23233	MAT 1:20	Bong tina yo lon kaua urata nen nga, le mooloo tiap inbe bangabangana ke Tool Mai atu isi pombe pang ye, ye mianga ki a iwete panga. Iyei ne, “Yosep, ong in Dawiti natunu. Kin kutattadai a lom kap gogo dada belebele leu ye yo be kouo Madia a kuyooloo, ngan be, yesoo kase yo kapono ye i, in Maro Amunu Silene la ikauu panga i.
23234	MAT 1:21	Le ole ipasuiu natunu tamoto, lo ngan be kusu ene ye Yesu, yesoo ya la be ole ipamulu di tooltool ki ye noonoo kidi yo be igarung di i.”
23236	MAT 1:23	Ngan betanga tani in nen, “Garup atu yo iye tamoto sa tipa pitiao i, in ole kapono a ipasuiu natunu tamoto, lo ngan be tisua ye Imanuel.” Ngan betanga tani yo Imanuel i, in punu ben, “Maro iyepe yidi.”
23240	MAT 2:2	lo tipa a titortor di tooltool nen. Tiyei ne, “Ai, kase mai tiap yo tinana ipasuiu a be iyei tool kuto mai pang di Yuda i, in iyepe ngai? Am nga amkamata kanpitiki iyei ben tarkilanga ki ye ni yo ke ipa ye a ise i, ngan nanga la amse be se amsung panga nga.”
23242	MAT 2:4	Ngan tina Erot ilongo betanga nen, le nga ikiu di tooltool maimai ke paroranga so pang Maro, inbe di pannoongoo ke ger ke Maro, ngan man tigaua. Motong la itor di nen, “Ai, ni yo Kirisi tinana ipasuiu ye i, in ngai?”
23243	MAT 2:5	Ngan tiraua betanga ki nen, “Ole tinana ipasuiu Betlem ye tana mai ke Yudia, yesoo muku ngan Maro koonoo iwodo betanga nen ilo ye rau ngan iwete nen,
23244	MAT 2:6	‘Ang di tooltool ke Betlem yo kayepe ye tana mai kidi Yuda nga, ngan malala kiang o ke be ipa mur mata ye di malala kapala yo edi maimai pang tana mai kidi Yuda, ngan tiap, yesoo tool yo be matan kala di tooltool kiau ke Isrel i, in ole pombe ye malala kiang.’”
23246	MAT 2:8	Itor panin di a imot, motong la iwanga di be tila pang Betlem nga. Inbe iwete pang di nen, “Kala ngan kasere kase in dook le le kapuske. Le be kapuske nga, ngan palbe leu be man kawete pau a nen ngan au lapau la akamata, a asung panga.”
23251	MAT 2:13	Di tooltool tina ngan timulu a tidu, motong la bong a Yosep iken, ngan ikamata bangabangana ke Tool Mai ye mianga ki. Ngan bangabangana tani in iwete panga nen, “Yosep, kumadit a kouo kase in iye tinana a kakoo a kala pang tana mai Isip la kayepe nango le lo awete pong mulu ngan, yesoo Erot ni ngo ikapye be isere kase i le ipuske nga, ngan ole iraumate a imata.”
23253	MAT 2:15	a la tiyepe tiyepe le lo Erot tani in imata. Ngan nen le betanga yo Maro koonoo iwete nga, ngan kanono pombe moolmool. Muku ngan Maro koonoo tani in iwete nen, “Natuk tamoto iyepe Isip, le akiuu ngan la le iyege Isip a iman nga.”
23256	MAT 2:18	Yedimia tani in iwete nen, “Tilongo tool atu itang meneng malala Rama ni, ngan itang le itang katkat dook tiap yege. Rakele la itang ye di natunu i, bong be tilele, ngan ilongo kidi tiap, yesoo di natunu tina ngan timmata a imot oo.”
23258	MAT 2:20	Iyei ne, “Yosep, kumadit a kouo Madia iye natunu a kamulu pang ye tana kidi Isrel, yesoo di tooltool yo lodi be tiraumata kase i nga, ngan timmata oo.”
23261	MAT 2:23	Ngan tina ila nga, ngan le la iyepe ye malala atu yo ene Nasaret i. Ngan le iyeie betanga kidi Maro koonoo yo tiweta in le kanono pombe moolmool. Ngan betanga tani in iwete nen, “Ole tiweta be ya in tool ke Nasaret.”
23263	MAT 3:2	Ngan iwete pang di nen, “Kaportak lomim, yesoo ole mooloo tiap, inbe dada yo Maro be matan kala di tooltool ki ye i, in ole si pombe mallangana.”
23264	MAT 3:3	Yowan tani, in mukot ngan Maro koonoo yo Esai i, in iwetewete ye nen, “Ole kalongo tool atu kalngana ye ni sorrakene, in iwete le koonoo maimai nen, ‘Kakarata dada pang Tool Mai, inbe kayeii le tarantatu panga be ipa ye.’”
23268	MAT 3:7	Bong yeisa be Yowan ikamata di tooltool ke budanga ru yo tiwete edi ye di Paresi le di Sedusi, ngan alunu timan pang ye a be man irriu di, motong la iwete pang di nen, “Ai, ang ngan ben moto dook tiap di natunu! Sei iwete be kayei nen ngan ole kasuru kate malmal ke Maro yo be pang dama ni ngan pombe i?
23272	MAT 3:11	“Ang di tooltool yo kaportak lomim nga, ngan au i arriu ang ye ran leu. Bong tool yo be itoo au a isi i, in gurana ki mai san le illosau. Ngan nen le akamatau ben au i tool dook mata ke be aloni ben poranga ki a akap loningi ke kene a ade in tiap. Ngan tool tani in ole irriu ang ye Maro Amunu Silene ipa ye ei.
23273	MAT 3:12	Ya in yoo ke pitiningi in iken ye baene, le ole itaurai dingding patunu ke kaningi le igaun yo kanono ngan ilo ye para ki, inbe kulini ngan idaun di ye ei yo ikan nen le taukan motingi i.”
23275	MAT 3:14	Bong Yowan ikapye be ilele Yesu a iyei nen be. Le nga iwete panga nen, “Ai, au i la ke be kurriu au i. E nga yelei be kuman pang yau be man arriu ong nga?”
23276	MAT 3:15	Bong ngan Yesu iraua betanga ki nen, “Lom leu, inbe kuyei urata i nookoot nga, yesoo nga dook mata be aru tayei nen, a be nen ngan tatoo dada dook mata noonoonoo le imot yo Maro lono panga nga.” Ngan nen le Yowan ipas le itoo leu.
