1 | GEN 1:1 | Miamun bingan ugu, gubuꞌ Anutu tanginda gunungun da intap, |
2 | GEN 1:2 | da intap imingꞌ utaꞌ angu. Da nam mimindan tringtringan ibuafir mpui tsiraꞌ sib, da Anutu Marapayaman imingꞌ wagungꞌ gin ifa iba. |
3 | GEN 1:3 | Da Anutu ini, “Nam dzidziwandan nawaꞌ,” da nam dzidziwandan iwaꞌ. |
4 | GEN 1:4 | Da itsangan nam dzidziwandan igi iwaꞌ bini i maranggan, da itsaf nam dzidziwandan i nam mimindan. |
5 | GEN 1:5 | Anutu ifaringꞌ nam dzidziwandan “gubuꞌ” da ifaringꞌ nam mimindan “idziang.” Nam idziang iwaꞌ da gubuꞌ ipis— nigi isu gubuꞌ da idziang miamun. |
6 | GEN 1:6 | Da Anutu ini, “Nam papanifan tsiraꞌ bingan dzara bida umpiꞌ nawaꞌ namunti wasaꞌ i mpui da natsaf mpui i mpui.” |
7 | GEN 1:7 | Ibinigi da Anutu itangin nam dzaran bida umpiꞌ imunti isu ntiangꞌ itsaf mpui mingꞌa wagungꞌ i mpui mingꞌa warangꞌ. Da nam igi iwaꞌ ibinigi. |
8 | GEN 1:8 | Da ifaringꞌ nam dzaran igi “maranguntung.” Nam idziang iwaꞌ da gubuꞌ ipis— nigi isu gubuꞌ da idziang 2. |
9 | GEN 1:9 | Da Anutu ini, “Mpui mingꞌa maranguntung warangꞌ nasiri ruan nampruꞌ namunti rugan da intap tsaraꞌ nawaꞌ.” Da nam igi iwaꞌ ibinigi. |
10 | GEN 1:10 | Da ifaringꞌ intap tsaraꞌan “intap” da ifaringꞌ mpui tsiraꞌ “uruts.” Da arangan itsanga nam igi iwaꞌ bini i maranggan. |
11 | GEN 1:11 | Da Anutu ini, “Nam mara maran ntapan santan nantap intap, gai kapa nidzun da nam yaba bida sai da kapa nidzun mara maran bida dzangkum. Da yamunggan nantap nautus i ruan nabinigi.” Da nam igi iwaꞌ ibinigi. |
12 | GEN 1:12 | Nam kapa nidzun mara maran sib angu iyab intap: gai kapa nidzun da nam yaba bida sai da kapa nidzun mara maran bida dzangkum. Da arangan itsanga nam igi iwaꞌ bini i maranggan. |
13 | GEN 1:13 | Nam idziang iwaꞌ da gubuꞌ ipis— nigi isu gubuꞌ da idziang 3. |
14 | GEN 1:14 | Da Anutu ini, “Nam puatsadan nawaꞌ namingꞌ maranguntung wasaꞌ i tsafa gubuꞌ i idziang da santingꞌa gubuꞌ da udzuf da gan gubuꞌ gan mararam mara maran mingꞌa wasaꞌ gin, |
15 | GEN 1:15 | da napuatsa nari namingꞌ maranguntung i arida intap sib.” Da nam igi iwaꞌ ibinigi. |
16 | GEN 1:16 | Ibinigi da Anutu itangin nam puatsadan tsiraꞌ iruꞌrun, gubuꞌ i mpada tayangꞌ gubuꞌ pisan da ukam i mpada tayangꞌ idziang. Da itangin ngantam narun impruꞌ ibinigi angu. |
17 | GEN 1:17 | Anutu itangin nam puatsadan sib angu igi imingꞌ maranguntung i arida intap sib, |
18 | GEN 1:18 | da mpada tayangꞌ gubuꞌ da idziang, da tsafa dzidziwandan i nam mimin. Da arangan itsanga nam igi iwaꞌ bini i maranggan. |
19 | GEN 1:19 | Nam idziang iwaꞌ da gubuꞌ ipis— nigi isu gubuꞌ da idziang 4. |
