Wildebeest analysis examples for:   xbi-xbi-w   ASCII_PUNCTUATION    February 25, 2023 at 01:34    Script wb_pprint_html.py   by Ulf Hermjakob

22601  JON 1:1  Aninkel Wulapm Weink nakimp Jona sank. Jona ka ninkilapm ntit kan Amitaiel.
22602  JON 1:2  Kil nak na, “Yikn la yemp suknel Ninive, nako yikn nikimp nti omoule ntitmuaken sank apmelel ka ntinkliempel. Nikimp nti na minamp kuoretel kurpe nti ka nkisel, apm ka anser.
22603  JON 1:3  Aser Jona nkark, kil muap sank ka Wulapm Weink nakel, kil na mila yemp suknel yatel Tarsis ka peikel. Et kil nkarp mila yemp akoel Jopa, ka ar kitnan nantip mpep niopm. Kil o ninkemp wutumpepel suknel kana mila Tarsisel. Kil apul ntokilelel, ka kil apul aiyapel ankilel kil na yetnel. Kil ok nti wuntokn, et nti ok kil wupm nierepm ako i kil nomp wutumpepel. Kakilpe kil muap Wulapm Weink na nkierk yopmon.
22604  JON 1:4  Nti la akei niopm nimuonel, aser Wulapm Weink apul wolpm mimpien etnie ntampel yir, ka apul wutumpepel na yokuor yititimp.
22605  JON 1:5  Nti omoule ka apul niokn ar wutumpepel, nti ka nkark wonemp nimirik wule. Nti eikusukn lekekn lekekn akei suknel tupualimp wulapm kitapmel antuol ankil (or: nti manmakn antuol ankil??) kuor nkiempop ntiel. Niatel nti aiye sinsi wankepmel mpurel wat amu mpep niopm apulp na wutumpepel ko pipilaknel. Aser Jona karokn antemp nti ar, kil karep apmoi niumpu ar wutumpepel kitapm.
22606  JON 1:6  Et omoule amamp ka ontoapul wutumpepelel, kil o anser Jona. Kil kinsir kil, nakimpil na, “Yikn ka ar niumpu apulpi? Et yikn nkierp yimp wulapm aiyiknel (or: manmakn aiyiknel??) yupulp wankepm keielel karep ninkemp anel. Kona kil wonempyupulp an, ko kil yupul sinsi mimi yupulp an korokn wuntuel!
22607  JON 1:7  Ar pitepitekn aser, nti omoule ka apul niokn ar wutumpepelel nti napmok, “Et an yupul nio antelel lekekn lekekn sil wupm nierepm soplekeknel, yump yo ntok. Niatel, ko an ye nio lekekn ser kona nio miniel. Wankepm weink ka ankilel, ka kil ankil apul wankepm kipe ka apul mpunel anel.Nti aiye wupm lekekn ntokilelel, nti aser nio Jonael insil.
22608  JON 1:8  Aser nti nakimpil na, “Yikn nikimp an etetel. Weink wankepm kipe ka napir anel ka wankepm aiyiknel ankil! Yikn apul mi ar keielel? Yikn ka yanunkuel? Yikn ka oupmweink miniel?
22609  JON 1:9  Jona nakimp nti na, “Apm ka oupmweink nti Hibruel. Apm ka naremp Wulapm Weink kil ka ekeipmelip. Kil ankil ka apul mpep niopm antempel kitapm sukurel.
22610  JON 1:10  Kil naimpil nankimp nti na, “Apm ka nkark, et kipe antemp yipm mila. Apm wap sank ka Wulapm Weink nakimp apmel.Nti eipm sank kilelel, nti ka niyukur. Nti nankimp Jona na, “Yikuai! Yikn apul wankepm suknel!
22611  JON 1:11  Nti nak sopeiye aser wolpm mimpien etnie ntamp kilelel nkarp suknel. Et nti omoule wutumpepelel amiyimp Jona na, “Ko an yupul yikn ntoku nako mpep niopm sikir et an ko sil sepmel?
22612  JON 1:12  Jona naimpil nakimp nti na, “Kona yipm nkiemp apm wat yo mpep niopmel, mpep niopm kileko ntimpilimp. Wankepm keielel ka napir anel, weink ka apm epe.
22613  JON 1:13  Nti eipm sank Jonael, aser kuoret. Nti karokn na pelkel sempil wat yo mpep niopm, karokn. Nti na yupul wutumpepel la na mper Jona yer eikriekn. Nti akei lokitielel awor niopm salpikninel, aser niopm ka atit suknip et nti kakorokn la eikriekn. Karokn.
22614  JON 1:14  Epe nti amiyimp Wulapm Weink na, “Sepmel, an kipe aiyimp yikn. Kona an wat omoule keielel yo mpep niopmel kil kona wuntuel, et yikn korokn yupul an wuntu wareel. An ka ntinkirai, yikn ka yapmunemp yakopel apulp nti omoule mini ka eik ar omoule sepmel wuntuel. Et yikn korokn yupul an sopilelel, karokn. Wulapm Weink, et yikn ankil ka apul wankepm keielel sop upuikn aiyiknel. Karokn upuikn antelel.
22615  JON 1:15  Sank nti nak niatel, nti nkamp Jona wat amu mpep nioupm epe. Et kakilpe nioupm karokn walil, ka pelkel ntimpilimp.
22616  JON 1:16  Nti yawol Jona o mpep niopmel, aser karokn walil, Wulapm Weink nakimp oyokn mila. Oyokn kile karokn ako, kil nkamp Jona wutik sukur. Kil o apmoi oyokn manklu. Oyokn lael, nti omoule wutumpepelel nti atn aser niopm ka pelkel ntimpilimp, nti ka niyukur apulp Wulapm Weink. Nti aki nio Wulapm Weinkel namp ekeipm, apul oumpiepm nio yuwa Wulapm Weink apulp nti na nekerpm kilel. Jona ka ar oyokn manklu awun wielekekn wunomp wielekekn.
22618  JON 2:2  Jona ar oyokn mankluel, kil ka antemp Wulapm Weink nak sank.
22619  JON 2:3  Kil nak na, “Sepmel, apm kipe ka ninkemp wankepm suknelel aser apm markipniminket yiknel. Yikn ka eipm apm. Apm ka nak nana apm ka apei yemp ka nuarep yemp oumpel ka nti omoule awurel arel. Kakilpe apm ninkitepm yikn, aser yikn oupmueipm apm.
22620  JON 2:4  Nti ka sop upuikn aiyiknel, ka nti wat apm amu mpep niopmel. Niopm atit aryamuwi apm.
22621  JON 2:5  Mpuas niopmel ka kitip apm amamp, yapm apm kako nkutonk. Apm o..o..o..o..o amu malenk kitapm ka apei niopm kipmin. Nti muanumpuor yemp oumpelel ka narkimp apm. Apm ka nak na ka yikn ka karep nkimer apm, apm korokn nimpil ser yikn, aser rokn. Sepmel, yikn ka Wulapm Weink ankil, ka apm aki nio aiyiknel sitel. Yikn naimpil nkamump apm, apul apm awemp yemp oumpel apmoi. Apm karokn wuntu, apm ka pirpm. Apm kako nimpil yiki nio aiyiknel yopmoi yetne suknel ntinkiraiel aiyiknel.
22624  JON 2:8  Wulapm Weink, yapmonemp apmelel apm nak nana apm'a wuntuel, aser apm wonempwamiyimp yikn, markipninket yikn. Ma apmelel yikn opmueipm apmoi yetne suknel aiyiknel.
22625  JON 2:9  Nti omoule ka akei salpiknin kitapmel nkaelel, nti karokn omoule aiyiknel, et yikn kakorokn yupul nti sepm.
22626  JON 2:10  Aser apm karokn. Apm'a yekei wampen yiki nio aiyiknel, apm'a wul oumpiepm nio yuwa yikn. Sinsi mimi apm nakimp yiknel, kako apm yumpul. Sepmel, yikn lekekn ka nkamp an omoule eikusukn ar yemp kuoretelel, et yikn apul an naimpil ar sepmel.
