, sete bebje nale nesesreien san p̃iasi nawon, pia-jipari nga nanu ngel jijle nir para-pelari.
23322	MAT 5:19	Poro jinibb p̃isan putor otvi nale nga welwelili jer nen san renge nale nesesreien, ko pivisvisenie jinibb nga parloli pirpok kele, m̃ernen parveruse pivi jinibb nga welili jer renge batun vanu ne melrin.
23323	MAT 5:20	Inu nuwrai tevi kami, kaploli nanu nga parres, parasie jinibb nevisvisenien ne nale nesesreien nir ko Parasi nir. Poro pijki, setete kami kamrongwos kapan renge batun vanu ne melrin.