23215	MAT 1:2	Abraham guc shtadë Isaac. Hia na gubani Isaac gúquiꞌ shtadë Jacob. Hia lë́ꞌiꞌ gúquiꞌ shtadë Judá con ra bë́chiꞌ.
23216	MAT 1:3	Judá guc shtadë Fares nu Zara. Tseꞌlë Judá bërulë́ Tamar. Fares guc shtadë Esrom; hia na gubani Esrom gúquiꞌ shtadë Aram.
23224	MAT 1:11	Josías guc shtadë Jeconías nu con ra bë́chiꞌ. Tiempë ni biaꞌa ra mënë lëꞌë ra israelitë ziquë prësi parë Babilonia.
23229	MAT 1:16	Jacob guc shtadë José, tseꞌlë María. Hia lë́ꞌiꞌ guc shniꞌa Jesús. Jesús nápiꞌ stubi lë, Cristo.
23231	MAT 1:18	Zndëꞌë guc iurë gulë Jesucristo. María, shniꞌa më nápiꞌ comprumisi parë guëtsë́ꞌaiꞌ con José. Antsë de quë guëquëreldë raiꞌ juntë, hia lëꞌë María bëdzéliꞌ nua shíniꞌ por pudërë shtë Espíritu Santo.
23232	MAT 1:19	José, tseꞌlë María, na tubi nguiu zaꞌquë. Guc shtuꞌu José niasáꞌniꞌ lëꞌë María sin quë adë niac bë́ꞌadiꞌi ra mënë parë adë guërúꞌudiꞌi shtu shtë María.
23233	MAT 1:20	Mientras quëhúniꞌ llgabë zni, tubi ianglë shtë Dios bëluaꞌalú lu mbëcaꞌldë nu repi ianglë: ―José, llëbní David, adë rdzë́bëdiꞌil gúnël recibir María cumë ziquë tséꞌlël purquë lëꞌë shíniꞌ zéꞌdiꞌ por pudërë shtë Espíritu Santo.
23234	MAT 1:21	Lëꞌë María gápiꞌ tubi shíniꞌ nu guërulë́ meꞌdë Jesús. Zni guërulë́ meꞌdë purquë lë́ꞌiꞌ gúniꞌ salvar ra shmënë më de grë duldë shtë rall.
23235	MAT 1:22	Grë́tëꞌ ndëꞌë guzac parë gac cumplir lo quë naguniꞌi Dadë Dios lu muzë nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë më guahietë; bëquë́ꞌëiꞌ:
23236	MAT 1:23	Lëꞌë lliguënaꞌa gua shíniꞌ nu gápiꞌ tubi meꞌdë naguërulë́ Emanuel. Lë ni runë cuntienë: Dios con lëꞌë hiaꞌa.
23237	MAT 1:24	Iurë lëꞌë José gubani lu mbëcaꞌldë, bë́ꞌniꞌ tal cumë guniꞌi ianglë lúhiꞌ. Bë́ꞌniꞌ recibir María cumë ziquë tséꞌliꞌ.
23238	MAT 1:25	Perë adë guquëréldëdiꞌi raiꞌ ziquë tséꞌliꞌ hashtë iurë lëꞌë shini María bëdchini lu guë́ꞌdchiliu. Iurní bëdëꞌë José lë meꞌdë; bërulë́hiꞌ Jesús.
23240	MAT 2:2	Gunaꞌbë diꞌdzë ra mënë ni: ―¿Ca gulë rëy shtë ra më israelitë? purquë nezë guiaꞌa guná naꞌa lu mbelëguiꞌi shtë́hiꞌ; por ni zëꞌpë naꞌa parë guëdëꞌnë naꞌa adorar lë́ꞌiꞌ.
23241	MAT 2:3	Iurë lëꞌë rëy Herodes bini ra diꞌdzë ni, adë bëdzélëdiꞌi pë gúnëll; adë gurëdchídiꞌi ldúꞌull. Nu grë́tëꞌ mënë shtë Jerusalén guzac rall zni.
23244	MAT 2:6	Lë́ꞌël Belén, guëꞌdchi shtë Judá. Nal tubi guëꞌdchi mituꞌnë perë nídiꞌi stubi guëꞌdchi más importantë quë lë́ꞌël entrë ra guëꞌdchi shtë Judá naná importantë. De lë́ꞌël guëdchini tubi më ruꞌbë nagapë grë́tëꞌ shmëna.
23246	MAT 2:8	Iurní guniꞌi Herodes lu ra mago tsa raiꞌ Belén nu répill: ―Gulë tsagná ndë nu gulë tsagnaꞌbë diꞌdzë zaꞌquë zaꞌquë shcuendë meꞌdë. Iurë lëꞌë të guëdzelë të meꞌdë, iurní gulë bëꞌnë visi na purquë rac shtuaꞌa tsaguëna adorar lë́ꞌiꞌ.
23248	MAT 2:10	Iurë lëꞌë mago guná lu mbelëguiꞌi guzudchí, nalë́ bëquitë lduꞌu raiꞌ con lëgrë ruꞌbë laꞌni lduꞌu raiꞌ.
23249	MAT 2:11	Iurë guatë́ raiꞌ laꞌni hiuꞌu, guná raiꞌ lu meꞌdë nu María, shniꞌa meꞌdë. Iurní bëzullibi ra rëy; bëꞌnë raiꞌ adorar lëꞌë meꞌdë. Lueguë bëshaꞌlë raiꞌ cajë nanuaꞌa raiꞌ parë bëzëlaaꞌdchi raiꞌ orë, gushialë nu mirra.
23251	MAT 2:13	Despuësë de zëagzë́ ra mago, tubi ianglë shtë Dios bëluaꞌalú lu mbëcaꞌldë lu José nu repi ianglë: ―Guashtë́; gudëdchi meꞌdë; gulë gua con shniꞌa meꞌdë. Gulë gua nasesë guëꞌdchi shtë Egipto të ndë guëquëreldë të hashtë iurë lëꞌë na guëniaꞌa guëabrí të ladzë të purquë lëꞌë rëy Herodes tsatílill lëꞌë meꞌdë parë gati meꞌdë.
23252	MAT 2:14	Iurní guashtë́ José; bëruꞌunú raiꞌ meꞌdë laꞌni gueꞌlë parë Egipto.
23254	MAT 2:16	Iurë lëꞌë Herodes bëdëꞌë cuendë de quë lëꞌë ra mago guluguë́ rall lëꞌë rëy, iurní nalë́ bëdchini llanë laꞌni ldúꞌull. Nu gunibë́ꞌall gati grë ra ngulëꞌnë nanapë chupë izë parë guetë naquëreldë Belén, con ra meꞌdë nananú guëdubi alrededurë lugar ni. Zni bëꞌnë rëy según tiempë ecsactë naguniꞌi ra mago bëluaꞌalú mbelëguiꞌi lu raiꞌ.
23256	MAT 2:18	Bini tubi bë ruꞌbë; grë́tëꞌ ra naꞌa naquëreldë regiuni Ramá, biꞌni raiꞌ nu guá lduꞌu raiꞌ. Raquel rúꞌniꞌ por shíniꞌ perë adë nídiꞌi mudë parë chu gunë consolar lëꞌë raiꞌ purquë grë́tëꞌ ra meꞌdë gunitilú raiꞌ.
23258	MAT 2:20	―Guashtë́; gudëdchi meꞌdë; gulë gua con shniꞌa meꞌdë të guëabrí të naciuni Israel stubi. Hia lëꞌë mënë naguc shtuꞌu quini lëꞌë meꞌdë, guti rall.
23259	MAT 2:21	Iurní José guashtë́. Biáꞌaiꞌ meꞌdë con shniꞌa meꞌdë parë regiuni Israel.
23260	MAT 2:22	Iurë José bini de quë Arquelao quëgnibëꞌa Judea shlugar shtádëll Herodes, bëdzëbë José niáhiꞌ ndë, perë lu mbëcaꞌldë gua tubi visi de quë guëgzë́hiꞌ regiuni shtë Galilea.
