23216	MAT 1:3	Judá guc shtadë Fares nu Zara. Tseꞌlë Judá bërulë́ Tamar. Fares guc shtadë Esrom; hia na gubani Esrom gúquiꞌ shtadë Aram.
23218	MAT 1:5	Salmón guc shtadë Booz; shniꞌa Booz guc Rahab; Booz guc shtadë Obed; shniꞌa Obed guc Rut. Obed guc shtadë Isaí.
23230	MAT 1:17	Manërë ni naescritë ndëꞌë chidá generación, mënë naná shtadë guëlú Jesús; gubani raiꞌ entrë Abraham hashtë David. Nu zac naescritë ndëꞌë lë shtadë guëlú Jesús naná guc stubi chidá generación entrë David hashtë biaꞌa ra mënë ra israelitë parë Babilonia. Nu naescritë ndëꞌë lë shtë mënë naná stubi chidá generación, ra naguquëreldë dizdë tiempë gua raiꞌ Babilonia hashtë gulë Jesucristo.
23235	MAT 1:22	Grë́tëꞌ ndëꞌë guzac parë gac cumplir lo quë naguniꞌi Dadë Dios lu muzë nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë më guahietë; bëquë́ꞌëiꞌ:
23238	MAT 1:25	Perë adë guquëréldëdiꞌi raiꞌ ziquë tséꞌliꞌ hashtë iurë lëꞌë shini María bëdchini lu guë́ꞌdchiliu. Iurní bëdëꞌë José lë meꞌdë; bërulë́hiꞌ Jesús.
23240	MAT 2:2	Gunaꞌbë diꞌdzë ra mënë ni: ―¿Ca gulë rëy shtë ra më israelitë? purquë nezë guiaꞌa guná naꞌa lu mbelëguiꞌi shtë́hiꞌ; por ni zëꞌpë naꞌa parë guëdëꞌnë naꞌa adorar lë́ꞌiꞌ.
23241	MAT 2:3	Iurë lëꞌë rëy Herodes bini ra diꞌdzë ni, adë bëdzélëdiꞌi pë gúnëll; adë gurëdchídiꞌi ldúꞌull. Nu grë́tëꞌ mënë shtë Jerusalén guzac rall zni.
23249	MAT 2:11	Iurë guatë́ raiꞌ laꞌni hiuꞌu, guná raiꞌ lu meꞌdë nu María, shniꞌa meꞌdë. Iurní bëzullibi ra rëy; bëꞌnë raiꞌ adorar lëꞌë meꞌdë. Lueguë bëshaꞌlë raiꞌ cajë nanuaꞌa raiꞌ parë bëzëlaaꞌdchi raiꞌ orë, gushialë nu mirra.
23251	MAT 2:13	Despuësë de zëagzë́ ra mago, tubi ianglë shtë Dios bëluaꞌalú lu mbëcaꞌldë lu José nu repi ianglë: ―Guashtë́; gudëdchi meꞌdë; gulë gua con shniꞌa meꞌdë. Gulë gua nasesë guëꞌdchi shtë Egipto të ndë guëquëreldë të hashtë iurë lëꞌë na guëniaꞌa guëabrí të ladzë të purquë lëꞌë rëy Herodes tsatílill lëꞌë meꞌdë parë gati meꞌdë.
23252	MAT 2:14	Iurní guashtë́ José; bëruꞌunú raiꞌ meꞌdë laꞌni gueꞌlë parë Egipto.
23256	MAT 2:18	Bini tubi bë ruꞌbë; grë́tëꞌ ra naꞌa naquëreldë regiuni Ramá, biꞌni raiꞌ nu guá lduꞌu raiꞌ. Raquel rúꞌniꞌ por shíniꞌ perë adë nídiꞌi mudë parë chu gunë consolar lëꞌë raiꞌ purquë grë́tëꞌ ra meꞌdë gunitilú raiꞌ.
23258	MAT 2:20	―Guashtë́; gudëdchi meꞌdë; gulë gua con shniꞌa meꞌdë të guëabrí të naciuni Israel stubi. Hia lëꞌë mënë naguc shtuꞌu quini lëꞌë meꞌdë, guti rall.
