1	GEN 1:1	Jarluwarlany pa Kuttu ngartakpani pujurni nguwajaa ngapa yalkirijaa yimpiyimpi. Kujartikarra manya ngartakpani Ngarpungu. Jarluwarlany pa yarr ngunangani munga ngapa mapirri. Ngajirta nguwa ngunarla. Walypa Ngarpukurajangka pa kirilyyanani ngapangarni marnpa kankarnimarrangu. Nyanartijangka Ngarpu marni, “Parralanku pa tili.” Mapunparnila parralani tili nyanarti. Kurrinypala pila ngunangani tilijarra munga. Tili parralani, wali wirriyajarrinyala Ngarpu. Tiliwu parla wulyumarni. Yinijartila pinya yutukani jininyarajartijaa pukanyjajarti. Wali kajalkajal Ngarpungu ngartakpani tililiny. Nyanartijangka jirna Ngarpungu pinya ngurrujarrakujirni ngapajarra. Ngarpungu marni jarlu, “Ngurrujarrakujiwu pinya ngapajarra.” Wali mapunparnila ngurrujarrajarrinya pila ngapajarra. Kanarlany ngapa kankarni yimpiyimpirla, ngapawarlany kaniny. Yini yutukani yimpiyimpi Ngarpungu. Wali kujartikarra pinya ngartakpani ngapawarlany kankarni ngapawarlany kaniny. Nyanartijangka wartangurniwarlany pa ngartakpani nguwa. Ngarpungu marni, “Kayantajarrilu ngapa kaniny, yangkala pa nguwa mapirri ngunawujaa pamarr mapirri.” Wali Ngarpungu mapunparnila kayantakujirni ngapa, nguwa mapirrijaa pamarr mapirrila nguja. Ngunangani palu pamarrjaa nguwajaa jawurlata. Yinijarti pinya yutukani nguwajartijaa jawurlatajarti. Wali wirriyajarrinyala pa Ngarpu. Yarntarni Ngarpu marni, “Nguwanga pa wurrkal turtangku manawarntijaa yukawarnti. Nyanarti turtapungku, purlkajarriwula palu. Yarntarni kanarlany yitilalwarlany turtangku, yarntarni kiyijangka turtangku, yarntarni wurrkaljarriwu kiyijangka. Yangkartirni yuka kirlirni manawurti nganapartu nganapartu.” Wali mapunparnila palu turtapinya wurrkalwarnti paja yukawarntijaa manawarnti nganapartu nganapartu. Walimpa palu purlkajarrinya kiyijartijarrinyala. Yarntarni kanarlanyja turtapungku kiyijangka kirlirni. Kujartikarra nira turtapunganku yitilalwarlany yitilalwarlany. Wali wirriyajarrinyala Ngarpu. Wali kujartikarra manya Ngarpungu ngartakpani jawurlatajaa nguwajaa pamarr, yukawarntijaa manawarnti. Yarntarni wartangurniwarlany pa ngartakpani purangujaa yakarn. Ngarpungu marni, “Tilijarra pila ngunawu yimpiyimpirla parralanupurru. Purangu pa ngunawu jininyarapurru. Jininyara pa parralanku nguwa. Kanarlany yakarn ngunawu pukanyjapurru. Pukanyja pa parralanku nguwa.” Mapunparnila pinya Ngarpungu ngartakpani purlkajarra purangujaa yakarn. Yangkarti layiwarlany purangu pa purlkajinyangu jininyarapurru. Kanarlany lamparn pa pukanyjapurru yakarn. Nyanartijangka ngurrujarrajarrinyala pila jininyarajaa pukanyja. Pinayungany parlipanya purangurlu. Turtapungany kumantawarlany kumantawarlany, wali pinarrila parlipa nguniny. Nyanartijangka purangu karla takurryanany, mungajarrilanypala pukanyjajarrilany. Yarnta purangu parlipangu kurnakwantilany makurrajaa parranga, yarnta yitilal. Yarnta manya Ngarpungu ngartakpani wirlwarnti. Yutukani manya yimpiyimpirla purangujaa yakarn, wirlwarnti mapirri, wirriyajarrinyala. Wali kujartikarra manya Ngarpungu ngartakpani tiliwarnti yimpiyimpikarrajiwarnti. Yarntarni wartangurniwarlany pa ngartakpani kuyiwarnti ngapakarrajiwarntijaa yalkirikarrajiwarnti. Ngarpu marni, “Kuyiwarnti pajajinyangu ngunawu ngapawarlany ngapawarlany, kapiwarntijaa kuyiwarnti yangka pakitkarra