23261	MAT 2:23	Iurë bëdchini raiꞌ ngaꞌli, iurní guquëreldë raiꞌ guëꞌdchi Nazaret. Zndë guzac parë guc cumplir lo quë naguniꞌi ra muzë shtë Dios guahietë: “Guërulë́ më Nazareno”.
23264	MAT 3:3	Lëꞌë Juan na el quë naguniꞌi Isaías, muzë shtë Dios. Bëquë́ꞌëiꞌ shtiꞌdzë Dios manërë rëꞌ: Guini të tubi bë shtë tubi mënë narniꞌi fuertë lu tubi shlatë ruꞌbë: “Gulë bëꞌnë preparar nezë shtënë Dadë. Gulë bëꞌnë preparar laꞌni lduꞌu të ziquë nezë ldi parë iurë guëdchini Dadë. Gulë gubani tubi vidë zaꞌquë.”
23265	MAT 3:4	Lari shtë Juan nactsáꞌuhin con guitsë ladi camellë. Hia cinturón shtë́niꞌ na tubi guiꞌdi, nu dau shtë́niꞌ guc shanchi nu dchini shtë mbeeꞌzë lachi.
23266	MAT 3:5	Iurní glli glli rdchini ra mënë shtë ciudá Jerusalén con ra mënë shtë guëꞌdchi shtë Judea con ra naquëreldë lugar guëlladchi Jordán; rdchini rall parë guëquë́ diaguë rall shtiꞌdzë Juan.
23271	MAT 3:10	Gunë më cashtigu ra mënë mal ziquë lëꞌë guiubëaguë hia na listë parë guëchuguin hiaguë. Grë́tëꞌ ra hiaguë nadë rnéꞌediꞌi nashi zaꞌquë, chuguin nu tsequin lu guiꞌi.
23272	MAT 3:11	Guldía, na rchuꞌbë nisa lëꞌë të con nisë parë guëluaꞌa de quë bëꞌnë nadzëꞌë të mudë nanabani të, perë el quë nazeꞌdë despuësë de na, më ni guëzunë́hiꞌ lduꞌu të nu guëneꞌe më Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë të. Guësheꞌldë më Espíritu Santo ziquë beꞌlë të parë gac të limpi. Më ni napë más pudërë quë na; adë rúnëdiꞌi tucara ni siquierë guahia rachi shtënë më.
23273	MAT 3:12	Gunë më separar ra mënë mal entrë mënë zaꞌquë. Hia lëꞌë më napreparadë con palë guiaꞌa më të parë guëzunë́ më trigu të parë guëruꞌu guiꞌlli tubi cuꞌ. Hia trigu tsutsaꞌu laꞌni catë riutsáꞌuhin perë grë́tëꞌ guiꞌlli tsequi lu guiꞌi. Lëꞌë guiꞌi nunquë adë rëáldëdiꞌin.
23275	MAT 3:14	Primërë adë në́diꞌi Juan; répiꞌ lu Jesús: ―Runë tucara chubë nisa por lë́ꞌël perë lë́ꞌël zeꞌdë lua.
23276	MAT 3:15	Perë Jesús guniꞌi: ―Bëneꞌe sí iurneꞌ purquë zni gac të parë guëdë́ꞌnaꞌa cumplir grë cusë zaꞌquë naquëgnibëꞌa Dios. Iurní lëꞌë Juan gunë́
23278	MAT 3:17	Iurní bini më tubi bë, tubi voz nabëruꞌu lu gubeꞌe naguniꞌi: ―Ndëꞌë lëꞌë shinia. Nalë́ rac shtuaꞌa lë́ꞌiꞌ. Nalë́ rquitë lduaꞌa rnahia lúhiꞌ.
23281	MAT 4:3	Bëdchini naná rsiguë́; guabíꞌguëll lu më. Guníꞌill: ―Si talë de verdá nal shini Dios, gunibëꞌa guëꞌë rëꞌ parë guëaquin guetështildi gaul.
23284	MAT 4:6	Iurní répill: ―Si talë gualdí rníꞌil nal shini Dios, bëruꞌldë lë́ꞌël hashtë lu guiuꞌu purquë Sagradas Escrituras rniꞌi: Dios guënibëꞌa lëꞌë ra ianglë të parë gapë raiꞌ lë́ꞌël nu guëldisë raiꞌ lë́ꞌël con guiaꞌa raiꞌ të parë ni tubi guëꞌë gunënë́diꞌi guëaꞌl.
23285	MAT 4:7	Jesús bëquebi: ―Nu zac rniꞌi Sagradas Escrituras: “Adë rtë́ꞌdëdiꞌil prëbë Dios, Shtadë të. Adë rúnëdiꞌil obligar lë́ꞌiꞌ.”
23286	MAT 4:8	Nu lëꞌë mëdzabë biaꞌa Jesús lu tubi dani ruꞌbë, nu bëluaꞌa mëdzabë grë ra naciuni con lujë shtë rahin ziquë grë cusë zaꞌquë nananú lu guë́ꞌdchiliu;
23287	MAT 4:9	guníꞌill lu Jesús: ―Na guënehia grë́tëꞌ ndëꞌë cáꞌal si talë guëzullíbil lua, gúnël adorar na.
23291	MAT 4:13	Perë adë bëáꞌnëdiꞌi më Nazaret sino quë guaglaꞌguë më guquëreldë më Capernaum, tubi guëꞌdchi naquë́ guëlladchi ruaꞌ nisë ruꞌbë por nezë shtë regiuni Zabulón nu Neftalí.
23292	MAT 4:14	Zndë guzac parë guc cumplir lo quë nabëquëꞌë muzë shtë më guahietë; lë́hiꞌ Isaías. Naescritë zndëꞌë:
23293	MAT 4:15	Guëꞌdchi Zabulón nu Neftalí, nezë naquë́ ruaꞌ nisë ruꞌbë ladë cuꞌ guiaꞌa shtë guëëꞌgu Jordán, partë más zitu shtë Galilea catë quëreldë ra nadë nádiꞌi më israelitë.
23296	MAT 4:18	Jesús ziaglaꞌguë më nezë ruaꞌ nisë ruꞌbë shtë Galilea. Guná më chupë nguiu narë́ ngaꞌli, tubi na Simón nu lë zac Pedro. Stubi nguiu lë Andrés, bëchi Pedro. Na raiꞌ pescadurë. Quëgldaguë raiꞌ guëꞌshu laꞌni nisë.
23301	MAT 4:23	Jesús ziaglaꞌguë më guëdubi Galilea. Quëgluaꞌa më ra mënë laꞌni iáduꞌu shtë rall cadë guëꞌdchi catë bëdchini më. Quëadiꞌdzë më dizaꞌquë shtë Dios lla tsutë́ mënë lugar catë rnibëꞌa Dios. Nu runë më rumëdi grë́tëꞌ clasë galguidzë nanapë ra mënë. Bënëac më ra narac lluꞌu.
23302	MAT 4:24	Bërëꞌtsë diꞌdzë naquëhunë Jesús hashtë guëdubi regiuni shtë Siria. Bëdchininú ra mënë grë́tëꞌ naquëzac zi lu galguidzë nu ra naquëhunë sufrir dulurë nu grë nanapë mëdzabë laꞌni lduꞌu rall nu grë́tëꞌ ra narati zini ra, nu ra narac galguidzë llunguë. Jesús bënëac ra mënë ni.
23303	MAT 4:25	Nalë́ zihani mënë guanaldë rall lëꞌë më, mënë shtë Galilea nu guëꞌdchi shtë Decápolis nu Jerusalén. Lëꞌë quë lëꞌë zihani mënë shtë regiuni Judea nu ra naquëreldë stubi tëchi guëëꞌgu Jordán, guanaldë rall lëꞌë Jesús.