23278	MAT 3:17	Inbe iye di tooltool tina tilongo tool atu kalngana iwetewete ke malala ke Maro a isi nen. Iyei ne, “Tool in au natuk. Au i lok panga mai san, inbe lok ponana ye.”
23281	MAT 4:3	Motong la tool dook tiap ke touanga i, in man pombe pang ye a iwete panga nen, “Ai, be ong i Maro natunu moolmool nga, ngan kuwete a pat nga tiportak le tiyei porong a kon.”
23282	MAT 4:4	Bong ngan Yesu iraua betanga ki nen, “Rau ke Maro iwete nen, ‘Porong leu la be itoko di tooltool ye yepongo kidi, in tiap, bong betanga le imot yo ipa ye Maro koonoo nga, ngan la itoko di tooltool ye yepongo kidi nga.’ ”
23284	MAT 4:6	“Be ong i Maro natunu moolmool nga, ngan kupas le kudu tana ni, yesoo Rau ke Maro iwete nen, ‘Ole iwanga di bangabangana ki pong a tisipong ye baedi, a be nen ngan pat isolo kem katene be.’”
23285	MAT 4:7	Bong ngan Yesu iraua betanga ki nen, “Rau ke Maro iwete lapau nen, ‘Kin kutouo Maro yo Tool Mai kiong, in be.’ ”
23287	MAT 4:9	Motong la iwete panga nen, “Kumata be kugun turum le du damom toko tana, inbe kusung pau nga, ngan ole akap so nga le imot pong.”
23288	MAT 4:10	Bong ngan Yesu iraua betanga ki nen, “Satan, kukoo yau! Yesoo, Rau ke Maro iwete nen, ‘Kusung pang Maro yo Tool Mai kiong i, inbe kuraua panga ya taleu.’ ”
23293	MAT 4:15	“Ang di rara ke Sebulen le Naptali nga kalongo. Ang ngan di tooltool yo kayepe pang ke tiek du nga, inbe ang ngan di tooltool yo kayepe potai pang ye ran Yodan koonoo kapala nga, inbe ang ngan di tooltool yo kayepe ye tana mai Galili ye ni yo di tooltool yo tipa ye di rara kidi Yuda tiap ngan tiyepe ye i.
23294	MAT 4:16	Di tooltool kiang yo tiyepe todo lono nga, ngan tikamata sul maiyoko. Inbe di tooltool kiang yo todo mai ke matenge iduk di nga, ngan sul tani in ilangarai di lapau.”
23295	MAT 4:17	Ye kene tani in Yesu ipamaditi urata ki ke be iwetewete bingi dook mata ke Maro pang di tooltool. Ngan le iwete pang di nen, “Kaportak lomim, yesoo mooloo tiap, inbe dada yo Maro be matan kala di tooltool ki ye i, in ole si pombe mallangana.”
23297	MAT 4:19	Bong ngan Yesu ipuske di nga, le nga iwete pang di nen, “Suru nga, kaman katoo au. Ang ngan di tooltool ke kaungu i, bong ole apatomonai ang ye urata ke kaungu di tooltool.”
23306	MAT 5:3	“Di tooltool yo lodi galanga ben di ngan ballingadi tiap ye so ke Maro nga, ngan lodi ponana, yesoo Maro ole iyei urata dook mata pang di a matan kala di.
23314	MAT 5:11	“Inbe ang di tooltool yo di tooltool kapala lodi dook tiap pang a tingelerai ang inbe tigarungang a tisopo koodi pang ye betanga doko ye yo katoo au nga, ngan lomim ponana, yesoo Maro ole iyei dada dook mata pang.
23316	MAT 5:13	“Ang ngan kayei ben tiek pang di tooltool ke tana mai i le imot. Bong kumata be tiek tani in gurana ki imot nga, ngan ole kayeie tiek tani in belei be iyei tiek mulu nga? Tiek yo nen i, in dook tiap oo, le ke be tayeie so sa mulu ye tiap. Le be nen ngan takatte du tana pono a be nen ngan di tooltool tiyirtoo ye kedi.
23317	MAT 5:14	“Inbe ang ngan kayei ben sul pang di tooltool ke tana mai i le imot. Le matamin too dook ngan, kumata le malala mai sa be iken kawal kutono nga, ngan o ke be itarkoo tiap.
23320	MAT 5:17	“Kin lomim tarau be au asi nga be si agarung ger ke Maro too betanga yo kidi Maro koonoo, ngan be. Au i asi nga be agarung tiap, bong asi be si ayei betanga tina ngan a kanono pombe le imot.
23324	MAT 5:21	“Ang nga kalongo betanga yo muku ngan tiweta pang di sasa kiidi, in oo. Ngan betanga tani in nen, ‘Kin karaumata di tooltool be. Kumata le tool sa be iraumata tool atu nga, ngan ole tikauu lo tipatokode ye ni ke karatanga betanga a ikap masngana ye dada ki tani yo iyeii i.’
23326	MAT 5:23	“Ngan la kumata be kop so ke paroranga pang ni ke paroranga so, inbe lom tutu urata dook tiap yo muku ngan kuyei pang em a katen malmal pong nga,
23328	MAT 5:25	“Inbe kumata le tool atu lono be ikau ong pang ye ni ke karatanga betanga le angru kapa dada go nga, ngan palbe be angru kakarata betanga tani in dada le imot. Kumata be tiap nga, ngan ole em tani in ikau ong lo ye di tooltool maimai ke karatanga betanga a titarong kula ye di bianga baedi, a be nen ngan di bianga titarong lo ye rumu dook tiap kidi talnga dikidiki lono.
23329	MAT 5:26	Awete pong moolmool nen, taukam dada yo be kupas a kusi tana ye i. Bong ole kuyepe so rumu dook tiap kidi talnga dikidiki tani in lono, le lo kuyimi porai pat pi yo titar pong be kuyimi rumu tani in ye nga, ngan le imot, ngan la be kusi tana nga.”
23330	MAT 5:27	“Ang nga kalongo betanga yo muku ngan tiweta, in oo. Ngan betanga tani in nen, ‘Kin kayei bauk be.’
23332	MAT 5:29	“Le kumata be matam oonoo in iyolong le be kopsap ye noonoo nga, ngan kupaii a kotte. Ngan dook mata be kuyege tinim kapala a ikino, ngan la be tinim le imot in o ke be tikatte du ye malala ke masngana tiap nga.