yanany ngapakarrajiwarnti. Yarnta jirikiwarnti pajajinyangu palu lapalku yimpiyimpirlal.” Mapunparnila manya ngartakpani nukarnini kapiwarnti purlkapurlka lamparnlamparn. Kuyiwarntiwarlany ngapakarrajiwarntiwarlany manya ngartakpani pakitkarrajartiwarnti wurnajartiwarnti. Nyarnakarrajiwarntijaa partikarrajiwarntijaa rirringkikarrajiwarnti manya ngartakpani Ngarpungu. Kanarlanywarnti manya purlkawarntijinyangu ngartakpani. Jirikiwarnti manya ngartakpani nukarnini purlkapurlka lamparnlamparn. Wirriyajarrinyala Ngarpu. Marnila manyanangu Ngarpungu kuyiwarntiwu ngapakarrajiwarntiwujaa yalkirikarrajiwarntiwu, “Wulyu marnanya ngartakpani. Ngajirta nganta nyurrawarntimipa nguna. Jukuwarnti mantanya martawu kanarlanywarnti, pajajarriwula palu. Yarntarni palunya jirna jukuwarntiwarlany martawu. Kujangkurrarni kujangkurrarnila pajajarrinyanku. Yarr palu ngunawu kuyi pajajinyangu wanyjurlajarra ngapawarlany ngapawarlany kuyipartu kuyipartu palu ngunawu. Jirikiwarnti palu pajajinyangu ngunawu wanyjurlajarra.” Wali kujartikarra manya Ngarpungu ngartakpani kuyiwarnti ngapakarrajiwarntijaa jirikiwarnti yalkirikarrajiwarnti. Yarntarni wartangurniwarlany manya ngartakpani nguwakarrajiwarnti. Ngarpungu marni, “Kuyiwarnti pajajinyangu ngunawu nguwanga nganapartu nganapartu purlkapurlka lamparnlamparn jinajartiwarntijaa jilpirtijartiwarnti.” Mapunparnila manya ngartakpani Ngarpungu kuyiwarnti nganapartu nganapartu jilpirtijartiwarntijaa jinajartiwarnti palkakarrajiwarnti. Wirriyajarrinyala pa. Nyanartijangka Ngarpu marni, “Ngartakpankurlipa piyirn ngalimpajilinyparni, nyapartukarra parlipa nguniny. Maja manyanangu ngunawu kuyiwarntiwu nguwakarrajiwarntiwujaa yalkirikarrajiwarntiwujaa ngapakarrajiwarntiwu mapirri.” Mapunparnila Ngarpungu ngartakpani piyirn nyantujilinyparni. Ngarpujilinyparni pa ngartakpani piyirn. Nganpayijaa marnin pinya ngartakpani. Marnila pilangu Ngarpungu, “Wulyu marnanypinya ngartakpani. Ngajirta nganpila nyurrajarramipa nguna. Juku manpilanya martawu kujangkurrarnila palu pajajarrinyanku. Kujangkurrarni kujangkurrarni pajajarrinyanku palu marninjaa nganpayi. Kujangkurrajarra nguwanga ngunawu piyirn pajajinyangu.” Yarntarni pilangu marni Ngarpungu, “Maja manpilanyanangu ngunawu kuyiwarntiwu nguwakarrajiwarntiwujaa yalkirikarrajiwarntiwujaa ngapakarrajiwarntiwu. Nukarniwu manpilanyanangu maja.” Yarntarni pilangu marni Ngarpungu, “Yinya marnanypinya miyiwarnti nukarnini ngarnupurru kiyijartiwarnti. Kanarlanywarnti palu yukajiliny turtangany, kanarlanywarnti palu mana turtangany miyila martalany mananga nyanayirla. Nukarnini manpila ngalku.” Kuyiwarntijaa jirikiwarnti marnanya yinya wurrkal ngarnupurru. Miyi manyanangu ngunawu yukajangkajaa manajangka nukarni.” Nyanartijangka nyanganila manya Ngarpungu nyapartukarra manya ngartakpani nukarni. Nganapartu nganapartu manya ngartakpani Ngarpungu, nyanganila manya wulyujinyangu. Wali wirriyajarrinyala.
