23233	MAT 1:20	Kenpaʼ José eʼnopo̱e̱deʼte oʼyorokpo Dios Huairien huataʼmoneritaj oʼtiahuayʼuy. —‍On José i̱ʼe̱. Daviden adhueaʼsiʼpo i̱ʼe̱. María eʼto̱e̱paktaj meʼpukehueʼ ya̱e̱ʼ. Huasiʼpo oʼto̱e̱a̱ponig Dios Noki̱re̱gen o̱ʼe̱a̱po.
23234	MAT 1:21	Bokereksiʼpoaʼ oʼsiʼpopakapo. Kentaj iʼdikkaʼapo Jesús. (Jesúsdik Judíoen huaʼate dakhueaʼ eʼkaʼ huamanopoʼyareaʼeri o̱ʼe̱a̱po) konige̱po keʼnen aratbut Israel aratbuttaj dakhueaʼ eʼkikaʼ oʼmanopoʼyareaʼapo. —‍Diosen huataʼmoneria kenda onaʼuyate. Josétaj onaʼuyate.
23240	MAT 2:2	—‍Judío aratbuten huairi oʼsiʼpopakdemeʼ. ¿Meyon ya̱ʼe̱? Ke̱yon niokpo omeʼ judío Huairi eʼsiʼpopakdeʼ huanopo̱e̱ʼ siokpo oʼtiahuaymeʼpo, judío Huairitaj dakiti Dios aaʼyaʼpo oʼtiakdey. —‍Onʼmanaʼuyate.
23242	MAT 2:4	Ayaʼ sacerdote huairitaj kenpaʼti ayaʼda Apagbaʼ huamanmadikaʼeritaj oʼmakupopakaʼuyate Herodesa. O̱gkupopakdepo, “¿Cristo Diosyaʼ oʼtiakdepo meya̱ʼ yaʼsiʼpoe̱apo?” oʼmanaʼuyate.
23243	MAT 2:5	—‍Judeabayo Belén huakkaʼ jakyo oʼsiʼpoe̱apo. Diosen huamanbatiaʼpakeria kenpaʼ oʼnigmadoyaʼuyate:
23244	MAT 2:6	Judea huadaribayoda Belén huakkaʼ jak suhuigda e̱e̱ʼpiʼ huakhuairi Cristo oʼsiʼpoe̱ʼapo. Belén jakyaʼ huamataʼmonanhuaʼ Huairi Cristo o̱ʼo̱ro̱kapo. Keʼna Israel aratbuttaj oʼbatiokikaʼapo. —‍Judío huairia oʼnonaʼuyate.
23245	MAT 2:7	Kenokaʼ diga̱ʼda huanopo̱e̱ʼerite oʼmataʼmonaʼ Herodesa. “I̱re̱gi̱re̱g yanʼbatotiak.” Herodesa oʼmanaʼuyate. “¿Judío huairien siokpo menok huaboaʼda ya̱ʼo̱ro̱kuy boʼtiahuayne?” Herodesa diga̱ʼda huanopo̱e̱ʼeritaj oʼmanaʼuyate.
23246	MAT 2:8	Oʼnopo̱e̱depo diga̱ʼda huanopo̱e̱ʼerite Belényo oʼmataʼmonaʼpo, —‍A̱yon yanʼhuatiʼ. Huasiʼpotaj dakaʼ yaduk. Kenokaʼ yanʼhuahuaydepo doʼtaj yanʼtiaktiʼ. Enadeʼte do kenpaʼti huahuaʼdik i̱jje̱po kentaj huikudate ijtihuadpo, “ʼUruaʼda huairi i̱ʼe̱ne.” Yonaʼapoy. —‍Herodesa namaʼda oʼmanaʼuyate.
23250	MAT 2:12	Nogok onʼyorokdepo “Herodeste onteʼti huahueʼ yaneʼ,” kenda onʼpe̱e̱depo kenomeyenbayo nog dagtekon onʼhuaʼuyate.
23251	MAT 2:13	Diga̱ʼda huanopo̱e̱ʼeri enʼhuadeʼte José oʼtaypo oʼyorokpo Diosen huataʼmoneritaj oʼtiahuayʼuy. —‍Herodes Jesússiʼpotaj aʼarakyaʼpo oʼukaponok, yamaboʼ, huasiʼpo hua̱ye̱ere yabatohuaʼpo Egipto aratbutenbayo yamatomonʼ. Ke̱yo̱ yanikatiʼ. Kenok yakumejtiʼ onaʼapone. —‍José eʼyorokyaʼ Diosen huataʼmoneria onaʼuyate.
23253	MAT 2:15	Egiptoyo o̱ʼi̱kaʼuyate. Herodes Huairi eʼbueydeʼte o̱ʼi̱kaʼuyate. Konig Oseas Diosen huamanbatiaʼpakeria aʼnenda oaʼuy konigti o̱gkaʼuyate. “Egiptobayaʼ ya̱o̱ro̱k. Doʼhued Huasiʼpotaj yonaʼapoy.” Dios Huairia oaʼuy.
23254	MAT 2:16	Diga̱ʼda huanopo̱e̱ʼeria judío huairisiʼpotaj aʼbatiaʼpakyaʼpo tiakhueʼ ya̱ʼneapet. Namaʼda meʼnonaʼuyne. Herodes kenda oʼnokotdepo diga̱ʼda oʼdiaypo, “Ayaʼda huabokereksiʼpo yo̱bed nogbayoktidaere bottaʼ huabayokere enʼta̱e̱tada yanʼbatiarakaʼ. Belén huakkaʼ jakyo kenpaʼti Belén meyo̱hueʼda huasiʼpotaj yanʼbatiarakaʼ.” Oʼmanaʼuyate. Diga̱ʼda huanopo̱e̱ʼeria aʼnenda bottaʼ huabayok Jesúsen siokpo huaboaʼda onʼtiahuayʼuyate. Kenokaʼ Herodestaj onʼbatiaʼpakuy.
23258	MAT 2:20	—‍Keʼna huasiʼpotaj eʼaraktaʼ oʼpakuy oʼbueyde, yaboʼ, Israel aratbutenbayo yakumejtiʼ. Huasiʼpo hua̱ye̱eretaj yabatohuaʼ. —‍Diosen huataʼmoneria Josétaj onaʼuyate.
23260	MAT 2:22	Herodesensiʼpo Arquelao Judeabayo gobierno huairi o̱ʼe̱. José oʼpe̱e̱depo Judeayo eʼhuaʼtaʼ oʼmeʼpukpo oʼbayorokpo, “Judeayo huahueʼ ya̱e̱ʼ,” oʼpe̱e̱depo Galileabayo oʼhuaʼuyate.
23263	MAT 3:2	—‍Dakhueaʼ eʼkikaʼ yanʼbatikpo onteʼti Diostaj yanʼnigpe̱i̱kaʼ. Diosen Huairi oʼtiakdeapo Diosensiʼpo moʼe̱a̱pone. —‍Juana aratbut e̱gkupopakyaʼ oʼmanaʼuyate.
23264	MAT 3:3	Isaías Diosen huamanbatiaʼpakeria aʼnenda Juantaj oʼtimadoyaʼuyate, Sueʼda aratbut eʼnahue̱ʼyo̱ kentaj moʼpe̱e̱a̱po. ʼUttaʼ enaʼpakte moʼpe̱e̱a̱po. “Huairi eʼtiakdeʼte dakaʼda aeʼyaʼpo ʼurunopoʼda ya̱gʼkikaʼ. Dakhueaʼ eʼkikaʼ yanʼbatikpo onteʼti Diostaj yanʼnigpe̱e̱ʼ. Huairitaj yadeʼ.” ʼUttaʼda oʼmanaʼapo. Kenda Isaíasa oʼtimadoyaʼuyate.
23267	MAT 3:6	“Dakhueaʼda ijkikaʼmey, bekkahueaʼ Dios.” Enadeʼte Juana bautiza oʼmagkaʼuyate. Jordánhue̱ya̱ʼ bautiza oʼmagkaʼuyate.
23268	MAT 3:7	Huakkaʼada huamanmadikaʼeri huairi onʼbahuaʼpo fariseo huairi saduceo huairiere onʼbahuaʼuyate. Juantaj bautiza megkeʼpo onʼhuahuaʼuyate. Juana oʼbatiahuaydepo: —‍Konig dakhueʼda bihui oʼmagkikaʼ. Konigti opudomey dakhueaʼda boʼkikaʼpo kenpaʼti opudomey namaʼda moʼnopo̱i̱kaʼpo. Nopoʼkoreahueʼtada bautiza e̱gkadeʼte Diosa dakhueaʼda castiga e̱gkaʼte yoktitikonapoy. Kenda namaʼda moʼnopo̱e̱ne.
23270	MAT 3:9	“Abraham oroʼomeyen adhueaʼpaneʼ o̱ʼe̱nok Diostaj meʼpukhueʼdik o̱ʼe̱y.” Nopo̱e̱hueʼ yanikaʼ. Diosa eʼpaknayo in huid oʼbahuednigtaj Abrahamen huayayoaʼ magkaʼdik o̱ʼe̱.
23273	MAT 3:12	Cristo oʼtiakdepo konig aroz huatuga̱ʼeri o̱ʼe̱po aroz oʼtugdepo oktipoaʼ. Ken oktipoaʼdepo jakyo oʼkudapo. Oʼkuda̱ʼdepo huakusiʼhue taʼakyo oʼhui̱gonhuahuikaʼpo okbithueʼ o̱ʼe̱a̱po. Ken huadak huakid konig Cristotaj huaknopo̱e̱ʼeri o̱ʼne. Onʼnigpe̱i̱kaʼ. Huaknopo̱e̱ʼeritaj oʼbakuda̱ʼapo, Diosen jakyo oʼbakuda̱ʼapo. Huakusiʼhue konig aratbut Diostaj nigpe̱e̱hueʼ o̱ʼnikaʼ. Konig castiga eʼmagkaʼ taʼakyo oʼmajenapo. —‍Juana ayaʼtada oʼmanaʼuyate.
23275	MAT 3:14	Juan Jesústaj bautiza e̱gkaʼtaʼ pakhueʼ o̱ʼe̱po, —‍Doʼtaj bautiza o̱gkaʼdik o̱ʼe̱ne o̱ʼna. ¿Menaʼpo bautiza megkeʼpo doʼtaj iʼtiak? —‍Juana Jesústaj onaʼuyate.
23276	MAT 3:15	—‍Ayaʼda Diosa oʼpaknig eʼkaʼtaʼ ijpaknok bautiza megkaʼ. —‍Jesúsa onaʼuyate. —‍Huadak bautiza o̱gkaiʼ. —‍Juana onaʼuyate.
23278	MAT 3:17	—‍On doʼhued Huasiʼpo o̱ʼta̱e̱ne. Huadiʼda o̱ʼta̱e̱ne. Ontaj durugda oʼto̱e̱ne. —‍Kurudya̱ʼ Diosa onaʼuyate.
23281	MAT 4:3	Jesús namaʼda kakeʼpo totoʼa Jesústaj oʼhuahuaʼdepo, —‍On buttida Diosensiʼpo e̱e̱ʼnayo in huidtaj aypo ya̱e̱ʼ yanaʼ. —‍Totoʼa Jesústaj onaʼuyate.
23282	MAT 4:4	—‍Aypoayoʼda noikahueʼdik o̱ʼne aratbut. Aypo onʼbapepo ayaʼda Apagbaʼ huadikkon nigpe̱i̱kaʼdik o̱ʼne. Apagbaʼ kenpaʼ oaʼ. —‍Jesúsa onaʼuyate.
23284	MAT 4:6	—‍On buttida Diosen Huasiʼpo e̱e̱ʼnayo barakte yakudaj Apagbaʼ oaʼpo: Kanokbaʼhuadeʼpo eʼkotte Diosa keʼnen huataʼmoneritaj oʼmataʼmonaʼaponok huidbate kothueʼdik i̱ʼe̱a̱pone. Huabaʼa kutate monokbaʼhuada̱pone. Apagbaʼ kenpaʼ oʼmadoyaʼuyate. —‍Totoʼa onaʼuyate.