20 | GEN 1:20 | Da Anutu ini, “Mpui nasisungꞌ i apu marantaꞌan mara maran, da maranguntung nasisungꞌ i apu mara maran dzufan.” |
21 | GEN 1:21 | Ibinigi da Anutu itangin apu marantaꞌan mingꞌa uruts, tsiraꞌ tsiraꞌ impruꞌ da mara maran sib angu, da itangin apu mara maran dzufan. Da arangan itsanga nam igi iwaꞌ bini i maranggan. |
22 | GEN 1:22 | Da Anutu ifinti da ini, “Wasisungꞌ namingꞌ uruts da apu dzuf nasisungꞌ namingꞌ intap.” |
23 | GEN 1:23 | Nam idziang iwaꞌ da gubuꞌ ipis— nigi isu gubuꞌ da idziang 5. |
24 | GEN 1:24 | Da Anutu ini, “Apu mara maran nawaꞌ intap, marapagraꞌ da buman, tsiraꞌ da isiꞌ, yungan da afafan.” Da nam igi iwaꞌ ibinigi. |
25 | GEN 1:25 | Anutu itangin apu mara maran buman da pagraꞌ, tsiraꞌ da isiꞌ, santan imingꞌ intap. Da arangan itsanga nam igi iwaꞌ bini i maranggan. |
26 | GEN 1:26 | Da Anutu ini, “Agi natip garam gar nasangꞌ maraganunggangꞌ da natangin i suda rinun i mpada tayangꞌ yafas mpada uruts, da apu dzuf dzufa wagungꞌ, da apu yunga intap mpruꞌan da intap santan.” |
27 | GEN 1:27 | Ibinigi da Anutu itip garam gar isangꞌ maraganunggan. Itip garam da sagat ibi runggan. |
28 | GEN 1:28 | Anutu ifinti ribarangan da ini ibiani, “Agam warim narum ruas nayus i mpada sangꞌa intap da intap da suda rinun da mpada tayangꞌ i yafas mpada uruts da apu dzufa wagungꞌ da apu yunga intap mpruꞌan da nam santan.” |
29 | GEN 1:29 | Da Anutu ini, “Watsangan! Dzi tangin nam santan ntapan kapa nidzun mara maran da gai kapa nidzun mara maran isu agam nanggam gadan. |
30 | GEN 1:30 | Da dzi tangin puatsi da gai yafan isu apu marantaꞌan santan mingꞌa intap da dzufan nanggan gadan.” Da iwaꞌ ibinigi. |
31 | GEN 1:31 | Anutu itsangan nam arangan tangindan igi santan angu iwaꞌ ngarubini bingan imingꞌ i maranggan. Nam idziang iwaꞌ da gubuꞌ ipis— nigi isu gubuꞌ da idziang 6. |
32 | GEN 2:1 | Ibinigi da gunungun da intap da nam sib angu Anutu tangindan da mingꞌa gin ugu intsup ibi aru nigi angu. |
33 | GEN 2:2 | Anutu intsup gum santan nangan ugu sib, da waꞌa gubuꞌ 7 da arangan impa asap i gan guman santan arangan tangindan ugu. Ibinigi da ifinti gubuꞌ 7 da iraga isu gubuꞌ mararam. |
35 | GEN 2:4 | Nam sib angu tangindan da waꞌa mingꞌa gunungun da intap ugu nan gan ibawaꞌ ibi arigi. Gubuꞌ Anutu Yawe tanginda gunungun da intap |
36 | GEN 2:5 | da waufwauf ma nam ntapan fain wantap intap u, i Anutu Yawe warim gamiꞌ u da watangin garam gar mangan i rafa gum i intap u. Imaꞌ. |
37 | GEN 2:6 | Da bitsintaꞌ mpui imingꞌ intap iyab da idadaum intap santan inufunuf. |
38 | GEN 2:7 | Da Anutu Yawe iyu intap fain da itip garamin da igufi nifu pau rima marantaꞌan yatangꞌ garam yu-bampun da garam igi isu garam gar marantaꞌan. |