22627  JON 2:11  Epe Wulapm Weink eipm sank ka Jona nakel, kil apul oyokn la aikulp Jona nkupmus niopm eikriekn.
22628  JON 3:1  Jona nkis niopm eikriekn, et Wulapm Weink naimpil nakimpil aninkel na,
22629  JON 3:2  “Yikn nkierp la yemp suknel kurpelel Ninive. Et yikn nikimp nti sank kumpueik ka apm nankimp yiknel. Kuor yikn nikimp nti omoule ntitmuaken eikusukn yer yemp suknel kurpelel sank kilelel.
22630  JON 3:3  Epe Jona oupmueipm sank ka Wulapm Weink nakimpilel, kil nkarp mila Ninive. Yemp Ninive ka nio nkampel, yemp kilelel karokn ako, ka yemp sukn yatip. Omoule kana nkierp eik yakitie etn la yakitieel, kil kako yetn awun wielekekn.
22631  JON 3:4  Jona mila muar Ninive eikipmin. Kil atn awun lekekn, et ka kil akei suknel nankimp nti omoule ntitmuaken sank ka Wulapm Weink nakimpilel. Kil nak na, “Yipm ko ware awun kona niat yer 40el. Kona niatel, Wulapm Weink kileko pmus Ninive!
22632  JON 3:5  Nti ntitmuaken Niniveel nti eipm sank Wulapm Weinkel ka Jona nakimp ntiel, aser aimump nti yapmonemp. Nti napmok na, “Et an eikusukn sepm kuoret, sukn ako, antarko kuor nisep miepm eikusukn. An kuor nkiemp wapm kuoretel rap yentemp, nako an ntikiremp Wulapm Weink yupulp wule maiak antelel apulp minamp kuoretel ka an nkisel.Epe nti apul numuarep karep nti nakel.
22633  JON 3:6  Omoule amamp antuol Niniveel eipm sank kilelel, et kil nankulp wapm sepmel ankilel mimper. Kil antemp nti ka nkamp wapm kuoretel mirap. Kil nkarp awemp lontolnko ankilel apmoi, kil o nkupmus yete kop wonempwaiyimp minamp kuoretel kil na nimpilempel.
22634  JON 3:7  Kil mper sank nakimp nti ntitmuaken eikusukn nak na, “Sank salpikninel keielel apm'a nikimp yipmel ka sank apmelel nampueip nti omoule sepmel apmelel. Antarko nak na yipm eikusukn ntitmuaken nampueip wuskau irpm wusipsip aiyipmel, yipm ko nisep miepm irpm mpep.
22635  JON 3:8  Yipm kuor rap wapm kuoretel ko tikiremp Wulapm Weink wule maiak aiyipmelel. Ko yipm wul wapm kueretel sil nti wuskau nampueip nti wusipsip aiyipmel soplekekn. Sank an kako nek salpiknin yimp Wulapm Weink. An eikusukn kuor yewemp mpuwuntokn yentemp minamp kuoretel mimi ka an nkisel.
22636  JON 3:9  An kona yewemp sinsi mimi ntokilelel, Wulapm Weink kako nimimplemp yapmonemp ntinkliempel ankilel tikikn, kil kileko wonempyumpulp an tikikn. Kona ntokilelel, kil korokn yupul an wuntu.
22637  JON 3:10  Wulapm Weink aser nti ka nisep minamp kuoretel irpm mpuwuntokn ka nti apulel, et kil ka nimimplemp yapmonemp ntinkliempel ankilel. Kil karokn asmpuar nti ar yemp suknel antuol Ninive sop sank ka kil kumpueik nakel. Kil ka naimpil wonempampulp nti.
22638  JON 4:1  Wulapm Weink karokn asmpuar yemp suknel Niniveel, kakilpe Jona ka yapmonemp yakopel ampulpil. Kil ka wonemp kuoretimp,
22639  JON 4:2  nakimp Wulapm Weink nak na, “Sepmel, et yikn eipm apm sank. Sinsi mimi ka napir sop ka apm nakel. Kumpueikel apm ka ar uknuampel, apm wonempwaiyimp na kona apm nikimp nti Ninive sank aiyiknelel, yikn kako nimimpilemp yapmonemp aiyiknel, et yikn kako wonempyumpulp nti tikikn. Et kakilpe apm nkark muap yikn na mila Tarsis. Aser keielel apm anser, yikn ka apul minsop sank ka apm nakel. Apm ka nimpiriepm ampulp yikn. Aninkanink yikn ka akei nainkerp nti omoule eikusuknel. Yikn karokn pelkel wonemp kuoret antemp nti. Karokn. Yikn ka wonempapulp nti yatip. Yikn ka nimpilemp yapmonemp aiyiknel, yikn karokn ok nti wankepm ware minamp kuoretel ka nti nkisel. Karokn.
22640  JON 4:3  Et apm nakimp yikn Wulapm Weink, kona ntokilelel apm mpuaimpuai ko yikn yupul apm eik wuntuel. Apm nkark na nkisel!
22641  JON 4:4  Epe Wulapm Weink naimpil nakimpil na, “Jona, sank kile yikn nakel, kilpe yikn nak yumua, a?
22642  JON 4:5  Niatel, Jona awemp yemp suknel apmoi, kil la nkupmus eik yakitie awun noel. Kil wul ontoump mpalmpal ako nkupmus, et kil na nkis ser nti omoule Niniveel, Wulapm Weink kona yupul nti ntoku.
22643  JON 4:6  Jona nkisel, aser Wulapm Weink apul mo yinink namp ontoump mpalmpal ka kil nkisel, akei wapm sil ekeipm, awulmp Jona na nkis wa muatiel. Epe Jona mpuaimpuaiyimp ampulp mo ka awulmpilel.
22644  JON 4:7  Wunomp kil ar, aser erienel Wulapm Weink naimpil apul wolkn amuntun mo oropm, ka apul mo ninkerimp.
22645  JON 4:8  Awun akuorpel, Wulapm Weink apul wolpm suknel ntinkliempel nuarep yeteel ka eik yakitie awun noel. Wolpm kile ka yawol wupm eikusukn amiremp. Awun ntinkliempel akuorp yumua Jona yawol niamimpepmel yupul kil na yumui. Et kakilpe Jona napmok, “Et yikn yupul apm wuntu eik lekeknel. Apm nkark na nkisel!
22646  JON 4:9  Aser Wulapm Weink naimpil nakimp Jona na, “Mi yapmonemp yakopel aiyiknel apulp mo ka ninkerel, kilpe yikn nak yumua, a?Jona naimpil nakimp Wulapm Weink na, “Ank, apm wonemp kuoretimp. Sank keielel apm nak yumua! Apm apulp na apm eik wuntuel.
22647  JON 4:10  Wulapm Weink naimpil nakimpil na, “Mo kilelel ka nkarp sukn wunomp lekeknel, aser wunomp yatelel kil ka naimpil ninkerel. Karokn niokn aiyiknel ka yikn apulel. Yikn karokn naimpil apul mo nkarp sukn, aser sinsi akopitepitekn sopilelel yikn wonempaser yatip.
22648  JON 4:11  Aser yikn kako wonempwaiyimp nti Ninive. Ka yemp suknelip, nti ntitmuaken muati antuol ka mpila ekeipm, ka nuarep 120,000 nampueip wuskau antuol ka mitimitinkelip. Ka yemp suknel aser nti ka nuarep ninkilapm karokn nimpiriepmel. Nti karokn eipm sank apmelel, nti nkis kukokukoel. Apulntoku apm korokn wonempyupulp nti Ninive, a?
23214  MAT 1:1  Sank keielel ka apulp nti manmakn Jisas Kraisel. Jisas ka entieyarkup nkan Devitel, aser Devit ka entieyarkup nkan Abrahamel.
23215  MAT 1:2  Abraham ka ra Aisak. Aisak ka ra Jekop. Jekop ka ra Juda antemp nti esuknuan ankilel.
23216  MAT 1:3  Juda ka ra Peres antempel Sera. Mantiek ntiwieel ka Tamar. Peres ka ra Hesron. Hesron ka ra Ram.
23217  MAT 1:4  Ram ka ra Aminadap. Aminadap ka ra Nason. Nason ka ra Salmon.
23218  MAT 1:5  Salmon ka ra Boas. Mantiek ankilel ka Rahap. Boas ka ra Obet. Mantiek ankilel ka Rut. Obet ka ra Jesi.
23219  MAT 1:6  Jesi ka ra omoule amamp Devit. Devit ka ra Solomon. Kumpueikel mantiek Solomonel ka muaken Uriael.
23220  MAT 1:7  Solomon ka ra Rehoboam. Rehoboam ka ra Abiya. Abiya ka ra Asa.
23221  MAT 1:8  Asa ka ra Jehosapat. Jehosapat ka ra Jehoram. Jehoram ka ra Usia.
23222  MAT 1:9  Usia ka ra Jotam. Jotam ka ra Ahas. Ahas ka ra Hesekia.
23223  MAT 1:10  Hesekia ka ra Manase. Manase ka ra Emon. Emon ka ra Josaia.
23224  MAT 1:11  Josaia ka ra Jehoiakin nampueip nti uknuan ankilel. Wank kilelel, nti Babilon aimpar nti Israel, nker nti la nkupmus kitapm antuol Babilon. Ka nti Babilon nakantup nti na nti kakorokn nimpil la yemp antuol Israel.