23334	MAT 5:31	“Ang nga kalongo betanga yo muku ngan tiweta, in oo. Ngan betanga tani in nen, ‘Kumata le tool atu lono be isukraia rimana nga, ngan ole ikaua rau yo tiwodo betanga ke parsukraingi ilo ye i, in pang rimana.’
23336	MAT 5:33	“Ang nga kalongo betanga yo muku ngan tiweta pang di sasa kiidi, in oo. Ngan betanga tani in nen, ‘Be kapamede betanga ye so atu be kayeii nga, ngan kin kagarungu be. Bong kayeie so tani yo kapamede betanga pang Tool Mai ye be ole kayeii i.’
23340	MAT 5:37	Ngan nanga, be nen ngan kapas le kayei ne, ‘E’ ngan ‘E’ le iken leu, too be kayei ne, ‘Tiap’ ngan ‘Tiap’ le iken leu. Bong be kawete betanga san mulu le ipa ye betanga yo be kawete nga, ngan betanga yo ngan ipa ye tool dook tiap Satan.
23341	MAT 5:38	“Ang nga kalongo betanga yo muku ngan tiweta, in oo. Ngan betanga tani in nen, ‘Kumata be tool atu igarungu ene matana nga, ngan ole kakaua tool tani in kootoonoo a kagarungu ene tani in matana lapau. Inbe kumata be tool atu iraukata ene dongana nga, ngan kakaua tool tani in kootoonoo a karaukata ene tani in dongana lapau.’
23346	MAT 5:43	“Ang nga kalongo betanga yo muku ngan tiweta, in oo. Ngan betanga tani in nen, ‘Lomim pang di diemim mai san, inbe lomim dook tiap pang di koi kiang.’
23351	MAT 5:48	Ngan nanga, ole katoo dada dook mata noonoonoo le imot, dawa ben Tamamim yo iyepe ye malala ki ete ni, in itoo dada dook mata noonoonoo le imot nga.”
23352	MAT 6:1	Motong la Yesu iwete pang di galiunu mulu nen, “Kin kakap tutang dook leu ye dada dook mata noonoonoo ke Maro yo be kayei nga. Le kin kayei la di tooltool matadi a be tikamata ngan tiyitmak emim ye, ngan be. Kumata be kayei nen nga, ngan o ke be kakaua balingi sa ye urata kootoonoo kiang ye Tamamim yo iyepe ye malala ki ete ni, in tiap.
23353	MAT 6:2	“Ye kene yo lomim be kakap so pang di tooltool yo timaka ye so nga, ngan kin kamaia so dawa ben tauru a kawete pang di tooltool ye so tina, ngan be. Dada yo nen i, in kidi tooltool ke kaplungunu. Di ngan lodi be tiyei nen ye rumu kidi Yuda ke gaongo, too ye ni ke yawaringi so, a be nen ngan di tooltool tiyitmak edi ye. Bong awete pang moolmool nen, di tooltool yo tiyei dada nen nga, ngan tikap balingi ye urata kootoonoo kidi oo.
23356	MAT 6:5	“Ye kene yo be kapatarau ye in nga, ngan kin kayei ben di tooltool ke kaplungunu tiyei, ngan be. Di ngan lodi be tikodo dama kidi tooltool ye rumu kidi Yuda ke gaongo inbe ye ni ke yawaringi so, inbe tipatarau a be nen ngan di tooltool tikamata di, ngan tiyitmak edi. Bong awete pang moolmool nen, di tooltool yo tiyei dada nen nga, ngan tikap balingi ye urata kootoonoo kidi oo.
23358	MAT 6:7	“Inbe ye kene yo be kapatarau ye in nga, ngan kin kawete gogo betanga a kayolo pataraungu ben di tooltool yo lodi galanga ye Maro tiap ngan tiyei, nga be. Yesoo, di ngan lodi tar be tiwete tootoo betanga nen ilo ye pataraungu kidi le mooloo, ngan la be Maro ole ilongo pataraungu kidi nga.
23360	MAT 6:9	Le dada dook mata yo be kapatarau ngan katoo in nen. Kayei ne, ‘Tamamam yo kuyepe ye malala kiong ete ni, in ampatarau pong nen, be di tooltool nga le imot tiporonaia em.
23364	MAT 6:13	Inbe kupasongosongam le kin amkapsap ye dada dook tiap ke touanga be, bong kou am le kupalisam ye tool dook tiap Satan.’
23365	MAT 6:14	“Nen le kumata be di tooltool tiyei dada dook tiap ke noonoo pang nga, ngan kagiri noonoo kidi tina yo tiyei nga. Ngan la be Tamamim yo iyepe ye malala ki ete ni, in ole igiri noonoo kiang lapau nga.
23367	MAT 6:16	“Kene yo be kasapa ye kaningi so a be kasung pang Maro ye in nga, ngan kin kayei ang le matamim mallai ben di tooltool ke kaplungunu tiyei, ngan be. Yesoo, di ngan tiyei di tapdi le matadi mallai a be tipatnai di pang di tooltool a tikamata di ngan tiyei ne, ‘Tool ni ngo ya taunu isapariuu ye kaningi so a be isung pang Maro.’ Bong awete pang moolmool nen, di tooltool yo tiyei dada nen nga, ngan tikap balingi ye urata kootoonoo kidi oo.
23370	MAT 6:19	“Kin burum le balingi ke tana pono nga ikap matamim a kawinoko be. Yesoo, balingi yo ke tana pono nga, ngan rapa le piroro tigarung, inbe di tooltool ke pinnau ole tisaua koongoo le siri a lo tipinoo lapau.
23373	MAT 6:22	“Ngan matamim ngan dawa ben sul. Le kumata be matamim igalanga dook mata nga, ngan ole sul nunngana ilangaraia tinimim mai i le imot inbe kakamata ni.
23375	MAT 6:24	“Tool sa ke be iyei urata pang di tooltool kuto maimai ru tiap. Kumata be iyei nen nga, ngan ole lono dook mata pang atu le ilongo betanga ki a itoo, inbe lono dook tiap pang san a iwala murini panga. Le ang nga ke be kayei urata pang Maro, inbe kayei urata ke kaungu pat lapau tiap.
23376	MAT 6:25	“Le nga be awete pang nen, kin lomim modoko ye yepongo kiang ke tana i, ye so yo be kakap a kakan le kayin, nga be. Inbe kin lomim modoko ye tinimim ye so yo be kapital a itarkoo tinimim, nga be. Ngan ye Maro matana nga, ngan yepongo kiang, in so maiyoko, bong so yo be kakap a kakan, in so mai tiap. Inbe tinimim nga lapau, ngan illoso so yo be kapital a katarkoo ye nga.