23262	MAT 3:1	Tiempë dzë ni Juan Bautista bëdchini Judea hashtë tubi shlatë catë adë quëréldëdiꞌi mënë. Quëadiꞌdzë Juan dizaꞌquë shtë Dios;
23266	MAT 3:5	Iurní glli glli rdchini ra mënë shtë ciudá Jerusalén con ra mënë shtë guëꞌdchi shtë Judea con ra naquëreldë lugar guëlladchi Jordán; rdchini rall parë guëquë́ diaguë rall shtiꞌdzë Juan.
23268	MAT 3:7	Perë iurë guná Juan cantidá mënë religiusë fariseo nu saduceo, bëdchini rall parë chubë nisë rall; guniꞌi Juan lu rall: ―Llëbní mbeꞌldë, ¿chull bëtsëbë lëꞌë të? ¿Pëzielú daniꞌi rlluꞌnë të parë guëcaꞌchilú të lu cashtigu dushë nanapë quë guëdchini?
23272	MAT 3:11	Guldía, na rchuꞌbë nisa lëꞌë të con nisë parë guëluaꞌa de quë bëꞌnë nadzëꞌë të mudë nanabani të, perë el quë nazeꞌdë despuësë de na, më ni guëzunë́hiꞌ lduꞌu të nu guëneꞌe më Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë të. Guësheꞌldë më Espíritu Santo ziquë beꞌlë të parë gac të limpi. Më ni napë más pudërë quë na; adë rúnëdiꞌi tucara ni siquierë guahia rachi shtënë më.
23275	MAT 3:14	Primërë adë në́diꞌi Juan; répiꞌ lu Jesús: ―Runë tucara chubë nisa por lë́ꞌël perë lë́ꞌël zeꞌdë lua.
23277	MAT 3:16	nu bëchuꞌbë nísiꞌ lëꞌë Jesús. Iurë Jesús gualú bëriubë nísiꞌ, lueguë bërúꞌuiꞌ laꞌni nisë; lueguë lueguë bëllaꞌlë lu gubeꞌe hashtë guná më lugar catë quëbezë Dios nu guná Jesús lu Espíritu Santo shtë Dios; bëdchíniꞌ ziquë tubi palumë. Gulezënúhiꞌ lëꞌë Jesús.
23281	MAT 4:3	Bëdchini naná rsiguë́; guabíꞌguëll lu më. Guníꞌill: ―Si talë de verdá nal shini Dios, gunibëꞌa guëꞌë rëꞌ parë guëaquin guetështildi gaul.
23286	MAT 4:8	Nu lëꞌë mëdzabë biaꞌa Jesús lu tubi dani ruꞌbë, nu bëluaꞌa mëdzabë grë ra naciuni con lujë shtë rahin ziquë grë cusë zaꞌquë nananú lu guë́ꞌdchiliu;
23292	MAT 4:14	Zndë guzac parë guc cumplir lo quë nabëquëꞌë muzë shtë më guahietë; lë́hiꞌ Isaías. Naescritë zndëꞌë:
23297	MAT 4:19	Iurní Jesús repi: ―Gulë gudeꞌe naldë na të guna lëꞌë të pescadurë shtë ra nguiu; gueꞌdënú të mënë lua.
23299	MAT 4:21	Ziaꞌa Jesús más delantë; guná më lu chupë bëchi ra më narëtaꞌ, Jacobo nu Juan, shini Zebedeo. Nanú raiꞌ laꞌni barcu. Zúbëgaꞌa raiꞌ con shtadë raiꞌ. Quëhunë raiꞌ rumiendë guëꞌshu. Gunaꞌbë Jesús lëꞌë raiꞌ.
23309	MAT 5:6	’Dichusë na ra mënë narac shtuꞌu parë gac rall limpi delantë lu më; hia rëdchí lduꞌu rall por lëꞌë më.
23310	MAT 5:7	’Dichusë ra mënë nargaꞌa lduꞌu saꞌ rall; pues zni rgaꞌa lduꞌu më lëꞌë rall.
23311	MAT 5:8	’Dichusë ra mënë nalimpi lduꞌi; mënë ni guëná rall lu Dios.
23312	MAT 5:9	’Dichusë ra mënë nargutë́ en paz parë ra mënë; pues Dios gulë́ më ra mënë ni shini Dios.
23313	MAT 5:10	’Dichusë ra mënë narzac zi purquë quëhunë rall cumplir shtiꞌdzë Dios; pues tsutë́ rall catë rnibëꞌa më.
23318	MAT 5:15	Adë gáquëdiꞌi subë llni laꞌni tubi tëpë; más bien zubin guiaꞌa të parë guëzianí të guëná mënë nananú laꞌni hiuꞌu.