23285	MAT 4:7	—‍Kenpaʼti “Dios Huairitaj namaʼda kakeʼpo dikdikhueʼ ya̱e̱ʼ.” Apagbaʼte kenpaʼ oʼmadoyaʼuyate. —‍Jesúsa totoʼtaj onaʼuyate.
23287	MAT 4:9	—‍Doʼtaj huikudate beʼtihuadpo “ʼUruaʼda huairi meʼta̱e̱ne,” doʼtaj eaʼnayo ayaʼda iʼtiahuaynig ayaʼda ʼuruaʼda huadaribayo kenpaʼti huadaribayo huairi huaunhuaʼ oʼbayokapone. —‍Totoʼa namaʼda Jesústaj onaʼuyate.
23288	MAT 4:10	—‍Kejeʼ, yahuatiʼ, totoʼ. “Dios Huairitayoʼda huikudate yanʼtihuadpo kentayoʼda yanʼnigpe̱i̱kaʼ.” Apagbaʼa oaʼ. —‍Jesúsa onaʼuyate.
23295	MAT 4:17	Kenokaʼ Jesúsa huaboaʼda oʼmanaʼpo: —‍Diosen Huairi oʼtiakdenok dakhueaʼ bokikaʼnig yanʼnopoʼkoreaʼ Diostaj yanʼnopoʼkoreaʼ. Dios Huairitaj yanoknopo̱e̱ʼ. —‍Jesúsa huakkaʼ aratbuttaj oʼmanaʼikaʼuyate.
23297	MAT 4:19	—‍Doere monhuaʼ. Aratbut Diosensiʼpo kaʼnikeʼpo kanʼmanopoʼkoreʼpo moʼmanmadikikaʼapone. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate.
23299	MAT 4:21	Adyonda nog bottaʼ huamaʼbuytaj Jesúsa oʼtiahuayʼuy. Jacobo Juanere oʼtiahuayʼuy. Zebedeoen huasiʼpo o̱ʼnuy. Kusiʼpetoneʼyo o̱ʼnepo huaojere huakjeneʼtaj onʼtoʼkaʼpo, “Doere monhuaʼpo doʼtaj meʼnigpe̱i̱kaʼ.” Jesúsa oʼmanaʼuy.
23306	MAT 5:3	—‍Opudomey huataʼda Diosen kikahueʼdik i̱hue̱y, moʼnopo̱e̱po, “Beʼtihuapok Dios,” boʼtionaʼpakikaʼpo, durugda moʼe̱. Dios opuden Huairi o̱ʼe̱. Diosensiʼpo moʼe̱ne.
23320	MAT 5:17	“Moisésen eʼmanaʼ kenpaʼti Diosen huamanbatiaʼpakeritaj pe̱e̱hueʼdik yaneʼ.” Eaʼtaʼ oʼpakpo oʼtiakuy. Kenda namaʼda nopo̱e̱hueʼ yaneʼ. “Moisésen eʼmanaʼ kenpaʼti Diosen huamanbatiaʼpakeritaj pe̱e̱hueʼdik yaneʼ.” Ahueʼ a̱ʼe̱ya̱ʼpo ayaʼtada dakaʼda eʼmanopo̱e̱a̱ʼtaj ijpakpo ijtiakuy.
23324	MAT 5:21	“Aratbuttaj arakhueʼ ya̱e̱ʼ. Iʼhuadiaypo eʼaraknayo o̱ʼnakon bueydik i̱ʼe̱ne.” Opuden adhueaʼpaneʼ monaʼuyate. Kenda opud moʼpe̱e̱ʼuy.
23325	MAT 5:22	Kenda huadak e̱e̱ʼpiʼ nogda ijjaʼapoy. Beʼapiʼ nog aratbuttaj eʼhuadiaynayo dakhueʼda oʼkaʼnok gobierno huairite castiga ka̱gkeʼpo tohuaʼdik moʼe̱ne. Nog aratbuttaj oʼbahuadiaypo eʼbatidiʼkeʼnayo dakhueaʼda oaʼnok mabitbitdik moʼe̱ne. Castiga ka̱gkeʼpo gobierno huairi e̱gkupopakyo tohuaʼdik moʼe̱ne. “Huasegda i̱ʼe̱po dakhueaʼ iʼkikaʼne.” Nog aratbuttaj enaʼnayo dakhueaʼda iaʼnok taʼakyo hui̱gdik moʼi̱kaʼapone. Doʼa ijjay.
23328	MAT 5:25	“O̱ʼna dakhueaʼ megkaʼne,” noga̱ enaʼnayo gobierno huairitaj boʼtohuaʼdepo eʼtohuaʼte kentaj yanoeya̱ʼ. Eʼmaʼdehueʼnayo huakupepiʼ yayoktiʼ. Noeyahueʼpiʼ yokhueʼpiʼ e̱e̱ʼnayo gobierno huairitaj boʼtohuaʼapone. Ken gobierno huairi sorotatataj boʼyokapone. Sorotataa huabakuda̱ʼ jakyo boʼkuda̱ʼapone.
23336	MAT 5:33	“Ijkaʼapoy. Buttida ijjay. Diosa meknopo̱e̱ne.” Diostaj eʼhuaaʼnayo da ahueʼ ya̱e̱ʼ, kenda yakatiʼ. Kenda opuden adhueaʼpaneʼa̱ onʼmanaʼuyate moʼpe̱e̱deʼuy.
23337	MAT 5:34	Donayo nogda ijjay. “Ijkaʼapoy. Buttida ijjay.” Ahueʼ yanikaʼ. “Ijkaʼapoy,” kenyoʼda yaaʼ. Kurud Diosenbayo o̱ʼe̱. Ke̱ya̱ʼ oʼmataʼmonaʼikaʼ. “Ijkaʼapoy. Buttida ijjay. Kuruda meknopo̱e̱ne da ahueʼ i̱jje̱y.” Ken konig ahueʼ yanikaʼ.
23338	MAT 5:35	Dios huadarite oʼibonok, “Ijkaʼapoy, buttida ijjay. Huadaria meknopo̱e̱ne. Da ahueʼ i̱jje̱y.” Ken konig ahueʼ yanikaʼ. Jerusalén Dios Huairien huakkaʼ jak o̱ʼe̱nok, “Ijkaʼapoy, buttida ijjay. Jerusaléna meknopo̱e̱ne. Da ahueʼ i̱jje̱y.” Ken konigtion ahueʼ yanikaʼ.
23339	MAT 5:36	Opuda̱da kuhuirihueahueʼdik moʼe̱ne. Diosayoʼda kuhuirihueaʼdik o̱ʼe̱. “Ijkaʼapoy, buttida ijjay. Doʼhued huaku oʼnopo̱e̱. Da ahueʼ i̱jje̱y.” Kention ahueʼ yanikaʼ.
23343	MAT 5:40	Noga̱ gobierno huairipiʼ “Opiot beyok,” enaʼnayo dakaʼda yayoktiʼ. Kenpaʼti diayhueʼada chompakon yayoktiʼ.
23344	MAT 5:41	“Doʼhued yudtaj adtemon betatohuaʼ.” Sorotataapiʼ enaʼnayo diayhueʼada adyo̱da yatatohuatiʼ.
23345	MAT 5:42	“Aypo beyok.” Noga̱ enaʼnayo sueʼnopo ehueʼada yabayoktiʼ. Yudtaj bektoyok enaʼnayo daknopoda ya̱e̱po yaktoyoktiʼ, ijjay.
23346	MAT 5:43	“Huadiʼtaj diʼ yamaikaʼ. Ontaj huatinosikeritaj konigti yanʼhuadiayikatiʼ.” Kenda opuden adhueaʼpaneʼ onʼmanaʼuyatenig moʼpe̱e̱deʼuyne.
23347	MAT 5:44	Donayo nogpaʼda ijjay. Matinosikeritaj diʼ yanʼmaikaʼ. Dakhueaʼda huaaʼeritaj Diosa “Kanopoʼkoreʼ,” yanʼtionaʼpakikatiʼ. Huadiayeritaj huadakda yakikatiʼ. Huabatidiʼkeritaj yanʼtionaʼpakikatiʼ. Huamagkeritaj kenpaʼti yanʼtionaʼpakikatiʼ.
23350	MAT 5:47	O̱ʼnen huabettayoʼda ʼuruaʼda e̱ʼhua̱i̱kaʼnayo “Huadakda ijkay,” nopo̱e̱hueʼ yanikaʼ. Dakhueaʼ huakaʼeria kenda o̱gkikaʼ. Dakhueaʼ huakeritaj kenpaʼti diʼda huaaʼdik moʼi̱kaʼne.
23353	MAT 6:2	Namaʼda huanopo̱e̱ʼeria huakkaʼ aratbut menʼtiahuayeʼpo paiʼda aratbuttaj onʼbayokikaʼ. Kenpaʼti hua̱i̱takeʼ jakyaʼ huakkaʼ aratbut menʼtiahuayeʼpo paiʼda aratbuttaj onʼbayokikaʼ. Konige̱po huadakda o̱gkaʼ batiaʼpakikaʼdik meʼnepo. Kenpayoʼda onʼpe̱i̱kaʼpo. “Huadak o̱gkaʼ.” Diosa ahueʼ moʼe̱a̱pone. Kenomey namaʼda huanopo̱e̱ʼeria diga̱ʼda aratbuttayoʼda onʼpakikaʼ. Diostanayo pakhueʼ o̱ʼne. Konig kenomey o̱gkikaʼ kikahueʼ yaneʼ. I̱re̱gi̱re̱g yanʼbayokikatiʼ. O̱ʼnen huadiʼa tiahuayhueʼte paiʼda aratbuttaj yanʼbayokikatiʼ.
23356	MAT 6:5	Do huadakda i̱jje̱y namaʼda huamanopo̱e̱a̱ʼeri hua̱i̱takeʼ jakyo kenpaʼti jak kurute aratbut e̱gkupopakikayaʼ onʼtionaʼpakikaʼ. “Huadakda o̱ʼne.” Aratbuta menhuaikeʼpo onʼtionaʼpakikaʼ. Kenda dakhuapa e̱ʼe̱a̱da onʼtionaʼpakikaʼnigʼa Diosanayo sigpiʼ pe̱e̱hueʼdik moʼe̱a̱pone.
23367	MAT 6:16	Oroʼ huadakda o̱ʼe̱ namaʼda huamanopo̱e̱a̱ʼeri, paiʼda o̱ʼe̱, namaʼda eʼmanopo̱e̱a̱ʼtaʼ onʼpakpo huakok koyoahueʼda o̱gkokparokaʼpo “Huadakda o̱ʼne.” Aratbuta kanʼbatiaʼpakeʼpo aypo bapehueʼ o̱ʼneonhuaʼnigʼa, “Huadakda o̱ʼne.” Diosanayo huaahueʼdik moʼe̱a̱pone. Opudomeynayo Diostaj aypo bapehueʼ moʼunhuaʼpo ken konig kikahueʼ yaneʼ.
23379	MAT 6:28	¿Menaʼpo yudtataʼ moʼmepuʼkikaʼ? Mepuʼkehueʼ yanikaʼ. Mire̱bayo huakhuen yanʼtiahuayikaʼ. Mire̱ huakhuen baahueʼada o̱ʼe̱. Jo̱da oʼkerek.
23382	MAT 6:31	Konige̱po katetapiʼ mepuʼkehueʼ yanikatiʼ. “¿Kate oʼbapeapo?” Nopo̱e̱hueʼ yanikatiʼ. “¿Kate oʼmayapo?” Nopo̱e̱hueʼ yanikatiʼ. “¿Kate ijjotapo?” Nopo̱e̱hueʼ yanikatiʼ.