23379	MAT 6:28	“E nga yelei a lomim modoko mai mata ye so ke lonloningi nga? Oo, kakamata di ool ke karam lono yo tisup nga. Di tapdi ngan tiyei touo urata sa be tikarata moro pang di ye, ngan tiap.
23382	MAT 6:31	Le kin lomim modoko a kayei ne, ‘Nga ole takana soo so?’ too ‘Nga ole tayini soo so?’ too ‘Nga ole talonlon ye soo so?’ ngan be.
23385	MAT 6:34	Le be nen ngan kin lomim modoko mata ye so yo ke bongbong, ngan be. So ke bongbong, ngan so ki ya taunu be lon modoko ye. Inbe so ke katai, ngan so ke katai leu.”
23386	MAT 7:1	Motong la Yesu iwete pang di galiunu mulu nen, “Kin kakamata dada kidi diemim ngan kawete be di ngan tooltool dook tiap, ngan be. Ole nen ngan Maro ikamatang ben ang nga tooltool dook tiap lapau.
23388	MAT 7:3	“Nga yelei be kumata tidi mitiap yo iken ye taim matana i, e lom tutu kai palunu maiyoko yo iken ye matam, in tiap nga?
23389	MAT 7:4	Be ong taum kumata kai palunu maiyoko yo iken ye matam, in tiap nga, ngan yelei be kuwete pang taim ne, ‘Taik, au i lok be apaia tidi mitiap yo iken ye matam in.’
23391	MAT 7:6	“Awete pang, kin kakap so mison ke Maro ngan pang di gaunu be, inbe kin kakatte matauu kiang ngan pang di ga be. Kumata be kakap pang di nga, ngan ole tiyirngan ye kedi le dook tiap, lo ngan be tiportak inbe tikanang a tisarrakang le moromorana.
23392	MAT 7:7	“Kumata be katoro Maro ye so be ikap pang nga, ngan ole ikap pang. Inbe kumata le kasere so nga, ngan ole ilonang le kapuske. Inbe kumata be kapitpiti dada nga, ngan Maro ole iso dada pang.
23394	MAT 7:9	“Ngan ang tina ngan atu be natunu itoru be ikap porong panga nga, ngan ole ikaua pat panga, too? Tiap!
23398	MAT 7:13	“Kadewe ye dada ke koongoo yo koonoo kase i, in leu. Yesoo, dada ke koongoo le dada ke panga yo idu pang ye malala ke kaungu masngana i, in somai san le di tooltool alunu la tipa ye a titoo nga.
23400	MAT 7:15	“Kin kakamatang dook leu ye di tooltool ke kaplungunu yo tiwete di ye Maro koonoo nga. Di ngan kumata be timan pang yang nga, ngan ole kakamata di ben di asara dook mata yo edi sipsip nga, bong moolmool tiap, ye lodi ngan di ngan dawa ben di gaunu gok yo malmalidi nga.
23405	MAT 7:20	Ngan nanga, di tooltool ke kaplungunu yo tiwete di ye Maro koonoo nga, ngan ang nga ole lomim galanga ye di ye dada kidi yo tiyei nga.”
23406	MAT 7:21	“Di tooltool yo tikiu au ye ‘Tool Mai, Tool Mai’ nga, ngan o ke be di le imot tilo tigaua ye di tooltool yo Maro be matan kala di, ngan tiap. Bong di tooltool la tiyei so le titoo Tamak yo iyepe ye malala ki ete ni, in lono le imot nga, ngan di leu la be tilo nga.
23407	MAT 7:22	Le pang dama ni, ye lal yo Maro itaru be ikarata betanga kidi tooltool ye in nga, ngan ole di tooltool alunu la be tikiu au a tiyei ne, ‘Tool Mai, Tool Mai! Nga yelei, ye ong em, ngan am nga amkaua koom a amwete betanga kiong pang di tooltool a tilonga. Inbe ye ong em, ngan amgiri di so sadi ye di tooltool a tikoo. Inbe ye ong em, ngan amyei mos matana matana ye lapau.’
23408	MAT 7:23	Ngan tiwete nen, lo ngan be ole awete pobe pang di nen, ‘Atoo, au i lok galanga yang pitiap yege. Ang nga di tooltool ke yeingi dada dook tiap, le kakoo yau a kala!’
23409	MAT 7:24	“Di sema tooltool yo tilongo betanga kiau, ngan tiparama a titoo dook le imot nga, ngan di ngan dawa ben tool ke lo galanga yo ire rumu ki lo pat pono i.
23412	MAT 7:27	Le yeisa be ki mol a oongoo ipot, inbe muru mai ube a iman itaktaka rumu ki tani, ngan iduku a idu tana le du imassoroko.”
23416	MAT 8:2	Ngan tool atu yo botoboto medana ikana tinini i, in iman le man igun turunu du Yesu kene punu ke dama, inbe iwete panga nen, “Tool Mai, kumata be lom nen nga, ngan kuyei au le tinik igalanga mulu.”
23417	MAT 8:3	Motong la Yesu itara baene lo tool tani in pono, inbe iwete panga nen, “Dook mata, au i lok nen, le ole tinim igalanga mulu.” Ngan le pattu leu, inbe botoboto medana tina ngan imapmap, inbe tinini dook mata mulu.
23418	MAT 8:4	Motong la Yesu iwete betanga medana panga a ilele nen, “Ai, kin kula ngan kugasa pang di tooltool ye so yo ayeii yong i, in be. Bong kupa so le la ong taum kupatnai ong pang tool ke paroranga so pang Maro in muku. Lo ngan be kuyei paroranga ye so pang Maro ye yo tinim igalanga mulu, dawa ben tina yo ger ke Mose iwete nga, a be nen ngan di tooltool lodi galanga ye yo tinim igalanga koot nga.”
23420	MAT 8:6	Iyei ne, “Tool Mai, kapraingi kiau ni imasoposopo le ke be ipulles tiap, inbe imassingi mai san le ya nani la ipas le iken leu rumu ni.”
23421	MAT 8:7	Motong la Yesu iwete panga nen, “Ole ala akarata le tinini dook mata mulu.”
23422	MAT 8:8	Ngan tool tani iraua betanga ke Yesu nen, “Atoo, Tool Mai, o nen tiap! Au i lok tarau ngan au i tool dook mata ke be kuman a kulo rumu lono kiau tiap. Bong kupas le kuwete ye koom leu, inbe kapraingi kiau tani ole tinini dook mata mulu.
