23214	MAT 1:1	Yesus Kristusi mani weriria na ne werengno Mananu Dauti tuti na ne werengno Abrahami ma. Ne ririafoi mani sonina:
23215	MAT 1:2	Abrahami dawingno Isaki, Isaki dawingno Yakupi, Yakupi dawingno Yehudai, tuti kaisung suraya mansiari fosa kontai.
23216	MAT 1:3	Yehudai dawingno Peresi tuti Serahi. Uinami dino Tamari. Peresi dawingno Hesroni, Hesroni dawingno Rami,
23218	MAT 1:5	Salmoni dawingno Boasi, tuti Boasi nini inang dino Rahapi. Boasi dawingno Obeti, tuti Obeti inang dino Ruti. Obeti dawingno Isai,
23219	MAT 1:6	Isai dawingno Mananu Dauti. Dauti dawingno Salomoi, tuti Salomoi nini inang dino Betsebai, Uriai ne wiwingfoi.
23223	MAT 1:10	Hiskiai dawingno Menaseri, Menaseri dawingno Amoni, Amoni dawingno Yosiai.
23224	MAT 1:11	Yosiai dawingno Yakoniasi tuti kaisung maneiru kontai, na rabuang bo Mananu Babeli kia kaiwasa Israeli foi to warang rorong fo.
23229	MAT 1:16	Yakupi dawingno Yusupi. Yusupi nini mani Mariai ne mang dine. Tuti Mariai nini dino dawingno Yesusi mano ahui we Kristusifoi ne.
23230	MAT 1:17	Ampafe na Abrahami paria sobu Dauti mani, ne ririafoi suraya boa. Na Dauti paria sobu kaiwasa Israeli foi sawai to nu Babeli foi mani ne ririafoi kontai suraya boa toyari ne. Na rabuang bo Mananu Babeli kia kaiwasa Israeli foi to warang rorong fo paria sobu Kristusi Mananu Mampariri foi saubaunungfo kontaio ne ririafoi da suraya boa.
23231	MAT 1:18	Yesusi saubaunungfo mani tonina. Rabuang bo inangno Mariai da we Yusupi fo, wiro une munu rorong siai kaharai mae, Mariai wearikang weia. Weo Nuaninu Mirarebana foi dino wedayari wearikang tonana fo.
23232	MAT 1:19	Yusupi nini mani inontaraio enerorong mesi dine, ampafe deyo deiaya wiwingfoi na mamunggasai, ambori Mariaio wiro mimaya na kaiwasa bitoya foi euremireafo fanai.
23233	MAT 1:20	Wape Yusupi enetituai we deyo niari tonanai mae, dirua mani demiai. Na ne amiai rorong foi deti Sempaisi ne wewai manei medu wei deyo, “Yusupe, Dauti ne ririane waune, dohonao mutai we ka Mariai we nemu wiwing fanai. Weo arikangno doa wei wani mani, Nuaninu Mirarebana faini andino wedaya tonana fe ne.
23234	MAT 1:21	Ampafe i ambori minohi tuti kaisung manei, tuti kaisung nani bohoni wonong fino Yesusi, weo i ambori feriri ne kaiwasanei weru ene sasarinei ki.”
23236	MAT 1:23	“Kadawing sowaworua manei, ambori wearikang tuti minohi tuti kaisung manei. Kaisung nani esahui weo Imanueli.” (Imanueli mani kaiwo Iberani fine, dotu tono, “Allai weriria tata.”)
23237	MAT 1:24	Yusupi denawa doara mani dohong kariri kaiwo Sempaisi ne wewaifoi medura fo ampafe kia Mariai we ne wiwing.
23238	MAT 1:25	Wape wiro dena riati kahai paria Mariai minohi tuti kaisungfoi. Tuti Yusupi dohong wonong fino Yesusi.
23239	MAT 2:1	Yesusi saubaunung na bendari Betlehemi na nu Yudea foi, na rabuang bo Herodesi wemananu fo. Na rabuang bonani, inontarai esawai etato we awaha fosa, era na do wanang murang foi to bendari Yerusalemi ma.
23240	MAT 2:2	Na nanai etutang mai kaiwasafosa we arikangfoi, eteyo, “Arikangno arahi saubaunung we ambori wemananu we Yahudinesa fi didoni? Weo amewati ne awaha bei na do wanang murang foi, deinawiai we amea, dohona mani amera ma we amesomi wei.”