23225  MAT 1:12  Nti ar Babilonel, Jehoiakin mira Sealtiel. Epe Sealtiel mira Serubabel.
23226  MAT 1:13  Serubabel ka ra Abiut. Abiut ka ra Eliakim. Eliakim ka ra Asor.
23227  MAT 1:14  Asor ka ra Sadok. Sadok ka ra Akim. Akim ka ra Eliut.
23228  MAT 1:15  Eliut ka ra Eleasar. Eleasar ka ra Matan. Matan ka ra Jekop.
23229  MAT 1:16  Jekop ka ra Josep, ka minkan nkan Mariael. Epe Maria mira Jisas, ka nti aiyimpil Krais, omoule ka Wulapm Weink yuwakel.
23230  MAT 1:17  Nti manmakn ka eik Abraham la akei Devitel, nio antuol eikusuknel ka Et eik Devit la akei nti ka ar Babilonel, nio antuol manmaknel ka Et eik nti ka ar Babilonel la yumua omoule ka nti aiyimpil Krais nio antuol manmaknel, ka Sank keielel ka nak apulp nti manmakn Jisasel eikusuknel.
23231  MAT 1:18  Sank apulp Jisas Krais ka Maria ra kilel ka sopeiye. Mantiek ankilel Maria ka nti sankantun kil, nako yentemp Josep nkis. Aser Maria karokn antempil, aser kil ka opmuon uknuamp, kil ka ninkilapmimp. Ninkilapm kilpe itnei Mariael, ka Pirpm Wulapm Weinkel ankil apupul.
23232  MAT 1:19  Minkan ankilel Josep, kil ka omoule yapmonemp sepm ntinkiraiel. Kil eipm aser Maria ka ninkilapmel, aser kil karokn na nker kil yer niampepm antuol eikusuknel. Et kil na serkempil eik nkuwepmel apulp na kil karokn na yupul Maria wule maiak yer niampepm antuol nti omoule eikusuknel.
23233  MAT 1:20  Josep wonempwamiyimp aiyapel kil na nekerpmel. Epe kil ar niumpu yenkeniepmel, aser ensel Wulapm Weinkel eik nimininkel nakimpil nak na, “Josep, Aknamniumpuai Devitel, yikn korokn nkierkemp Maria. Ko yikn sempil, kil ka muaken aiyiknel. Yikn eipm apm. Ninkilapm kile ka tnei kilel, ka Pirpm Sepmel Wulapm Weinkel ankil awulmpil, kurpe kil ninkilapmel.
23234  MAT 1:21  Kil kako ra ninkilapm ntit, nako yikn yimp nio ankilel Jisas. Weink nio Jisasel ka nak na kil kako nantip mo yerkomp nti ementitmuaken ankilel, nti ka nkis minamp kuoretel”.
23235  MAT 1:22  Omoule ka kumpueik nakaworp yapmonemp Wulapm Weinkel, sank Wulapm Weinkel ka naikul miepm ankilel, aser kil nak na, Muakenel karokn antemp minkan, aser kil ka ninkilapm osoimp. Kona kil rael, kako ninkilapm ntit. Nio ankilel ko nti yimpilel kako Emanuel. (Aisaia 7:14) Weink nio keielelel ka nak na Wulapm Weink ka ar nampueip an. Sank kilelel kumpueik kil nakel, keielel an niampepm nkupmus, kipe niminink.
23237  MAT 1:24  Kakilpe, Josep eik niumpu nkarp, kil apul sop sank kilelel ka ensel nakimpilel. Kil nkamp muaken ankilel Maria apul kil muar yetne ankilel.
23238  MAT 1:25  Aser Josep karokn rap Maria ninkilapm irpm lala Maria mira ninkilapm ntit. Nio ninkilapmel, Josep aiyimpil Jisas.
23239  MAT 2:1  Maria ka ra Jisas ar Betlehem ka ar Judia, aser Herot ka omoule amamp ka awulmp kitapm Judiael. Maria mira Jisas, ar pitekn, nti emesepmel awemp oumpyetne antuol ka ar yemp awun noel ka peikel yatelip. Nti ka la niminink Jerusalem. Nti aiyimp ninaiwulp nti ntitmuaken Jerusalemel na,
23240  MAT 2:2  “Ninkilapm niuwaiknel kil kana yer ntoka omoule amamp aiyipmel Judael, ka mantiek ankilel ra kil ar ku? An ka apei yemp antelel awun noelel, an anser nkuaimantump ka ntikiremp an apulp kil ka nininkel. Kakilpe an la na nemirempil, yinki nio ankilel”.
23241  MAT 2:3  Omoule amamp antuol Herot antemp nti omoule ntitmuaken Jerusalemel nti eipm sank ntokilpelel, nti ka numumpul.
23242  MAT 2:4  Kakilpe Herot aiyimp nti omoule amamp antuol prisel nampueip nti omoule wupm araiel, kil aiyimp ntiwarko eikusukn la etn lekekn nser kil. Nti lael, Herot amiyimp nti na, “Yipm ka ntinkirai apulp sank sepmel Mosesel apulp Krais, omoule ka Wulapm Weink yuwakel. Et yipm nikimp apm, mantiek ankilel ko ra kil yer yemp yanunku?
23243  MAT 2:5  Aser nti naimpil nakimpil na, “Krais kako ninink yer Betlehem ka ar Judia. Omoule ka kumpueik nakaworp yapmonemp Wulapm Weinkel, ka apul sank sil wupm nak na,
23244  MAT 2:6  Yipm Betlehem, yipm ka yemp akopitekn aser yipm ka nio nkampel. Ar yemp eikusukn Judiael, yipm Betlehem ka ar niorknel. Ka nio nkamp yipmel ka apulp emelel aiyipmel kileko yer ntoka omoule amamp. Kil kako yuwulmp nti ementitmuaken Wulapm Weinkel ka ar Israelel”. (Maika 5:2)
23245  MAT 2:7  Nti emesepmel Judael kile ka apmon, niatel Herot mper sank nakimp nti emesepmel yemp awun noelel eik nkuwepmel, nti na nimpil la ser kil. Nti kilpe la, aser kil aiyimp ninaiwulp ntiimp, nak na, “Arikel ka yipm aser nkuaimantump ka naikulel?
23246  MAT 2:8  Kil nakimp nti na mila Betlehem, nak na, “Yipm la, yuwup ninkilapm kuorelel aipopel. Yipm ko yuwupil na kona yipm ninkempilel, yipm ko pelkel nimpil la nikimp apm nako apm la nerempil yiki nio ankilel soplekekn”.
23247  MAT 2:9  Nti opmueipm sank ka Herot nakimp nti niatel, nti apmon. Nkuaimantump ka kumpueik nti aser ar yemp antuol awun noelel, ka naimpil nai la niorkn ntinkiremp nti aiyapel, la insil senkerpm yetne ka ninkilapm niuwaiknel arel.
23248  MAT 2:10  Nti aser nkuaimantump ntokilelel, nti ka eik mpuaimpuaielip.
23249  MAT 2:11  Nti kilpe war yetne aser ninkilapm nampueip mantiek ankilel Maria. Nti waker akaikyuwump eip kitapm, mpo nisep o, nti namiremp ninkilapm kilpe. Nti sikin urmpunk antuol amiye sinsi mimi sepmel amuk kil. Nti ok kil wuntokn sepmel (gol), antempel sinsi irpm ka yepm sepmel nankiel.
23250  MAT 2:12  Aser Wulapm Weink akei yenkeniepmel nakimp nti na, “Yipm korokn nimpil la ser Herot”. Kakilpe nti nankerpm aiyapel yatel naimpil mila kitapm oumpyetne weink antuol.