23386	MAT 7:1	“Dakhueaʼ oʼkaʼ,” Diosa huaahueʼ moʼe̱ʼpo nogomeytaj “Dakhueaʼ oʼkaʼ,” bahuaahueʼ yanikaʼ.
23388	MAT 7:3	Noga̱ sueʼpiʼ dakhueaʼ eʼkaʼtada “dakhueaʼ ikaʼ,” i̱da onahueʼ yanikaʼ. Onaʼtaj dakhueaʼnanada iʼkuyʼetpiʼ. Kenda nopo̱e̱hueʼ moʼe̱ne. In konig o̱ʼe̱ ijbatiaʼpakapoy. Nogen huakpoyo huataʼsujsiʼpo ekpohuedte o̱ʼna iʼtiahuaynigʼa. O̱ʼnen huakpoyoaʼtaj huaboroʼtaʼsuada bekpohuedne. “Huataʼsuj huakpoyo oktokiʼ, egʼ.” Menpaʼ inaʼ. Namaʼda iʼnopo̱e̱po iaʼ. Ken o̱ʼnen huakpoyoaʼtaj huaboroʼtaʼsuada ekpohuedtada tiahuayhueʼ i̱ʼe̱ne. Namaʼda huanopo̱e̱ʼeri i̱ʼe̱ne. Huakkuruda o̱ʼnen huakpoyo huaboroʼtaʼsutaj on huataʼ yakokpotoken. Ken konig dakhueaʼ iʼkaʼuynig yanopoʼkoreaʼpo yabatik. Kenokaʼ iʼnopoʼkoreaʼdepo dakaʼ iʼtiahuaydepo nogen huataʼsujsiʼpokon okpotokdik i̱ʼe̱a̱pone. Noga̱ namaʼda ekaʼnayo dakhueaʼ eʼkaʼ kabatikeʼpo batihuapokdik i̱ʼe̱a̱pone.
23392	MAT 7:7	Katepiʼ boʼpakpo “Beyok” Diostaj yanʼtionaʼpakikatiʼ. Diosa boʼyokikapone. Diostaj boʼukpo boʼhuahuayapone. Menigokhuikeʼ Diosyo ijkuda̱poy. Yanʼtionaʼpak. Moʼtionaʼpakdepo kuddik moʼe̱a̱pone.
23394	MAT 7:9	“Aypo beyok.” O̱ʼnensiʼpoa enaʼnayo huid yokhueada aypoda yokdik moʼe̱ne.
23395	MAT 7:10	“Biig beyok.” Enaʼnayo bihui yokhueada, biigda yokdik moʼe̱ne. Kenda huasiʼpo oʼpaknig kenda boʼyokne.
23406	MAT 7:21	“Doʼhued huairi ontaj huakkaʼda ijnigpe̱i̱kay, Huairi.” Doʼtaj huakkaʼada oʼnonaʼapet. Sueʼda huakkaʼamon aratbuta huadaknopoʼda kenda oʼnonaʼpo Apag Diostaj moʼnigpe̱i̱kaʼnok kenomeynayo Diosensiʼpo o̱ʼne. “Doʼhued huairi ontaj huakkaʼda ijnigpe̱i̱kay, Huairi.” Huakkaʼada doʼtaj namaʼda oʼnonaʼapet. Apag Diostaj nigpe̱e̱hueʼ o̱ʼnepo dapitaʼ Diosensiʼpo ehueʼda o̱ʼne.
23407	MAT 7:22	Keneʼhua̱ya̱ʼ huameʼnoete ayaʼada Diostaj onʼtoboapo. “Diosa monaʼnok Diosbaʼ oroʼa oʼmanbatiaʼpakikaʼuy. Diosa monaʼnok aratbuttaj oʼbayareaʼpo totoʼ noki̱re̱g oʼmaoro̱kaʼuy. Diosa monaʼnok konig Diosyoʼda teyda kaʼdik o̱ʼe̱ konigti oroʼ ʼuruaʼda oʼkikaʼuy.” Diostaj onʼtobopo huakkaʼada ya̱ʼnonaʼapet.
23408	MAT 7:23	“Opudtaj o̱ki̱e̱hueʼ i̱jje̱a̱huadikamey. Dakhueaʼda huakaʼeri moʼe̱ne. Kenpaʼda yanhuatiʼ.” Ijmanaʼapoy.
23412	MAT 7:27	Huakkaʼ oʼhuiʼ kenpaʼti diga̱ʼda oʼbapok kenpaʼti hue̱kuru o̱ʼhue̱pokpo jak oʼtohuaʼ. Keʼpoda oʼkaʼ. Namaʼda huakaʼeri ken konig o̱gkikaʼ kenpaʼti doʼed eʼmanmadikaʼte nigpe̱e̱hueʼ o̱ʼnikaʼ. —‍Kenda Jesúsa oʼmanmadikaʼahuaduy.
23413	MAT 7:28	Jesúsa kenda eʼmanmadikadeʼte “Kenpihuay ʼuruaʼda oʼmanmadikaʼ.” Aratbuta onʼbatiaʼpakuy.
23414	MAT 7:29	“ʼUruaʼda oʼmanmadikaʼnok nigpe̱i̱kaʼdik o̱ʼi̱kaʼapoy. Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeria konig huairi manmadikahueʼ o̱ʼnikaʼ.” Aratbuta onʼbatiaʼpakuy.
23416	MAT 8:2	Jesústaj huabokereka oʼhuatiakuy, kena keʼpoda eʼso̱ʼset. Konig aʼnenda aratbut gobierno huairitaj o̱gkikaʼuynig keʼna Jesústaj huikudate oʼtihuadpo: —‍O̱ʼna eʼpaknayo beyareaʼ, Huairi. —‍Onaʼuy.
23417	MAT 8:3	Jesúsa oʼtibataʼtepo onaʼpo: —‍Eʼyareaʼtaʼ ijpaki. Ijyareapoy. —‍Jesúsa onaʼuy. Enaʼte i̱dada oʼyarudʼuy.
23418	MAT 8:4	—‍Jesúsa beʼyareaʼne mantiaʼpakhueʼ ya̱e̱ʼ. Sacerdote Diostaj ʼuhua huanigbatiarakerite yahuatiʼ. Aʼyareyaʼpo konig Moisésa oʼmanaʼuyate ken konig yayoktiʼ. Sacerdotea ʼuhua Diostaj kanigarakeʼpo ʼuhuapiʼ yayoktiʼ. Ken konig iʼkaʼpo oʼyaredepo aratbuta moʼtinopo̱e̱a̱pone. —‍Jesúsa onaʼuy.
23420	MAT 8:6	Jesústaj —‍Doʼhued huanabaʼ jakyo onpahued. Hua̱so̱ʼ dakhueʼda o̱ʼe̱po konig ayhueʼda o̱ʼe̱. Paiʼnada oʼnopoʼe̱, Huairi. —‍Capitána diga̱ʼ oʼpakpo onaʼuy.
23421	MAT 8:7	—‍Aʼyareayaʼpo ijhuaʼapoy. —‍Jesúsa onaʼuy.
23422	MAT 8:8	—‍O̱ʼna ʼuruaʼda Huairi i̱ʼe̱. Donayo nog aratbutda i̱jje̱y. Ehueʼda i̱jje̱y. Doʼhued jakyo kudhueʼdik i̱ʼe̱ne, Huairi. Kayareʼ yaaʼ. Eadeʼte oʼyaruda̱po.
23423	MAT 8:9	Doʼhued sorotataj huairia menikaʼne kenda ijnigpe̱i̱kay. Kenpaʼti doʼhued sorotatataj ijmanikay doʼtaj menʼnigpe̱i̱kaʼne. “Yahuatiʼ.” Doʼhued sorotatataj enadeʼte onʼhuaʼikaʼ. Nogtaj “Yatiak,” enaʼte onʼtiakikaʼ. Doʼhued huanabaʼtaj katepiʼ “Yakaʼ,” enaʼnayo oʼkikaʼ. —‍Capitána Jesústaj onaʼuyate.
23424	MAT 8:10	Kenda Jesúsa oʼpe̱e̱depo, —‍Kenpihuay, huakkaʼda meknopo̱e̱ne. Israel aratbut Diosen aratbut e̱ʼe̱a̱da sueʼda Diostaj oʼnoknopo̱e̱.
23426	MAT 8:12	Huakkaʼada judío aratbuta Diosensiʼpo o̱ʼe̱y namaʼda onʼnopo̱e̱po Diostaj oknopo̱e̱hueʼada onʼnopo̱e̱nok Diosa oʼmaenapo. Sikki̱re̱gyo̱da onʼbahuaʼapo. Paiʼda onʼnopoʼunhuahuikaʼapo. Kenpaʼda onʼhuikonhuahuikaʼapo. —‍Jesúsa huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼmanaʼuy.
23427	MAT 8:13	Onaʼti capitántaj onaʼpo: —‍O̱ʼnen jakyo yahuatiʼ. Konig doʼtaj iknopo̱e̱nig o̱ʼnen huanabaʼ oʼyarudde. —‍Jesúsa onaʼuy. Kenda eaʼte huanabaʼ oʼyarud.
23431	MAT 8:17	“Oroʼtaj moʼtinepahuiʼpo boʼyareaʼapone.” Isaíasa aʼnennada oaʼuyate. Kenpaʼ Isaíasa Jesústaj oʼtiaʼpakpo oaʼuyate. Kenda Jesúsa oʼkaʼpo oʼbayareaʼuy. Jesúsa huakkaʼtada oʼbayareaʼuy.
23432	MAT 8:18	Nogok Jesústaj huakkaʼada enʼtikupopakte Jesúsa oʼbatiahuaypo, “E̱ʼpo̱gtoneʼ moʼdayhua,” oʼmanaʼuy.
23433	MAT 8:19	E̱ʼpo̱g ayhuahued Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeria Jesústaj oʼhuatiakuy. Onaʼpo: —‍Meyo̱piʼ iʼhuikaʼapo o̱ʼnen huanigpe̱i̱kaʼeri e̱e̱ʼtaʼ ijpaki. Ontaj eʼtahuikaʼtaʼ ijpaki, Huamanmadikaʼeri. —‍Jesústaj onaʼuy.
23434	MAT 8:20	—‍Nubakuhued huakog o̱ʼta̱i̱kaʼ. Bakoyen kenpaʼti huapak o̱ʼta̱i̱kaʼ. Do huabokerek i̱jje̱po Diosyaʼ ijtiakuy. Donayo nog jakyo nog jakyo ijtayʼikay. Doere eʼhuaʼnayo meyo̱kon yatayapet nopo̱e̱hueʼ ya̱e̱ʼ. —‍Huamanmadikaʼeritaj Jesúsa onaʼuy.
23435	MAT 8:21	—‍Ontaj etahuataʼ ijpaknigʼa huakkuru bueyhued e̱e̱ʼted huaojtoneʼtaj dakaʼ to̱e̱dik i̱jje̱y. —‍Noga̱ huanigpe̱i̱kaʼeria Jesústaj onaʼuy.
23436	MAT 8:22	—‍Huabo oknopo̱e̱hueʼ hua̱e̱ʼeria nog oknopo̱e̱hueʼ hua̱e̱ʼeritoneʼtaj dakaʼ kanʼto̱i̱ke̱ʼ kenpaʼti kanʼkubarakkeʼ. Onnayo diga̱ʼda yaeretpakpo betaʼhuaʼ. —‍Jesúsa onaʼuy.
23439	MAT 8:25	Aʼmaboayaʼpo Jesústaj onʼhuahuaʼ huanigpe̱i̱kaʼeria: —‍Boʼtihuapok, Huairi. Montakotnede. —‍Jesústaj oʼnonaʼuy.