39 | GEN 2:8 | Da Anutu Yawe iraf gum ngarubini mangan imingꞌ Iden imingꞌ gubuꞌ yaban da itangin garam arangan tipan ugu impa gin. |
40 | GEN 2:9 | Anutu Yawe inang da gai mara maran dauman iyab intap, gai maran aridagin da nidzun dauman i gadan. Da mingꞌa gum igi wasaꞌ gan, arangan itangin gai rima marantaꞌan ntingan angu da gai kupisa uwayant i nam bini da nam maisan. |
41 | GEN 2:10 | Da mpui maran mangan intuap iwaꞌ Iden da irunt imingꞌ wasaꞌ i gum igi i rima rangarang rutin, da ibatsaf isu mpui bangin iruꞌ da iruꞌ. |
42 | GEN 2:11 | Mpui miamun bingangan Pison, da irunt inguangꞌ inguangꞌ imingꞌ wasaꞌ i garam Hawila intapan, da intap igi gol imingꞌ gin. |
43 | GEN 2:12 | (Da gol mingꞌa intap igi ngarubini bingan iyus, da gai gurun gauntan waꞌa bini da tauf griꞌgriꞌan imingꞌ nigi impruꞌ.) |
44 | GEN 2:13 | Mpui bangin mangan suda iruꞌrun gin bingangan Gihon, irunt inguangꞌ inguangꞌ imingꞌ wasaꞌ intap Kus. |
45 | GEN 2:14 | Mpui bangin mangan suda iruꞌ da bits bingangan Taigris, irunt gamp Asur marafain gan mingꞌa bida gubuꞌ yaban. Da mpui bangin mangan suda iruꞌ da iruꞌ binganggan Yufretis. |
46 | GEN 2:15 | Da Anutu Yawe iyu garam da itangin i gum mingꞌa Iden i nanga gum gin da mpada tayangꞌ gin. |
47 | GEN 2:16 | Da ifai nan i arangan ini ibiani, “Gai nidzun mingꞌa gum ani sib angu da u bungꞌ ayu da wagan, |
48 | GEN 2:17 | da bitsintaꞌ gai bits rima uwayant i nam bini da maisan, agu anungꞌ gada i nidzunggan u, i gubuꞌ aru u gadan igi da u bungꞌ amamp.” |
49 | GEN 2:18 | Da Anutu Yawe ini i unggan ini binaꞌ, “Anungꞌ bini i garam runtaꞌ angu mpadan u. Dzi bungꞌ atip i gan sarimpan gan mangan sangꞌa i rima arangan sib.” |
50 | GEN 2:19 | Ibinigi da Arangan iyu intap da itip apu yunga intap da dzufan sib angu gin da iyu iba da garam i tsanganda garam rima bingan bida anungꞌ gin. Da bingan idzuwai arangan nuꞌa gin, da nigi isu i binganggan. |
51 | GEN 2:20 | Ibinigi da garam irim bingan da apu dzuf da apu buman da marapagraꞌ mingꞌa intap sib angu, da bitsintaꞌ apu igi gan bits anungꞌ ifasangꞌ i sarimpa garam igi da rima arangan sib u. |
52 | GEN 2:21 | Ibinigi da Anutu Yawe inang da garam igingꞌ marampruꞌ funub da itus arangan dzabaran bits da irim iwaꞌ ifan, da itip yamits arangan riniubit sib. |
53 | GEN 2:22 | Da Arangan iyu garam dzabaran da itip isu sagat da iyu iba da garam. |
54 | GEN 2:23 | Gubuꞌ garam tsangandan da itsauꞌ tsiraꞌ angu da ini, “Mai! Aruani da dzi gangꞌ mangan sangꞌa dzi iwaꞌ. Urungunggan iwaꞌ imingꞌ dzi urungunggangꞌ; paiꞌ gan iwaꞌ imingꞌ dzi paiꞌ gangꞌ. Anutu itip arangan iwaꞌ imingꞌ garamin, ibinigi da dzi nafaringꞌ arangan nabi ‘sagat.’” |