23319	MAT 5:16	Zni zac lëꞌë të, gulë bëꞌnë ziquë llni narabtsëꞌë delantë lu ra mënë të parë guëná mënë cusë zaꞌquë nacanihunë të; iurní ra mënë gunë rall alabar Shtadë të, më naquëbezë gubeꞌe.
23324	MAT 5:21	’Lëꞌë të bini të ra shtadë guëlú hiaꞌa guniꞌi raiꞌ: “Adë quínidiꞌil mënë; cualquier narguini sáhiꞌ pues napë quë gac juzgar mënë ni”.
23327	MAT 5:24	bësëaꞌnë ofrendë shtë́nël cuꞌ bëcuꞌguë; iurní guagná bë́chil të parë tsu en paz con lë́ꞌëll; iurní sí, zac guëabril lu bëcuꞌguë të parë guëdë́ꞌël ofrendë lu Dios.
23333	MAT 5:30	Si tubi guiáꞌal ladë ldi napë culpë quëhúnël duldë, bëchuguë guiáꞌal, bëruꞌldin zitu; mejurë guënítil tubi partë shtë cuerpë, lëdë guëdúbidiꞌi cuerpë shtë́nël tsal laꞌni gabildi.
23337	MAT 5:34	Perë na rniaꞌa lu të, adë rúnëdiꞌi të jurar por ni tubi rsunë; adë rúnëdiꞌi të jurar por lo quë nananú gubeꞌe purquë gubeꞌe na trunë shtë Dios.
23338	MAT 5:35	Adë rúnëdiꞌi të jurar por guë́ꞌdchiliu purquë nahin catë zu guëaꞌ më; ni adë rúnëdiꞌi të jurar por Jerusalén purquë ni na tubi ciudá ruꞌbë shtë rëy narnibëꞌa más.
23342	MAT 5:39	Perë na rniaꞌa, adë rzutípëdiꞌil lu ra hiumbrë mal; al contrari si talë chu cubë́ tubi ladë lul, bëdëꞌë stubi ladë.
23351	MAT 5:48	Gulë bëꞌnë cumplir con grë mënë; gulë gac të ziquë Shtadë të naquëbezë gubeꞌe; ni tubi faltë nápëdiꞌi më.
23353	MAT 6:2	Por ni lëꞌë të iurë rdëꞌë të guꞌnë caꞌa nabënápëdiꞌi, adë rúꞌldëdiꞌil damburë parë guëná mënë; adë gúnëdiꞌil ziquë mënë falsë, ziquë runë ra mënë naná ziquë guetë nadchiꞌbë lu dchiꞌli. Laꞌni ra iáduꞌu shtënë rall nu nezë rdëꞌë rall guꞌnë të parë rna ra mënë, parë guëniꞌi zaꞌquë ra mënë de lëꞌë rall. Perë guldía rniaꞌa lu të, hia napë rall labansë shtë mënë naná lúniquë premi nagunë rall recibir.
23356	MAT 6:5	’Iurë lëꞌë të gunë të orar, adë rúnëdiꞌi të ziquë runë ra mënë naná falsë. Rquitë lduꞌu rall gunë rall orar të guëná mënë lu rall; rzuldí rall laꞌni iáduꞌu nu rzu rall shquini shtë nezë të parë guëná ra mënë lo quë naquëhunë rall. Guldía rniaꞌa lu të, hia napë rall lúniquë premi nagunë rall recibir.
23357	MAT 6:6	Perë iurë lëꞌë të gunë të orar, gulë guëuꞌ laꞌni hiuꞌu cuartë shtë të. Bësëꞌau ruaꞌ hiuꞌu; iurní bëꞌnë orar; guniꞌi lu Dadë Dios naquëbezë gubeꞌe, sulë lëꞌë më con lë́ꞌël. Rac bëꞌa më lo quë nanú laꞌni ldúꞌul; iurní Shtádël naquëbezë gubeꞌe guëneꞌe më lo quë naquëgnáꞌbël.