23241	MAT 2:3	Herodesi tarao kaiwofo nanai soiri we kaiwofo tuti enerorongfoi disani, tuti kaiwasa na Yerusalemi foi sentenang kontai.
23244	MAT 2:6	‘Betleheme wau na nu Yudea wai, wiro kotui na bendari baba na nu Yudea foi kaha. Weo na wau ambori inontarai fuba manei dariai ki, andino fiebai we yu nehu inontarai Israeli fesa ne.’”
23245	MAT 2:7	Ainanaya Mananu Herodesi sahu inontaraifosa ma, dutang berasa na mamunggasai we na rahida fiani ewati awahafoi ne. [Weo enerorong we miung Mananu weworu nani.]
23246	MAT 2:8	Ampafe demisa era to Betlehemi deyo, “Mera wa metutang sauarai we arikangwai na mai. Masino mesobui mani, mera aha ma, metei kaririai we yau, ambori yau kontai ira wa isomi wei.”
23247	MAT 2:9	Etarami kaiwofo kaia era wa. Era wa mani, ewati nari awaha raminde ewatioi na do wanang murang foi aha, ampafe emararising paria, tuti era ria awahafoi paria fiotourai tete katai arikangfoi wiatai nai foi.
23249	MAT 2:11	Esuai to munufoi afui, ewati arikangfoi tuti inang Mariai. Ainanaya etisangkapa eawemibukafo tuti esomi wei. Tuti etaio fianggeng eha we etohonai wei fo, amani emasi, tuti fianggeng mirarebanaio niunsai mampori, ahui we kemenyani tuti muri fo.
23250	MAT 2:12	Mayeai Sempaisi denawiai na amiai rorong wesa, we wiro era wa we eteisaharai we Herodesi ahang fanai. Ampafe ehidori na rang siai rowei to ene nufoi aha.
23251	MAT 2:13	Ainanaya inontaraifosa era wa, mayeai Sempaisi ne wewai manei medu we Yusupi na amiai rorong fo, deyo, “Herodesi enerorong we sera we arikangwai we miuni. Ampafe boabari wau, ka arikangwai tuti inana, muntowawu to Mesiri. Muntonayai na wanai paria imadu we wau aha.”
23252	MAT 2:14	Yusupi doabariri, diru nani kontaio kia arikangfoi tuti inanai itowawu to Mesiria.
23253	MAT 2:15	Itonayai na wanai pariao Herodesi mireha. Ampafe fianai aino Sempaisi medurai ria ne nabifi kawariai kaririaia, deyo, “Isahu nehu Kaisungnei da to boriai weru nu Mesiri foi.”
23254	MAT 2:16	Rabuang bo Herodesi deitawanai we inontarai esawai etato awaha fosa etofari nanai, kesoua dang wawerahi. Ainanaya demi ne rai mamuna fosa na tapapa deyo, “Arikang mangno ene defuina boru to kofa na Betlehemi tantenang tuti munue wa ruramai na nana fosa mani, memunsa weruai.” Herodesi dohong kaiwo tonanai, weo titua kariri kaiwo mano esawai etato awaha fosa emadurai kariri rahida bo awahafoi kiawaria fo.
23256	MAT 2:18	“Na bendari Rama taramio esaia etaidu paria. Raheli sai ne arikangfosa, miaya we waworiri kaha, weo emarareha ampa.”
23257	MAT 2:19	Mayeai Herodesi mirehara, ainanaya Sempaisi ne wewai manei medu we Yusupi na ne amiai rorong foi, na nu Mesiri foi.
23258	MAT 2:20	Medu deyo, “Inontaraio eteyo emungno arikangwai nanisa emarareha ampa. Ampafe boa ka arikangwai tuti inanai, muntorarabera muntoru to nu Israeli foi aha.”
23259	MAT 2:21	Ampafe Yusupifo doabariri, kia arikangfoi tuti inanai itora to nu Israeli foi.
23260	MAT 2:22	Wape mayeai taraoai we Herodesi antungno Arkelausi dautai aha yiwang tamanaifa we wemananu na nu Yudea foi, ampafe mitai we da to wanaia. Manamo Sempaisi dohong kaiwo wei na amiai rorong aha, ampafe da to nu Galilea foia.