55 | GEN 2:24 | I wain aru nigi da garam inang da itangin ramanggan da rinanggan rai da irut fininggan impai isu nam wain bitsintaꞌ. |
56 | GEN 2:25 | Da garam igi irut fininggan impa ragi dangunt da rinin wamiaꞌ i ruan u. |
57 | GEN 3:1 | Apu buman santan Anutu Yawe tangindan ugu da mur isu apu mararuru tsiraꞌ i nan umpur iyuꞌan. Gubuꞌ mangan da mur iwaꞌ da sagat da igutin, “Amaꞌ! Nan nidzun i Anutu nidan da agam i anungꞌ gada gai nidzun santan mingꞌa gum ani?” |
58 | GEN 3:2 | Da sagat ini mur nifunggan mungaꞌ ibiani, “Imaꞌ, aga sangꞌ i gada gai sib angu muntida gum wasaꞌ ani nidzunggan, |
59 | GEN 3:3 | da bitsintaꞌ Anutu ifai nan babampafan i agai i gai bits muntida wasaꞌ i gum ani aga anungꞌ gadan ma ngifan u, bida aga nanga bida nigi da aga bungꞌ amamp.” |
60 | GEN 3:4 | Da mur ini binaꞌ, “Imaꞌ! Nan umpur! Agam wasangꞌ i mampan u. |
61 | GEN 3:5 | Anutu ini ibinigi i arangan isruꞌgin sib i bida agam gadan da agam maram bungꞌ antap ruan da agam bungꞌ asangꞌ Anutu i sruꞌa i nam bini da nam maisan.” |
62 | GEN 3:6 | Sagat itsangan gai nidzun igi iwaꞌ ngarubini bingan i maranggan da idaum angu i gadan da uda mararuru. Ibinigi da arangan ipis fain da igan, ida imus rima fain da gabunggan igan impruꞌ ibinigi. |
63 | GEN 3:7 | Gubuꞌ rib iruꞌ igi gada sib da sung bingan angu maran intap ruan da irarab ruan ratar i mpada ragi dangunt; ibinigi da ribarangan idangin gai yafan tsiraꞌ impruꞌ ruan da iraingꞌ sib i ruan. |
64 | GEN 3:8 | Gubuꞌ nam nufan da ribarangan iringant i Anutu Yawe yunga gum badan da ribarangan irunt ikup i Arangan imingꞌ wasaꞌ i gai santan. |
65 | GEN 3:9 | Da Anutu Yawe inuꞌ garam, “U mpa aruanungꞌ?” |
66 | GEN 3:10 | Da garam inuꞌ ini Anutu Yawe nifunggan mungaꞌ ba, “Dzi ringant i u yunga gum wasaꞌ badan, ibinigi da dzi rat da dzi kup, i dzi mpa ragi dangunt.” |
67 | GEN 3:11 | Da Anutu igutin, “Manga ni da agu i u danguntan? U maga gai nidzun dzi paꞌa agu gin ugu, ma?” |
68 | GEN 3:12 | Da garam itip ini Anutu Yawe nifunggan mungaꞌ ibiani, “Sagat u tangindan da dzi ugu irim gai igi nidzunggan fain da dzi da dzi gan.” |
69 | GEN 3:13 | Da Anutu Yawe igut i sagat ini binaꞌ, “U bunang ibinigi iyaꞌ?” Da sagat ini Anutu Yawe nifunggan mungaꞌ ibiani, “Mur isu umpur da dzi da dzi gan.” |
70 | GEN 3:14 | Ibinigi da Anutu Yawe ini da mur ini binaꞌ, “U nang nam bida ani da dzi bungꞌ apupuarap da agu namingꞌ wasaꞌ i apu marapagraꞌ da buman santan, agu bungꞌ asruak i wangum da waga ngaruntsuaf da gubuꞌ sib angu nasangꞌ u gubuꞌ gam mampan. |