23306	MAT 5:3	―Dichusë ra mënë narac bëꞌa nanú nicidá gac rall limpi laꞌni lduꞌu rall, pues tsutë́ raiꞌ catë rnibëꞌa Dios.
23308	MAT 5:5	’Dichusë ra mënë naduꞌu. Pues grë ra mënë ni gunë rall recibir guë́ꞌdchiliu catë guëdëꞌë Dios caꞌa rall, guëquëreldë rall.
23312	MAT 5:9	’Dichusë ra mënë nargutë́ en paz parë ra mënë; pues Dios gulë́ më ra mënë ni shini Dios.
23313	MAT 5:10	’Dichusë ra mënë narzac zi purquë quëhunë rall cumplir shtiꞌdzë Dios; pues tsutë́ rall catë rnibëꞌa më.
23316	MAT 5:13	’Lëꞌë të na të ziquë zedë entrë ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu rëꞌ të parë adë rshínidiꞌiruꞌu mënë. Si talë zedë guëdchíguëdiꞌi, ¿lla gunë nguiu të guëabrí sabor shtë zedë? Hia adë rlluíꞌidiꞌin sino parë quë guëzebin nu parë guëlú mënë guëquin.
23317	MAT 5:14	’Lëꞌë të na të ziquë llni parë mënë narëtaꞌ lu guë́ꞌdchiliu. Tubi ciudá nazúbëgaꞌa guëc tubi dani, adë gáquëdiꞌi guëcaꞌchiluhin. Adë rcaꞌchi ldúꞌudiꞌil lu mënë llni nanápël.
23320	MAT 5:17	’Adë rúnëdiꞌi të llgabë zelda lu guë́ꞌdchiliu parë guëdëꞌa fin lëy shtë Moisés, nilë parë guëdëꞌa fin enseñansë shtë ra muzë nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios guahietë. Adë zéldëdiaꞌa parë guëdë́ꞌëhia fin sino parë guëluáꞌahia pë runë cuntienë shtiꞌdzë raiꞌ.
23321	MAT 5:18	Purquë guldía rniaꞌa lu të, mientras nanú gubeꞌe nu guë́ꞌdchiliu, ni tubi partë shtë lëy, ni tubi puntë shtë letrë ni partë mituꞌnë shtë lëy, adë gunë fáltëdiꞌin. Grë́tëꞌ napë quë gac cumplirin.
23322	MAT 5:19	Por ni grë́tëꞌ nadë rúnëdiꞌi casë cualquier mandamientë shtë lëy, aunquë más mituꞌnë partë shtë mandamientë, nu rluáꞌall ra mënë lu mizmë zni, pues runë tucarë gáquëll më nalasáquëdiꞌi catë rnibëꞌa Dios. Perë grë́tëꞌ el quë narzuꞌbë diaguë nu quëgluáꞌall gunë mënë cumplir grë puntë shtë lëy, ni runë tucarë gáquëll más më lasac lugar catë rnibëꞌa Dios.
23323	MAT 5:20	Na rniaꞌa lu të, si talë adë nádiꞌi conductë shtënë të más nazaꞌquë quë conductë shtë ra mënë religiusë fariseo nu ra mësë shtë lëy, jamás adë tsutë́diꞌi të catë rnibëꞌa Dios.
23325	MAT 5:22	Perë na rniaꞌa lu të, grë́tëꞌ el quë naná rldë lu sáhiꞌ, nápëll culpë lu nagunë juzguë. El quë narushtiá lu sáhiꞌ, napë quë gac juzgar mënë ni lu Junta Suprema. El quë narniꞌi lu sáhiꞌ: shënë, nanú peligrë tsall lu guiꞌi shtë gabildi.
23326	MAT 5:23	’Zni si talë lë́ꞌël rac shtúꞌul guëdë́ꞌël ofrendë lu bëcuꞌguë nu ngaꞌli rëagná ldúꞌul de quë bëldënul saꞌl,
23327	MAT 5:24	bësëaꞌnë ofrendë shtë́nël cuꞌ bëcuꞌguë; iurní guagná bë́chil të parë tsu en paz con lë́ꞌëll; iurní sí, zac guëabril lu bëcuꞌguë të parë guëdë́ꞌël ofrendë lu Dios.
23328	MAT 5:25	Si talë chu guëdchiꞌbë demandë cuntrë lë́ꞌël, iurë zianul mënë ni nezë, gulë gac të de acuerdë lueguë të parë adë gúnëdiꞌi mënë intriegu lë́ꞌël lu juësi, purquë iurní juësi gúnëll intriegu lë́ꞌël lu ra soliar të parë guëldaguë rall lë́ꞌël lachiguiꞌbë.
23332	MAT 5:29	Si talë slul ladë ldi napë culpë quëhúnël duldë, gulú slul të parë guërúꞌldëlin zitu. Más mejurë guëniti tubi slul no sea quë tsal guëdubi cuerpë shtë́nël laꞌni gabildi.
23333	MAT 5:30	Si tubi guiáꞌal ladë ldi napë culpë quëhúnël duldë, bëchuguë guiáꞌal, bëruꞌldin zitu; mejurë guënítil tubi partë shtë cuerpë, lëdë guëdúbidiꞌi cuerpë shtë́nël tsal laꞌni gabildi.
23334	MAT 5:31	’Nu zac guniꞌi ra mënë guahietë: “Grë́tëꞌ el quë narlë́ tseꞌlë, napë quë guëdëꞌë nguiu tubi cartë shtë divurci caꞌa tséꞌliꞌ”.
23335	MAT 5:32	Perë na rniaꞌa lu të, si talë gunë nguiu divorciar tséꞌliꞌ por tubi cusë de nadë, quësínill lëꞌë tséꞌlëll lu duldë adulteri. Grë ra nacaꞌa naꞌa divorciadë pues hia bë́ꞌnëll duldë adulteri. Por tubsë motivë tsu divurci, si talë bëdzelënull stubi nguiu.
23338	MAT 5:35	Adë rúnëdiꞌi të jurar por guë́ꞌdchiliu purquë nahin catë zu guëaꞌ më; ni adë rúnëdiꞌi të jurar por Jerusalén purquë ni na tubi ciudá ruꞌbë shtë rëy narnibëꞌa más.
23339	MAT 5:36	Adë rúnëdiꞌi të jurar por lo quë nananú guë́quël purquë adë gáquëdiꞌi gúnël gan gac tubi guitsë guë́quël naquichi u nagasë, ni tubi guítsëꞌnë.
23342	MAT 5:39	Perë na rniaꞌa, adë rzutípëdiꞌil lu ra hiumbrë mal; al contrari si talë chu cubë́ tubi ladë lul, bëdëꞌë stubi ladë.
23343	MAT 5:40	Si talë chu quëgdchiꞌbë demandë u rac shtúꞌull guëdchisull manguë shtë́nël, bëdëꞌë manguë shtë́nël con shabë guítsël të guaꞌa mënë ni.
23344	MAT 5:41	Si talë chu gunë obligar lë́ꞌël guáꞌal tubi bultë tubi kilómetro, biaꞌain chupë kilómetro.
23345	MAT 5:42	Cualquier tubi naquëgnaꞌbë tubi prështë, bëdëꞌëin nu adë rdchigrë́diꞌil nezë të́chil sino bëdëꞌë lo quë narac shtuꞌu mënë.
23346	MAT 5:43	’Nu zac bini të lo quë naguniꞌi mënë antsë: “Gac shtúꞌul amigu shtë́nël perë guëná túshël lu ra enemigu shtë́nël”.