23363	MAT 6:12	Bëꞌnë perdunë duldë shtë naꞌa; zni lëꞌë naꞌa rdëꞌnë naꞌa perdunë duldë narunë ra mënë cuntrë lëꞌë naꞌa.
23367	MAT 6:16	’Iurë lëꞌë të gunë të ayunë, adë rëáꞌnëdiꞌi të tristë cumë ziquë runë ra mënë naná falsë purquë lëꞌë rall rzu rall tristë; runë rall seri no más parë guëná ra mënë de quë quëhunë rall ayunë. Guldía rniaꞌa lu të, hia napë rall grë lo quë nagunë rall recibir ziquë premi.
23368	MAT 6:17	Perë lëꞌë të iurë gunë të ayunë, gulë tsu nalëgrë; gulë bëzunë́ lëꞌë të bien bien
23370	MAT 6:19	’Adë rúnëdiꞌi të muntuni zihani cusë lu guë́ꞌdchiliu catë lëꞌë ra mbichuguë rzalú ma grë́tëꞌ ra cusë, catë rnaꞌzi tën guiꞌbë nu rllinin; nu riutë́ ngubaꞌnë parë rbaaꞌnëll ra cusë.
23374	MAT 6:23	perë si talë adë në́diꞌil tsasël shtiꞌdzë Dios, blac llëruꞌbë na nacahi laꞌni ldúꞌul. Nahin ziquë slul naná mal; guëdubi cuerpë quëbezin nacahi.
23375	MAT 6:24	’Adë gáquëdiꞌi gunë mënë sirvë lu chupë lamë, purquë tubi lamë adë rac shtúꞌudiꞌi mënë lë́ꞌëll; stubi lamë rac shtúꞌull. Quëhúnëll rëspëti tubi lamë perë hia stubi lamë quëhúnëll desprëci. Tubsë lamë nápël. Si talë Dios na lamë shtë́nël, iurní gúnël lo quë narac shtuꞌu më; perë si talë dumí na lamë shtë́nël, iurní Dios adë nádiꞌiꞌ shlámël.
23376	MAT 6:25	’Rniaꞌa lu të iurneꞌ, adë rquëdíꞌnidiꞌi lduꞌu të por lo quë nagáu të u por lo quë nagú të parë guëbani të, ni por shabë të parë nagacu të. Más lasac vidë quë dau; lëꞌë shcuerpë të más lasac quë shabë të.
23381	MAT 6:30	Chulë rluaꞌa guëꞌë lachi nedzë́, quëhunë Dios; perë glli guëbidchi guëꞌë nu tsequin lu guiꞌi. ¿Pë adë gápëdiꞌi më lëꞌë të? lëꞌë të naná rialdí lduꞌi duꞌpë.
23383	MAT 6:32	Pues grë mënë nanadë guënë́diꞌi Dios, zianaldë rall tëchi ra cusë ni. Perë lëꞌë të napë të tubi Shtadë të naquëbezë gubeꞌe; rac bëꞌa më grë lo quë narquíꞌnil.
23390	MAT 7:5	Na të falsë; gulú trunquë nananú laꞌni slul; iurní sí, guënal bien parë cul guiꞌlli nananú laꞌni slu saꞌl.
23393	MAT 7:8	Grë mënë natsaglaꞌguë guënaꞌbë lu Dios, gúnëll recibirin; grë mënë narguili cusë shtë Dios, guëdzelin. El quë naná ziquë tubi nguiu narnaꞌbë fuertë ruaꞌ nezë, guëllaꞌlë puertë parë lë́ꞌëll.
23394	MAT 7:9	’¿Chu tubi de lëꞌë të si talë guënaꞌbë shínil guetështildi gáuhiꞌ; ni mudë guëdë́ꞌël tubi guëꞌë gáuhiꞌ?
23400	MAT 7:15	’Gulë gupë cuidadë con ra mësë falsë naná rniꞌi ruadiꞌdzë rall shtiꞌdzë Dios. Zeꞌdë rall; por fuërë rluaꞌa rall ziquë lliꞌli perë dentrë laꞌni lduꞌu rall na rall ziquë ma dushë.