23251  MAT 2:13  Nti omoule kilelel, nti ka apmon, aser Wulapm Weink niuwuwul ensel ankilel napir Josep ok kil yenkeniepm nak na, “Et yikn nkierp, ukua muaken ninkilapm aiyiknel, yipm ko nkierk mila Isip. Yipm ko yer Isip lala ser apm ko nimpil nikimp yipmel, ko yipm mila. Herot kana nikimp nti omoule napolel ankilel, na yuwup ninkilapm aiyiknel, ka nti na yer kil wuntuel”.
23252  MAT 2:14  Josep eipm sank ntokilpelel, kil nkarp wunoump wanki, ukua muaken ninkilapm ankilel, nkark eik oumpyetne Betlehem mila kitapm Isip, ka yemp peikelel.
23253  MAT 2:15  Nti ka ar Isip lala aser Herot ka wuntuimp. Sank ka kumpueik omoule ka nakaworp yapmonemp Wulapm Weinkel nakel, ka kipe niminink, kipe an anser. Kil nak na, Ninkilapm ntit apmelel ka ar Isipel, apm aiyimpil ko yewemp Isip yer, kil ko mila.
23254  MAT 2:16  Omoule amamp Herot karep nkamump ntinkirai apulp nti omoule sepmel awun noelel ka ninkai kilel. Aser yapmonemp ankilel ka ntinkliempimp. Kakilpe kil nakimp nti omoule napolel ankilel mila Betlehem antempel nti oumpyetne ka ar kitnan nantipilel. Nti ar nti ninkilapm ntit karokn nioknwank wie antun ntiel, ar nti eikusukn wuntu mpruwaselimp sop sank antuol nti omoule sepmel kilpelel nakimp Herot apulp arikel ka nti aser nkuaimantump ka naikul ar yemp antuolel.
23255  MAT 2:17  Nti apul ntokilelel, ka sop sank Wulapm Weinkel ka kumpueik Jeremaia nakel. Kil nak na,
23256  MAT 2:18  Nti wat warawur, so nimpi muanel awor lepel lepel ar yemp suknel Rama. Ka Resel saiyip nti ninkilapm ankilel ka wuntu wuntu niatel. Aser yapmonemp ankilel ka sukukurelimp, kil karokn apulp nti omoule na wakiker kilel. (Jeremai 31:15)
23257  MAT 2:19  Josep nti ka ar Isip, aser Herot ka amur. Wulapm Weink niuwuwul ensel ankilel napir Josep ok kil yenkeniepm nakimpil
23258  MAT 2:20  nak na, “Yikn serp, ukua muaken ninkilapm aiyiknel nimpil mila Israel. Omoule kana yer ninkilapm wuntuel ka amur”.
23259  MAT 2:21  Kakilpe Josep ukua muaken ninkilapm ankilel naimpil mila Israel.
23260  MAT 2:22  Aser Josep ka eipm sank na Arkelaus naimpil nkamump yemp nkan waiek ankilel Herotel, kil ka apmoi omoule amamp awulmp kitapm Judiael ka ar Israelel. Josep ka nkinkiekn ampulp na la Israel, aser Wulapm Weink akei yenkeniepmel nankimpil na, “Yikn la kitapm Galili”.
23261  MAT 2:23  Kil kilpe la Galili ka yemp yatel ar Israelel, kil nkupmus oumpyetneel ka nti aiyimp Nasaret, ka sop sank kumpueik omouleel nakel. Kil nakaworp yapmonemp Wulapm Weinkel nak na, Kako nti yimpil omoule Nasaretel.
23262  MAT 3:1  Kumpueikel Wulapm Weink ka nak sank ar miepm Aisaiael, kil ka omoule ka nakaworp yapmonemp Wulapm Weinkel. Kil nak na, Ar yemp kuserel omoule karoknel, emelel kileko yekei suknel nek na, Sepmel aiyipmel kilipm, yipm ntimpramp yapmonemp, krak aiyapel kil na yetnel. (Aisaia 40:3) Sank keielel ka nak apulp Jon Baptaisel ka niminink. Jon ka rap wapm niurkutupel, ka kil akei niol kamelel apulel. Kil antun wusaikn akei ntemp mila ntumpualenk ankilel. Miepm ankilel ka kil alel, ka kil al milmp niupukn ka kil nkamp ar wurun osoel antempel wusol irpm. Aninkel Jon Baptaisel la etn yemp kuserel ka ar kitapm antuol Judael, kil wat sank Wulapm Weinkel nankimp nti ementitmuaken. Kil nak na, “Yipm nimpilemp yapmonemp nisep sankminamp kuoretel ka yipm apulel. Pitepiteknimp Wulapm Weink nako yumulmp an”.
23266  MAT 3:5  Kakilpe, nti omoule Jerusalemel nti omoule Judael, nampueip nti omoule oumpyetne irpm antuol ka ar nantip upukn Jordanel, nti la anser Jon.
23267  MAT 3:6  Kakilpe nti nakamorp yapmonemp kuoretel ka nti apulel. Niatel, Jon wurp nti amu mpep apmoi upukn Jordan.
23268  MAT 3:7  Jon anser nti Farisi nampueip nti Sadyusi na la ser kilel ka kil wurp nti ntitmuaken o mpepel, aser kil nakimp nti na, “Yipm'a ninkai mini? Ka yipm akei wule kuserel eik la ser apmel. Yapmonemp aiyipmel ka ar wieel apulpi? Ka mini nakimp yipm na yipm'a la keielel, nako yipm waiyimp yapmonemp ntinkiliempel Wulapm Weinkel?
23269  MAT 3:8  Kona yipm na nimpilemp yapmonemp etetelel, ka akosepm. Et yipm kako yupul minamp sepmel sitel, ko ntikiremp an na yipm karep nimimpilemp yapmonemp.
23270  MAT 3:9  Yapmonemp aiyipmel ka nak na, Wulapm Weink kakorokn yump an. Yipm nakel na, Abraham ka man antelel ka Wulapm Weink nkampil mpiniorkn. Et kakilpe, kil kakorokn yump an apulp an ka entieyarkup ankilel. Ka yipm nak ntokilelel, aser apm nakimp yipm etetelel. Entieyarkup Abrahamel karokn sinsi suknel ar niampepm Wulapm Weinkel ko yipm yekei Abraham nkael. Karokn. Et kona Wulapm Weink upuiknel, kil na nimpilemp wuntokn irpm nuntup omoule kako entieyarkup Abrahamel. Kakilpe, et yipm korokn wonempwaiyimp na man aiyipmel ko yupul yipm na yer sepmel yer niampepm Wulapm Weinkel. Karokn.
23271  MAT 3:10  Wulapm Weink ka awup nti omoule ka sop sank ankilel nkis minamp sepmel, nti ka numuarep lo ka wurkopm naker mitinkelel. Kona wurkopm ankilel korokn mitinkelel, pitepiteknimp Wulapm Weink ko yekei elmp ankilel mpuar nti yawol yumu yete.
23272  MAT 3:11  Ka apm wurp yipm o mpep sitel, ka muati apulp yipm karep nimimpilemp yapmonemp. Aser omouleel kona ninink nkienel, kil ko yekei Pirpm Wulapm Weinkel yentemp yete yupul niokn ankilel na wurp yipmel. Salpiknin ankilel ka samunkuork apm. Niokn apm apulel karokn sepm sop niokn kil ko yupulel. Kakorokn. Keiye apm eik apulel, ka ntoka nio apmelel ka kuserelel. Nio ankilel ko yer sukn nemp ekeipm.
23273  MAT 3:12  Kil ko la nuarep omoule ka antun wurkopm witel, niupukn ankilel kil mper ar yetne mpawuel, aser aikn ankilel ka kil nkamumpuat, kako wus yer yete ka ar aninkaninkel.
23274  MAT 3:13  Aninkel kilelel, Jisas nkarp eik Galili mila upukn Jordan. Kil la aser Jon, nakimpil na, “Yikn wurp apm yo mpep”.
23275  MAT 3:14  Aser Jon nak nker kil na, “Apulntoku kile yikn aiyimp apm na wurp yikn yo mpepel? Akosepm ko yikn wurp apm epe”.