23348	MAT 5:45	Si talë quëhunë të cumplir grë ra cusë rëꞌ, gac të shini Dios nacabezë gubeꞌe. Lëꞌë më rsheꞌldë më llni ngubidzë parë grë́tëꞌ mënë, parë mënë mal nu mënë zaꞌquë. Lëꞌë më ldaguë më guiu parë ra mënë naná tubldí shcuéndiꞌ nu parë ra mënë nanádiꞌi tubldí shcuéndiꞌ lu Dios.
23349	MAT 5:46	Si talë lëꞌë të nadë más rac shtuꞌu të ra narac shtuꞌu lë́ꞌël ¿pëllë premi gápël? purquë grë ra narunë cubrë impuestë rac shtuꞌu rall saꞌ rall.
23350	MAT 5:47	Si talë nadë más runë të saludar con cariñi ra mënë bëchi saꞌ të ¿pë bien canihúnël? Pues ra naná guënë́diꞌi Dios runë rall saludar saꞌ rall.
23357	MAT 6:6	Perë iurë lëꞌë të gunë të orar, gulë guëuꞌ laꞌni hiuꞌu cuartë shtë të. Bësëꞌau ruaꞌ hiuꞌu; iurní bëꞌnë orar; guniꞌi lu Dadë Dios naquëbezë gubeꞌe, sulë lëꞌë më con lë́ꞌël. Rac bëꞌa më lo quë nanú laꞌni ldúꞌul; iurní Shtádël naquëbezë gubeꞌe guëneꞌe më lo quë naquëgnáꞌbël.
23360	MAT 6:9	Por ni rniaꞌa lu të, gulë bëꞌnë orar lu më zndëꞌë: Dios, nal Shtadë naꞌa naquëbezë gubeꞌe. Rac shtuꞌu naꞌa gunë grë mënë alabar lë́ꞌël de verdá.
23361	MAT 6:10	Rac shtuꞌu naꞌa guënibë́ꞌal grë mënë, sullibi rall lul. Ziquë quëhunë ra ianglë cumplir voluntá shtë́nël lu gubeꞌe, rac shtuꞌu naꞌa grë mënë narëtaꞌ lu guë́ꞌdchiliu, gunë rall cumplir lo quë narac shtúꞌul.
23364	MAT 6:13	Adë rdë́ꞌëdiꞌil permisi guëtëꞌdë mëdzabë prëbë lëꞌë naꞌa të ldáguëdiꞌi naꞌa lu duldë. [Purquë lë́ꞌël rnibë́ꞌal gubeꞌe nu lë́ꞌël nápël grë derechë nu llëruꞌbë na pudërë shtë́nël. Nápëdiꞌil fin. Amén.]
23366	MAT 6:15	Perë si talë adë në́diꞌi të gunë të perdunë saꞌ të duldë narúnëll cuntrë lëꞌë të, tampuquë Dadë naquëbezë gubeꞌe gúnëdiꞌi më perdunë duldë shtë të.
23368	MAT 6:17	Perë lëꞌë të iurë gunë të ayunë, gulë tsu nalëgrë; gulë bëzunë́ lëꞌë të bien bien
23369	MAT 6:18	të parë iurë guëná mënë lul, adë guëdë́ꞌëdiꞌi mënë cuendë de quë lë́ꞌël quëhúnël ayunë. Nadë más sulë lëꞌë Dadë Dios naquëbezë gubeꞌe, më ni rna lo quë naquëhúnël. Lëꞌë më napë më cuendë nu gunë më honrar lë́ꞌël.
23370	MAT 6:19	’Adë rúnëdiꞌi të muntuni zihani cusë lu guë́ꞌdchiliu catë lëꞌë ra mbichuguë rzalú ma grë́tëꞌ ra cusë, catë rnaꞌzi tën guiꞌbë nu rllinin; nu riutë́ ngubaꞌnë parë rbaaꞌnëll ra cusë.
23371	MAT 6:20	Más bien gulë bëꞌnë muntuni tesurë lu gubeꞌe catë adë nídiꞌi ra mbichuguë nu adë guëzalúdiꞌi mahin, catë adë rnáꞌzidiꞌi tën guiꞌbë. Ra ngubaꞌnë adë riutë́diꞌi rall ngaꞌli parë cuanë rall.
23372	MAT 6:21	Catë nacuetsaꞌu tesurë shtë́nël, ndë rac shtúꞌul guëbánil.
23373	MAT 6:22	’Si talë rdë́ꞌël sí parë guënibëꞌa Dios lë́ꞌël, na ziquë slul naná bien nu guëdubi cuerpë shtë́nël quëbezënú llni
23374	MAT 6:23	perë si talë adë në́diꞌil tsasël shtiꞌdzë Dios, blac llëruꞌbë na nacahi laꞌni ldúꞌul. Nahin ziquë slul naná mal; guëdubi cuerpë quëbezin nacahi.
23375	MAT 6:24	’Adë gáquëdiꞌi gunë mënë sirvë lu chupë lamë, purquë tubi lamë adë rac shtúꞌudiꞌi mënë lë́ꞌëll; stubi lamë rac shtúꞌull. Quëhúnëll rëspëti tubi lamë perë hia stubi lamë quëhúnëll desprëci. Tubsë lamë nápël. Si talë Dios na lamë shtë́nël, iurní gúnël lo quë narac shtuꞌu më; perë si talë dumí na lamë shtë́nël, iurní Dios adë nádiꞌiꞌ shlámël.
23377	MAT 6:26	Gulë guná lu ra maꞌñi naná riasë, adë rcabnídiꞌi ma, nilë adë rcáꞌadiꞌi ma cusechë parë cuetsáꞌuhin, perë sin adë guëtë́ꞌdëdiꞌi, Dadë shtë të naquëbezë gubeꞌe quëgneꞌe më grë́tëꞌ nagáu të. Más lasac të quë ra maꞌñi.
23380	MAT 6:29	Adë rúnëdiꞌi guëꞌë dchiꞌni perë rniaꞌa lu të, rëy Salomón con guëdubi galëlujë shtë́niꞌ, adë guzú záꞌquëdiꞌiꞌ cumë ziquë ra guëꞌë.
23381	MAT 6:30	Chulë rluaꞌa guëꞌë lachi nedzë́, quëhunë Dios; perë glli guëbidchi guëꞌë nu tsequin lu guiꞌi. ¿Pë adë gápëdiꞌi më lëꞌë të? lëꞌë të naná rialdí lduꞌi duꞌpë.
23383	MAT 6:32	Pues grë mënë nanadë guënë́diꞌi Dios, zianaldë rall tëchi ra cusë ni. Perë lëꞌë të napë të tubi Shtadë të naquëbezë gubeꞌe; rac bëꞌa më grë lo quë narquíꞌnil.
23385	MAT 6:34	¿Pëzielú rquëdiꞌni ldúꞌul nedzë́ por ra cusë nazeꞌdë glli? Nanú sufsientë problemë parë nedzë́.
23391	MAT 7:6	Nanú mënë ziquë mbecu dushë narahuëëꞌ. Adë rúnëdiꞌi rall rëspëti cusë santu shtë Dios. Na rall ziquë guchi narlú guëc tubi perla nu rëabrí ma të reꞌdë caꞌnë ma lul. Adë ruadíꞌdzëdiꞌi të diꞌdzë santu lu nanë́diꞌi tsasë́ verdá shtë Dios.
23392	MAT 7:7	’Gulë gunaꞌbë lu Dios grë́tëꞌ lo quë narac shtuꞌu të. Lëꞌë më guëneꞌe mëhin. Gulë quilin të parë guëdzelë tëhin. Gulë bësëdchi ruaꞌ puertë të parë guëllaꞌlin.
23393	MAT 7:8	Grë mënë natsaglaꞌguë guënaꞌbë lu Dios, gúnëll recibirin; grë mënë narguili cusë shtë Dios, guëdzelin. El quë naná ziquë tubi nguiu narnaꞌbë fuertë ruaꞌ nezë, guëllaꞌlë puertë parë lë́ꞌëll.