23410	MAT 7:25	Bëdchini guiu; guaruꞌbë nisë guëëꞌgu; bëruꞌu mbë dushë; bëdíꞌahin hashtë guëaꞌ hiuꞌu perë adë guláguëdiꞌi hiuꞌu purquë napin cimientë nazubë lu guëꞌë.
23412	MAT 7:27	Bëdchini guiu; guaruꞌbë nisë guëëꞌgu; bëruꞌu mbë dushë nu bëdíꞌahin guëaꞌ hiuꞌu. Gulaguë hiuꞌu purquë nídiꞌi cimientë guetë. Nalë́ tubi cusë dushë guc ngaꞌli.
23416	MAT 8:2	Iurní guabiꞌguë tubi nguiu narac lluꞌu galguidzë naruꞌdzë ládiꞌ. Bëzullíbill lu më. Répill: ―Dadë, si talë rac shtúꞌul, nápël pudërë gunëáquël na; guëzunël ladia.
23418	MAT 8:4	Jesús repi: ―Bëquë́ diaguë, adë chu lu ruadíꞌdzëdiꞌil; nadë más guaguëꞌnë presentar lu bëshuzi nu bëdëꞌë tubi ofrendë lo quë narnibëꞌa Moisés të parë grë́tëꞌ mënë, guëdëꞌë rall cuendë de quë lë́ꞌël bëáquël nu guc límpil de galguidzë shtë́nël.
23422	MAT 8:8	Capitán bëquebi: ―Dadë, rúnëdiꞌi tucara tsal lidcha; adë chu nádiaꞌa. Nadë más gunibëꞌa nu bëdëꞌë tubsë diꞌdzë, iurní guëac shmuza.
23423	MAT 8:9	Mizmë na runa lo quë narniꞌi ra narnibëꞌa na, nu napa suldadë bajo ordë shtëna. Iurë rniaꞌa lu tubi suldadë, tsall; pues riall. Iurë rniaꞌa guídëll, pues lueguë rídëll. Iurë rnibë́ꞌahia tubi shmuza tsaguë́ꞌnëll lo quë narac shtuaꞌa, rzuꞌbë diáguëll shtiꞌdza.
23426	MAT 8:12	Perë nanú mënë nabini shtiꞌdzë më de quë guënibëꞌa më ziquë rëy; guëruꞌu rall tëchi fuërë catë nacahi. Ngaꞌli guꞌnë rall nu guëchushí laiꞌ rall.
23427	MAT 8:13	Iurní Jesús guníꞌiꞌ lu capitán: ―Bëagzë́ lídchil; hia shmúzël bëac tal ziquë gualdí ldúꞌul. Lëꞌë muzë ni bëáquiꞌ mizmë iurë ni.
23430	MAT 8:16	Iurë gueꞌlë guꞌ, beꞌdënú mënë zihani saꞌ rall lu Jesús. Beꞌdënú rall ra nanapë mëdzabë laꞌni lduꞌu rall; con tubsë diꞌdzë rgu më grë́tëꞌ ra mëdzabë. Nu zac bëꞌnë më rumëdi grë́tëꞌ ra nanapë galguidzë.
23445	MAT 8:31	Ra mëdzabë bëꞌnë rall ruëguë lu Jesús; guniꞌi rall: ―Si talë guëgul lëꞌë naꞌa laꞌni ra nguiu rëꞌ, perë bëneꞌe permisi të guëdëuꞌ naꞌa laꞌni ra guchi.
23446	MAT 8:32	Iurní Jesús repi: ―Gulë gua. Lueguë bëruꞌu mëdzabë laꞌni ra nguiu ni. Guatë́ rall laꞌni guchi. Lueguë grë́tëꞌ ra guchi ziaꞌa guëlluꞌnë nasesë; gulaguë ra ma catë rlaguë guiuꞌu ruaꞌ nisë ruꞌbë. Guatë́ ma laꞌni nisë. Bëldaꞌu nisë ra ma; lueguë guti ra ma.
23448	MAT 8:34	Iurní grë mënë shtë guëꞌdchi bëruꞌu rall; guagná rall catë quëbezë Jesús. Iurë guná rall lu më, bëꞌnë rall ruëguë de quë guëruꞌu më ladzë rall.