71 | GEN 3:15 | Dzi bungꞌ atangin agu da sagat narim ipiap i ruam da namingꞌ wasaꞌ i agu yanginggam da sagat yanginggan. Da arangan yanginggan bungꞌ ayab i u gudzum, da u bungꞌ agara arangan yanginggan faga mutun.” |
72 | GEN 3:16 | Da ini da sagat ini binaꞌ, “Dzi bungꞌ autus u barabin gam da agu nabiani: u bungꞌ awaꞌ da nam tsakiadan tsiraꞌ bingan da gubuꞌ u rima narum. U maram bungꞌ ari i suda wain i gabunggam da bitsintaꞌ u gabunggam bungꞌ asu gudzun i agu.” |
73 | GEN 3:17 | Da itip ini da garam ini binaꞌ, “U ringant i fininggam nan gan da u ga gai nidzun dzi paꞌa agu gin ugu, da intap bungꞌ asu mais da agu. U bungꞌ anang gum tsiraꞌ bingan i waꞌa da nanggam gadan da gubuꞌ santan nasangꞌ u nanggam mampan. |
74 | GEN 3:18 | Sai titipu da gantsuats maradantang bungꞌ antap da nari u gumam sib da u bungꞌ aga nam ntapa puatsi. Da u bungꞌ anang gum uwats uwats tsiraꞌ i waꞌa da nam gadan gam, nasangꞌ u tipa fadan da intap aru dzi tipa agu gin ugu. I dzi tip agu i intap da gubuꞌ u mampan da u bungꞌ atip nafan da intap.” |
76 | GEN 3:20 | Da Adam ifaringꞌ fininggan binganggan Ifa (wainggan ibi marantaꞌan). I arangan isu garam gar marantaꞌan sib angu rinanggan. |
77 | GEN 3:21 | Anutu Yawe runggan itip nam atsufan i apu rini gangan da iraingꞌ sib i ribarangan. |
78 | GEN 3:22 | Da Anutu Yawe ini ibiani, “Watsangan! Garam ugu ibasangꞌ agi mangan sib, isruꞌ i nam bini da nam maisan sib wa. Agi anungꞌ rungꞌ tusa marangꞌ i arangan da uda gai rima marantaꞌan nidzunggan da gadan u, i ribarangan bungꞌ ampa ratar nanting i!” |
79 | GEN 3:23 | Ibinigi da Anutu Yawe iwat arangan rai i gum Iden i nanga gum i intap aru tipa arangan gin ugu. |
80 | GEN 3:24 | Iwat garam rai iwaꞌ sinungꞌ gum igi sib da Arangan itangin nam marantaꞌan gunungun fain nida tserubim da bainat bururungan marisa i ruan imingꞌ gubuꞌ yaban i gum Iden da imunti sib i gai rima marantaꞌan. |
81 | GEN 4:1 | Adam irut fininggan Ifa impai da arangan fininggan iwangun da yapingꞌ Kein. Da Ifa ini, “Yawe irim dzi sib da dzi yapingꞌ narungꞌ marub.” |
82 | GEN 4:2 | Raiyi da Ifa itip irim Kein rainggan Abel. Gubuꞌ Abel yingꞌa sib da inang guman mpada tayangꞌ dumpa da nuning, da Kein inang guman rafa gum. |
83 | GEN 4:3 | Gubuꞌ mangan da Kein iyu nam gadan fain imingꞌ guman da irim dangki gin ifan da Yawe. |
84 | GEN 4:4 | Da Abel ibinigi iyu apu bini imingꞌ dumpa gan fain narun miamun gin da isaf da iyu nagaran bini da irim isu dangki ifan da Yawe. Yawe nugun inuf nidzun angu i Abel impruꞌ da gan dangki gan, |
85 | GEN 4:5 | da bitsintaꞌ nugun wanuf i Kein da gan dangki gan u. Ibinigi da Kein nugun itsakia nidzun da igurungur tsiraꞌ bingan. |
86 | GEN 4:6 | Da Yawe igut i Kein, “Wain idzuwai da u nugum itsakia? Wain idzuwai da u gurungur? |