23394	MAT 7:9	’¿Chu tubi de lëꞌë të si talë guënaꞌbë shínil guetështildi gáuhiꞌ; ni mudë guëdë́ꞌël tubi guëꞌë gáuhiꞌ?
23395	MAT 7:10	¿Ni mudë guëdë́ꞌël tubi mbeꞌldë iurë shínil rnáꞌbëll mbeldë gáuhiꞌ?
23397	MAT 7:12	Manërë lo quë narac shtúꞌul gunë mënë tratë lë́ꞌël, mizmë manërë ni gulë bëꞌnë tratë saꞌl. Zni si talë quëhúnël cumplir rëglë ni, canihúnël cumplir lëy nu lo quë nabëquëꞌë muzë shtë Dios guahietë.
23398	MAT 7:13	’Gulë tsutë́ nezë ruaꞌ puertë nu nezë ca nadeꞌe purquë ruaꞌ puertë nu nezë narniti mënë, nalë́ shlaguin nu napin zihani lugar. Cantidá mënë riutë́ rall ngaꞌli.
23399	MAT 7:14	Perë puertë nu ruaꞌ nezë nadeꞌe catë napë mënë vidë sin fin, tubldí nahin nu trabaju riutë́ mënë ngaꞌli. Duꞌpsë mënë riutë́ lu nezë ni.
23402	MAT 7:17	Zni nahin, grë́tëꞌ hiaguë zaꞌquë rneꞌe nashi zaꞌquë perë hiaguë mal rneꞌe nashi mal.
23404	MAT 7:19	Grë́tëꞌ hiaguë nadë rdë́ꞌëdiꞌi nashi zaꞌquë, chuguin nu tsequin lu guiꞌi.
23406	MAT 7:21	’Lëdë grë́diꞌi narniꞌi lua: “Dadë, Dadë”, tsutë́ rall catë rnibëꞌa Dios sino nadë más el quë narunë cumplir voluntá shtë Dadë naquëbezë gubeꞌe, ni sí quëgnibëꞌa më lë́ꞌëll.
23408	MAT 7:23	Perë iurní guëniaꞌa lu mënë ni: “Jamás adë guënë́diaꞌa lëꞌë të. Gulë guabsú lua purquë na të mënë mal.”
23409	MAT 7:24	’Zni na el quë narquë́ diaguë nu quëhúnëll lo quë narniaꞌa, nall cumë ziquë tubi nguiu nariasë́ nu bëzáꞌall lídchill lu cimientë shtë guëꞌë.
23411	MAT 7:26	Perë el quë narini shtiꞌdza perë adë rúnëdiꞌill cuendë lo quë narniaꞌa, nall ziquë tubi nguiu tuntë nanë́diꞌi tsasëll. Bëzáꞌall lídchill lu iuꞌlli.
23412	MAT 7:27	Bëdchini guiu; guaruꞌbë nisë guëëꞌgu; bëruꞌu mbë dushë nu bëdíꞌahin guëaꞌ hiuꞌu. Gulaguë hiuꞌu purquë nídiꞌi cimientë guetë. Nalë́ tubi cusë dushë guc ngaꞌli.
23413	MAT 7:28	Iurë Jesús gualú biadiꞌdzë më lu ra mënë, nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall nu guasë́ lduꞌu rall por ldaiꞌ shtë më.
23414	MAT 7:29	Cagluaꞌa më cumë ziquë el quë nanapë pudërë, lë́dëdiꞌi ziquë ra mësë shtë lëy nananú entrë lëꞌë rall.
23417	MAT 8:3	Iurní Jesús bëdchiꞌbë më guiaꞌa më guë́quëll nu guniꞌi më: ―Rac shtuaꞌa, sunë́ ládil. Iurë lëꞌë më guniꞌi zndëꞌë, grë galguidzë ruꞌdzë bëac.
23418	MAT 8:4	Jesús repi: ―Bëquë́ diaguë, adë chu lu ruadíꞌdzëdiꞌil; nadë más guaguëꞌnë presentar lu bëshuzi nu bëdëꞌë tubi ofrendë lo quë narnibëꞌa Moisés të parë grë́tëꞌ mënë, guëdëꞌë rall cuendë de quë lë́ꞌël bëáquël nu guc límpil de galguidzë shtë́nël.
23419	MAT 8:5	Iurë guatë́ Jesús guëꞌdchi Capernaun, tubi capitán rumanë guabíꞌguëll lu më nu bë́ꞌnëll ruëguë.
23420	MAT 8:6	Répill lu Jesús: ―Dadë, shmuza rac llúꞌull galguidzë llunguë. Nagáꞌall lidcha. Nalë́ quëhúnëll sufrir lu galguidzë.
23421	MAT 8:7	Jesús guniꞌi: ―Na tsahia parë gunëaca lë́ꞌiꞌ.
23423	MAT 8:9	Mizmë na runa lo quë narniꞌi ra narnibëꞌa na, nu napa suldadë bajo ordë shtëna. Iurë rniaꞌa lu tubi suldadë, tsall; pues riall. Iurë rniaꞌa guídëll, pues lueguë rídëll. Iurë rnibë́ꞌahia tubi shmuza tsaguë́ꞌnëll lo quë narac shtuaꞌa, rzuꞌbë diáguëll shtiꞌdza.
23424	MAT 8:10	Iurë Jesús bini diꞌdzë ni, nalë́ guasë́ lduꞌu më. Guniꞌi më lu ra nazianaldë lëꞌë më: ―Guldía rniaꞌa lu të, guëdubi naciuni Israel nunquë bëdzaꞌguëlúdiaꞌa tubi nguiu narialdí lduꞌi shtiꞌdza ziquë nguiu rëꞌ.
23425	MAT 8:11	Rniaꞌa, cantidá mënë guëruꞌu rall de grë ladë shtë guë́ꞌdchiliu. Guidë rall të parë subënú rall Abraham nu Isaac nu Jacob parë gaunú rall mënë ni catë rnibëꞌa Dios gubeꞌe.
23427	MAT 8:13	Iurní Jesús guníꞌiꞌ lu capitán: ―Bëagzë́ lídchil; hia shmúzël bëac tal ziquë gualdí ldúꞌul. Lëꞌë muzë ni bëáquiꞌ mizmë iurë ni.
23429	MAT 8:15	Iurní gunaꞌzi më guiaꞌa naꞌa. Lueguë bëruꞌu shldi. Iurní suëgrë Pedro guashtë́hiꞌ nu bë́ꞌniꞌ sirvë lu raiꞌ. Bëdë́ꞌëiꞌ nagáu raiꞌ.
23430	MAT 8:16	Iurë gueꞌlë guꞌ, beꞌdënú mënë zihani saꞌ rall lu Jesús. Beꞌdënú rall ra nanapë mëdzabë laꞌni lduꞌu rall; con tubsë diꞌdzë rgu më grë́tëꞌ ra mëdzabë. Nu zac bëꞌnë më rumëdi grë́tëꞌ ra nanapë galguidzë.
23431	MAT 8:17	Zndë guzac parë gac cumplir lo quë nabëquëꞌë muzë shtë Dios guahietë. Guniꞌi Isaías: “Lëꞌë më biaꞌa më galguidzë shtë́naꞌa nu lëꞌë më biaꞌa më grë́tëꞌ debilidá shtë́naꞌa”.
23433	MAT 8:19	Tubi mësë shtë lëy guabíꞌguëll lu Jesús nu répill: ―Mësë, rac shtuaꞌa sënalda lë́ꞌël cualquier lugar ca tsal.
23434	MAT 8:20	Jesús bëquebi: ―Ra ma lachi napë cuevë shtë ma. Ra maꞌñi napë bëcheꞌzë llicu hiaguë perë na, adë nápëdiaꞌa catë guëcuꞌguë guëca aunquë nahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu.