23454	MAT 9:6	Parë gac bëꞌa të nahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu, nu parë gac bëꞌa të napa pudërë parë guna perdunë duldë shtë mënë. Iurní repi më lu narac lluꞌu: ―Guashtë́; bëtëá shtaaꞌl nu bëagzë́ lídchil.
23460	MAT 9:12	Bini Jesús pë quëgniꞌi ra fariseo; iurní guniꞌi më: ―Adë rquíꞌnidiꞌi ra mënë ducturë si rac llúꞌudiꞌi rall perë mënë narac lluꞌu, sí, ni rquiꞌni rall ducturë.
23461	MAT 9:13	Gulë gua; gulë bëdëꞌë cuendë lo quë narunë cuntienë lo quë naná escritë: “Na rac shtuaꞌa de quë gac të mënë nargaꞌa lduꞌu sáhiꞌ; ni más mejurë quë gunë të ofrecer ma lua ziquë ofrendë”. Zeldë guënaꞌba ra pecadurë të guëabrí lduꞌu rall con Dios. Adë zeldë guënáꞌbëdiaꞌa mënë narniꞌi: “Nápëdiaꞌa duldë”.
23463	MAT 9:15	Jesús guniꞌi: ―Nahia ziquë lliguë shtë saꞌa. ¿Ni mudë gunë të obligar ra invitadë shtë saꞌa, gacu rall lari nagasë ziquë mënë narunë velar guëc tëgulë mientras quëbezënú lliguë lëꞌë rall? Aquëdiꞌi. Perë guëdchini dzë nu guëdchini tiempë lëꞌë lliguë tsabsú ngaꞌli; iurní sí, gunë rall ayunë.
23466	MAT 9:18	Mientras Jesús quëadíꞌdziꞌ ra cusë rëꞌ, tubi narnibëꞌa mënë bëdchini; bëzullíbill lu më nu guníꞌill: ―Shtsaꞌpa niáꞌasë gualú guti, perë si talë guídël lidcha; si talë guëdchiꞌbë guiáꞌal guëc shinia, guëbániꞌ stubi.
23467	MAT 9:19	Jesús guasuldiꞌ; iurní guanaldë më lë́ꞌëll con ra shini gusëꞌdë më.
23468	MAT 9:20	Iurë guanaldë më lë́ꞌëll, tubi naꞌa narac lluꞌu rllëꞌë rë́niꞌ; guabíꞌguëll lu Jesús. Guc chiꞌbë chupë izë rac llúꞌull. Iurní guabíꞌguëll lu Jesús nezë tëchi më. Gunáꞌzill ruaꞌ shabë më.
23470	MAT 9:22	Jesús bëdchigrë́ lu më nezë tëchi më; guná më lu naꞌa nu repi më: ―Adë riádiꞌi ldúꞌul, Nanë. Hia lë́ꞌël bëáquël purquë gualdí ldúꞌul na. Mizmë iurní bëáquëll.
23471	MAT 9:23	Iurë Jesús bëdchíniꞌ lidchi më importantë; guná më lu narëtaꞌ nu guná më lu ra musiquë. Ra mënë ruꞌnë rall nu ruidë bëꞌnë rall.
23475	MAT 9:27	Jesús bëruꞌu lugar ni; chupë ciegu guanaldë rall lëꞌë më; guniꞌi rall fuertë: ―Bëgaꞌa ldúꞌul lëꞌë naꞌa, llëbní David.
23476	MAT 9:28	Iurë Jesús guatë́ laꞌni hiuꞌu, bëdchini ra ciegu lu më; repi më lu rall: ―¿Gu rialdí lduꞌu të de quë zac gunëaca lëꞌë të? Lëꞌë rall bëquebi rall: ―Rialdí lduꞌu naꞌa, Dadë.
23481	MAT 9:33	Lueguë Jesús gulú hiaꞌldë lëꞌë mëdzabë ni; hia lëꞌë guꞌpë guzublú biadíꞌdzëll. Nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu ra mënë. Guniꞌi rall: ―Nunquë laꞌdi gunádiꞌiaꞌa guëdubi mënë shtë Israel saꞌ ra cusë ziquë quëhunë më.