23423	MAT 8:9	Awete nen nga, yesoo ayepe gurana ke tool mai kiau yo matan kalau i, in parmana. Inbe au tauk i di tooltool kiau ke patokongo nga, ngan tiyepe gurana kiau parmana lapau. Le kumata be awete pang atu nen, ‘Kula,’ ngan ole ila. E be awete pang san nen, ‘Kuman,’ ngan ole iman. E be awete pang kapraingi kiau nen, ‘Kuyeie urata i,’ ngan ole itoo kook a iyeie urata tani.”
23424	MAT 8:10	Yesu ilongo betanga ke tool turana bulbulini ke patokongo tani yo iwete nen nga, le itakrai ye. Motong la iwete pang di tooltool budanga mai tina ngan nen, “Awete pang moolmool nen, au i apuske touo tool sa ke Isrel yo itara lono medana mai mata dawa ben tool i, ngan tiap.
23426	MAT 8:12	Bong di tooltool yo Maro ipootoo di panga muku nga, ngan ole inganga di a tidu diki a du tiyepe todo maiyoko lono. Ngan ye ni tani in ole timassingi a titangtang, inbe tikanen dongadi a iparrasa.”
23427	MAT 8:13	Yesu iwete nen a imot, motong la iwete pang tool turana bulbulini ke patokongo tani in nen, “Ai, kula. So yo kutorau ye i, in ole pombe ben tina yo kutara lom medana be ole pombe nga.” Le ye kene tani, in kapraingi ke tool mai tani in tinini dook mata mulu.
23431	MAT 8:17	Ngan tina Yesu iyei nen, le iyeie betanga ke Maro koonoo yo Esai i, in le kanono pombe moolmool. Ngan Esai tani in iwete nen, “Ya in igiri matamatenge kiidi, inbe iyei idi le tiniidi dook mata mulu.”
23433	MAT 8:19	Motong la pannoongoo ke ger ke Maro atu in iman pang ye Yesu man iwete panga. Iyei ne, “Pannoongoo, au i ole atoo ong ye ni nangai yo be kupa pang ye nga.”
23434	MAT 8:20	Ngan Yesu raua betanga ki nen, “Di gaunu gok ngan agoro kidi ke kenongo, inbe di man ngan giniu kidi ke kenongo lapau, bong Tool Moolmool ke Maro, in taukan ni yo be iken a imaryoo ye i.”
23435	MAT 8:21	Motong la tool san yo Yesu galiunu, in iwete pang Yesu nen, “Tool mai, ole kumalum pau a la akelmaia tamak muku ngan, lo ngan be man atoo ong.”
23436	MAT 8:22	Bong ngan Yesu iraua betanga ki nen, “Di tooltool yo titoo Maro tiap le tiyepe dawa ben di tooltool matedi nga, ngan ole di tapdi tikelmai di diedi yo timmata koot nga. Bong ong in kuman a man kutoo au.”
23439	MAT 8:25	Ngan tina eng mai nen nga, le nga di galiunu la tipoongoo a tiyei ne, “Tool Mai, kulonam! Nga be tamere a tallede!”
23440	MAT 8:26	Tipoongoo, motong la iwete pang di nen, “Ai, ang nga katara lomim medana pau mai tiap sa. Nga yelei a katattadai mata nga?” Motong la imadit tina le iwete katkat pang eng le kokor tina, le imata le manini susube dook mata.
23441	MAT 8:27	Ngan iyei nen a di galiunu tina tikamata, le titakrai, inbe di tapdi tipartortor nen, “Ona tiap! I tool belei a le eng le kokor tilongo koonoo nga?”
23443	MAT 8:29	Di tooltool ru tina tikamata Yesu, motong koodi panga nen, “Atoo! Ong i Maro Natunu. Nga soo so be kuyeii pam i? Ngan lal yo Maro itaru be ikap masngana pam ye i, in pombe tiao, bong kuman ni nga be man kop masngana pam, too?”
23445	MAT 8:31	Le nga di so sadi tina titoro Yesu a timangmang ye nen, “Be kungangam nga, ngan kumalum pam a la amdewe a amlo di ga ngo lodi.”
23446	MAT 8:32	Yesu iman tina le iwete pang di nen, “Kapas a kala.” Yo ngan tina le tipas a tisi tana a tila tidewe lo ga tina ngan lodi. Motong la ga budanga tina ngan tidada a tila sakar matana a tipas du ran lono le taun tidadup a timmata.
23450	MAT 9:2	Ila pombe, motong di tooltool pattu titokotoko tool atu yo ikap rama le ipas le iken leu mie pono i, in a timan pang ye. Yesu ikamata di tooltool tina, ngan titara lodi medana panga moolmool nga, le tina iwete pang tool yo ikap rama in nen. Iyei ne, “Natuk, kin lom mede leu. Noonoo kiong, ngan agir oo.”
23451	MAT 9:3	Ye kene tani in di pannoongoo pattu ke ger ke Maro tilongo yo Yesu iwete nen nga, le nga di tapdi tiwetewete pang di nen, “Ona, tiap! Tool i nga yelei a iwete betanga nen nga? Nga o be ikaua Maro nene, too?”
23452	MAT 9:4	Tiyei nen ngan Yesu lon galanga ye lodi mukot, le nga itor di. Iyei ne, “Nga yelei be lomim kap gogo dada dook tiap nen nga?
23453	MAT 9:5	Soo betanga imarra be aweta i? Be awete panga nen, ‘Noonoo kiong ngan agir oo,’ too be awete panga nen, ‘Kumadit a kupa’?
23454	MAT 9:6	Bong au i lok be ayei nen, a be nen ngan ole lomim galanga nen, Tool Moolmool ke Maro, in gurana ki mai ye tana i ke be igiri noonoo kidi tooltool.” Yesu iwete nen a imot, motong la iwete pang tool yo ikap rama in nen, “Kumadit, a kouo mie kiong a kula pang rumu kiong.”
23457	MAT 9:9	Yesu iyege ni tani, inbe ipa a ila, ngan ikamata tool atu ke sodaningi pat yo ene Matiu i, in iwurur rumu ke sodaningi pat in lono. Motong la Yesu iwete panga nen, “Ai, kuman kutoo au.” Yo ngan tina le imadit a itoo Yesu.
23459	MAT 9:11	Yeisa be di Paresi tikamata di yo tiyei nen nga, yo ngan le taun titor di galiunu nen, “Ai! Nga yelei be pannoongoo kiang ni iye di tooltool ke sodaningi pat inbe di tooltool ke yeingi noonoo tigaua a tikan so nga?”