23261	MAT 2:23	Na wanai niayai na bendari wonong fino Nazareti. Ampafe na tonanane kaiwo nabifosa emadu kariri Mananu Mampariri foi kawariai na mai, amani, “I ambori ahui we inontarai Nazareti dine.”
23263	MAT 3:2	“Metarabera mea weru mene sasariwa, weo Seng da ma we wemananu fe kikeu ampa.”
23264	MAT 3:3	Yohanesi nini dino nabi Yesayai medu kariri deyo, “Inontarai manei sahu pampang na katai wekamamiei minano foi deyo, ‘Memainenang rang beng feai we Sempaisi, tuti menaria mimoya wei.’ ”
23265	MAT 3:4	Yohanesi mani ansung sensuna fo mani beng kaha mae na fiahung unta nuwawuru toyari nabi na fafongfa fosa ene ansung etatara fo. Ne aikapurufoi na andowa rerawa. Ne fidangfo mani manggofuni tuti aniwa ne maing terai.
23266	MAT 3:5	Kaiwasa bitoya paria era wei ma, manea na bendari Yerusalemi, manea kontai na nu Yudea foi sentenang tuti manea na katai watai kefang na waya Yardeni foi.
23267	MAT 3:6	Era ma eteiai ene sasarifo tuti webaptisisa na waya Yardeni.
23268	MAT 3:7	Inontarai eweFarisi tuti Saduki bitoya kontai era weia ambori webaptisisa. Wape Yohanesi detisa nanafo, medu wesa deyo, “E, inontarai mewarami aipaya di mea, mene tarai toyari tawai memuna, dohona menemitituai we mera ma iwebaptisi mea terai tonanai ambori mekaharai weru Seng Allai ne aiboi katu ma da ma fo fe?
23269	MAT 3:8	Mae toyari aio webong beng, mea kontai meteinawiai na metohong toa wa we metarabera mea weru mene sasariwa ampa.
23270	MAT 3:9	Dohonao meteyo mea mani mene wereng di Abrahami ampafe ambori mekaharai weru Allai ne aiboifo fe. Mearomioai we Seng Allai mani mawa arora wei we niari riria Abrahami na kamamieinei kontai.
23271	MAT 3:10	Tamangfoi meinenang na ai newafoi we robani. Ampafe ai bodoni dino webong kaha mani, robani tuti kabioi to adia rorong fo.
23272	MAT 3:11	Iwebaptisi mea na mereha we fiainawiai we metarabera mea weru mene sasarifi ampa, wape mano da tua yau ma foi fiebai sewa yau tuti we irehu ne wai sapatu fo terai ki, wiro imai we inari finana kaha. Andino ambori webaptisi mea na Nuaninu Mirarebanai foi tuti na adia, amani niari mea memararebanai tarai.
23273	MAT 3:12	Ne sosirufi meinenang na warangfo ampa tuti kifa pafoi ambori mirarebanai ki. Pa taraifoi fianduhi afui wiatai na munu rorongfo, mae nukahaifoi ambori kebioia dansoi na adia wiro fefe naea kaha.”
23274	MAT 3:13	Na rabuang bonani Yesusi da na nu Galilea foi to waya Yardeni we Yohanesia, tuti dutani we webaptisi i nai.
23275	MAT 3:14	Manamo Yohanesi deo deiaya fi deyoa fo ampafe medu wei deyo, “Wau fino webaptisi yau fe. Wape todoni ro ma we iwebaptisi wau nina?”
23276	MAT 3:15	Manamo Yesusi yoa wei deyo, “Towea kaha, weo na rang toninai turohong kariri fianai aino Allai dawi wea fo na mai.” Ainanaya webaptisi Yesusia.
23277	MAT 3:16	Webaptisi ia kai nanai, Yesusi dautai weru mereha rorong fo ayai. Na kutu siari nanai kontai rorafaisi tifai, tuti deti Allai Nuaninufoi ne tarai we muntung manei sea meu minohi sauwi.
23278	MAT 3:17	Mayeai tarao Allai raofuifoi medu na rorafaisi meu deyo, “Nehu Kaisung enehuwawuti fi dinani, kia enehurorongnei.”