23488	MAT 10:2	Ndëꞌë na lë ra poshtë; guëzá chiꞌbë chupë raiꞌ: primërë Simón; nápiꞌ stubi lë́hiꞌ Pedro. Nu bëꞌnë më nombrar Andrés bëchi Pedro. Gunaꞌbë më Jacobo nu bë́chiꞌ Juan, shini Zebedeo.
23491	MAT 10:5	Jesús gunibëꞌa guëzá chiꞌbë chupë nguiu ni; guniꞌinú më lëꞌë raiꞌ lla guziaꞌa raiꞌ. Repi më lu raiꞌ: ―Adë tsádiꞌi të regiuni catë quëreldë ra nadë nádiꞌi më israelitë. Nu adë tsutë́diꞌi të guëꞌdchi Samaria.
23494	MAT 10:8	Gulë bënëac ra narac lluꞌu. Gulë bëcuaꞌñi ra tëgulë. Gulë bënëac narac galguidzë ruꞌdzë ládiꞌ. Gulë cu grë́tëꞌ mëdzabë laꞌni lduꞌu ra mënë. Lëꞌë të bëꞌnë të recibir pudërë ndigá; gulë bëdëꞌë sin quë gúnëdiꞌi të cubrë.
23499	MAT 10:13	Si talë ra mënë ni runë tucarë guëquë́ diáguëll shtiꞌdza, gulë bëdëꞌë bendición shtë të ngaꞌli; perë si talë adë guëquë́ diáguëdiꞌi rall shtiꞌdzë të, si talë adë nádiꞌi ra mënë më zaꞌquë, gulë biequi ngaꞌli con grë dizaꞌquë shtë të.
23503	MAT 10:17	Gulë gapë cuidadë ra mënë shtë lugar ni; gunë rall intriegu lëꞌë të lu ra gubiernë nu hashtë guëneꞌe rall galnë́ lëꞌë të laꞌni iáduꞌu.
23509	MAT 10:23	Iurë lëꞌë mënë guëzunaldë rall lëꞌë të cualquier tubi guëꞌdchi catë guëdchini të, gulë bëruꞌu ngaꞌli; gulë bëlluꞌnë hashtë stubi guëꞌdchi purquë guldía rniaꞌa, lëꞌë nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu guëdchíniꞌ antsë quë lëꞌë të guadiꞌdzënú të dizaꞌquë lu mënë guëdubi guëꞌdchi shtë Israel.
23515	MAT 10:29	’Rduꞌ ra maꞌñi, chupë ma por tubi centavë, perë ni tubi de lëꞌë ra ma adë rátidiꞌi sino quë lëꞌë Dadë Dios adë guëdëꞌë më sí; Dios rdëꞌë më cuendë.
23517	MAT 10:31	Adë rdzë́bëdiꞌi të; pues más lasac të quë ra maꞌñi.
23524	MAT 10:38	El quë nadë gúnëdiꞌi renunci prupi deseo shtë́nëll, si talë adë në́diꞌi gátill por na; si talë adë tsanáldëdiꞌill shneza, nguiu ni nasáquëdiꞌill gáquëll shmëna.
23530	MAT 11:2	Juan nanú lachiguiꞌbë perë bíniꞌ lo quë naquëhunë Cristo. Iurní bëshéꞌldiꞌ bëldá shmë́niꞌ; tsagná rall lëꞌë Jesús
23533	MAT 11:5	Gulë biadiꞌdzë grë́tëꞌ lo quë naguná të: ra ciegu rna; ra cujë rzë; ra narac galguidzë ruꞌdzë ládiꞌ, guzunë́ rall; grë ra cueꞌtë bëabrí rini rall. Ra tëgulë gubani rall stubi. Grë ra prubi quëquë́ diaguë rall dizaꞌquë parë gac salvar rall.
23535	MAT 11:7	Iurë lëꞌë shmënë Juan zëagzë́, iurní Jesús guzublú quëadiꞌdzë më shcuendë Juan. Repi më lu ra mënë: ―¿Pë guagná të lu shlatë; tubi ziquë guiꞌlli narniꞌbi mbë?
23546	MAT 11:18	Bëdchini Juan; adë gudáudiꞌiꞌ zihani cusë nu adë biiꞌdiꞌiꞌ licor, perë lëꞌë të rniꞌi të de quë nápiꞌ tubi mëdzabë laꞌni ldúꞌiꞌ; por ni adë guanáldëdiꞌi të lë́ꞌiꞌ.