23435	MAT 8:21	Stubi nguiu naguanaldë lëꞌë Jesús repi lu më: ―Dadë, bëneꞌe sí, primërë tsacaꞌcha shtada, iurní gueꞌdë nalda lë́ꞌël. Gaca shmë́nël iurní.
23437	MAT 8:23	Iurní guatë́ Jesús laꞌni barcu con ra shini gusëꞌdë më
23438	MAT 8:24	perë bëdchini mbë lu nisë. Nalë́ fuertë bëdchini mbë. Gutë́ zili nisë laꞌni barcu. Jesús nagaꞌsi më.
23440	MAT 8:26	Lëꞌë më guníꞌiꞌ lu raiꞌ: ―¿Pëzielú nalë́ rdzëbë të? ¿Pë hia adë rialdídiꞌi lduꞌu të na? Iurní guashtë́ më nu guniꞌi më guëc mbë nu guëc nisë ruꞌbë. Lueguë gurëdchí nisë.
23441	MAT 8:27	Hia ra nguiu naná zënú më, nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu raiꞌ. Guasë́ lduꞌu raiꞌ. Guniꞌi raiꞌ: ―¿Chull më rëꞌ? Rzuꞌbë diaguë mbë nu nisë shtíꞌdziꞌ.
23442	MAT 8:28	Iurë Jesús bëdchini stubi ladë ruaꞌ nisë, ladzë ra më gadareno, chupë nguiu bëruꞌu laꞌni catë bëgaꞌchi tëgulë. Guabiꞌguë rall lu më. Guërupë rall napë rall mëdzabë laꞌni lduꞌu rall. Nalë́ nadushë rall. Ni tubi adë chu ráquëdiꞌi rdëdë nezë catë nanú rall.
23446	MAT 8:32	Iurní Jesús repi: ―Gulë gua. Lueguë bëruꞌu mëdzabë laꞌni ra nguiu ni. Guatë́ rall laꞌni guchi. Lueguë grë́tëꞌ ra guchi ziaꞌa guëlluꞌnë nasesë; gulaguë ra ma catë rlaguë guiuꞌu ruaꞌ nisë ruꞌbë. Guatë́ ma laꞌni nisë. Bëldaꞌu nisë ra ma; lueguë guti ra ma.
23449	MAT 9:1	Iurní Jesús guatë́ laꞌni barcu parë tëdë më stubi tëchi nisë. Iurní bëdchini më guëꞌdchi shtë më.
23450	MAT 9:2	Ngaꞌli bëdchininú mënë tubi narac lluꞌu galguidzë llunguë. Nagáꞌall lu daaꞌ. Iurë Jesús guná rialdí lduꞌu rall, repi më lu narac lluꞌu: ―Lë́ꞌël, adë riádiꞌi ldúꞌul. Naperdunë duldë shtë́nël.
23453	MAT 9:5	¿Pë más sencigi guëniaꞌa lu narac lluꞌu: “Naperdunë duldë shtë́nël”, u guëniaꞌa lull: “Guashtë́ nu bëagzë́”?
23454	MAT 9:6	Parë gac bëꞌa të nahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu, nu parë gac bëꞌa të napa pudërë parë guna perdunë duldë shtë mënë. Iurní repi më lu narac lluꞌu: ―Guashtë́; bëtëá shtaaꞌl nu bëagzë́ lídchil.
23462	MAT 9:14	Iurní ra nazianaldë lëꞌë Juan Bautista, guabiꞌguë rall lu Jesús nu gunaꞌbë diꞌdzë rall: ―¿Pëzielú lëꞌë naꞌa nu ra fariseo rdëꞌnë naꞌa ayunë zihani vueltë perë ra shmë́nël adë rúnëdiꞌi rall ayunë?
23467	MAT 9:19	Jesús guasuldiꞌ; iurní guanaldë më lë́ꞌëll con ra shini gusëꞌdë më.
23468	MAT 9:20	Iurë guanaldë më lë́ꞌëll, tubi naꞌa narac lluꞌu rllëꞌë rë́niꞌ; guabíꞌguëll lu Jesús. Guc chiꞌbë chupë izë rac llúꞌull. Iurní guabíꞌguëll lu Jesús nezë tëchi më. Gunáꞌzill ruaꞌ shabë më.
23470	MAT 9:22	Jesús bëdchigrë́ lu më nezë tëchi më; guná më lu naꞌa nu repi më: ―Adë riádiꞌi ldúꞌul, Nanë. Hia lë́ꞌël bëáquël purquë gualdí ldúꞌul na. Mizmë iurní bëáquëll.
23473	MAT 9:25	Jesús guníꞌiꞌ de quë guëruꞌu rall. Iurní guatë́ më laꞌni hiuꞌu nu gunaꞌzi më guiaꞌa tëgulë. Iurní guashtë́ tëgulë ngaꞌli.
23476	MAT 9:28	Iurë Jesús guatë́ laꞌni hiuꞌu, bëdchini ra ciegu lu më; repi më lu rall: ―¿Gu rialdí lduꞌu të de quë zac gunëaca lëꞌë të? Lëꞌë rall bëquebi rall: ―Rialdí lduꞌu naꞌa, Dadë.
23478	MAT 9:30	Hia slu ra mënë ni bëaquin. Iurní Jesús gunibë́ꞌaiꞌ con ordë lu rall, ni tubi adë chu gac bë́ꞌadiꞌi lo quë nabë́ꞌniꞌ.
23481	MAT 9:33	Lueguë Jesús gulú hiaꞌldë lëꞌë mëdzabë ni; hia lëꞌë guꞌpë guzublú biadíꞌdzëll. Nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu ra mënë. Guniꞌi rall: ―Nunquë laꞌdi gunádiꞌiaꞌa guëdubi mënë shtë Israel saꞌ ra cusë ziquë quëhunë më.
23484	MAT 9:36	Iurë guná më ra mënë zihani, bëgaꞌa lduꞌu më lëꞌë rall purquë nalë́ rzac zi rall nu adë rbedchídiꞌi lduꞌu rall. Na rall ziquë lliꞌli nanápëdiꞌi vëquërë.
23488	MAT 10:2	Ndëꞌë na lë ra poshtë; guëzá chiꞌbë chupë raiꞌ: primërë Simón; nápiꞌ stubi lë́hiꞌ Pedro. Nu bëꞌnë më nombrar Andrés bëchi Pedro. Gunaꞌbë më Jacobo nu bë́chiꞌ Juan, shini Zebedeo.
23489	MAT 10:3	Gunaꞌbë më Felipe, Bartolomé, Tomás, Mateo el quë narunë cubrë impuestë. Gunaꞌbë më Jacobo shini Alfeo. Gunaꞌbë më Lebeo, nápiꞌ stubi lë́hiꞌ Tadeo.
23491	MAT 10:5	Jesús gunibëꞌa guëzá chiꞌbë chupë nguiu ni; guniꞌinú më lëꞌë raiꞌ lla guziaꞌa raiꞌ. Repi më lu raiꞌ: ―Adë tsádiꞌi të regiuni catë quëreldë ra nadë nádiꞌi më israelitë. Nu adë tsutë́diꞌi të guëꞌdchi Samaria.
23493	MAT 10:7	Gulë biadiꞌdzë lu mënë lla tsutë́ mënë catë rnibëꞌa Dios purquë hia lëꞌë iurë ziagdchini të guënibëꞌa më.
23494	MAT 10:8	Gulë bënëac ra narac lluꞌu. Gulë bëcuaꞌñi ra tëgulë. Gulë bënëac narac galguidzë ruꞌdzë ládiꞌ. Gulë cu grë́tëꞌ mëdzabë laꞌni lduꞌu ra mënë. Lëꞌë të bëꞌnë të recibir pudërë ndigá; gulë bëdëꞌë sin quë gúnëdiꞌi të cubrë.