32	GEN 2:1	Nyanartijangka warrkam pujumanurla, yarrpala kirrarni Ngarpu. Warrkamjangka pa kirrarnani yarr. Nyanartila pa kirrarnujangkarlu nyanya wulyujinyangu. Wirriyajarrinya Ngarpu. Pinapinakarrinyani, “Jalarra paji wulyujinyangu marulujinyangu. Kanarlanyparni paji nguniny, tumaj marna kirrarnana warrkamjangka. Julawu marnanyanangu kanarlanywarntiwu, warrkamjarti palu ngunawu murrkurnwarlany murrkurnwarlany. Nyanartijangka puranguwarlanyja palu kirralku warrkamngajirtajarti. Yarntarni wangkiwarlany kirlingalparni tikirrjularnuwu nyapartukarra Ngarpungu ngartakpani nguwajaa ngapa yalkirijaa yimpiyimpi. Warrarni piyirn ngajirta ngunarla warrkampurru katinpurru. Ngarpungu ngajirta yiparla ngapa kankarnimarrangu yimpiyimpijangka warrarni. Piyirn mapirri ngajirta ngunarla warrarni katin ngajirta turtangantarla. Ngapa nguwajangkamipa laparnani. Nyanartirlu jarlanykujirnani ngapangu. Nguwa pujurni wapalkarra pa jarlanykujirnani. Wali nguwajangka ngartakpani piyirn Ngarpungu purlkangu, puwumanila punul, ngayilajartila ngujangurra, rangarnanila wanji, nyanartila ngujangurra piyirn wanji. Nyanartijangka Ngarpungu purlkangu pa katin kakarra yutukani. Katin nyanarti yini parla Yitin. Wali nyanayirla katinta pa yutukani piyirn yangkarti. Manawarnti pajajinyangu manya yutukani. Turtanyala palu manawarnti, kankarnikujirnila manawarnti Ngarpungu. Nyanartiwarnti manawarnti palu wulyujinyangu miyijarti wulyujarti. Yarnta jalungurru palu wulyujinyangu nyangupurru nguja. Kurriny pila karrinyani kaparn manajarra. Layiwarlany pa wanji yungujuwal. Puju miyi wanji yungujuwal nganyjarla, wanjila pa ngunarla kujawurlurra. Kanarlany mana pa pinayungujuwal. Puju miyi nganyjarla pinayungujuwal, pinarrila ngunarla. Pujuwurni parla pinarri ngunarla wulyuwujaa yakurrku nganapartuwu nganapartuwu. Katin yini Yitin ngunangani. Wali nyanartingurni martuwarrala laparnani layi. Jarlanykujirnani nguwa. Ngapangula manya kalypajanani manawarnti katinjangkawarnti. Wali kurlirrawarlany palmapinyala palunyanu martuwarrawarntirlu. Ngurrungurrujarrinyala palu nyanartiwarnti martuwarrawarnti kurrinywarlany kurriny. Nyanartiwarnti martuwarrawarnti palu yinijartiwarnti. Wali Ngarpungu pa yutukani piyirn yangkarti katinta Yitinta ngampurrikanupurrujaa karlarnupurrujaa kiyi yutukanupurru. Jinjinyinya parla miyiwarntiwu katintajangkawu ngarnupurru kanarlanywarnti miyiwarnti. Marni parla Ngarpungu, “Kanarlanywarnti manya ngalku miyi nganapartu nganapartu yangka palu nguniny katinta. Layi mana ngajirta ngan nganyja yangkarti pinarriyungujuwal kaparn karrilany. Puju man ngalku nyanarti, pirlajarriwula man.” Nyanartijangka Ngarpu marni, “Layi nganpayi pa kirrarnana minilingajirta kayanwarlany jintanga. Yakurr pa kirrarnupurru jintanga. Ngartakpanku marnarla minili, turtukpala pila ngunawu.” Wali yiparnila manya kuyiwarntijaa jirikiwarnti nguwajangkawarnti yangka manya ngartakpani. Nyanartikarti piyirnkarti manya yiparni Ngarpungu. Nganpayirlu nyanartirlu manya yinila julawu. Yinijarti yinijarti kuyiwarnti nyanartiwarnti pujurni nganapartu nganapartu nguwakarrajiwarntijaa yalkirikarrajiwarnti. Yinila manya yutukani nganpayirlu. Yinijartiwarnti palu ngunangani. Wali nyangani Ngarpungu, kujarti pa yakurr turtukngajirta nganpayipurru, tumaj palu kuyiwarnti nyanartiwarnti. Nyanartijangka Ngarpungu pa manyankujirni nganpayi purlkajinyangu manyan. Wali Ngarpungula manyanta layi yilpirn warntarni, tikirrpala nimpinya nyanarti kirli warntarnujangka. Ngartakpanila marnin yilpirnjangka, marninpala parla nyanarti nganpayi yinya. Wirriyajarrinyala nganpayi, marnila, “Minyarti wulyu turtukjinyangu ngajukurajangka kujijangkajaa ngilykijangka mapirri. Minyarti wulyu turtuk.” Wali yinijarti pa marnin nyanarti yutukani nganpayirlu nyantukurarlalparni yini. Marnin pa yutukani yini. Kujartikarra nira piyirntu ngarpujaa ngamaji pinya wanyjarralany, marnintala manyanta kirralany kartunga nyantukurarla. Kayanjilinyparnila pila nguniny. Wali kurtangarri pila ngunangani marninjaa nganpayi nyanarti pila wulyu ngunangani. Ngajirta pila kurntayijarrirla nyanartikarra pila wulyu ngunangani kurntayingajirta.