23440	MAT 8:26	—‍Meʼpukhueʼ yaneʼ. Diosa boʼtihuapokapone. Diosa boʼtiokkikaʼapo dakaʼ yanoknopo̱i̱kaʼ. —‍Jesúsa oʼmanaʼuy. Oʼmabodpo, “Yabatik, bapokhueʼ ya̱e̱ʼ, hue̱niri̱hueʼ ya̱e̱ʼ,” onaʼnok oʼbatikanpo, bapokhueʼ o̱ʼe̱po kenpaʼti hue̱niri̱hueʼ o̱ʼu̱y.
23441	MAT 8:27	“Kenpihuay. I̱ʼna huabokerek ʼuruaʼda oʼkaʼ. Kentaj bapoka oʼnigpe̱e̱ kenpaʼti e̱ʼpo̱ga̱ oʼnigpe̱e̱.” Huanigpe̱i̱kaʼeria onʼbatiaʼpakuy.
23443	MAT 8:29	—‍¿Menaʼpo oroʼtaj oʼhuatiak, Jesús? Diosen Huasiʼpo i̱ʼe̱ne. Keneʼhua̱ya̱ʼ castiga huameʼnoe ehued oroʼtaj castiga magkahueʼ moeʼ. —‍ʼUttaʼda Jesústaj oʼnonaʼuy totoʼa.
23445	MAT 8:31	—‍Oroʼtaj eʼmaoro̱kaʼnayo huakyarien huanopoʼyo motaʼmonaʼ. —‍Jesústaj diga̱ʼda oʼnonaʼuy.
23446	MAT 8:32	—‍Yanhuatiʼ, huakyarien huanopoʼyo yanʼbakud. —‍Jesúsa oʼmanaʼnok, totoʼ botbokerektaj onʼmaenonpo huakyarien huanopoʼyo onʼhuaʼpo onʼbakudʼuy. Ken, ayaʼda huakyariʼ huaduk onʼbahuarakpo kubogyo onʼbaajpo e̱ʼpo̱gyo̱ onʼbataʼkoʼtuyate. Totoʼere onʼbataʼkoʼtuy.
23448	MAT 8:34	Ayaʼada huakkaʼ jak hua̱e̱ʼeria onʼpe̱e̱depo Jesúste onʼhuahuaʼuy. Jesústaj onʼhuahuaydepo, “Oroʼenbayaʼ yahuadeʼ.” Jesústaj diga̱ʼda oʼnonaʼuyate.
23450	MAT 9:2	Jesúste aratbuta asukte huabokerektaj oʼnonpahueda̱ʼpo onʼnigtotiakuyate. Keʼna eʼketpak o̱ʼi̱kaʼuy. Jesúsanayo oʼyareapo oʼnoknopo̱e̱po onʼnigtotiakuy. Kenda Jesúsa oʼnopo̱e̱po. —‍Durugda ya̱e̱ʼ. Ayaʼda Diostaj dakhueaʼ iʼkaʼuyatenigʼa doa yokkahueay. —‍Jesúsa eʼketpaktaj onaʼuy.
23451	MAT 9:3	“Inbokerek namaʼda oʼnopo̱e̱po Diostaj dakhueaʼda oʼhuaaʼ.” Sueʼda Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeria huanopoyaʼda onʼnopo̱e̱po.
23452	MAT 9:4	Kenda huanopoyaʼda onʼnopo̱e̱nig Jesúsa oʼnopo̱e̱po oʼmanaʼpo: —‍Menpaʼ dakhueaʼda onʼtinopo̱e̱.
23454	MAT 9:6	Do huabokerek i̱jje̱po Diosyaʼ ijtiakuy. Diostaj dakhueaʼ eʼkaʼ bakkahueaʼdik i̱jje̱y opudtaj kenda aʼmanopo̱e̱a̱yaʼpo, —‍Yaboʼ, asuk yato̱e̱po, o̱ʼnen jakyo yahuatiʼ. —‍Huabokerek eʼketpaktaj Jesúsa onaʼuy.
23457	MAT 9:9	Ken ke̱ya̱ʼ Jesús oʼtiakuy. Do Mateotaj Jesúsa beʼhuahuayʼuyne. Jaksiʼpoyaʼ gobiernoen huakupe ijtabaeʼikaʼuy. —‍Doʼtaj aʼnigpeunhuahuikayaʼpo betaʼhuikaʼ. —‍Menaʼuynok ijbodpo kenere ijhuaʼuy.
23459	MAT 9:11	Kenda fariseo huamanmadikaʼeria onʼtiahuaypo: —‍¿Menaʼpo Jesúsa gobiernoen huakupe huatabaeʼeriere kenpaʼti dakhueaʼ huakaʼeriere yaʼbapeʼ? Dakhueaʼ huakikaʼeriere bapehueʼdik o̱ʼi̱kaʼne. —‍Fariseoa Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeritaj onʼhuaaʼuy.
23460	MAT 9:12	Jesúsa kenda oʼmape̱e̱depo, —‍Aratbut dakda e̱e̱ʼnayo huamadakkaʼeritaj pakhueʼ o̱ʼnikaʼ. Dakhueʼda e̱e̱ʼnayo huamadakkaʼeritaʼ onʼpakikaʼ. Opud fariseo huamanmadikaʼeri huadakda o̱ʼe̱y moʼnopo̱e̱po doʼtaj pakhueʼ moʼe̱ne. Gobiernoen huakupe huatabaeʼeri kenpaʼti dakhueaʼ huakaʼeriere dakhueʼda o̱ʼne onʼnopo̱e̱po doʼte huamanopoʼyareaʼeri i̱jje̱nok onʼpakpo onʼbatiakikaʼ.
23461	MAT 9:13	“Nog aratbuttaj diʼ yanʼmaepo yanʼmatinepahuikaʼ. Kenda huakkaʼda ijpaki. Doʼtaj ʼuhua eʼnigarakikaʼ kennayo sueʼda ijpaki.” Apagbaʼa oaʼ. Kenda dakaʼ yanʼnopo̱i̱kaʼ. Konige̱po “Yanʼnopoʼkoreaʼ, onteʼti Diostaj yanʼnigpe̱i̱kaʼ.” Dakhueaʼ huakaʼeritaj eʼmanaʼtaj ijpakpo ijtiakuy. Huadak huakaʼeritaj “Yanʼnopoʼkoreaʼ,” aʼmanayaʼpo Diosyaʼ tiakhueʼ i̱jju̱y. —‍Jesúsa oʼmanaʼuy.
23462	MAT 9:14	Juan Bautistaen huanigpe̱i̱kaʼeria Jesústaj onʼhuatiakpo: —‍Diosa meʼpe̱e̱ʼpo bapehueʼ o̱ʼi̱kay oroʼ. Fariseo huamanmadikaʼeriakon Diosa meʼpe̱e̱ʼpo bapehueʼ o̱ʼnikaʼ. O̱ʼnen huanigpe̱i̱kaʼerinayo kenpaʼda onʼbapikaʼ. ¿Menaʼpo yanʼbapikaʼ? —‍Jesústaj oʼnonaʼuy.
23463	MAT 9:15	—‍Huabokerek oʼto̱e̱pakpo keʼnen huadiʼa fiestate onʼtiakdepo onʼbapikaʼ. Ken huabokerekere o̱ʼnepo paiʼda ehueʼdik o̱ʼne. Do kenpaʼti doʼhued huanigpe̱i̱kaʼeriere i̱ji̱kaʼnok durugda o̱ʼnikaʼ. Paiʼda ehueʼ o̱ʼnepo onʼbapikaʼ. Nogok doʼtaj moʼbaktohuaʼapone. Kenokaʼ paiʼda o̱ʼneapo. Nogok nogok Dios kamape̱e̱ʼpo bapehueʼ o̱ʼnikaʼapo.
23465	MAT 9:17	Huatoneʼsiʼdak vino hua̱to̱e̱ʼ ayda kenpaʼti kuruga̱da o̱ʼe̱po konige̱po huabo vino sineʼ hue̱biahued onjoyhueʼdik o̱ʼe̱ne. Huatoneʼsiʼdakyo huabo vino onjoyhueʼdik o̱ʼi̱kaʼne. Huatoneʼsiʼdakyo huabo vino enjoynayo oʼhue̱poagpo huasiʼdak onʼtitagonapo. Vino oʼsurukapo kenpaʼti huasiʼdak keʼpoda oʼsuʼhuitonapo, dakhueʼda o̱ʼe̱a̱po. Huabo vino huabosiʼdakyo onjoydik o̱ʼe̱ne. Huasiʼdak vinoere huadak o̱ʼneapo. —‍Jesúsa oʼmanaʼuy.
23466	MAT 9:18	Juan Bautistaen huanigpe̱i̱kaʼeritaj Jesúsa eʼmanaʼte judío huairia oʼhuatiakpo Jesúsen huaʼite huikudate oʼtisakotpo: —‍Doʼhued hua̱yo̱bu huaboaʼda eʼbueytada on ehuaʼnayo tanoyhuada̱ʼdik i̱ʼe̱ne. Bohuaʼ. Yakutibataʼteʼ, eʼkutibataʼteʼte oʼnoyhuadapo. —‍Jesústaj onaʼuy.
23468	MAT 9:20	Jesús dagte eʼhuaʼte ettoneʼ huataʼpiyen oʼtatiakpo. Mimi batikhueʼ o̱ʼunhuahuikaʼpo doce huabayok o̱ʼunhuahuikaʼpo, “Jesúsen huaok huakubogpitaʼ eʼnejnayo ijyareapoy.” Huanopoa oʼnopo̱e̱po huaok huakubogpitaʼ o̱ʼneʼuy.
23470	MAT 9:22	Eʼnejdeʼte Jesúsa oʼtikorudpo oʼtiahuaypo: —‍Yadurugpak. Doʼtaj oknopo̱e̱nok oʼyareaddene, sion. —‍Jesúsa onaʼuy. Kenda eadeʼte oʼyareadpo huadakda o̱ʼunhuahuikaʼuyate.
23472	MAT 9:24	—‍Yanʼmaoro̱k. Ettoneʼsiʼpo bueyhueʼada o̱ʼe̱. Oʼtaypo o̱ʼe̱. —‍Jesúsa oʼmanaʼuy. Aratbuta kenda onʼpe̱e̱po Jesústaj onʼtierikuy.
23475	MAT 9:27	Jesús huairien jakyaʼ oʼbakhuaʼdepo eʼpokte bottaʼ ekpobiga̱ onʼtatiakpo: —‍Moʼtinepahuiʼ, Davidkudaken adhueaʼ huayayo. —‍Jesústaj ʼuttaʼda oʼnonaʼuy.
23476	MAT 9:28	Jakyo eʼkudondeʼte ekpobiga̱ onʼhuahuaʼnok —‍¿Doʼa okpoyareaʼdik meʼe̱ne menpaʼ moʼnopo̱e̱? —‍Jesúsa oʼmanaʼuy. —‍E̱e̱ʼ, oknopo̱e̱ne, huairi. —‍Oʼnonaʼuy.
23477	MAT 9:29	Ekponejdeʼte: —‍Boʼtiahuayapone moknopo̱e̱nok, yanʼtiahuayʼ. —‍Oʼmanaʼuy.
23478	MAT 9:30	Oʼnokpoyarudpo onʼtiahuayonʼuy. —‍Bokpoyareaʼne, beʼtapiʼ batiaʼpakhueʼ yanetiʼ. —‍Huiyokaʼda oʼmanaʼuynigʼa.
23481	MAT 9:33	Jesúsa totoʼtaj okenonnok aʼpakhueʼda hua̱e̱ʼeria i̱dada oaʼpakonʼuy. —‍Kenpihuay, Israel aratbut ken konig tiahuayhued o̱ʼneahuadikameʼte. —‍Huakkaʼ aratbut e̱gkupopakte onʼbatiaʼpakuy.
23482	MAT 9:34	—‍Totoʼ huairia oʼteypakaʼnok totoʼtaj oʼmaen Jesúsa. —‍Fariseo huamanmadikaʼerianayo namaʼda onʼhuaaʼuy.
23485	MAT 9:37	—‍Huakkaʼada Diosensiʼpo e̱e̱ʼtaʼ eʼpakada Dios Huairitaj eknopo̱e̱ʼtaʼ eʼpakada sueʼada huadak huaʼa huamanmadikaʼeri o̱ʼne.