23497	MAT 10:11	’Iurë lëꞌë të guëdchini të tubi guëꞌdchi u tubi ranchi, gulë quili ngaꞌli tubi mënë naná runë tucarë guëquë́ diaguë shtiꞌdza. Hia ngaꞌli guëaꞌnë të lídchill hashtë iurë lëꞌë të guëbiꞌ të.
23498	MAT 10:12	Iurë lëꞌë të tsutë́ të lidchi mënë ni, gulë bëꞌnë saludar lë́ꞌiꞌ con tubi dizaꞌquë.
23499	MAT 10:13	Si talë ra mënë ni runë tucarë guëquë́ diáguëll shtiꞌdza, gulë bëdëꞌë bendición shtë të ngaꞌli; perë si talë adë guëquë́ diáguëdiꞌi rall shtiꞌdzë të, si talë adë nádiꞌi ra mënë më zaꞌquë, gulë biequi ngaꞌli con grë dizaꞌquë shtë të.
23500	MAT 10:14	Si talë në́diꞌi mënë ni gunë recibir dizaꞌquë nu në́diꞌill guëquë́ diáguëll shtiꞌdzë të, iurní gulë bëruꞌu hiuꞌu ni u guëꞌdchi ni. Iurní gulë guëdchibi gushëguiuꞌu nadchiꞌbë guëaꞌ të ziquë sëñi de quë adë gualdídiꞌi lduꞌu rall.
23503	MAT 10:17	Gulë gapë cuidadë ra mënë shtë lugar ni; gunë rall intriegu lëꞌë të lu ra gubiernë nu hashtë guëneꞌe rall galnë́ lëꞌë të laꞌni iáduꞌu.
23506	MAT 10:20	purquë lëdë lë́ꞌëdiꞌi të guadiꞌdzë të sino lëꞌë Espíritu Santo nazeꞌdë de Shtadë të, guadíꞌdziꞌ por lëꞌë të.
23508	MAT 10:22	Grë́tëꞌ mënë shtë guë́ꞌdchiliu guëná záꞌquëdiꞌi rall lu të purquë na të shmëna, perë el quë nagac firmë hashtë fin, ndëꞌë gac salvar.
23509	MAT 10:23	Iurë lëꞌë mënë guëzunaldë rall lëꞌë të cualquier tubi guëꞌdchi catë guëdchini të, gulë bëruꞌu ngaꞌli; gulë bëlluꞌnë hashtë stubi guëꞌdchi purquë guldía rniaꞌa, lëꞌë nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu guëdchíniꞌ antsë quë lëꞌë të guadiꞌdzënú të dizaꞌquë lu mënë guëdubi guëꞌdchi shtë Israel.
23510	MAT 10:24	’Ni tubi narsëꞌdë lu shmë́siꞌ, lasáquëdiꞌill más quë mësë shtë́nëll. Ni tubi muzë lasáquëdiꞌi más quë shlámiꞌ.
23511	MAT 10:25	El quë narsëꞌdë, tsull cunformë según el quë naquëgluaꞌa, hashtë despuësë iurní tsalú studi shtë́nëll, iurní gáquiꞌ ziquë lëꞌë mësë. Zni na tubi muzë parë lu shlámëll. Ziquë tubi nguiu con shíniꞌ, cagniꞌi ra mënë rnibëꞌa mëdzabë Beelzebú na, nu zac guëniꞌi rall rnibëꞌa mëdzabë lëꞌë të.
23512	MAT 10:26	’Por ni rniaꞌa lu të, adë rdzë́bëdiꞌi të ra mënë. Pues ni tubi cusë nanagaꞌchi adë guëáꞌnëdiꞌin sin adë guërúꞌudiꞌin lu llni. Nu grë cusë nagaꞌchi, napë quë guëdëꞌë mënë cuendë de ni.
23514	MAT 10:28	Adë rdzë́bëdiꞌi të ra narguini cuerpë perë adë gáquëdiꞌi quini rall almë. Más bien gulë bëdzëbë el quë nanapë pudërë guëzalú cuerpë nu almë laꞌni gabildi.
23516	MAT 10:30	Napë më cuendë bëldá guitsë guë́quël.
23517	MAT 10:31	Adë rdzë́bëdiꞌi të; pues más lasac të quë ra maꞌñi.
23518	MAT 10:32	’Grë́tëꞌ el quë naguëquebi favurë de na delantë lu ra mënë, na guëquebia favurë de lë́ꞌëll delantë lu Shtada naquëbezë gubeꞌe.
23519	MAT 10:33	Perë si talë nanú el quë narniꞌi nádiꞌill shmëna delantë lu ra mënë, na guna negar lë́ꞌëll delantë lu Shtada naquëbezë gubeꞌe.
23520	MAT 10:34	’Adë rúnëdiꞌi të shgabë të de quë zeldënúa paz lu guë́ꞌdchiliu rëꞌ. Pues adë zeldënúdiaꞌa parë cuedchí lduꞌu mënë con saꞌll lu guë́ꞌdchiliu sino parë gac dividir mënë por shtiꞌdza.
23524	MAT 10:38	El quë nadë gúnëdiꞌi renunci prupi deseo shtë́nëll, si talë adë në́diꞌi gátill por na; si talë adë tsanáldëdiꞌill shneza, nguiu ni nasáquëdiꞌill gáquëll shmëna.
23525	MAT 10:39	El quë narac shtuꞌu gac salvar vidë shtë́nëll, guënítill vidë shtë́niꞌ, perë el quë naguëniti vidë shtë́niꞌ por na, ni gac salvárëll.
23530	MAT 11:2	Juan nanú lachiguiꞌbë perë bíniꞌ lo quë naquëhunë Cristo. Iurní bëshéꞌldiꞌ bëldá shmë́niꞌ; tsagná rall lëꞌë Jesús
23531	MAT 11:3	parë guagnaꞌbë diꞌdzë rall lu më: ―¿Gu lë́ꞌël nal Cristo, el quë napë quë guëdchini por partë shtë Dadë Dios, u napë quë guëlezë naꞌa stubi naguëdchini?
23533	MAT 11:5	Gulë biadiꞌdzë grë́tëꞌ lo quë naguná të: ra ciegu rna; ra cujë rzë; ra narac galguidzë ruꞌdzë ládiꞌ, guzunë́ rall; grë ra cueꞌtë bëabrí rini rall. Ra tëgulë gubani rall stubi. Grë ra prubi quëquë́ diaguë rall dizaꞌquë parë gac salvar rall.
23535	MAT 11:7	Iurë lëꞌë shmënë Juan zëagzë́, iurní Jesús guzublú quëadiꞌdzë më shcuendë Juan. Repi më lu ra mënë: ―¿Pë guagná të lu shlatë; tubi ziquë guiꞌlli narniꞌbi mbë?
23536	MAT 11:8	Aquëdiꞌi. ¿Pë guagná të lu tubi nguiu nanacu lari chulë? Aquëdiꞌi. Lëꞌë të nanë́ të de quë grë ra naracu con lari nalasac zihani dumí, quëreldë rall lidchi rëy.
23539	MAT 11:11	Guldía rniaꞌa, grë́tëꞌ ra mënë nagubani tiempë guahietë, nápëdiꞌi raiꞌ más hunurë quë Juan. Perë rniaꞌa lu të, el quë namás humildë entrë ra mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë shtëna, napë rall más hunurë quë Juan.
23540	MAT 11:12	’Dizdë Juan Bautista hashtë iurneꞌ, ra mënë mal rac shtuꞌu rall guëzalú rall dizaꞌquë shtë Dios parë adë tsutë́diꞌi mënë catë rnibëꞌa Dios. Ra narac shtuꞌu tsutë́ nezë zaꞌquë, runë rall llëruꞌbë fuersë parë tsutë́ rall.