23276  MAT 3:15  Aser Jisas naimpil nakimpil na, “Karokn. Kako yikn yupul ntokipe apm nakel epe. Yapmonemp kipelel kako sop upuikn Wulapm Weinkel, apulp yapmonemp sankminamp sepmel eikusukn ko an yupulel”. Kakilpe Jon apul misop sank ankilel.
23277  MAT 3:16  Jisas wurp o mpep niatel, kil naimpil aki no, niampepm antup namp mpuor ekeipm, aser mpuor akuor kitiekitie. Kil anser Pirpm Wulapm Weinkel akimp nuarep aipmel o sil kil.
23278  MAT 3:17  Kakilpe sank ka naikul mpuor eikipmin, ka Wulapm Weink nak na, “Kil keielel ka ninkilapm apmelel, apm ka apulpil yatip. Yapmonemp apmelel ka mpuaimpuai apulpil”.
23279  MAT 4:1  Aninkel kilelel, Pirpm Wulapm Weinkel apul Jisas mila yemp kuserel ka omoule karokn arel, apulp na Satan ko timpielpil yapmonemp ukuapil na yupul yapmonemp kuoretel.
23280  MAT 4:2  Wunoump awun, Jisas nakantup miepm la tnei awun ka 40-pla, et nilmp amuor kil.
23281  MAT 4:3  Satan la ninkempil nakimpil na, “Kona yikn ninkilapm Wulapm Weinkel, yikn nimpilemp wuntokn kile nisam luwu ninker nako yikn yel”.
23282  MAT 4:4  Aser Jisas naimpil nakimpil na, “Sank ka sil wupm Wulapm Weinkel ka nak na, Sank Wulapm Weinkel, kako yok nti ementitmuaken mintenk. Miepm sit kakorokn yok nti mintenkel”. (Lo 8:3)
23283  MAT 4:5  Kil nak sopeiye aser, Satan naimpil nkampil mila Jerusalem. Kil ukua Jisas la yetne suknel Wulapm Weinkel, apul kil no nsil yetne ekeipm ekeipmel.
23284  MAT 4:6  Satan nakimpil na, “Kona yikn ninkilapm Wulapm Weinkel, et yikn yukur yo kitapm. Sank ka sil wupm Wulapm Weinkel ka nak na, Kil ko nikimp nti ensel ankilel ko semp yikn sil onto antuol apulp wuntokn kakorokn yump yikn akaik”. (Buk Song 91:11-12)
23285  MAT 4:7  Aser Jisas naimpil nakimpil nak na, “Sank yatel ka sil wupm Wulapm Weinkel ka nak na, Salpiknin Wulapm Weinkel ka suknip, yikn kakorokn timpielpil”. (Lo 6:16)
23286  MAT 4:8  Aser Satan naimpil nkamp Jisas apul namp malenk ekeipm no nsil yapel. Kil ntikiremp Jisas oupmweink mitinkel ka awulmp kitapm sukurel. Kil ntikiremp Jisas sinsi mimi sepmel
23287  MAT 4:9  nakimpil nak na, “Kona yikn waker akaikyuwump eip kitapm yiki nio apmelel, apm ko yok yikn sinsi mimi eikusukn kilpelel ka yikn aserel”.
23288  MAT 4:10  Aser Jisas naimpil nakimpil na, “Satan, yikn nisep apm! Sank ka sil wupm Wulapm Weinkel ka nak na, Yikn ko yiki nio Wulapm Weinkel sit, kil sit ka sepmel aiyiknel”. (Lo 6:13)
23289  MAT 4:11  Kakilpe Satan awemp Jisas apmon, aser karokn walil, nti ensel Wulapm Weinkel o wakerpil.
23290  MAT 4:12  Jisas ka eipm aser nti mper Jon apmoi yetne kuoretel, et kil awemp Nasaret apmoi. Kil mila Kaperneam ka ar kitapm Galiliel, ka kitnan nantip mpepwarmp Galili. Kitapm kilpe nti nkisel, ka kumpueik nti oupmweink Sebulun nampueip nti Naptali nkisel.
23292  MAT 4:14  Ka sop sank ka kumpueik Wulapm Weink aki yapmonemp Aisaiael, ka kil nak na, Nti Sebulun nampueip nti Naptali, kitapm antuol ka ar Galili apei yakitie upukn Jordanel. Nti ka sil aiyapel suknel ka la mpep nioupmel, et nti omoule yatel wampwamp mitinkel ka antemp nti nkis. Nti ementitmuaken nkan Sebulun nti Naptaliel, nti ka nkis kuko antemp yapmonemp nilapmel. Aser Wulapm Weink kako yupul yapmonemp nilapmel antuol kilelel ko yer mpilil ntinkiraiimp. (Aisaia 9:1-2) Jisas ka apei Kaperneam ntokilelel, ka Wulapm Weink apul sank Aisaiel kilpe niminink.
23295  MAT 4:17  Aninkel kilpelel, ka sukur Jisas nankimp nti ementitmuaken sank Wulapm Weinkel, kil nak na, “Et yipm ko nimimplemp yapmonemp nisep sankminamp kuoretel apulp na Wulapm Weink ka ar kitnan, kil kana yumulmp yipm”.
23296  MAT 4:18  Jisas nakerpm mpepwarmp eikiriekn Galiliel amu aser, kil anser ntiwie esuknuanel, Saimon, ka nio yatel ankilel Pita, nampueip uknuan ankilel Andru. Ntiwie apul niokn wuntokn ntiwieel akei ntoknpuank nkamp oyokn apmoi mpepwarmp.
23297  MAT 4:19  Jisas nakimp ntiwie nak na, “Yipmwie la sop apm. Keielel yipm ka nkamump oyokn, et apm'a yok yipm niokn yatel, yuwap yipm aiyapel nako yipm semp nti omoule yimp nti na sop apmel”.
23298  MAT 4:20  Karokn walil, nti nisep ntoknpuank antuol nkupmus, ntiwie la minsopil.
23299  MAT 4:21  Jisas lala aser, kil anser ntiwie esuknuanel yatel, Jems nti Jon, nampueip waiek ntiwieel Sebedi. Ntiwarko ka sil wutumpepel amomp ntoknpuank ka kakirel. Jisas amiyimp ntiwie,
23300  MAT 4:22  et karokn walil, ntiwie arkomp waiek ntiwieel sil wutumpepel kilpe apmoi, ntiwie la minsop Jisas.
23301  MAT 4:23  Jisas ka etn aser nti eikusukn ar kitapm Galiliel, kil muar yonk Wulapm Weinkel irpm antuol yumuap nti ementitmuaken sank sepmel apulp Wulapm Weink na yuwulmp ntiel yer onto ankilel. Nti ementitmuaken ka wulenip mimi apul ntiel, kil naimpil apul nti sepmimp.
23302  MAT 4:24  Nti sukueimp nti ntitmuaken ka ar kitapm Siria sukurel, nakimp nti sank ampulp Jisas. Kakilpe nti Siria wampwampel apul nti omoule ka wulenip mimi apul ntiel, nampueip nti mini ka nkamp yakop suknelel, nampueip nti omoule ka muanumpuor yanker aimp ntiel, nampueip nti omoule ka mpienyukurel, nampueip nti omoule ka ontoakaik awurel, nti eikusukn mila. Kakilpe Jisas apul nti naimpil sepmimp.
23303  MAT 4:25  Nti omoule ementitmuaken mitinkel, ka nkarp ar Galili, Dekapolis, Jerusalem, Judia, nampueip nti yemp ka ar yakitie nkan pukn Jordanel, nti ka sopil.
23304  MAT 5:1  Jisas aser nti ementitmuaken mitinkel arko lael, kil kilpe nkarp la namp malenk. Nti omoule ka sopilel la ser kil,
23305  MAT 5:2  ka kil yuwap nti nak na,
23306  MAT 5:3  “Nti omoule ka wonempwaiyimp na nti ankil karokn mintenk na sop aiyapel Wulapm Weinkel, nti ka ar mpuaimpuai. Nti ka ar amintemp Wulapm Weink apmoiel.
23307  MAT 5:4  Nti omoule ka ar antempel yapmonemp wankepmel nimpi niepiekel, nti ka ar mpuaimpuai. Wulapm Weink kileko wakiker ntiimp.
23308  MAT 5:5  Nti omoule ka ar niuluknunel, karokn aki nio antuol no ekeipm, nti ka ar mpuaimpuai. Kuatiar Wulapm Weink yok nti kitapm sukurel la onto antuol.