23486	MAT 9:38	Konige̱po Diosa huadak huaʼa huamanmadikaʼeritaj yamataʼmonaʼ, Diosa aratbuttaj kamanopoʼyareʼpo yamataʼmonaʼ, Diostaj yanʼtionaʼpakikaʼ. —‍Jesúsa oroʼ huanigpe̱i̱kaʼeriomeytaj monaʼuyne.
23487	MAT 10:1	Oroʼtaj doce huanigpe̱i̱kaʼeritaj, “Menhuatiak.” Jesúsa monaʼuyne. Eʼtiakdeʼte, “Dakhueʼ totoʼa huamanopoʼto̱e̱ʼeritaj kanʼmaoro̱keʼpo onʼteypakapone onʼtihuapokapone. Ayaʼda dakhueʼ e̱e̱ʼ kanʼbayarikeʼpo onʼteypakapone onʼtihuapokapone. Bayareaʼdik moʼe̱a̱pone.” Jesúsa monaʼuyne.
23491	MAT 10:5	Jesúsa oroʼ doce huanigpe̱i̱kaʼeritaj moʼtaʼmonaʼuyne. —‍Judíoenbayoyoʼda yanhuatiʼ. Nog aratbutenbayo huahueʼ yaneʼ. Samaria aratbuten huakkaʼ jakyo kudhueʼ yanetiʼ.
23494	MAT 10:8	Keʼpoda eʼsiʼdakparaʼtada yanʼbayareatiʼ. Dakhueʼda e̱e̱ʼtada yanʼbayareaʼ. Eʼbueytada yanʼmanoyhuada̱ʼ. Totoʼa eʼmanopoʼto̱e̱tada yanʼmaentiʼ. Katetehueʼ Diosa boʼtihuapokaponok katetehueʼ yanʼbatihuapokikaʼ. “Huakupe beyok,” manahueʼ yanikaʼ.
23497	MAT 10:11	Huakkaʼ jakyo boʼkudondepo, “¿Beʼa Diostaj boʼpak? ¿Beʼa Diostaj eʼnigpe̱e̱taʼ boʼpak?” Yanʼmanatiʼ. Beʼa Diostaj yaʼpakapet keʼnen jakyo yanikatiʼ. Yanhuaʼapo ke̱yo̱da yanʼtayikatiʼ.
23498	MAT 10:12	Jakyo yanʼkudondepo, “Opudtaj Diosa moʼmanopoʼnoeye̱ʼ.” Yanʼmanaʼ.
23501	MAT 10:15	Ken jaktaj Diosa diga̱ʼnanada castiga oʼmagkaʼapo. Sodoma huakkaʼ jak hua̱e̱ʼeritaj kenpaʼti Gomorra huakkaʼ jak hua̱e̱ʼeritaj sueʼda huakkaʼ castiga oʼmagkaʼuy. —‍Jesúsa oroʼtaj monaʼuyne.
23502	MAT 10:16	—‍Opudomeytaj onʼtaʼmonaʼne. Aratbut opudtaj dakhueaʼda eʼmagkaʼtaʼ onʼpakapo. Konig ovejasiʼponig dubakuhuaenbanopoyonig moʼe̱a̱po. Huadakaʼda yanʼnopo̱e̱po ya̱gʼkikatiʼ. ʼUrunopoʼda yanikaʼ.
23503	MAT 10:17	Opudomey doʼhued huanigpe̱i̱kaʼeritaj huabokereka dakhueaʼ mogkaʼaponok “keyoj” ijjay. Castiga kanʼmagkeʼpo judío huairite boʼtohuaʼapone. Judíoen hua̱i̱takeʼ jakyo moʼbatibitbitapone.
23505	MAT 10:19	Gobierno huairitaj eʼyokdeʼte “Katiaʼpiʼ huairitaj yanʼbatiaʼpakapo.” Meʼpukehueʼ yaneʼ. Kenokaʼ aʼdik kaʼneʼpo Diosa moʼnopo̱e̱a̱ʼapone.
23518	MAT 10:32	“Do Jesucristotaj huaknopo̱e̱ʼeri i̱jje̱y.” Ayaʼada aratbuttaj eʼmanikaʼnayo Dioste kurudyo̱ enʼtiakte, “Doʼhued huaknopo̱e̱ʼeri o̱ʼne.” Doʼhued Apagtaj yonaʼapoy.
23519	MAT 10:33	“Do Jesucristotaj oknopo̱e̱hueʼ hua̱e̱ʼeri i̱jje̱y.” Ayaʼada beʼapiʼ aratbuttaj eʼikaʼnayo, “Kenomey doʼhued huaknopo̱e̱ʼeri ehueʼ o̱ʼne.” Doʼhued Apag Diostaj kurudya̱ʼ yonaʼapoy.
23524	MAT 10:38	“Jesucristoen huaknopo̱e̱ʼeri i̱jje̱y.” Nog aratbuttaj eʼmanaʼnayo opudtaj diga̱ʼ onʼhuadiaypo mogkaʼapet. “Jesúsen huaknopo̱e̱ʼeri i̱jje̱y.” Aratbuttaj manahueʼ e̱e̱ʼnayo doʼtaj huaknopo̱e̱ʼeri ehueʼdik moʼe̱ne.
23525	MAT 10:39	Doʼhued huaknopo̱e̱ʼeri moʼe̱nok diga̱ʼda mogkadhuahuikaʼapone. “Jesúsen huaknopo̱e̱ʼeri ehueʼ i̱jje̱y.” Enaʼnayo ontaj arakhueʼdik moʼe̱a̱pone. Onteʼti Diosere noeonhuahuikahueʼ moʼe̱a̱pone. Doʼhued huaknopo̱e̱ʼeri i̱ʼe̱nok aratbut diga̱ʼda mogkapone. Batikhueʼda “Jesúsen huaknopo̱e̱ʼeri i̱jje̱y.” Iʼmanaʼikaʼnok eʼaraknayo onteʼti Diosere moʼnoeonhuahuikaʼapone.
23528	MAT 10:42	Huakkaʼ huaknopo̱e̱ʼeri o̱ʼne. Diostaj sueʼdamon huaknopo̱e̱ʼeritaj hue̱ʼe̱ypiʼ eʼyoknayo huadakda boʼkaʼnig Diosa okkahuehueʼdik o̱ʼunhuahuikaʼapo. Nogok kurudya̱ʼ huadakhuapa moʼbaeʼapo. —‍Kenda oroʼomey huanigpe̱i̱kaʼeritaj monmadikahuadu̱y Jesúsa.
23531	MAT 11:3	—‍Diosa Cristotaj moʼnigtaʼmonaʼapone. Cristo yaʼtiakapet oknopo̱e̱y. “¿O̱ʼna menpaʼ Cristo i̱ʼe̱? ¿Oroʼomey menpaʼ nogtaj nige̱ʼdik o̱ʼe̱?” Jesústaj ya̱ʼnonatiʼ. —‍Juana monaʼne. Jesúsa Juanen huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼpe̱e̱depo,
23532	MAT 11:4	—‍Huakpobigtaj ijbakpoyareay. Huaʼehueʼdik e̱e̱ʼtada ijbayareay. Keʼpoda eʼsiʼdakparaʼtaj ijbayareay. Eʼpeokbettaj ijbayareay. Huakudakaʼda eʼbueytada ijmanoyhuada̱y. Doʼtaj eknopo̱e̱ʼnayo Diosere onteʼti moʼnoeonhuahuikaʼapone. Paiʼda aratbuttaj ijmanikay. Doʼtaj oʼnoknopo̱e̱po okbatikhueʼ o̱ʼnenok kenomeytaj ijmadurugpakaʼapoy. Kenda eʼkaʼte onʼtiahuayonhuaʼnig onʼpeeonhuaʼnig Juantaj yanʼhuahuaʼpo yanʼnonatiʼ. —‍Jesúsa Juanen huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼmanaʼuyate.
23535	MAT 11:7	Ken Juan Bautistaen huanigpe̱i̱kaʼeri eʼnokhuadeʼte huakkaʼ aratbut e̱gkupopakte Jesúsa Juantaj oʼtiaʼpakpo: —‍Nogbayo sueʼda aratbut eʼnahue̱ʼyo̱ opudomey boʼhuaʼuyne. Huabokerek nogpaʼ nogpaʼ huaaʼeritaj aʼpe̱e̱yaʼpo huahueʼ moʼu̱yne.
23540	MAT 11:12	Diosen Huairi o̱ʼe̱a̱po Moisésa Apagbaʼte oʼbatiaʼpakuyate. Kenpaʼti Diosen Huairi o̱ʼe̱a̱po Diosen huamanbatiaʼpakeria Apagbaʼte onʼbatiaʼpakuyate. Juan bautista tiakhued e̱e̱ʼted onʼbatiaʼpakuyate. Juan bautista Diosen Huairitaj huaboaʼda eʼbatiaʼpakdeʼte aratbuta Diosen Huairitaj diga̱ʼda onʼpakikaʼ. Diosensiʼpotaj eʼnigpe̱e̱taʼ onʼpak. Nogomeya̱nayo Diosen Huairitaj onʼhuadiaypo Cristoen huaknopo̱e̱ʼeritaj eknopo̱e̱batikaʼtaʼ onʼpakpo, “Yanʼbatik. Dakhueʼ iaʼne.” Huaknopo̱e̱ʼeritaj onʼmanikaʼnigʼa.
23544	MAT 11:16	Aratbut oy ken konig o̱ʼnikaʼ ijbatiaʼpakapoy. Kenomeytaj beʼapiʼ madurugpakahueʼdik o̱ʼnikaʼ. Katepiʼ nogomey onʼpakpo o̱gkikaʼnig kenomeynayo konigti eʼkaʼtaʼ pakhueʼ o̱ʼne. Kenda Juan Bautista oʼkikaʼnig kenomeynayo pakhueʼ o̱ʼne. Kenpaʼti do huabokerek i̱jje̱nok Diosa meʼtaʼmonaʼuyne konig do ijkikaʼnig kenda kenpaʼti pakhueʼda o̱ʼne. Juan Bautista katepiʼ ʼuruda aypo bapehueʼ o̱ʼi̱kaʼpo kenpaʼti vino mayhueʼ o̱ʼi̱kaʼpo. Kenda Juana oʼkikaʼnok totoʼa Juantaj oʼnopoʼto̱e̱ kenomeya̱ namaʼda onʼbatiaʼpakikaʼnigʼa. Nogok do huabokerek i̱jje̱nok Diosa meʼtaʼmonaʼuyne opudere katepiʼ ʼuruda aypo ijbapikay kenpaʼti do katepiʼ ijmayʼikay. Doʼtakon dakhueaʼda menhuaikaʼne. “Huakkaʼda oʼbapikaʼ kenpaʼti huakkaʼda huamaiʼeri o̱ʼi̱kaʼ. Kenpaʼti Jesúsa dakhueaʼ huakaʼeritaj diʼda oʼmaikaʼ. Kenpaʼti gobierno huakupe huatabaeʼeritaj diʼda oʼmaikaʼ.” Doʼtaj kenpaʼ menhuaaʼikaʼne. Aratbut oy ken konig o̱ʼnikaʼ nogda ijbatiaʼpakapoy. Katepiʼ nogomey onʼpakpo o̱gkaʼ kenomeynayo konigti eʼkaʼtaʼ pakhueʼ o̱ʼnikaʼ. Konig huasiʼpo onʼbatuerikikaʼnig aratbut oy konigti o̱ʼne. Huasiʼpo huakkaʼ jak kurute onʼbahuadpo onʼbatuerikpo nogtaj nogtaj onʼmanaʼpo “Teteʼpuʼte ʼuruaʼda oʼbatadiʼkeay opudnayo oroʼere eʼdurugpaktaʼ pakhueʼ moʼe̱ne, baila e̱e̱ʼtaʼ pakhueʼ moʼe̱ne. Oroʼ eʼbahuiktada opudnayo huikhueʼ moʼe̱ne.” Ken konig huasiʼpoa ondaʼikaʼ. Ken konig aratbut oyda o̱gkikaʼ. Diosa ʼuruaʼda oʼnopo̱i̱kaʼnok Diostaj huanigpe̱i̱kaʼerinayo ʼuruaʼda onʼnopoenkikaʼpo kenomeyoʼda durugda o̱ʼnikaʼ. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate.