57	GEN 3:1	Wali jilpirtijarti manyanta pirriyani marninta. Kuyi nyanarti jilpirtijarti pa ngintanjinyangu kajiyungujuwal. Japirlyinyala parla marnin jilpirtijartirlu, “Jarrmarni nganypilangu miyiwu pujuwurni ngarnupurru Ngarpungu. Mapun nganypilangu jarrmarni.” Jangkumani manyanta marnintu, “Miyi pajarra ngalku nganapartu nganapartu katinjangka. Layiwula pajarrangu jarrmarni. Marni pajarrangu, ‘Nyanarti mana layi yangkarti kaparn karrinyana ngajirta nganpila nganyja miyi, yarnta ngajirta nganpila palymanta. Puju manpila palymankuwurti, ngalkuwurti, wali pirlajarriwula manpila.’” Wali jilpirtijartirlu parla marni, “Ngajirta. Kayan nganpila pirlajarri.” Yarntarni parla marni marninku, “Yangka miyi nyanarti manpila ngalku, pinajarrala manpila tarlkalku. Pinarrila manpilarla ngunawu yakurrkujaa wulyuwu pujuwurni. Ngarpujilinyparni manpila ngunawu. Ngarpungu parla pinarri pujuwurni wulyuwujaa yakurrku. Nyantujilinyparni manpila ngunawu. Nyanartirlamarra pinarrijarrinyurlamarra manypilangu jarrmarni Ngarpungu.” Kujarti parla marni marninku jilpirtijartirlu. Nyanartijangkarlu marnintu nyanartirlu parla mapunikani jilpirtijartiwu. Nyangani mana yangkarti pinayungujuwal. Marrupungani, wulyumarnani parla, yarnta pa wulyujinyangu jalungurru. Marrupunganila ngarnungurla pa pinarrijarriwu. Nyanartijangkarlu miyi parlanyanu warntarni manajangka nyanartijangka, ngarnila pa marnintu. Nyanartijangkarlu yinyala parla nganpayi, ngarnila nganpayirlu. Wali ngarnungurla pinajarrala pila tarlkani. Partalurnila pila pinakarrinyani, “Nyapartu parli kurtangarri nguniny.” Kurntayijarrinyala pila. Warnjalwarnti pila jungani, mintimmarnila pila nyimparrapurru rukukanupurru. Warnjalwarnti purlkapurlka palu marrkurtajiliny japal. Wali nyanartijangka yangka walypa pirriyani karuwarrajarti, nyanartikarrarni pila Ngarpu pinakarrinya kartajkarra yanujangka. Wali ranyjiwantinyala pila nganpayijaa marnin. Ngarpuwu pilarlanyanta ranyjiwantinya yungkunga katinta. Ngarpungu parla japirlyinya nganpayi, “Nganajangka pajinkurla ranyjiwantinya.” Jangkumanila manyanta nganpayirlu, “Ngajirta. Pinakarrinya marnanta kartajkarra yanujangka, ranyjiwantinyala marna, tumaj marna kurntayijarrinya kurtangarrijangka. Rayinkarrinya marna, nyanartila marna ranyjiwantinya.” Ngarpungu parla japirlyinya, “Nyapartukarra manyanu nyanya kurtangarri. Ngantungu manta pinayinya.” Yarntarni japirlyinya, “Ngarni ngan miyi yangkarti pinayungujuwal yangka marnangu jarrmarni.” Nganpayirlu manyanta jangkumani, “Yangkarti marnin pajan yinya, nyanartirlu paja miyi yinya, ngarnila marna.” Wali marnila parla marninku Ngarpungu, “Nganajangkarlu mankurla yinya.” Marnintu manyanu jularni, “Jinjinyinya paja jilpirtijartirlu, yarnta paja kajiyinya, ngarnila marna.” Marnila parla Ngarpungu jilpirtijartiwu, “Kujikani manyanu. Kanarlanywarntirlu