23309  MAT 5:6  Nti omoule upuikn antuol ka sukn apulp nti na yer nkis minamp sepmel sitel, nti ka ar mpuaimpuai. Kuatiarel Wulapm Weink kako yupulp nti sukn sop upuikn antuol kilelel.
23310  MAT 5:7  Nti omoule ka akei nainkerp nti omoule yatelel, nti ka ar mpuaimpuai. Wulapm Weink kuatiar yekei nainkerp nti.
23311  MAT 5:8  Nti omoule yapmonemp antuol ka ntinkiraiyimp, nti ka ar mpuaimpuai. Kileyarel niampepm antuol ko nkupmus Wulapm Weink.
23312  MAT 5:9  Nti omoule ka nak aikuli nti ka nawupm napolel, nti ka ar mpuaimpuai. Kileyarel Wulapm Weink ko yimiyimp nti ninkilapm ankilel.
23313  MAT 5:10  Nti omoule ka nakerpm minamp sepmel naka nkamp yakop ar onto antuol omoule kuoretelel, nti ka ar mpuaimpuai. Nti ka antemp Wulapm Weink ar onto ankilel ar sepmel apmoiel.
23314  MAT 5:11  Kona nti omoule ser yipm nana yipm ka nakerpm apmel aser nti ka nak sank opmoumpel apulp yipm, apul nio aiyipmel amu kitapm, et kona nti wakerkaik yipmel, yipm ka ar mpuaimpuai. Ka Wulapm Weink apul yipm sepm.
23315  MAT 5:12  Wankepm kile yipm ninkempel ka soplekekn ka kumpueik ninkemp nti omoule Wulapm Weinkel ka nakaworp yapmonemp ankilelel. Aser keielel yipm ko eik mpuaimpuaiel, apulp Wulapm Weink kana yupulp yipm sepmel suknel ware yopmoi yemp ekeipmel ankilel”.
23316  MAT 5:13  Jisas naimpil nak na, “Yipm ka nuarep nioupm ka apul miepm ka sinkenel. Aser nioupm kona selmpenkel, ko an yupul ntoku na nioupm ko nimpil sinkenel? Arokn. Kona nioupm ka selmpenk ntokilelelel, kako kuoretimp. Nti omoule kako nimprip yekei akaik eselewim.
23317  MAT 5:14  Yipm ka nuarep yete leiyenk ka lep aiyapelel. Nti ko ser minamp aiyipmel ntinkirai sop yete leiyenk ka ar yemp suknel ar no malenk yapel ka lep nti oelel.
23318  MAT 5:15  Nti omoule kakorokn nupoupm yete yekei marpm yuwulmp nkis kitapm. Karokn. Ka nti yuwol ar ekeipm, apulp na lep yemp na mpililel.
23319  MAT 5:16  Sankminamp aiyipmel kako soplekekn, kako yer sepm sepm sit yer niampepm antuol ementitmuakenel. Kona nti ser sankminamp sepmel aiyipmel, nti ko yinki nio nkan waiek aiyipmel ka ar yemp ekeipmel”.
23320  MAT 5:17  Jisas naimpil nak na, “Sank salpikninel Wulapm Weinkel ka Moses ok yipmel antempel sank antuol nti omoule Wulapm Weinkel ka nakaworp yapmonemp ankilelel, yipm korokn nek na apm ka la nakimp yuwap yipmel na antarko ko yekei opmoump sank irpm kilelel eik wapel na yupul sank irpm kilelel miniat. Karokn. Apm'a nek sempop sank salpikninel eikusukn ko yer mintenk. Ka apm ankil ko yupul sank niupukn nkan sank irpm kilelelel ko miepm ankilel ko neker. Aser yipm yukueimp ser. Sank salpikninel Wulapm Weinkel eikusuknel, kona miepm sukurel ankilel ka karep naker miniat, aninkel kilpelel, sank kilelel yentempel kitapm sukurel kako miniat.
23321  MAT 5:18  Apm nakimp yipm etetel. Yitoumparai sukn pitekn eikusuknel ka nti akei ar sank salpikninel kakorokn niat niorkn. Karokn. Aser kona kitapm niatelel, sank salpikninel kakorokn niat, kako yer soplekekn yopmoiel.
23322  MAT 5:19  Kona emel nek na, Sank salpikninel keielel ka sinsi akopitekn nako kil ukuap nti eikusukn na yuntun sank salpikninel soplekekn kil apulel, kuatiar kona Wulapm Weink yuwulmp anel, omoule kilelel nio ankilel kako yumu kitapm. Aser kona emelel yupul sop sank salpikninel, ntikiremp nti eikusukn nako nti yupul soplekeknel, kuatiar kona Wulapm Weink yuwulmp anel, omoule kilelel nio ankilel kako yer nemp ekeipm.
23323  MAT 5:20  Apm nakimp yipm, kona yipm wonempwaiyimp na yipm na war yer onto Wulapm Weinkel, sankminamp sepmel aiyipmel kako samunkuork sankminamp sepmel antuol Farisiel nampueip nti omoule wupm araiel ka yuwap nti ntitmuaken sank salpikninel Wulapm Weinkel. Kona oroknelel, et yipm korokn war yemp Wulapm Weinkel yentempil yer yopmoiel”.
23324  MAT 5:21  Jisas nak na, “Sank salpikninel Wulapm Weinkel ka kumpueik Moses nakimp nti manmakn aiyipmel, ka nak na, Yipm korokn yer emelel wuntu. (Kisim Bek 20:13) Nti manmakn nak na kona yikn yer emelel wuntuel, yikn kileko yopmon niampepm antuol nti omoule ka mpunti silel ko nti yuntunel yiknel.
23325  MAT 5:22  Sank ka sil wupm Wulapm Weinkel ka nak sopilelel, aser apm nakimp yipm walimp na, yikn kona yentemp mamintoump aiyiknel nukuapm nukuapm sitel, yikn ko soplekekn, yikn kileko yopmon niampepm antuol nti omoule ka mpunti silel. Aser kona yikn nikimp mamintoump aiyiknel sank kuoretelel, yikn kako yetn niampepm antuol omoule amamp antuolel. Aser kona yikn nikimp mamintoump aiyiknel na kil ka niepel mankirpmel, et yipm yekei wonempel. Yikn kona yupul yupulel, et yikn kako yo yemp yeteel.
23326  MAT 5:23  Kakilpe kona yikn'a yupul sinsi aiyiknel la na yok Wulapm Weink sil lowaimp oumpiepmelel, aser yikn ka wonempwaiyimp wankepm aiyiknel antemp emelel,
23327  MAT 5:24  et yikn ko mper sinsi aiyiknel la peik. Niorkn yikn la yentempil nek sank yump yapmonemp yo lekekn. Niatel, ko yikn la yumuk Wulapm Weink oumpiepm aiyiknel.
23328  MAT 5:25  Kona yikn apulp emelel wankepm miel aser kil na yentemp yikn nek sankel, kona yipmwie yetn aiyapel na ser nti omoule ka nunkurk yirpmel, et yikn ko pelkel la ser kil, nek sank yump yapmonemp yo lekekn yupulp sank na yuwurel. Oroknel, omoule kilelel ko mper yikn la onto masistretel tikikn, et masistret ko mper yikn la onto antuol omoule aipmpienel ko nti mper yikn war yetne kuoretel.
23329  MAT 5:26  Et apm nakimp yikn, yikn ko yer yetne kuoretel yeryer ko yikn nimpil yok nti wuntokn muati sukurel ka nti nak apulp yikn'a mper yupulp wankepm ka nkis yiknel”.
23330  MAT 5:27  Jisas naimpil nak na, “Yipm ka opmueipm sank salpikninel Wulapm Weinkel ka Moses ak yipmel ka nak na, Yipm ntitmuaken korokn yupul mualakntankermp. (Kisim Bek 20:14)
23331  MAT 5:28  Sank ka sil wupm Wulapm Weinkel ka nak sopilelel, aser apm nakimp yipm walimp na, kona yikn ser muakenel na yekei yapmonemp ukuapilel, ka soplekekn ntoka yikn ka karep antempil apul mualakntankermpel.