23279	MAT 4:1	Mayeai Allai Nuaninufoi wiwiaing Yesusi to katai wekamamiei minano feai, we ambori Saminseni weanggariri.
23280	MAT 4:2	Yesusi niayai na nanai rahida piarua, wepuasa, wiro dampi kahai, ampafe wewisi paria.
23281	MAT 4:3	Na nanai mano Weanggari foi da ma weanggariri, medu wei deyo, “Taraie, Allai ne Kaisung di wau mani, bemi kamamieiwa wefiang we bang.”
23282	MAT 4:4	Manamo Yesusi yoa wei aha deyo, “Na Sempaisi ne Kaiwofo dotu tonina: ‘Inontarai eminohi etarang fo, na fiangfo titou kaha, mae na ohong kariri Seng Allai ne Kaiwo kiai ne kontai.’”
23283	MAT 4:5	Mayeai Saminseni kia Yesusi to bendari mirarebanaio Yerusalemia, na wanai dohoni minohi na Sempaisi ne Munufoi kuruinafo.
23284	MAT 4:6	Mayeai medu wei deyo, “Taraie Seng Allai ne Kaisung di wau mani, tawing wau tawai na ninai aweu, ambori wewaifosa esoru wau wori, tau aweu, mureha kaha. Weo Sempaisi ne Kaiwone rabuang bei dotu kariri wau tonina: ‘Allai ambori demi ne wewaifosa etamang we wau,’ tuti, ‘Etamang we wau na ewaramifo, ampafe tau kofafea kaha.’”
23285	MAT 4:7	Wape Yesusi yoa wei aha deyo, “Na Sengnei ne Kaiwone medurai kontai tonina: ‘Wiro meweanggari mene Mananu Seng Allai fanai.’”
23286	MAT 4:8	Mayeai Saminseni kia Yesusi to uai dedai bei nuwowongfo aha, tuti na nanai deinawi katai mananufo ewemananu naya fo kiai na nunei sentenang tuti ne mahikai fuba niai nai foi sentenang wei.
23287	MAT 4:9	Tuti medu wei deyo, “Tuang aweu womi we yaua mani, katai fuba botioi tuti ne fianggeng finanai kiai, yohoni kiai we wau.”
23288	MAT 4:10	Yesusi yoa wei aha deyo, “Saminseni, ro weru yau. Weo na Sempaisi ne Kaiwone dotu tonina: ‘Mesomi terai we Allai mene Sengfoi tuti metohong kariri ne Kaiwofo terai.’”
23289	MAT 4:11	Ainanaya Saminsenifo pisuhirai weru Yesusi tuti wewai rabuangfoi da ma fiatari na fi dohong wea fo toyari fi we dang fo tonanai.
23290	MAT 4:12	Rabuang bo Yesusi taraoai we Yohanesi mano webaptisi kaiwasa foi, etafuria wiatai na munu aitamu rorong fo nanai, daraberahi to nu Galilea foia.
23291	MAT 4:13	Da weru ne munue Nazareti, awa niayai na bendari Kapernaumi na ruru Galilea foi dereungfo, amani na kataio weriria na Zebuloni tuti Naftali uru ma foi.
23293	MAT 4:15	deyo, “Zebuloni ne kataifoi tuti Naftali ne kataifoi, na rang bia to rurufoi arau fo, na waya Yardeni dereungfo na nu Galilea foi, amani kataio Yahudi kaha fosa bitoya enai naya fo.
23294	MAT 4:16	Kaiwasa enayai na mamantiti rorong fo ewati sambewarai fiebai bei ampa, mano mamantitifoi tebungsa fosa, Sambewarafoi dansaisa ampa.”
23295	MAT 4:17	Na rahida nanaifa aino Yesusi fioai borong medu deyo, “Metarabera mea weru mene sasariwa, weo Allai da ma we weMananu fe kikeu ampa.”
23296	MAT 4:18	Rahida bo Yesusi da na nafareng na ruru Galilea foi nani, detio manggaerang mandu, mambetahatui suruine, amani Simoni mano ahui kontai we Petrusi foi tuti ne tahatuio Andareasi. Umung erang na rurufoi.
23297	MAT 4:19	Medu we suru deyo, “Mura ma, muraria yau, ambori mutafu diang ahang kaha mae yeunau muru we mutafu inontarai we yau.”