23541	MAT 11:13	Grë́tëꞌ lo quë nabëquëꞌë ra muzë nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios nu lo quë nabëquëꞌë Moisés, guniꞌi raiꞌ lo quë narac shtuꞌu Dios hashtë tiempë shtë Juan Bautista.
23543	MAT 11:15	Si talë rac shtuꞌu të tsasë́ të, gulë bëquë́ diaguë bien lo quë narniaꞌa.
23546	MAT 11:18	Bëdchini Juan; adë gudáudiꞌiꞌ zihani cusë nu adë biiꞌdiꞌiꞌ licor, perë lëꞌë të rniꞌi të de quë nápiꞌ tubi mëdzabë laꞌni ldúꞌiꞌ; por ni adë guanáldëdiꞌi të lë́ꞌiꞌ.
23547	MAT 11:19	Lueguë bëdchinia, nguiu nabësheꞌldë Dios; rniꞌi të rau shaꞌta nu rniꞌi të ruhia vini. Rniꞌi të nahia amigu shtë pecadurë nu amigu shtë ra narunë cubrë impuestë, por ni adë rialdídiꞌi lduꞌu të shtiꞌdza. Manërë nacanihunë Dios na ziquë llni; rluaꞌain laꞌni vidë shtë ra naná riasë́ shtiꞌdzë më de verdá.
23550	MAT 11:22	Na rniaꞌa lu të, dzë guësheꞌldë Dios juici guëc mënë shtë guë́ꞌdchiliu, ra mënë shtë Tiro nu Sidón gunë rall sufrir menos quë lëꞌë të.
23553	MAT 11:25	Tiempë ni Jesús biadiꞌdzënúhiꞌ Shtádiꞌ: ―Dadë, dushquíllil, rnibë́ꞌal gubeꞌe nu guë́ꞌdchiliu. Quëhuna alabar lë́ꞌël, Dadë; bëluáꞌal shtíꞌdzël lu mënë humildë, rac bëꞌa rallin. Perë nacahi shtíꞌdzël bë́ꞌnël parë ra mënë narniꞌi na rall më ruꞌbë, ra mënë narianaldë tëchi llgabë nguiu.
23554	MAT 11:26	Zni bë́ꞌnël Dadë purquë zni rac shtúꞌul gac.
23555	MAT 11:27	’Lëꞌë Shtada bëneꞌe grë́tëꞌ cusë rëꞌ parë na; ni tubi chu runguë bëꞌa chu nahia de verdá, sulamëntë Shtada runguë bë́ꞌaiꞌ. Ni tubi chu runguë bëꞌa chu na Shtada de verdá, sulamëntë na runguë bë́ꞌahia chu náhiꞌ. Nahia shini më; gunguë bëꞌa mënë Shtada sulamëntë si rac shtuaꞌa guëluáꞌahia nguiu ni Shtada.
23556	MAT 11:28	Gulë teꞌe lua grë́tëꞌ el quë narbedchídiꞌi lduꞌi, grë të nariashac lduꞌi por duldë shtë të, guënehia paz parë lëꞌë të.
23557	MAT 11:29	Gulë bëcaꞌa yuguë naguëdchiꞌba guëc të nu gulë bësëꞌdë shtiꞌdza. Nadúꞌuhia nu nalë́ pacënci nahia. Gulë teꞌe lua të guëdzelë të descansë parë almë shtë të.
23558	MAT 11:30	Ldaiꞌ nabëluáꞌahia lu të, nalë́ sencigi nahin parë guaꞌa të ziquë tubi yuguë shashu. Lo quë narnibë́ꞌahia adë nagánëdiꞌin.
23560	MAT 12:2	Iurë lëꞌë ra fariseo guná rall lo quë nabëꞌnë raiꞌ, repi rall lu Jesús: ―Guná, ra shini gusë́ꞌdël quëhunë rall lo quë naprovidë según lëy. Caniashi rall duꞌu dzë narziꞌi lduꞌu mënë.
23561	MAT 12:3	Jesús repi: ―¿Pë adë bíꞌldidiꞌi të histuri lo quë nabëꞌnë David guahietë con ra narianaldë të́chiꞌ? Bëldiaꞌnë David nu guatë́hiꞌ lidchi Dios.
23562	MAT 12:4	Gunaꞌzi David guetështildi sagradë. David gudáuhiꞌ guetështildi ni, perë según lëy shtë Dios sulë bëshuzi napë rall derechë gau raiꞌ guetështildi sagradë, lë́dëdiꞌi David con ra mënë nananú con lë́ꞌiꞌ.
23565	MAT 12:7	Lëꞌë të, ¿pë adë riasë́diꞌi të lo quë narniꞌi Sagradas Escrituras? “Na rac shtuaꞌa guëgaꞌa lduꞌu të saꞌ të más quë ra ma narneꞌe të lu bëcuꞌguë ziquë ofrendë”. Si talë riasë́ të diꞌdzë ni, adë gúnëdiꞌi të condenar ra nanápëdiꞌi faltë.
23566	MAT 12:8	Lëꞌë nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu, nápiꞌ autoridá nu pudërë parë guëníꞌiꞌ pë gunë mënë dzë narziꞌi lduꞌu mënë.
23567	MAT 12:9	Iurní Jesús bëruꞌu lugar ni. Guatë́ më laꞌni iáduꞌu shtë ra mënë.
23573	MAT 12:15	Iurë guc bëꞌa Jesús pë quëhunë ra fariseo, bëruꞌu më; ziaꞌa më stubi lugar. Perë cantidá mënë guanaldë rall lëꞌë më. Jesús bënëac grë́tëꞌ narac lluꞌu.
23576	MAT 12:18	Ndëꞌë lëꞌë shmuza nagulë́a; el quë nalë́ rac shtuaꞌa nu el quë narquitë lduaꞌa. Guëdë́ꞌëhia Espíritu Santo cuezënúhiꞌ më ni. Guëniꞌi më lu mënë nanádiꞌi më israelitë de quë zeꞌdë guëdchini juici shtë Dios.
23578	MAT 12:20	Na më pacënci; adë nádiꞌi më ziquë el quë narguitsu guiꞌlli. Nádiꞌi më ziquë el quë narsëaldë mëchi narquë́ guiꞌi. Cuezë më hashtë cueshtë́ gubiernë shtë́hiꞌ; guënibëꞌa më manërë justë.
23580	MAT 12:22	Iurní bëdchininú mënë tubi nguiu lu Jesús. Nall ciegu nu guꞌpë. Bëꞌnë mëdzabë nananú laꞌni lduꞌu nguiu ni parë adë rnádiꞌill nu rníꞌidiꞌill. Jesús bënëac lë́ꞌiꞌ. Iurní guná nguiu, nu clarë biadiꞌdzë nguiu.
23581	MAT 12:23	Grë́tëꞌ ra mënë narëtaꞌ ngaꞌli, guasë́ lduꞌu rall nu bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall. Guniꞌi rall: ―¿Pë lë́ꞌëdiꞌi llëbní David ndëꞌë, el quë nacabézaꞌa?
23584	MAT 12:26	Nu Satanás, si talë Satanás nadivididë mizmë lë́ꞌëll, tsalú pudërë shtë́nëll; guënibë́ꞌadiꞌill shmë́nëll iurní.
23586	MAT 12:28	Perë si talë con pudërë shtë Dios rguhia mëdzabë, hia bëgaꞌa iurë; guëlladchi zugaꞌa Dios parë guënibë́ꞌaiꞌ lëꞌë të.
23587	MAT 12:29	’¿Llallë gac tsutë́ tubi ngubaꞌnë lidchi tubi nguiu fuertë të parë guëdchisull pë shtënë mënë? Primërë napë quë guëlíꞌbill nguiu ni, iurní sí, zac guëdchisull pë shtënë mënë ni.