23332  MAT 5:29  Kakilpe, kona niampepm aiyiknel ukuap yikn'a yupul setelel ka kuoretelel, ko yikn tipimp muat. Akosepm kona yikn yekei niampepm lekekn sitel na war yer yemp sepmel. Oroknel, kuatiar yikn yupul omoule aiyiknel sukur la yemp yeteel.
23333  MAT 5:30  Kona onto yapelel aiyiknel ukuap yikn na yupul setelel ka kuoretelel, ko yikn yuntun nkiempwat. Akosepm kona yikn yekei onto lekekn sitel na yer sepmelel. Aser kona oroknelel, kuatiar et yikn ko yupul omoule aiyiknel sukur na la yemp yeteel”.
23334  MAT 5:31  Jisas nak na, “Sank salpikninel Wulapm Weinkel kumpueik Moses ak yipmel ka ntokeiye. Muaken aiyiknel kona yikn'a nker kilel, et yikn ko yok kil wupm ka nak ntinkirai na karep yikn nkimer kil. (Lo 24:1-4)
23335  MAT 5:32  Sank ka sil wupm Wulapm Weinkel ka nak sopilelel, aser apm nakimp yipm walimp na, kona muaken aiyiknel karokn apul mualakntankermp antemp emelelel, aser ka yikn nker kil upuikn aiyiknel, ka yikn ankil ka waker sank salpikninel Wulapm Weinkel. Kona muakenel na yentemp minkan yatelel, kil ka antemp omoule kilpelel apul mualakntankermp. Weink kilelel ka nkis minkan niorknel ankilel karep nker kilel. Kona ementit na semp muaken ka kumpueik ementit yatel nker kilel, ka soplekekn. Kil ka antemp muaken kilelel apul mualakntankermp”.
23336  MAT 5:33  Jisas nak na, “Sank salpikninel Wulapm Weinkel ka Moses ak yipmel ka ntokeiye. Kona yikn nek etet kuntoel na mintenkitneip sank aiyiknelel, yikn korokn eik nekel. Kona yikn nek etet kuntoel, et yikn ko yupul nsop sank ka yikn nak ar niampepm Wulapm Weinkelel. (Namba 30:2)
23337  MAT 5:34  Sank ka sil wupm Wulapm Weinkel ka nak sopilelel, aser apm nakimp yipm walimp na, yipm korokn semp sank miel na nek etet kuntoel yupulp na mintenkitneip sank lekekn aiyiknel. Karokn. Yipm korokn yimp nio yemp sepmelel na nek etet kuntoel yupulp sank aiyiknel. Apulp na yemp sepmel ka lontolnko sepmel Wulapm Weinkel.
23338  MAT 5:35  Et yipm korokn yimp nio kitapmel na nek etet kuntoel yupulp sank aiyiknel. Apulp na kitapm ka yemp ka Wulapm Weink wul akaik ankilel silel. Et yipm korokn yimp nio Jerusalem na nek etet kuntoel yupulp sank aiyiknel. Apulp na Jerusalem ka yemp suknel ankilel omoule amamp niorknel.
23339  MAT 5:36  Yikn korokn yekei amamniol aiyiknel na nek etet kuntoel sank aiyiknel. Apulp na yikn karokn mintenk nako yikn nimpilemp amamniol aiyiknel erpmelel nimpil la mpusel.
23340  MAT 5:37  Et yipm kako nek ‘Ank’ mi ‘Orokn’. Keielel sitel. Kakilpe. Sank irpm ka yipm nak na mintenkitneip yipm sankel, ka Satan ankil aki yapmonemp aiyipmel et ka yipm napmok”.
23341  MAT 5:38  Jisas nak na, “Sank salpikninel Wulapm Weinkel ka kumpueik Moses ak yipmel ka nak na, Kona emelel na tipimp yikn niampepmel, yikn ko nimpil tipimpil niampepm wamire. Kona emelel ko waker yikn nayinkuel, yikn ko nimpil waker kil nayinku ware. (Kisim Bek 21:24)
23342  MAT 5:39  Sank ka sil wupm Wulapm Weinkel ka nak sopilelel, aser apm'a nikimp yipm walimp na, kona emelel na yupul yikn kuoretel, yikn korokn nimpil yupul kil ware. Karokn. Kona emelel na mutumyimpil yiknel, yikn ko eik yewempilel na nkis niuluknun timpilel.
23343  MAT 5:40  Kona emelel na yentemp yikn nek sank yer niampepm antuol omoule ka mpunti silel na semp wapm ka yikn tneiel, yikn korokn nirkimp; ko yikn semp wapm yatel ka yikn rap awulmp matnoel, yok kil wapm wie yemintemp.
23344  MAT 5:41  Kona emelel na yentemintenk yikn na sakirpil ntokwankepm la yemp kitnanel, ko yikn nimpil sakirpil mila yemp peikel.
23345  MAT 5:42  Kona emelel na yimp yikn yupulp setelel kuatiar kil nimpil yok yiknel, ko yikn yok kil. Kona emelel na yimp yikn na yok kil sinsiel aser kil na eik sempelel, et yikn korokn nirkimp”.
23346  MAT 5:43  Jisas naimpil nak na, “Sank salpikninel Wulapm Weinkel ka kumpueik Moses ak yipmel ka nak na, Nti omoule entieyarkup aiyiknel, ko yikn wonempyupulp nti na yupul nti sepm. (Wok Pris 19:18) Nti manmakn aiyipmel nak walimp nak na nti yatel minimini, karokn. Yipm korokn wonempyupulp nti. Nti ka omoule wurokn yankerelip.
23347  MAT 5:44  Aser ka apm nakimp yipm walimp na, yipm ko yekei onto niupuknel aiyipmel nkrawomp nti omoule ka yipm antemp nti nkisempel. Nako yipm yentemp Wulapm Weink nek sank yimpil yupulp nti, nako yipm wonempyupulp nti omoule ka apul yipm kuoretel.
23348  MAT 5:45  Et kona yipm yupul ntokilelel, yipm kako ninkilapm nkan Waiek Ekeipmel apulp na sankminamp aiyipmel ka soplekekn sankminamp ankilel. Kil ka apul awun ka akuorp ar ekeipm ka lep nti omoule sepm kuoret sukn akoel. Antempel etnie ka kil apul yir awulmp nti omoule eikusukn sepm kuoret sukn ako. Sankminamp aiyipmel, et yipm kako yupul soplekekn ka kil apulel.
23349  MAT 5:46  Kona yipm yekei onto niupuknel aiyipmel nkrawomp nti omoule ka apul yikn sepm sitel, Wulapm Weink kakorokn yupulp yikn sepm ware. Apulp na nti omoule kuoretel ka nkamp yipm wuntoknel na yok omoule amamp Romel, nti ka apul soplekekn.
23350  MAT 5:47  Kona yipm nek neremp nti omoule entieyarkup aiyipmel sitel, et kako yipm sankuork nti omoule eikrieknel ntontoku? Kakorokn. Nti omoule karokn sop Wulapm Weinkel, nti ka apulp nti emeniemp antuol soplekekn.
23351  MAT 5:48  Et apm nakimp yipm, sankminamp aiyipmel ko yer sepm sepm sitel sop Waiek aiyipmel ka ar yemp ekeipmelel, kil ka ar sankminamp sepmel sitel”.
23352  MAT 6:1  Jisas naimpil nak na, “Yipm ko yekei wonempel yupulp sankminamp aiyipmel ka yipm nkisel, yipm korokn yupul yer niampepm antuol ementitmuakenel nako nti serel. Yipm kona yupul yer ntokilelel, Waiek Ekeipmel kakorokn nimpil yupulp yipm sepm ware yupulp niokn ka yipm apulel.
23353  MAT 6:2  Kona yipm'a yok nti eretako sinsiel, yipm korokn yiki nio aiyipmel nuarep nti omoule ka akei wule eikrieknel. Nti ka akei amampel nak aki nio antuol, nti etn aiyapel nak, etn yonk Wulapm Weinkel nak. Nti kana ntikiremp nti eikusukn wonempyapm sepmel antuol yupulp nako nti omoule ser nti ka omoule akosepmel. Apm nakimp yipm etetelel, nti omoule keielel nio suknel nti upuikn apulpel, karep nti nkamp wamire. Aser kuatiarel Wulapm Weink kakorokn nimpil yupulp nti yatel ware.