87 | GEN 4:7 | Bida u nanga nam bini da u nugum bungꞌ atsiaꞌ. Da bitsintaꞌ bida u nanga nam maisan da nam maisan itapatip sib u muantsi nifunggam i prutsan da garada u funub. Ini suda wain i agu, da bitsintaꞌ wamunti babampafan i rasudan.” |
88 | GEN 4:8 | Da Kein ini da rainggan Abel ini binaꞌ, “Abel, agi yunga rai rai angu waꞌa gum.” Gubuꞌ ribarangan waꞌa sib gum, da Kein yitam i ruan da yis rainggan funub. |
89 | GEN 4:9 | Raiyi da Yawe igut i Kein ini binaꞌ, “Da u rainggam Abel anungꞌ?” Da arangan ini, “Dzi wasruꞌgin u. Mai! Dzi masu wain i mpada tayangꞌ rainggangꞌ?” |
90 | GEN 4:10 | Da Yawe ini, “Ibi anungꞌ da u bunang sanab maisan ibiani i rainggam? U rainggam Abel biꞌgan nifunggan nuꞌan mingꞌa intap iwaꞌ da dzi ibi nifun nuꞌan i nanga nam mungaꞌ. |
91 | GEN 4:11 | Aruani da maisan narut agu da napaꞌ agu rai i intap aru daganga nifun da numa u rainggam biꞌgan u banginggam yatsa rai ugu. |
92 | GEN 4:12 | U nida rafa gum da intap wasangꞌ i rima nam nidzun mangan da agu u. Da u bungꞌ asu garam kupa i asub rampan angu yungan sangꞌa intap angu fadan.” |
93 | GEN 4:13 | Kein ini da Yawe ini binaꞌ, “Dzi asubangꞌ mungaꞌ gan u riman da dzi ani tsiraꞌ bingan iyus dzi. |
94 | GEN 4:14 | Da waringantin! Aruani da u wat dzi rai i intap gum da gam maranggam. Da dzi bungꞌ asu garam kupa i asub rampan angu yungan, da bida manga tsanganda dzi da bungꞌ ais dzi funub.” |
95 | GEN 4:15 | Da bitsintaꞌ Yawe ini, “Imaꞌ. Bida manga isa agu funub da bungꞌ abuaringꞌ barabin mungaꞌ maisan angu nasangꞌ 7 nayus agu i mungaꞌ gan.” Ibinigi da Yawe irim ampap mangan iyab i Kein i garam tsangandan ma waꞌan da arangan anungꞌ isangꞌ isa arangan funub u. |
96 | GEN 4:16 | Ibinigi da Kein itangin Yawe maranggan rai da ifa mpa intap Nod imingꞌ gubuꞌ yaban i Iden. |
97 | GEN 4:17 | Kein irut fininggan impai da fininggan iwangun da irim narunggan marub Inok. Da Kein irim gamp tsiraꞌ mangan da ifaringꞌ narun Inok bingan iyabin. |
98 | GEN 4:18 | Raiyi da Inok irim Irad. Da Irad irim Mehudzael. Da Mehudzael irim Metusael. Da Metusael irim Lamek. |
99 | GEN 4:19 | Lamek iyu sagat iruꞌrun, Ada da Tsila. |
100 | GEN 4:20 | Ada iwangun da irim Dzabal. Dzabal tafan rusan isu garam mpada tayangꞌ apu pagraꞌ bida makau da dumpa da nuning da tumuangꞌa ungar tipa i apu rini gangan angu yungan. |
101 | GEN 4:21 | Dzabal rainggan binganggan Dzubal. Dzubal isu garam rima musik i gita da yamungꞌ tafanggan. |
102 | GEN 4:22 | Tsila iwangun da irim narun marub binganggan Tubal Kein. Arangan garam bangimurun i tipa nam mara maran i bras da ain. Da arangan nafunggan binganggan Nama. |