23460	MAT 9:12	Di Paresi tiwete nen, ngan Yesu ilongo di oo. Le nga ikatte betanga pang di nen, “Di tooltool yo tinidi dook mata nga, ngan tool ke bar ke be ipa pang ye di tiap, bong di tooltool la matamatenge ikap di nga.
23461	MAT 9:13	Au i lok be kala ngan lomim kaua urata dook ye betanga yo Maro iweta a iken ye rau ki i, in lono ki belei? Ngan betanga tani in nen, ‘Dada yo lok panga mata i, in nen, be lomim mulumulu ye di tooltool a kayei dada dook mata pang di, bong ye dada yo ke paroranga so pau, in tiap.’ Ngan nanga, asi nga be si akiu di tooltool yo noonoodi, nga tiap, bong asi be si akiu di tooltool yo ke noonoo nga.”
23462	MAT 9:14	Motong la Yowan yo irriu di tooltool in di galiunu timan pang ye Yesu a man titoru. Tiyei ne, “Ai, nga yelei be amye di Paresi nga amsapa ye kaningi so, e di galium nga tisapa ye kaningi so tiap nga?”
23463	MAT 9:15	Ngan Yesu iraua torungu kidi nen, “Kumata tamoto atu yo be ikere i, in ikiu di sokana le di tooltool ki be man tiye tiyepe ye kerenge ki nga, ngan yelei, ole lodi modoko a tisapa ye kaningi, too tiap? Tiap yege! Bong pang dama ni ngan ole di tooltool tikaua tool tani yo be ikere in le iyege di tooltool ki nga, ngan la be ole lodi modoko a tisapa ye kaningi nga.”
23464	MAT 9:16	Motong Yesu iwete pang di mulu nen, “Tool sa ke be ikaua wam timunu yo paunu i a idede sousoungu ki yo gurunu in gumono ye tiap. Kumata be iyei nen le be ingasi nga, ngan wam timunu tani yo paunu in ole irauwat le isarraka sousoungu gurunu tani le dook tiap.
23465	MAT 9:17	Inbe gaongo leu, di tooltool ke be tipaling ooroo wain surunu yo paunu, ngan ilo ye dap gurunu yo tikarata ye asara kulini, in tiap. Kumata le be tiyei nen, inbe ran medana isung nga, ngan ole dap gurunu tani putumbe le dap in dook tiap, inbe ran medana tina ngan imati du tana. Ngan nanga, ooroo wain surunu yo paunu nga, ngan ole tipaling lo ye dap yo paunu nga, ngan la be yaru le ru tiken dook nga.”
23466	MAT 9:18	Yesu nga iwetewete pang di tooltool tina ngan go, inbe tool kuto mai ke rumu kidi Yuda ke gaongo in idu le du igun turunu du Yesu kene punu ke dama, inbe iwete panga nen, “Atoo, natuk garup ni nookoot yege imata nga. Bong lok be ayong tadi rumu kiau, a be nen ngan di kupaloko baem lo pono, ngan imaur mulu.”
23469	MAT 9:21	Ngan garup tani, in ya taunu lon wetewete nen, “Kumata le be atoko sousoungu ki leu nga, ngan ole tinik dook mata mulu.”
23470	MAT 9:22	Bong Yesu iyetaii le nga iportak ngan ikamata garup tani. Le iwete panga nen, “Natuk, kin lom mede leu. Lo medana kiong yo kutaru pau i, in la ikaratong le tinim dook mata mulu i.” Tina Yesu iwete panga nen nga, ngan le ye kene tani in tinini dook mata mulu.
23472	MAT 9:24	Le nga Yesu ipasak pang di. Iyei ne, “Ai, kakoo a kadu tana! Garup kase in imata tiap, bong iken mata leu.” Ngan nen le di tooltool tina tingeleraii ye yo iwete nen nga.
23475	MAT 9:27	Motong la Yesu iyege malala tani, inbe ipa mulu nga. Ngan di tooltool mata kis ru titoo a koodi panga nen, “Atoo, Dawiti natunu! Lom pam a kulonam.”
23476	MAT 9:28	Yesu ipa a ilo rumu lono, ngan di tooltool mata kis ru tina ngan timan pang ye. Motong la itor di yaru nen, “Angru katara lomim medana yau be ole ayeie urata nen yang angru?” Ngan yaru tiraua betanga ki nen, “E, Tool Mai.”
23477	MAT 9:29	Motong la Yesu itara baene lo yaru matadi, inbe iyei ne, “Ye lo medana kiang yo angru kataru pau i, in la ole so tani in pombe pang yang.”
23478	MAT 9:30	Ngan le di tooltool ru tina ngan matadi rere. Motong la iwete betanga medana pang di nen, “Kin angru kapapos pang di tooltool kapala ye so yo pombe pang yang i, in be.”
23481	MAT 9:33	Motong la Yesu inganga so sadi ye tool tani in a iwetewete nga. Ngan tina iyei nen, le nga di tooltool tina yo tigaua nga, ngan tikamata le titakrai, inbe tiyei ne, “Ona! Muku ngan amkamata so sa nen pombe Isrel tiap sa.”
23482	MAT 9:34	Bong ngan di Paresi tiyei ne, “Tiap! Tool in inganga di so sadi ye gurana yo tool kuto mai kidi so sadi ikauu panga i.”
23485	MAT 9:37	Ikamata di nen, le nga iwete pang di galiunu. Iyei ne, “Kaningi alunu kaiye la isullungu a iken kumu ngo, bong di tooltool ke urata yo be tikap a tiwinoko nga, ngan alunu tiap.
23486	MAT 9:38	Ngan nanga, ole kapatarau pang Tool Mai yo kumu taunu i, a be nen ngan iwanga di tooltool ke urata sa mulu la tikap kaningi kanono a tiwinoko.”
23491	MAT 10:5	Yesu ikap gurana ki pang di galiunu tina yo sangaul be ru ngan a imot, motong la iwanga di, inbe iwete pang di nen, “Lok be kapa ngan kala ye di tooltool yo tipa ye rara kidi Yuda tiap nga, ngan be. Inbe kapa nga, ngan kin kalo ye malala maimai kidi Samaria, ngan atu sa be.
23493	MAT 10:7	E le be kala nga, ngan kawetewete bingi dook mata bi e i pang di tooltool. Kayei ne, ‘Ole mooloo tiap, inbe dada yo Maro be matan kala di tooltool ki ye i, in ole si pombe mallangana.’