23549	MAT 11:21	—‍Huakkaʼ jak Corazín hua̱e̱ʼeria paiʼda moʼnopoʼe̱a̱pone. Kenpaʼti huakkaʼ jak Betsaida hua̱e̱ʼeria paiʼda moʼnopoʼe̱a̱pone. Opudomeyen jakyaʼ Diosa teyda oʼkameʼnigʼa ʼuruaʼda oʼkameʼnigʼa oʼbayareameʼnigʼa, opudomeynayo nopoʼkoreahueʼ moʼe̱meʼne. Konig Betsaida huakkaʼ jakyaʼ kenpaʼti Corazínya̱ʼ Diosa ʼuruaʼda oʼkameʼ kenpaʼti teyda oʼkameʼ konigti Tiro nog aratbuten huakkaʼ jakyaʼ Sidón nog aratbuten huakkaʼ jakyaʼkon Diosa ʼuruaʼda ekaʼnayo kenomeya̱ i̱da yanʼmanopoʼkoreaʼaymetnigʼa kenpaʼti kenomey paiʼda o̱ʼneaʼ aratbuttaj moknopo̱e̱po saconig yanʼotayʼmetnigʼa. Nogok kenokaʼ Diosa ayaʼtada aratbuttaj dakhueaʼ huakaʼeritaj castiga oʼmagkaʼpo Tiro hua̱e̱ʼeritaj Sidón hua̱e̱ʼerieretaj sueʼda castiga oʼmagkaʼapo. Opudomeytanayo keʼpoda castiga mogkaʼapone. Opud Capernaum huakkaʼ jakyo hua̱e̱ʼeri “Huadakda o̱ʼe̱y. Kurudyo̱ oʼhuaʼapoy.” Moʼnopo̱e̱nigʼa. Kubarakyoda bohuapone. Sodoma huakkaʼ jak hua̱e̱ʼeria dakhueaʼda o̱gkikuynok Diosa huakkaʼ jak taʼaka o̱ʼmahui̱gʼuyate. Kenomeytaj mahui̱ghued konig opudtaj ijbayarikay konigti Sodomayo eʼbayarikaʼuynayo Diosa taʼakyo mahui̱ghueʼ ya̱ʼe̱a̱yʼuyetnigʼa.
23552	MAT 11:24	Nogok Diosa castiga e̱gkaʼte opudtaj keʼpoda mogkapet. Sodomataj sueʼdamon castiga oʼmagkaʼapo. —‍Jesúsa oʼbayareaddepo huakkaʼ jakyo hua̱e̱ʼeritaj huiyokada oʼmanaʼuy.
23553	MAT 11:25	—‍ʼUruaʼda i̱ʼe̱ne, Apag Dios. Kurudyo̱ hua̱e̱ʼeried huairi i̱ʼe̱ne. Kenpaʼti huadariyo hua̱e̱ʼeried huairi i̱ʼe̱ne, Apag Dios. Suhueʼdamon huanopo̱e̱ʼeritaj ʼurunopoʼtada o̱ʼnen huairitaj iʼmaknopo̱e̱a̱ʼne. Huakkaʼ huanopo̱e̱ʼeritaj o̱ʼnen huairitaj huaknopo̱i̱kaʼ menʼtiokhueyne.
23554	MAT 11:26	Iʼpaknok huaknopo̱i̱kaʼ menʼtiokhueyne, kenpaʼti iʼpaknok menoknopo̱e̱ne, Apag. —‍Jesúsa Diostaj oʼtionaʼpakuy.
23555	MAT 11:27	—‍Doʼhued Apaga̱ beʼteypakaʼuyne, meʼmanopo̱e̱a̱ʼuyne. Ayaʼda beyokuyne. Do Diosen Huasiʼpo o̱ʼe̱, Apag Diosayoʼda moknopo̱e̱a̱ʼne. Konig Apag Dios o̱ʼe̱po, konig oʼnopo̱e̱, konig Apag Dios oʼkaʼ doʼhuayoʼda ijnopo̱e̱y kenpaʼti kenomeytaj doʼhua Diosen Huasiʼpoa ijmaknopo̱e̱a̱y.
23558	MAT 11:30	Doere boʼpakpo Diostaj oʼnigpe̱e̱ne kenpaʼti onʼtihuapoknok doʼhued eʼmanmadikaʼtaj nigpe̱i̱kaʼdik moʼe̱a̱pone. —‍Jesúsa oʼmanaʼuy.
23560	MAT 12:2	Fariseo huamanmadikaʼeri huairia oroʼtaj boʼtiahuaypo Jesústaj: —‍Yatiahuayʼ. Kenda judíoen okmapi̱e̱ʼahuaddik e̱e̱ʼte kikahueʼdik o̱ʼe̱nig o̱ʼnen huanigpe̱i̱kaʼeria o̱gkaʼ. Dakhueaʼda o̱gkaʼ. —‍Fariseo Moisésbaʼtaj namaʼda huaknopo̱e̱ʼeria Jesústaj oʼnonaʼuy.
23561	MAT 12:3	—‍Apagbaʼte Davidtaj eʼbatiaʼpak moʼbaʼtiahuayʼuyate. David kenere hua̱e̱ʼeri o̱gkusitokuyate.
23565	MAT 12:7	“ʼUhua eʼnigbatiarakikaʼ sueʼda ijpaki. Aratbuttaj eʼmatinepahuiataj huakkaʼda ijpaki,” Apagbaʼa oaʼ. Kenda eʼnopo̱e̱ʼnayo doʼhued huanigpe̱i̱kaʼeritaj moʼmatinepahuiʼpo dakhueaʼda o̱gkaʼ ahueʼ moʼe̱a̱yet.
23566	MAT 12:8	—‍Do huabokerek i̱jje̱nok Diosa meʼtaʼmonaʼuyne. Judío aratbuten okmapi̱e̱ʼahuaddik huameʼnoete huairi i̱jje̱po katepiʼ ya̱gkaʼ aratbuttaj manaʼdik i̱ji̱kay. —‍Fariseotaj Jesúsa oʼmanaʼuyate.
23568	MAT 12:10	Jakyo huabokerek ebaʼpoʼketpak o̱ʼu̱y. —‍¿Okmapi̱e̱ʼahuaddik huameʼnoete menpaʼ yareaʼdik ya̱ʼe̱? —‍Jesústaj oʼnonaʼpo Jesúsa namaʼdapiʼ kaeʼpo Jesústaj dakhueʼ eʼhuaaʼtaʼ onʼpakpo kenpaʼ Fariseomeya̱ oʼnonaʼuy.
23569	MAT 12:11	—‍Opuden nogtida oveja e̱ʼta̱e̱a̱da judíoen okmapi̱e̱ʼahuaddik huameʼnoe e̱e̱ʼpiʼ huabid sorokkogyo̱ eʼtakotnayo dapitaʼ i̱da sorokkogyo̱ boʼtotokikaʼne.
23570	MAT 12:12	Diosa oveja ʼuhuataj sueʼda oʼpak. Aratbuttanayo huakkaʼda oʼpak. Konige̱po judíoen okmapi̱e̱ʼahuaddik huameʼnoete aratbuttaj tihuapokdik i̱jje̱y. —‍Jesúsa oʼmanaʼuy.
23571	MAT 12:13	—‍Yaopiteʼ. —‍Jesúsa onaʼuy. Huabokerek oʼopitedepo oʼbayaruduy. Dakbaʼda nogbapenonigti o̱ʼunʼuy.
23581	MAT 12:23	—‍¡Kenpihuay! Diosa huabokerek huairitaj oʼtaʼmonaʼapo. Kentaj onʼmaboikay. ¿Menpaʼ Diosa Jesústaj yaʼtaʼmonaʼuy? ¿Menpaʼ Jesús David Huairien adhueaʼ huayayo ya̱ʼe̱? —‍Huakkaʼ aratbuta o̱gkupopakpo oʼdaʼuy.
23582	MAT 12:24	Fariseo huamanmadikaʼeria onʼpe̱e̱depo, —‍Ehueʼ. Diosa taʼmonahueʼ o̱ʼu̱y. Totoʼ huairia oʼteyyaʼnok Jesúsa totoʼ noki̱re̱gtaj maendik o̱ʼe̱. —‍Fariseoa onʼhuaaʼuy.
23583	MAT 12:25	Kenda fariseo enʼhuaaʼte Jesúsa oʼnopo̱e̱po, —‍Ondariyoyoʼ hua̱e̱ʼeri gobierno huairi huayahuaya eʼbarakikaʼnayo gobierno huairi to̱e̱hueʼdik o̱ʼneapo. Onyoyoʼ hua̱e̱ʼeri aratbut eʼbatuktuktaʼ onʼpakpo onʼbakkupopak. Eʼbaraknayo ehueʼdikda o̱ʼne.
23595	MAT 12:37	Huadakyoʼ huaaʼeritaj “Huadakda moʼe̱ne.” Diosa monaʼapet. Dakhueaʼ huaaʼeritaj “Dakhueʼda moʼe̱ne.” Diosa monaʼapet, ken. —‍Jesúsa oʼmanaʼuy.
23596	MAT 12:38	—‍On Diosyaʼ oʼtiakuyate. Kenda oroʼomeya̱ oknopo̱e̱ʼdik kaʼneʼpo konig Dios teyda oʼkikaʼ konigti yakaʼ, huamanmadikaʼeri. —‍Sueʼda Moisésenbaʼ huamadoyaʼeria kenpaʼti fariseo huamanmadikaʼeria oʼnonaʼuy.
23597	MAT 12:39	—‍Oy aratbut dakhueaʼda o̱ʼnikaʼ. Diostaj oknopo̱i̱kay o̱danigʼa Diostaj nigpe̱e̱hueʼda o̱ʼne. Konig Dios teyda oʼkikaʼ konigti yakaʼ oʼnonaʼnigʼa kahueʼ i̱jje̱a̱poy. Kenyoʼda konig Jonás Diosen huamanbatiaʼpakeria oʼkuyate sueʼda konigtimon ijkaʼapoy.
23599	MAT 12:41	Aʼnennada huakkaʼ jak Nínive hua̱e̱ʼeritaj Jonás Diosen huaʼa eʼmanadeʼte Nínive aratbut Diostaj onʼnopoʼkoreaʼpo huaboaʼda Diostaj onʼnigpe̱e̱ʼuyate. Oy aratbut doʼtaj moʼpe̱e̱denigʼa nopoʼkoreahueʼ moʼe̱po doʼtaj oknopo̱e̱hueʼ moʼe̱ne. Jonás sueʼda huairi o̱ʼu̱yate. Donayo hueretda huairi i̱jje̱y. Konige̱po keneʼhua̱ya̱ʼmeʼnoete ayaʼda Diostaj eʼnigbakupobote opudomey oy hua̱e̱ʼeri dakhueaʼda o̱gkikaʼuyate. Nínive hua̱e̱ʼeria kenda Diostaj onʼbahuaaʼapo. Aʼnennada huadaribayo ettoneʼa̱ huairi o̱ʼu̱yate. Keʼnenba bidtenada o̱ʼu̱yate. Salomón Israel aratbuten huairi huakkaʼnada oʼnopo̱e̱po ʼuruaʼda oʼbatiaʼpakikaʼnok aʼpe̱e̱yaʼpo ken ettoneʼ keʼnenbayaʼ bidtaʼnada oʼtiakonhuahuaʼuyate. Israel aratbutenbayo oʼtiakonhuahuaʼuyate. Salomónnayo sueʼda ʼuruaʼdamon oʼnopo̱e̱ʼuyate. Donayo ʼuruaʼnanada ijnopo̱e̱po huadakaʼda ijmanmadikikaʼnigʼa oy hua̱e̱ʼeria sueʼada doʼtaj moʼpe̱e̱po oʼnoknopo̱e̱ne. Konige̱po nogok keneʼhua̱ya̱ʼmeʼnoete ayaʼda Diostaj enʼnigbakupoboʼte opudomey doʼtaj oknopo̱e̱hueʼ hua̱e̱ʼeri Diostaj dakhueʼnada o̱ʼne ettoneʼ huairia Diostaj oʼbahuaaʼapo. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate.