23298	MAT 4:20	Na tatofang kutu nanai kontaio uwaramipa erangfo watai mae urariati.
23299	MAT 4:21	Yesusi da paria aha mani, deti mambetahatui mandu kontai aha, amani Zebediusi ne arikang suruine, uwonomi fino Yakobusi tuti Yohanesi. Ukontai une wawafoi itoria itone erangfoi na itone wafoi.
23300	MAT 4:22	Yesusi sahu suru, tuti uru kontaio urutang riwanai ahang kaha mae, utubapa utamamifoi tuti wa itomungfi nai foi, uraria Yesusi.
23301	MAT 4:23	Yesusi da wari nu Galilea foi tuti deunau na munu agama Yahudi fo. Deiriri Kaiwo Mahikai fo kariri todoni Allai ambori weMananu ki. Kontai niari kaiwasa emaninang fosa ebeng weru maninang bodoni konta foi.
23302	MAT 4:24	Kaiwo kariri Yesusi fo dafai wariai na nu Siria foi sentenang, ampafe kaiwasa bitoya era ruhiai ma, eha inontarai fuba emaninang fosa tuti mano maninangfo wedaya esodai dadira fosa we Yesusi ma. Kaiwasa nuaninu karira dohonsa fosa, mano euremi marareha arora fosa, mano efaya fosa, kaiwasa fuba nani kiai Yesusi niarisa ebeng.
23303	MAT 4:25	Kaiwasa bitoya paria era ria Yesusi na rabuang bonani. Manea era na Galilea ma, manea na Dekapolisi, manea na Yerusalemi, manea na Yudea tuti manea kontai na waya Yardeni dereung do murang foi.
23306	MAT 5:3	“Mano enumiruainso ene fieai ahang kaha tuti enemitawang te Allai fosa mani, esobu ne maifo ampa weo eaino eminohi we Seng Allai ne inontaraifosa na ne Mananu rorong fo ne.
23307	MAT 5:4	Mano esaia etaidu fosa mani, esobu ne maifo weo Seng Allai ambori dufi euremikurufo ki.
23308	MAT 5:5	Mano enemirorong tewawa fosa mani esobu ne maifo, weo Allai ambori dohong nunei wesa ki, kariri ne kaiwo arera fo.
23309	MAT 5:6	Mano etohong weai paria we enemirorong mesi na Allai urengrea fosa mani, esobu ne maifo, we Allai ambori dohong kariri fi etohong weai nanai wesa ki, amani dohonsa enemirorong mesi kaririai.
23310	MAT 5:7	Mano earomio inontarai siai fo mani, esobu ne maifo, weo eaino ambori Allai arosa kontai ki.
23311	MAT 5:8	Mano enemirorong mirarebanai fosa, esobu ne maifo, weo ambori ewati Allai ki.
23312	MAT 5:9	Mano eha manang we kaiwasao emamuna wawerasa fosa fo mani, esobu ne maifo, weo Allai ambori yoa wesa we ne arikang ki.
23313	MAT 5:10	Mano kaiwasa enari kangganisa weo enemirorong mesi kariri Allai ne Kaiwone fosa, ea kontai esobu ne maifo, weo Allai mioansa weo eaino eminohi we Seng Allai ne inontaraifosa na ne weMananu rorong fo ne.
23314	MAT 5:11	Mano inontarai eteibera mea, etei kanggani mea funomai, tuti mesodai dadirafea weo meraria yau ne mea mani, mesobu ne maifo.
23315	MAT 5:12	Mefaraise tuti memararising, weo mesobu fiembaita fuba paria na Waidani. Mefaraise tonanai weo wiro memeiri mea mesodai dadirafo tonana kaha, weo mene tarai kariri nabi fafongfa fosa, weo mano enari kanggani mea ninisa ene werengfosa fafongfa enari kanggani nabifosa kontai tonanai kawuru ampa, ampafe finanai deinawiai we menari ne maifo, mai kariri nabi fafong fosa enari ne maifo.”
23316	MAT 5:13	“Mea mani mene tarai toyari aio indawang fi nai we nunei. Masino aifoi meuwai ahang kaha mani, ohoni todoni wori meuwai aha ki? Nana mani wefieai ahang kahaia finanai, mae kabioi terai tuti inontarai etatahari.