23497	MAT 10:11	“Soo malala mai, too malala kase be kapa le la pombe ye nga, ngan matamim saraia tool sa yo dook mata nga a ikau ang a kaye kayepe ye rumu ki. Ole kaye leu kayepe le lo soo lal yo be kayege inbe kapa pang ye malala san mulu ye i.
23498	MAT 10:12	Inbe kapa le kalo ye rumu atu nga, ngan kawete pang di tooltool yo tiyepe ye rumu in nen. Kayei ne, ‘Maro ikaua lo silene ki pang.’
23501	MAT 10:15	Awete pang moolmool nen, ye lal yo Maro itaru be ikarata betanga kidi tooltool ye in nga, ngan ole iyemenai di tooltool ke malala tani in ye urata moonoo dook tiap ki taunu le illoso urata moonoo dook tiap yo be pombe pang di tooltool ke malala mai ru, Sodom le Gomora nga.”
23502	MAT 10:16	Motong la Yesu iwete betanga san mulu pang di galiunu nen, “Kapalongo! Ayawarang a kala nga, ngan la kayepe ben di sipsip yo tiyepe kataunu ye di gaunu gok nga. Ngan nanga, ole kakawai yang dook leu dawa ben di moto, inbe ole kayepe moonoombe dawa ben di man yo bal utu nga.
23507	MAT 10:21	“Inbe ye kene tani in di rara atu ben toodi le taidi nga, ngan atu ole ikaua san a itaru la di koi ki baedi, a be nen ngan tiraumate le imata. Inbe di kakase tamadi ole tiyei dada gaongo nen leu pang di natudi. Inbe di kakase ole tisak betanga ke di tamadi le tinadi lapau, inbe tiwete pang di tooltool kapala be la tiraumata di a timmata.
23510	MAT 10:24	“Ngan kase yo iyepe ye ni ke patomonaingi i, in o ke be illoso pannoongoo ki le ilo ete ye, ngan tiap. Inbe tool yo iyei urata ben kapraingi in lapau, o ke be illoso tool mai ki le ilo ete ye, ngan tiap lapau.
23512	MAT 10:26	“Bong kin katattadai di tooltool yo be tigarungang, ngan be. So tina le imot yo di tooltool titarkoo a iken sollono nga, ngan pang dama ni ngan ole Maro ipapos se mallangana a be nen ngan di tooltool tikamata. Inbe betanga yo titarkoo le di tooltool ke be tilongo tiap nga, ngan ole ise mallangana le imot lapau a di tooltool lodi galanga ye.
23514	MAT 10:28	“Kin katattadai di tooltool yo tiraumatamata di tooltool bobodi leu, bong ke be tiraumata kauredi tiap, nga be. Bong ole katattadaia Maro, yesoo ya taleu in la gurana ki mai ke be igarung di tooltool bobodi le ipa ye kauredi a ikatte di tidu ye malala ke masngana i.
23516	MAT 10:30	Le kumata be Maro matan kala di man dook mata nen nga, ngan ole matan kalang dook mata lapau, yesoo ye matana ngan ang nga kallos di man. Maro lon galanga yang dook mata san, le kinkatingi ke kutomim raunu nga, ngan lon galanga ye le imot lapau. Ngan nen le kin katattadai be!”
23518	MAT 10:32	Motong la Yesu iwete pang di mulu nen, “Sei tool be iwetewete ek pang di tooltool la mallangana be ya in au galiuk nga, ngan au lapau, ole awete ene pang Tamak yo iyepe ye malala ki ete ni la mallangana, be tool in galiuk moolmool.
23520	MAT 10:34	“Kin lomim tarau be asi tana nga be si agauagaua di tooltool a be tiyepe ye lo silene, ngan be. Au i asi nga be si akaua lo silene pang di tooltool tiap, bong au i akaua pul ke patokongo la asi nga.
23521	MAT 10:35	Moolmool, asi nga be si ayei di tooltool a be nen ngan tiparpoto. Ngan nen le ‘tamoto kase in ole iportak le iyei koi pang tamana, inbe garup kase in ole iyei koi pang tinana, inbe garup kerenge atu in ole iyei koi pang roonoo garup,
23522	MAT 10:36	inbe tool atu in rara ki ya taunu yo iye di tiyepe ye rumu atu nga, ngan ole tiportak le tiyei koi panga.’
23523	MAT 10:37	“Sei tool yo lono pang tamana too tinana mai san, le illoso lono yo pau i nga, ngan ya in tool dook mata ke be iyei galiuk tiap. Inbe tool yo lono pang natunu tamoto too natunu garup mai san, le illoso lono yo pau i nga, ngan ya in tool dook mata ke be iyei galiuk tiap.
23526	MAT 10:40	“Ngan nanga, sei tool be ikau ang a iyei urata dook mata pang nga, ngan ben ikau au a iyei urata dook mata pau lapau. Inbe sei tool be iyei urata dook mata pau nga, ngan iyei urata dook mata pang Tool Mai yo iwangau a asi, in lapau.
23528	MAT 10:42	Inbe kumata le sei tool be ikaua ran silene ruku atu pang di kakase maimai tiap nga atu a be iyinu, yesoo ya in galiuk nga, ngan awete pang moolmool nen, tool in balingi yo be ikauu ye urata kootoonoo i, in o ke be ilene tiap.”
23531	MAT 11:3	Le nga iwete pang di nen, “Kala ngan katoru nen. Kayei ne, ‘I ong tool tani yo Maro ipamede betanga ye be ole iwanga a isi, in naii, too ole amtar matamam a amnama tool san mulu?’ ”
23532	MAT 11:4	Tila la titoru, motong la Yesu iraua betanga kidi nen, “Kamulu a kala ngan kawete pang Yowan ye betanga yo kalongo nga, inbe ye so yo kakamata ye matamim nga.
23533	MAT 11:5	Kayei ne, ‘Di mata kis tikamata ni mulu; inbe di tooltool yo kedi dook tiap nga, ngan kedi dook mata a tipa; inbe di tooltool yo botoboto medana ikan di nga, ngan tinidi dook mata mulu; inbe di tooltool yo talngadi dikidiki nga, ngan tilongo betanga; inbe di tooltool yo timmata koot nga, ngan timadit mulu; inbe di tooltool yo ballingadi tiap nga, ngan tilongo bingi dook mata.’
23534	MAT 11:6	Ngan tool yo ikamatau ngan itara lono medana pau le imede i, in Maro ole iyei urata dook mata panga le lon ponana ye.”