kuyiwarntirlu ngajirta palunyanu kujikanantarla. Nyuntungu manyanu kujikani. Wartangurnijinyangula man ngunawu. Nyuntuwu mangu jarrkanganku muntangu. Yanku man nira ruwukarra kaniny nguwangal.” Yarntarni parla marni Ngarpungu jilpirtijartiwu, “Nyurrajarrarlu manpilanyanu nira kurninykanganku marninjarrarlu, kurninykangankula manpilanyanu muntangu. Wali jilpirtijartikurawarnti nyuntukurawarnti yapajirnanyungu palu ngunawu, yarnta marninkurawarnti palu ngunawu yapa jirnanyunguwarlanyparni. Marninkurarlu jukuwarntirlu palunya jurlu pungku, pajarrkula palunya jina jilpirtijartikurawarntirlu jukuwarntirlu. Kujartikarra palu ngunanganku.” Nyanartijangka parla marninku marni Ngarpungu, “Yapawarnti manya martawu karrkarr purlkajawurlu. Yarntarni mankurla juturni yuwurnjarriwu ngumparnawu, nyantula mangu maja ngunawu ngumparna.” Nganpayiwula parla marni Ngarpungu, “Mapunikanila mankurla kartu nyuntukura. Pinakarrinya manyanta, miyila manta yinya, ngarnila man yangkarti miyi marnangu jarrmarni, ‘Ngajirta ngan nganyja.’ Nyanartijangka marna yakurrkujiwu nguwa nyuntungurni. Nyuntungu manyanu jarlu kujikani, nguwala ngunawu yakurryakurrwarnti. Yakurrwarntijaa wulyuwarnti palu turtapunganku kirninyja kanarlanywarnti wulyu ngarnupurru, kanarlanywarnti ngarla ngarnupurrungajirta. Wajapungankula palu yakurrwarntirlu kanarlanywarntirlu kirlijartiwarntirlu. Kayan ngarta wulyumipa turtangka miyi. Kujartikarra ngunawu. Miyi man ngalku yukajangka turtapungujangka. Warrkammarnanku man nira purlka warrkam miyiwu ngarnupurru. Jirrmirljarti man ngunawu warrkamjangka. Kayan ngan yarr kirranyja. Warrkammarnanku man nira, kitangarni man pirlajarriwu. Nguwajarriwu man tikirr kirlingalparni. Yangkarti marnanta ngartakpani nguwajangka, jalarra man nguniny nguwajangka piyirn. Puju man pirlajarriwu, wali tikirr man nguwajarriwu kirlingalparni.” Kujarti parla marni Ngarpungu nganpayiwu. Nyanartijangka pinapinakarrinya nganpayirlu marnin nyanarti, “Ngamaji manyanangu ngunawu pujuwurni nukarniwu.” Nyanartijangkala jularni yini parla Yip. Nyanartijangka Ngarpungula pinya ngartakpanurla yinya partu kuyijangka nyimparrapurru. Yutukani pilanyanu partu kuyijangka karrkinta, kanganila pila. Wali Ngarpungu pinapinakarrinyani, “Manajarra yangkartijarra pila karrilany katinta kaparn, kanarlany pinayungujuwal, kanarlany wanjiyungujuwal. Wali pila ngarni kanarlany miyi pinayungujuwaljangka, pinarrila pilarla nguniny pujuwurni yakurrkujaa wulyuwu. Warra ngartapila yarnta nganyja miyiwarlany yangka kanarlany wanjiyungujuwal. Ngarnungurla pila wanji kujawurlurra ngunawu. Wali kayan ngartapila nguna wanji kujawurlurra.” Wali ngunyipinyala pinya nyanartingurni katinngurni Yitinngurni palkakarti. Warrkammalkula pila nguwa, nguwajangkarni yangkarti ngartakpani nganpayi Ngarpungu. Purlka warrkam pilangu ngunawu karlarnupurrujaa kiyi yutukanupurru. Wali yutukani manya Ngarpungu nyantukurawarnti ngampurrjiwarnti katinngurni kakarra. Ngampurrikanani palupinya nganpayijaa marnin, ngajirta ngartapila tikiyanta yarnta katinkarti. Ngajirta ngartapila nganyja miyi wanjiyungujuwal. Nyanartirlamarrala palu ngampurrikanani. Ngampurrjiwarnti palu purlkajarti nayipjarti ngunangani, nyanarti nayip purlka warlujarti wirriwirrimarnani. Tirnyutukani palu warntarrirla.