23547	MAT 11:19	Lueguë bëdchinia, nguiu nabësheꞌldë Dios; rniꞌi të rau shaꞌta nu rniꞌi të ruhia vini. Rniꞌi të nahia amigu shtë pecadurë nu amigu shtë ra narunë cubrë impuestë, por ni adë rialdídiꞌi lduꞌu të shtiꞌdza. Manërë nacanihunë Dios na ziquë llni; rluaꞌain laꞌni vidë shtë ra naná riasë́ shtiꞌdzë më de verdá.
23549	MAT 11:21	―Prubi de lëꞌë të mënë shtë guëꞌdchi Corazín. Prubi de lëꞌë të mënë shtë guëꞌdchi Betsaida; purquë si talë mënë shtë Tiro nu Sidón nianá rall grë ra milagrë naguná të, pues hia niac cambi mudë nanabani rall; niabrí lduꞌu rall con Dios. Niazubë rall lu dë nu niacu rall lari nagasë ziquë señi de quë bëꞌnë nadzëꞌë mudë nanabani rall.
23553	MAT 11:25	Tiempë ni Jesús biadiꞌdzënúhiꞌ Shtádiꞌ: ―Dadë, dushquíllil, rnibë́ꞌal gubeꞌe nu guë́ꞌdchiliu. Quëhuna alabar lë́ꞌël, Dadë; bëluáꞌal shtíꞌdzël lu mënë humildë, rac bëꞌa rallin. Perë nacahi shtíꞌdzël bë́ꞌnël parë ra mënë narniꞌi na rall më ruꞌbë, ra mënë narianaldë tëchi llgabë nguiu.
23555	MAT 11:27	’Lëꞌë Shtada bëneꞌe grë́tëꞌ cusë rëꞌ parë na; ni tubi chu runguë bëꞌa chu nahia de verdá, sulamëntë Shtada runguë bë́ꞌaiꞌ. Ni tubi chu runguë bëꞌa chu na Shtada de verdá, sulamëntë na runguë bë́ꞌahia chu náhiꞌ. Nahia shini më; gunguë bëꞌa mënë Shtada sulamëntë si rac shtuaꞌa guëluáꞌahia nguiu ni Shtada.
23563	MAT 12:5	Hia biꞌldi të lëy shtë Moisés. Ra bëshuzi shtë iáduꞌu adë rzíꞌidiꞌi lduꞌu rall dzë descansë por trabaju nanapë raiꞌ; nu nádiꞌin duldë.
23571	MAT 12:13	Iurní repi më lu nguiu nagubidchi guiáꞌaiꞌ: ―Bëldí guiáꞌal. Lëꞌë nguiu bëldí guiáꞌaiꞌ. Lueguë bëac guiáꞌaiꞌ; bëaꞌnë guiáꞌaiꞌ ziquë na stubi guiáꞌaiꞌ.
23573	MAT 12:15	Iurë guc bëꞌa Jesús pë quëhunë ra fariseo, bëruꞌu më; ziaꞌa më stubi lugar. Perë cantidá mënë guanaldë rall lëꞌë më. Jesús bënëac grë́tëꞌ narac lluꞌu.
23576	MAT 12:18	Ndëꞌë lëꞌë shmuza nagulë́a; el quë nalë́ rac shtuaꞌa nu el quë narquitë lduaꞌa. Guëdë́ꞌëhia Espíritu Santo cuezënúhiꞌ më ni. Guëniꞌi më lu mënë nanádiꞌi më israelitë de quë zeꞌdë guëdchini juici shtë Dios.
23577	MAT 12:19	Adë guadíꞌdzëdiꞌi më tantë. Na më naduꞌu. Adë rtáꞌlëdiꞌi më diꞌdzë; adë guëníꞌidiꞌi më fuertë nezë.
23578	MAT 12:20	Na më pacënci; adë nádiꞌi më ziquë el quë narguitsu guiꞌlli. Nádiꞌi më ziquë el quë narsëaldë mëchi narquë́ guiꞌi. Cuezë më hashtë cueshtë́ gubiernë shtë́hiꞌ; guënibëꞌa më manërë justë.