23601	MAT 12:43	—‍Dakhueʼ totoʼ noki̱re̱g huabokerektaj eʼnopoʼtoeonhuahuaʼdeʼ okhuaʼdepo aratbut ehueʼ e̱e̱ʼyo̱ oʼhuaʼpo meyo̱piʼ hua̱i̱kaʼ eʼuktada huahuayhueʼda o̱ʼe̱po.
23602	MAT 12:44	“Ke̱yo̱ i̱ji̱kamey aʼkumeyi̱ʼ.” Kenpaʼ noki̱re̱ga̱ oʼnopo̱e̱po, ken huabokerektaj oʼnopoʼto̱i̱kameʼ, kentaj e̱kye̱deʼte Diosapiʼ nopoʼto̱e̱hueʼda daknopoʼda konig jak eʼberokeʼyonig ʼuruaʼda o̱ʼe̱nok
23603	MAT 12:45	ken totoʼa oʼhuaʼpo nog siete dakhueʼnanadakon noki̱re̱gtaj oʼbahuahuaydepo oʼbatotiakpo ken ontayoʼ huabokerektaj onʼnopoʼto̱e̱nok. Huakkuruda nogtotoatida oʼnopoʼto̱e̱po sueʼda dakhueʼmon o̱ʼe̱po taʼpotaʼtaj ochoa dakhueaʼnanada totoʼ onʼnopoʼto̱e̱denok huabokerek dakhueaʼnanada o̱ʼe̱ʼuy. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate.
23604	MAT 12:46	Jesús eʼbatiaʼpakonhuaʼte Jesúsen hua̱ye̱ Jesúsen huamaʼbuyere oʼnokye̱depo onʼboatoʼpo, “Jesústaj eʼbatiaʼpaktaʼ oʼpaki.” Huabokerektaj oʼnonaʼuy.
23605	MAT 12:47	—‍I̱yo̱ jak kurute o̱ʼnen hua̱ye̱ o̱ʼnen huamaʼbuyere boʼukne. Ontaj eʼbatiaʼpaktaʼ onʼpak. —‍Huabokereka Jesústaj onaʼuy.
23606	MAT 12:48	—‍Be doʼhued hua̱ye̱ ya̱ʼe̱t. Be doʼhued huamaʼbuy ya̱ʼnet. —‍Jesúsa oʼmanaʼpo,
23607	MAT 12:49	huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼbaʼtohuaʼeaʼpo: —‍Inomey doʼhued hua̱ye̱ doʼhued huamaʼbuy o̱ʼne.
23608	MAT 12:50	Ayaʼada kenda doʼhued Apag kurudyo̱ hua̱e̱ʼeri oʼpaknok o̱gkikaʼ kenomeyyoʼda doʼhued huamaʼbuy o̱ʼne. Kenomey Diosen o̱gkikaʼ doʼhued huidpo o̱ʼne, kenomey Diosen o̱gkikaʼ doʼhued hua̱ye̱ o̱ʼne. —‍Jesúsa oʼmanaʼuy.
23611	MAT 13:3	Konig Diosen Huairitaj yanoknopo̱e̱a̱pet aʼmanmadikayaʼpo oʼmanbatiaʼpakonhuaʼpo: —‍Huabakidenaʼeri aʼbakidenayaʼpo oʼhuaʼuy.
23617	MAT 13:9	Kenda oʼnonaʼdene dakaʼ yanʼpe̱e̱ʼ. Boʼpeokhuadne. —‍Jesúsa oʼmanaʼuy.
23618	MAT 13:10	Oroʼ Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeri oʼhuatiakpo: —‍¿Menaʼpo aratbuttaj nopoenkahueʼdik e̱ʼhua̱e̱ʼ jonbatiaʼpak? —‍Jesústaj onaʼuyne.
23619	MAT 13:11	—‍Diosen Huakhuairitaj konig aratbuta onʼnigpe̱i̱kaʼapo opudtanayokon konig eʼmanopo̱e̱a̱ʼtaʼ ijpaki. Nogomeytaj eʼmanopo̱e̱a̱ʼtaʼ pakhueʼ i̱jje̱y.
23625	MAT 13:17	Aʼnenda Diosen huamanbatiaʼpakeria kenpaʼti huadaknopoada aratbut doʼtaj eʼtiahuaytaʼ eʼpakada tiahuayhueʼdik meʼnuyate kenpaʼti doʼhued eʼmanmadikaʼtaj eʼpe̱e̱taʼ eʼpakada pe̱e̱hueʼ o̱ʼnuyate. Buttida ijjay. —‍Jesúsa oroʼtaj monaʼuyne.
23626	MAT 13:18	—‍Yanʼpe̱e̱ʼ. Huabakidenaʼeri konig o̱ʼe̱ dakaʼ ijbatiaʼpakapoy.
23630	MAT 13:22	Huakid okpotaʼpidsiʼbayo oʼkidbakoʼtuyate. Ken konig aratbut Diosen eʼmanmadikaʼtaj onʼpe̱e̱po onʼpe̱e̱nigʼa nogok nogtaʼ nogtaʼ onʼmameʼpukepo onteʼti sig sig Diostaj oʼnoknopo̱e̱batikapo. Kenpaʼti huakkaʼ eʼmato̱e̱ʼtaʼ onʼpakpo sig sig Diostaj oʼnoknopo̱e̱batikapo. Kenpaʼti hua̱ʼenda eʼdurugpaktaʼ onʼpakikaʼpo onteʼti Diostaj pakhueʼ o̱ʼneapo, nigpe̱e̱hueʼ o̱ʼneapo. Diosen kahueʼdik o̱ʼneapo. Ken huakid huadak sorokyo oʼkidbakoʼtuyate. Ken konig aratbut huadaknopoʼda Diosbaʼtaj onʼpeeonhuahuikaʼpo onʼnigpeeonhuahuikaʼ. Dakaʼ konig ʼurunopoʼda onʼnigpe̱e̱po batikhueʼda huadakda o̱gkikaʼapo. Kenomey Diosensiʼpo o̱ʼne, huakkaʼada onʼnopo̱e̱a̱po. Noga̱ suhuignada onʼnigpe̱i̱kaʼ. Noga̱ huakkaʼmon onʼnigpe̱i̱kaʼ. Noga̱ huakkaʼnanada onʼnigpe̱i̱kaʼ. —‍Jesúsa oroʼ huanigpe̱i̱kaʼeritaj monaʼuyne.
23632	MAT 13:24	Huadak huaʼa konig Dios Huairitaj oʼnoknopo̱e̱a̱ponigtaj onʼnigpe̱e̱a̱ponigtaj ken konig o̱ʼe̱a̱po Jesúsa onteʼti oʼmanbatiaʼpakpo oʼmanmadikaʼpo: —‍Diosen Huakhuairi in konig o̱ʼe̱. Huairien huanabaʼ taʼbayo huadakkidda oʼbatukeʼuyate.
23635	MAT 13:27	Huanabaʼ mire̱ onʼtiahuaydepo huairite onʼhuaʼpo, “Huadakkidyoʼ oʼbatuʼkemey. ¿Meyo̱ eeʼ mire̱ yaʼbo, huairi?” Oʼnonaʼuyate.
23636	MAT 13:28	“Takaa o̱gkameʼte.” Huairia onaʼnok, “¿Menpaʼ eʼtaburutaʼ iʼpak?” Huanabaʼa huairitaj oʼnonaʼuy.
23637	MAT 13:29	“Kejeʼ, mire̱ moʼburupo trigo huakpitaj tionurudikpiʼ moʼe̱t. Trigoere mire̱ere kenpaʼda ka̱e̱ʼ.
23638	MAT 13:30	O̱gkupayeaʼhued e̱e̱ʼted onteteyoʼ kenpaʼda ka̱e̱ʼ. Huakkuru aʼbakpakayaʼpo mire̱ yanʼburupo yanʼkupahuiaʼ, trigokidnayo aypo jakyo ya̱gʼkuda̱tiʼ. Ijmanaʼapoy.” Huairia oaʼuyate. —‍Jesúsa ken konig oʼmanbatiaʼpakpo oʼmanmadikaʼuy.
23639	MAT 13:31	Huadak huaʼa konig Dios Huairitaj oʼnoknopo̱e̱a̱ponigtaj onʼnigpe̱e̱a̱ponigtaj ken konig o̱ʼe̱a̱po oʼmanbatiaʼpakpo oʼmanmadikaʼpo: —‍Diosen Huakhuairi konig suhuigkidda mostaza huakid o̱ʼe̱. Huabokerek keʼnen taʼbayo mostaza huakidsiʼpo oʼtukpo.
23640	MAT 13:32	Suhuigkida̱da eʼkerekpo hue̱ymeytoneaʼ oʼkerekdepo huaboroʼnanada o̱ʼe̱a̱po. Huaʼopite huakkaʼ bakoya onʼpakkaʼapo. Konigti huakkuruda Dios Huairien huaknopo̱e̱ʼeri sueʼda o̱ʼne. Nogok huakkaʼada Dios Huairitaj oʼnoknopo̱e̱po onʼnigpeonhuahuikaʼpo huakkaʼda o̱ʼneapo. —‍Jesúsa ken konig oʼmanbatiaʼpakpo oʼmanmadikaʼuy.
23641	MAT 13:33	Onaʼti aʼmanmadikayaʼpo Jesúsa oʼmanbatiaʼpakpo: —‍Ettoneʼa̱ harinao̱gyo̱ huabiaʼo̱g oʼbuk. ʼUruaʼda oʼti̱o̱gkuayaga̱ʼnok huabada oʼkudapo. Ayaʼda oʼbiaʼapo. Ken konig Diosen Huakhuairitaj huabada yanoknopo̱e̱a̱pet. —‍Jesúsa ken konig oʼmanbatiaʼpakpo oʼmanmadikaʼuy.
23644	MAT 13:36	Huakkaʼ aratbut e̱gkupopakte Jesúsa oʼbakhuaʼpo jakyo oʼkudonʼuy. Oroʼ keʼnen huanigpe̱i̱kaʼeria oʼhuatiakondepo, —‍Trigo mire̱ere taʼbayo onteteyoʼ oʼbakerek ken konig iʼmanbatiaʼpaknig dakaʼ monaʼ. —‍Oroʼ Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeria onaʼuyne.
23645	MAT 13:37	—‍Do huabokerek i̱jje̱nok Diosa meʼtaʼmonaʼuyne. Ken konig ijmanbatiaʼpaknig. Huairien taʼba o̱ʼta̱e̱po huadakkidda eʼbatukeʼ. Ken huairi do i̱jje̱y.
23658	MAT 13:50	Dakhueaʼ huakkaʼeritaj taʼakyo onʼmaenapo. Taʼakyo paiʼda o̱ʼnepo onʼbahuikapo. —‍Jesúsa monaʼuyne.
23659	MAT 13:51	—‍¿Menpaʼ oʼnonbatiaʼpaknig moʼnopoenkaʼ? —‍Jesúsa oroʼtaj keʼnen huanigpe̱i̱kaʼeritaj monaʼuyne. —‍E̱e̱ʼ, oʼnopoenkay. —‍Jesústaj onaʼuy.