23317	MAT 5:14	Mea kontai mene tarai toyario padamarangno we sambewa nunei. Bendario wiatai na wiwoi nuwowongfoi mani todoni kontaio wati pari rai.
23318	MAT 5:15	Tuti manei wiro kiai padamarang beia, mayeai yuai babeu beia tebung weduari nai kaha. Mae yuai padamarangfoi ayai sawai parai, ambori sambewa inontarai enayai na munu rorong fosa kiai.
23319	MAT 5:16	Tonanai kontai we mea, na metohong toa wau ne tarai toyario padamarang denggararu we sambewa kaiwasa, ambori inontarai siai ewati mene metohong toaio beng nana mani, etaparanding mene Dai na rorafaisi.”
23320	MAT 5:17	“Dohonao meteyo ira ma weo yeiaya Hukumio Musai soi fo tuti Kaiwo nabifosa emadura fo fe. Bereri! Mae ira ma nina mani weo yeinawiaia kasau we waitawanai kariri fianai aino kaiwo nanai dotu wea foa.
23321	MAT 5:18	Tarai, imadurai we mea mau, we nunei tuti rorafaisi wiro wioru kaharai mae hurupi kutu ketui todoni bei kontai ki, na Kaiwo Musai soi fo, wiro niai kaha, pariao fi dotu wea fo mai kaririai.
23322	MAT 5:19	Ampafe mandoni dino deiaya hukumi fo bei na Kaiwo Musai soi fo, masino hukumi nani ketui todoni ki, tuti deunau inontarai siai we ea kontai eteiaya hukumifoi kontai tonana mani, ambori atori we inontarai tewawa pari dine na Allai ne weMananu rorong fo. Mae mandoni dino yoa weai, dohong kaririai tuti deunau inontarai siai we etohong kaririai konta mani, ambori atori we inontarai fuba na ne weMananu rorong fo ki.
23323	MAT 5:20	Ampafe yeisaharai we mea, weo wiro menemirorong mesi sewa mantaunau Kaiwo Musai soi fosa tuti Farisifosa kaha mani, todoni kontaio mesuai to Allai ne weMananu rorong fo kaha rai.”
23324	MAT 5:21	“Metaramioai ampa kariri fianai aino Allai medurai we tane werengfosara fo, amani deyo, ‘Memung inontarai funoma fanai, mandoni dino miung inontarai mani ambori sodai aiboifo ria Allai ki.’
23325	MAT 5:22	Wape ninaia mani imadu mau yeyo, mandoni dino kesisou ne inontarai doroi manei mani, ambori sodai aiboifo ria Allai ki. Tuti mandoni dino deibera ne doroi manei mani, ambori kari to Majelisi Agama fosa we ehutu kaiwo kariri ki. Tuti mandoni dino kesou deibera inontarai siai manei deyo, ‘Weinggowui’ mani, wenani waramipari to Sorohao Adia Rorong foi.
23327	MAT 5:24	nana mani tawingno nemu korbani nani wiatai na mesbao ohong korbani nai foi, mae ro wa weboyari ria nemu doroifoi akawuru wo, ambori barabera wau ma we bohong nemu korbanifoi we Allai ki.
23328	MAT 5:25	Masino nemu aiteta manei deyo dapa wau to mangkutu kaiwo fosa mani, wiro musobu mangkutu kaiwo nanisa kaharai mae na rang rabuang kontaio rurai we weboyari riati aha. Bereri mani, tarahai warapa wau to mangkutu kaiwo fosa rai. Tuti tarahai esoa wau to afai mamuna fosa tuti ea mani esoa wau to aitamu rorong fo.
23329	MAT 5:26	Tuti aromuaifa: na aitamu rorong fo watai paria bai nemu fiwaifoi paria kiai fino ro to borieife.”
23330	MAT 5:27	“Metaramio kaiwo ninai kontai ampa, amani dotu tono: ‘Menayai ria wiwing siai fanai.’
23331	MAT 5:28	Wape ninaia mani imadu we mea mau yeyo, mandoni dino deti wiwing siai manei tuti enerorongfoi dohong we niai riati, nana mani dohong sarawai, amani niai riati kawuru na enerorongfoi ampa.