23354  MAT 6:3  Kona yikn yupulp nti eretako ntokilelel, ko yikn yupul nkuwepm, nti omoule kakorokn ser ka yikn apulel.
23355  MAT 6:4  Kona yikn yupul ntokilelel, niokn sepmel ka yikn apulp ntiel kako yer nkimepm. Waiek Ekeipmel sit ko ser niokn ka yikn apul nkuwepmel. Kona ntokilelel kil ko yupul yikn sepm ware niokn kile ka yikn apulel”.
23356  MAT 6:5  Jisas nak na, “Kona yipm yentemp Wulapm Weink nek sankel, yipm korokn yupul nuarep nti omoule ka akei wule eikrieknel. Upuikn antuol ka apulp na nti na yupul niampepm muatipmel yentemp Wulapm Weink yekei suknel nek sankel yer yemp yapel sop aiyapel nakurepm mi yonk Wulapm Weinkel. Nti apulp na nti omoule ko ser ntiel yiki nio antuol. Aser apm nakimp yipm etetelel, nio sepmel antuol nti upuiknel, karep nti nkamump ar niampepm antuol omoule kitapmel. Wulapm Weink kakorokn yupulp nti yatel ware.
23357  MAT 6:6  Aser kona yikn'a yupul niampepm muatipmel nek sank yentempel Wulapm Weinkel, ko yikn sit war yetne aiyiknel yetn loump nkunkun nako yikn sitel yentempil nek sank. Waiek Ekeipmel ka ser niokn ka yikn apul ar nkuwepmel ntokilelel, et kil kako yupulp yikn sepm ware.
23358  MAT 6:7  Kona yipm'a yentemp Wulapm Weink nek sankel, yipm korokn nkis nek sank ukuap mpeikn nuarep nti omoule ka tupualimp wulapm kitapmel antuolel. Nti ka nak na kona nti nkis eik nek nekel ukuap mpeikn ntokilelel, wulapm antuol kako opmueipm nti.
23359  MAT 6:8  Yipm kakorokn yupul sop ka nti apulel. Yipm kako ntinkirai yupulp yapmonemp Wulapm Weinkel ka yatel, yapmonemp antuol wulapm kitapmel ka yatel. Wulapm Weink kil karep aser miniorkn apulp sinsi irpm ka yikn karoknel. Kil karokn yukueimp yikn na nek sank ukuap mpeikn yimpilel. Karep kil aser miniorkn.
23360  MAT 6:9  Kona yipm yentemp Wulapm Weink nek sankel, et yipm ko nek ntokeiye: Waiek antelel ka ar yemp ekeipmelel, nio ntinkiraiel aiyiknel ko yer niorknel.
23361  MAT 6:10  An aiyimp yikn ko yikn pelkel semp yemp omoule amampel, nako an nekerpm sank aiyiknel sukurel yer kitapmel ntoka nti ka ar no yemp ekeipmel ka nakerpm upuikn aiyiknel aninkaninkel.
23362  MAT 6:11  An aiyimp yikn na yok an miepm yupulp awun keielel.
23363  MAT 6:12  Yapmonemp kuoretel antelel ko yikn wonempsukurel sop ka an wonempsukurel yapmonemp kuoretel antuol ka nti apulp anel.
23364  MAT 6:13  Et yikn korokn yekei niampepm ser setel kuoretel ninkemp wankepm. Ko yikn mpuanink an yupulp Satan kakorokn ukuap an na yupulp an ntokilelel. Kakilpe.
23365  MAT 6:14  Yipm eipm, kona yipm wonempsukurel yapmonemp kuoretel antuol ementitmuakenel ka nti apulp yipmel, et Waiek Ekeipmel ka ar yemp ekeipmel kil kako wonempsukurel yapmonemp kuoretel aiyipmel.
23366  MAT 6:15  Aser kona yipm korokn wonempsukurel yapmonemp kuoretel antuol ementitmuakenel, Waiek Ekeipmel kakorokn wonempsukurel yapmonemp kuoretel aiyipmel”.
23367  MAT 6:16  Jisas nak na, “Kona yipm nkis nailep yupulp yapmonemp aiyipmel ko yer mintenk yentemp Wulapm Weinkel, mponiampepm aiyipmel korokn wankir sop ka nti omoule ka akei wule eikrieknel apulel. Nti upuikn na ntikiremp nti ntitmuaken na ser ka nti nkis nailepel. Apm nakimp yipm etetel, nio sepmel antuol karep nti nkamp wamire. Kuatiarel Wulapm Weink kakorokn yiki nio antuol nimpil yupulp nti sepm ware niokn kilelel nti apulel.
23368  MAT 6:17  Kona yikn nkis nailepel, yikn ko niwes wule aiyiknel
23369  MAT 6:18  yupulp nti omoule kakorokn ser yoworel yikn ka nkis nailepel. Waiek aiyiknel ka ar nkuwepmel, kil sit ka aser aworelel. Niokn sepmel ka yikn apul ar nkuwepmel, waiek aiyiknel ka ar yemp ekeipmel karep anser. Kuatiar kil yupulp yikn sepm wamire”.
23370  MAT 6:19  Jisas naimpil nak na, “Yapmonemp aiyipmel kakorokn yer sukn yentemp sinsi kitapmel. Apulp yipm kona mper sinsi mitinkelel, nti kakorokn yer sepmelel. Kuatiarel eneipm kileko yenkei, wotekwutnu wanker, mi nti omoule wornketeel na semp.
23371  MAT 6:20  Yapmonemp aiyipmel kako yer sukn yentemp Wulapm Weink ka ar yemp ekeipmelel, nako yipm yer sepmel yopmoiel. Yapmonemp sopilelel ka nuarep sinsi sepmel ka yipm mper waleiel, eneipm kakorokn yekei, wotekwutnu kakorokn waker, et nti omoule wornketeel kakorokn semp. Sinsi mimi ka yikn apulpel ka ntikiremp nti eikusukn apulp yapmonemp aiyiknel. Wulapm Weink ka ar niorknel mi sinsi kitapmel ka ar niorknel.
23372  MAT 6:21  Sinsi mimi ka yikn apulpel ka ntikiremp nti eikusukn apulp yapmonemp aiyiknel. Wulapm Weink ka ar niorknel mi sinsi kitapmel ka ar niorknel”.
23373  MAT 6:22  Kona yikn niampepmantup Wulapm Weink aninkaninkel, yapmonemp aiyiknel ko yer yentempil nako yupul niampepm aiyiknel na yer nuarep yeteel. Yapmonemp aiyiknel ntokilelel kako mpilil nako yikn ser yoworel sankminamp eikusukn aiyiknel ka yikn ankil nkisel. Aser kona yapmonemp aiyiknel ka ar peikelel, ka nuarep yikn ka etn yemp nimpiempel. Yete karokn, ko yikn ser yoworel yapmonemp sankminamp aiyiknel ankil. Yikn kako nkis kuko yupulp. Kakilpe, kona yete Wulapm Weinkel ka ar yapmonemp aiyiknel nunkurkel, yapmonemp aiyiknel kako nuarep wunoump marnk.
23375  MAT 6:24  Jisas naimpil nak na, “Kona omoule amamp wie nikimp yipm sank yatyatel nako yikn yupul sopel, yikn kakorokn sop sank wieel anink lekekn. Karokn. Et sank lekekn yikn ko yupul sop, sank yatel yikn ko yekei opmoump eik wapel. Omoule amamp lekekn ko yer niorkn aser omoule amamp yatel ko yer nkien. Ntiwie kakorokn yer soplekekn yer yapmonempel. Ka muati apulp yapmonemp omouleel kakorokn yer wieel. Kona Wulapm Weink yer niorkn yer yapmonempel, wuntokn araiel irpm ko yer nkien. Wulapm Weink antempel wuntokn araiel, ntiwie kakorokn yer sukn soplekekn yer yapmonemp aiyiknel. Karokn”.
23376  MAT 6:25  Jisas naimpil nak na, “Et apm'a nikimp yipm, yipm korokn yapmonemp mitimitink yupulp nionkopmilmp aiyipmel na mper miepm ko yer niorkn yer yapmonemp aiyipmel. Miepm sit kakorokn yupul yipm nako yer sepmel. Et yipm korokn numpul yupulp wule entieaikn aiyipmel na nek na, Sinsi mimi ko an rap sukurp omouleel? Wule entieaikn aiyipmel ka sinsi suknel ar niampepm Wulapm Weinkel. Wapm irpm ka sinsi akopitekn.