23660	MAT 13:52	—‍Opud Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeri Moisésenbaʼtaj dakaʼ moʼnopo̱e̱. Kenpaʼti Diosen huamanbatiaʼpakerienbaʼ moʼnopo̱e̱. Oy Diosen Huairitaj ijmanmadikaʼnig opud moknopo̱e̱dene. Huatoneʼbaʼ kenpaʼti doʼhued huaboda eʼmanmadikaʼ manmadikaʼdik moʼe̱ne. Konig jak hua̱ta̱e̱ʼeri ken konig ya̱gʼkikatiʼ. Jak hua̱ta̱e̱ʼeria paiʼda hua̱e̱ʼeritaj onʼbatiahuayikaʼ. Jakyo katepiʼ o̱ʼta̱e̱ huatoneʼpiʼ huabopi oʼbatotiakpo paiʼda hua̱e̱ʼeritaj oʼbayokikaʼ. Opud konigti ya̱gʼkikaʼ. Apagbaʼ huatoneʼbaʼ doʼhued huaboaʼda eʼmanmadikaʼere yanʼmanmadikikatiʼ. —‍Jesúsa oʼmanaʼuy.
23662	MAT 13:54	Hua̱ʼenbayokon o̱kye̱ʼuy. Judíoen hua̱i̱takeʼ jakyo huaboaʼda oʼmanmadikaʼuy. Aratbut onʼpe̱e̱depo eʼmeʼpukeada oknopo̱e̱hueʼ o̱ʼnepo: —‍¡Kenpihuay! ʼUruaʼda oʼnopo̱e̱. Menpapiʼ huakkaʼda yanopo̱e̱ʼ. Menpapiʼ yabayareaʼ.
23664	MAT 13:56	Jesúsen huidpopiʼ oroʼere o̱ʼnikaʼ, meya̱ʼ huakkaʼ yaʼnopu̱yet. —‍Aratbut Jesúsen huakkaʼ jakyo hua̱e̱ʼeri huayahuaya onʼbatiaʼpakuy.
23665	MAT 13:57	Konige̱po Jesústaj digda onʼhuanopo̱e̱ʼuy. —‍Ayaʼda nogbayo nogbayo hua̱e̱ʼeria Diosen huamanbatiaʼpakeritaj eʼpe̱e̱taʼ onʼpakikaʼ. Kenpaʼti huadakda o̱ʼne. Eʼbahuaaʼtaʼ onʼpakikaʼ. Keʼnenbayo hua̱e̱ʼerinayo eʼpe̱e̱taʼ pakhueʼ o̱ʼnikaʼ kenpaʼti Diosen huamanbatiaʼpakeri huadak o̱ʼne. Eʼbahuaaʼtaʼ pakhueʼ o̱ʼne. —‍Jesúsa keʼnenbayo hua̱e̱ʼeritaj oʼmanaʼuy.
23667	MAT 14:1	Galilea huadari gobierno huairi Herodes o̱ʼu̱yate. Herodesen huamaʼbuy Felipeen hua̱to̱e̱ Herodíastaj oʼto̱e̱ʼuyate. —‍Felipeen hua̱to̱e̱ Herodíastaj to̱e̱hueʼdik i̱ʼe̱ne. —‍Juana Herodestaj onaʼikaʼnok Herodes Juantaj oʼtitaʼmonaʼuyate. “Huabakuda̱ʼ jakyo ya̱gʼkuda̱ʼ.” Oʼmanaʼuyate. Herodes Juantaj eʼaraktaʼ oʼpaknigʼa arakhueʼ o̱ʼu̱yate. Aratbuttaj oʼmeʼpukpo Juantaj arakhueʼ o̱ʼu̱yate. Juan Bautista Diosen huamanbatiaʼpakeri o̱ʼe̱. Aratbuta oʼnoknopo̱e̱nok. Herodesen cumpleañote huakkaʼtada oʼbatobapeʼuyate. Ayaʼtada Herodíasen hua̱yo̱bua baileaʼ oʼmanige̱ʼuy. Herodes huakkaʼda oʼdurugpakpo “Ayaʼda katepiʼ on iʼpak menatiʼ kenda oʼyokapone.” Ayaʼda enʼpe̱e̱te hua̱yo̱butaj onaʼuy. Muneʼyo̱a̱ Herodías hua̱ye̱taj oʼhuahuatupo. “¿Kaʼtiaʼ yonaʼapo?” Onatupo. “Juan Bautistaen huaku beyok.” Yanatiʼ. Muneʼyoen hua̱ye̱a̱ onaʼuyate. Herodeste oʼkumej. “Baegte Juan Bautistaen huaku beyok.” Herodestaj onaʼuy. Herodes kenda oʼpe̱e̱depo paiʼda eʼnopoʼe̱a̱da “Ayaʼda katepiʼ on iʼpak menatiʼ kenda ijyokapoy.” Ayaʼada huabokerek onʼpe̱e̱nok sorotatataj “Huabakuda̱ʼ jakyo yanhuatiʼ, Juantaj yanhue̱renokteg. Ya̱gʼkutotiak. Herodíasen hua̱yo̱butaj yanʼyok.” Huairia oʼmanaʼuyate. Sorotataj onʼnigpe̱e̱po huaku onʼtotiakpo Herodesen hua̱yo̱butaj onʼyokuyate. Keʼna hua̱ye̱taj oʼkutohuaʼpo oʼkuyokuyate. Aʼtimon Juan Bautistaen huanigpe̱i̱kaʼeri onʼtiakpo huabuey onʼtohuaʼuy. O̱gkubarakkaʼuyate. O̱gkubarakkaʼdepo Jesústaj onʼhuaʼpo Juantaj onʼhue̱renokteg oʼnonbatiaʼpakatoʼuy. Nogok Jesús ʼuruaʼda oʼkikaʼnok Herodes huairia oʼtipe̱e̱depo: —‍Ken Juan Bautista o̱ʼe̱taj. Huakudakaʼda e̱e̱ʼtada Diosa oʼnoyhuada̱meʼte. Konige̱po ʼuruaʼda oʼkikaʼte. —‍Kenda namaʼda oʼnopo̱e̱po oaʼuyate.
23681	MAT 14:15	Huaboaʼ eʼsikonyakte oroʼ Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeria Jesústaj oʼhuahuaʼpo, —‍Oʼsikde. I̱yo̱ aratbut ehueʼ o̱ʼne. Huakkaʼ jakyo aypo kanʼbaeʼpo yamataʼmonaʼ. —‍Oroʼa Jesústaj onaʼuynigʼa.
23682	MAT 14:16	—‍Huahueʼdik o̱ʼne. Opuda̱ aypo yanʼbayok. —‍Jesúsa oroʼtaj monaʼuyne.
23683	MAT 14:17	—‍Ehueʼ to̱e̱hueʼda o̱ʼe̱y. Huabaniga̱ʼ pan bottaʼ biigyo̱ʼda oʼto̱e̱y. —‍Jesústaj onaʼuy.
23684	MAT 14:18	—‍I̱yo̱ doʼtaj menigtotiak. —‍Jesúsa monaʼuyne.
23685	MAT 14:19	“Mire̱bate yanʼbahuad.” Huakkaʼda aratbuttaj Jesúsa oʼmanaʼdepo, huabaniga̱ʼ pan bottaʼ biigere oʼbapadpo kurudyo̱ oʼmabopo Diostaj dakiti oʼtionaʼpakuy. Dakiti oaʼdepo pannopote oʼposakeaʼuy. Oroʼ keʼnen huanigpe̱i̱kaʼeritaj boʼyokeʼuyne. Oroʼ huakkaʼ aratbuttaj oʼbayokeʼuy.
23688	MAT 14:22	“Huakkuru kusiʼpete yanʼkudpo yanoktegtiʼ.” Jesúsa oroʼtaj monaʼuyne. Enadeʼte huakkaʼ aratbuttaj jakyoda oʼmataʼmonaʼuy.
23692	MAT 14:26	Jesús hua̱hue̱tiudte oroʼ oʼtiahuaypo oʼmeʼpukonʼuy. —‍Noki̱re̱g o̱ʼe̱. —‍Oʼmeʼpukonpo oʼokoyʼuy.
23693	MAT 14:27	—‍Meʼpukhueʼ yaneʼ. Do i̱jje̱y. —‍Jesúsa monaʼuyne.
23694	MAT 14:28	—‍O̱ʼna e̱e̱ʼnayo doʼtaj yatiak. Menaʼ Huairi. —‍Pedroa onaʼuy.
23695	MAT 14:29	—‍Yatiak. —‍Jesúsa onaʼnok Pedro oʼkotpo Jesústaj hua̱hue̱tiudte oʼhuahuaʼuy.
23696	MAT 14:30	Hua̱hue̱tiudte oʼhuahuaʼpo eʼhuahuada diga̱ʼda oʼbapok oʼnokotpo oʼmeʼpukonʼuy. Oʼmeʼpukonpo huaboaʼda oʼtaʼkotaypo. —‍Beʼtotok, Huairi, ijtaʼkotdey. —‍Pedroa Jesústaj oʼnokoyʼuy.
23697	MAT 14:31	Jesúsa Pedrotaj oʼbaʼtotokpo, —‍¿Menaʼpo suhuigda meknopo̱e̱ʼ doʼtaj? Hua̱hue̱tiudte iʼhuatiakpo beʼtihuapokapone menaʼpo oknopo̱e̱hueʼ o̱ʼe̱. —‍Onaʼuy.
23699	MAT 14:33	Oroʼ huikudate oʼhuadpo, —‍Kenpihuay, on buttida i̱ʼe̱ Diosen Huasiʼpo. Kurudya̱ʼ iʼtiakuyate. —‍Oroʼa onaʼuy.
23702	MAT 14:36	“O̱ʼnen huaok huakubogpi aʼneya̱ʼpo,” Jesústaj diga̱ʼ oʼnonaʼnok ayaʼada onʼnejdepo Diosa oʼbayareadʼuy.
23704	MAT 15:2	—‍Aʼnenda oroʼen adhueaʼpaneʼ huairi huadaknopoʼ oroʼen Diosa moknopo̱e̱po bapehued onʼbaʼkoyoʼikaʼuyate. Menaʼpo kenda o̱ʼnen huanigpe̱i̱kaʼeria nigpe̱e̱hueʼada baʼkoyohueʼada yanʼbapeʼikaʼ. —‍Judío huairia Jesústaj oʼnonaʼuy.
23705	MAT 15:3	—‍Konig opuden adhueaʼpaneʼ o̱gkikaʼuyate opuda̱kon aʼkikayaʼpo Apag Diostaj nigpe̱e̱hueʼ moʼi̱kaʼne.
23706	MAT 15:4	“Opuden huaojtaj hua̱ye̱tere nigpe̱i̱kaʼdik moʼe̱ne kenpaʼti tihuapokikaʼdik moʼe̱ne.” Diosa oaʼuyate. Kenpaʼti “Huaojtaj hua̱ye̱tapiʼ beʼapiʼ dakhueaʼ eʼhuaaʼikaʼnayo bueydik moʼe̱ne.” Diosa oaʼuyate.
23707	MAT 15:5	“Huaojtaj hua̱ye̱tere oyda tihuapokhueʼdik o̱ʼnene kenpaʼti bayokonhuahueʼdik o̱ʼnene. Diostaj ayaʼda moʼtamaikaʼnigtaj oʼbayokdeʼuy.” Beʼapiʼ huaojta hua̱ye̱tapiʼ aʼdik o̱ʼne.
23711	MAT 15:9	Namaʼda doʼtaj dakiti moʼtionaʼpakikaʼne. Huabokerekada eʼhuaaʼyoʼda onʼmanmadikikaʼnigʼa. Isaíasa oʼmanigmadoyaʼuyate. —‍Jesúsa judío huairitaj oʼmanaʼuy.