23535	MAT 11:7	Yowan di galiunu tina ngan tiyege a tila, motong la Yesu imadit ye betanga pang di tooltool malala mai tina ye Yowan tani nen. Iyei ne, “Ai, kene yo kala pang ye ni sorrakene nga, ngan kala be la kakamata soo so? Be la kakamata pi kaini yo muru iwalisi a ila be iman i, too?
23538	MAT 11:10	Ya tani in la Rau ke Maro iwetewete ye nen i. Iyei ne, ‘Kapalongo! Ole awanga tool atu ke be imuku a ikaua bingi yong. Inbe ya la be imuku a ikarata dada pong i.’
23544	MAT 11:16	“Nga ole ayei belei be awete le ananpootoo di tooltool yo nookoot tiyepe nga ye dada kidi nga? Di tooltool tina, ngan dawa ben di kakase yo tiwur ye ni ke yawaringi kaningi, inbe koodi pang di diedi nen,
23545	MAT 11:17	‘Am nga ammai kaur pang a be nen ngan kasiki, bong lomim pang sianga tiap sa. E amwou lelang pang a be nen ngan katang, bong lomim pang tangini tiap lapau sa.’
23546	MAT 11:18	Yowan in isi ngan isapariuu ye kaningi le yinungu. Ngan le tiwete mur ye nen, ‘Ai, tool ni so sadi iyepe ye.’
23547	MAT 11:19	Motong la Tool Moolmool ke Maro isi, ngan ikan be iyin ngan le tiwete mur ye lapau. Tiyei ne, ‘Kakamata, tool ni tool mata kaningi inbe tool ke yinungu ran medana sa. Le iye di tooltool ke sodaningi pat le tooltool ke yeingi noonoo tigaua, inbe tikan be tiyin.’ Bong awete pang nen, ole kakamata lo galanga ke Maro ye dada yo be iyeii le itara kanono dook mata ye i.”
23549	MAT 11:21	Iyei ne, “Atoo, ang di tooltool ke malala mai Korasin le Betsaida nga, kin kakamatang dook leu. Nga yo be tool sa ilo malala mai Taia le Saidon lo iyei mos yo dawa ben ayei ye malala kiang nga, ngan matin nga le di tooltool ke Taia le Saidon tiportak lodi mukot ye noonoo kidi yo tiyei nga, inbe tipital wam pirara a tiwurur kaua punu a be nen ngan tipapos lo modoko yo kidi nga.
23552	MAT 11:24	Bong awete pang nen, ye lal yo Maro itaru be ikarata betanga kidi tooltool ye in nga, ngan di tooltool ke Sodom ole urata moonoo masngana la be pombe pang ye di i. Bong ang nga urata moonoo ke masngana yo dook tiap le illoso kidi, in la be pombe pang yang i.”
23553	MAT 11:25	Ye kene tani in Yesu ipatarau pang Maro nen, “Tamak, ong in Tool Mai ke lang inbe tana. Le au i ayitmaka em, yesoo kutarkoo so tina ngan ye di tooltool yo di tapdi tikamata di ben lo galanga kidi mai mata nga, inbe kupapos pang di tooltool yo taukadi lo galanga a tiyepe le dawa ben di kakase nga.
23554	MAT 11:26	Le moolmool Tamak, ong taum kutoo lom yo dook mata i, inbe kuyei so nen.”
23555	MAT 11:27	Yesu ipatarau a imot, motong la iyei ne, “So le imot nga Tamak la itar lo baek i. Ngan tool sa yo be lon galanga ye Natunu, ngan tiap, bong Tamana ya taleu la lon galanga ye i. Inbe tool sa yo be lon galanga ye Tamana, ngan tiap, bong Natunu ya taleu la lon galanga ye i. Inbe di tooltool yo Natunu lono be ipatnaia Tamana pang di nga, ngan di leu la be lodi galanga ye Tamana tani in nga.”
23556	MAT 11:28	Motong la Yesu iwete mulu nen, “Ang di sema tooltool yo kasolo so moonoo le tinimim mallai nga, ngan kaman pang yau a man akaua maryoongoo dook mata pang.
23558	MAT 11:30	Awete pang nen, yesoo kai palunu yo be ataru lo gurimim a kayei urata kiau ye i, in imoo tiap. Inbe so yo be akap pang a kasolo nga, ngan imoo tiap lapau.”
23560	MAT 12:2	Bong di Paresi pattu tikamata di yo tiyei nen nga, le nga tipasak pang Yesu. Tiyei ne, “Ai, kumata! Di galium ngo tiyei dada yo ger kiam Yuda igunkalam be amyei ye lal ke sungunu tiap nga.”
23561	MAT 12:3	Motong la Yesu iraua betanga kidi nen, “Ang nga kakinkata rau yo igasa so yo Dawiti iyeii ye kene yo iye di tooltool ki pitolo di ye i, in tiap, too?
23565	MAT 12:7	Ngan Rau ke Maro iwete nen, ‘Dada yo lok panga mata i, in nen, be lomim mulumulu ye di tooltool a kayei dada dook mata pang di, bong ye dada yo ke paroranga so pau, in tiap.’ Ngan la kumata be lomim galanga dook ye betanga i punu nga, ngan o ke be kagarung di tooltool yo tiyei touo busunu siap, ngan tiap.
23566	MAT 12:8	Awete pang nen, yesoo Tool Moolmool ke Maro, in ya la iyei Tool Mai pang lal kidi Yuda ke sungunu i.”
23568	MAT 12:10	Ilo ngan ipuske tool atu yo baene ikap rama in iyepe rumu lono. Ngan di Paresi tisere dada yo be tikaua Yesu pang ye di kuto maimai ke karatanga betanga a tiweteweta ye urata ki yo iyei nga. Le nga titoru nen, “Ai, nga be amtorong. Be tool sa igiri matamatenge kidi tooltool ye lal ke sungunu nga, ngan ole yelei, tool in iyei noonoo, too tiap?”
23569	MAT 12:11	Motong la iraua betanga kidi nen, “Kumata le ang tina ngan atu be asara ki yo ene sipsip in be imol du gomo lono ye lal ke sungunu nga, ngan ole yelei, tool tani o ke be la ikauu a iyiti se ete tiap, too?
23570	MAT 12:12	Bong awete pang nen, di tooltool nga so mai san ye Maro matana, le tillos di sipsip. Ngan la dook mata ke be tayei urata a talon di ye lal ke sungunu lapau.”
23571	MAT 12:13	Motong la iwete pang tool tani yo ikap rama in nen, “Oo, kupadunu baem in.” Yeisa be ipadunu baene tani, ngan le dook mata mulu le lo gaongo ye baene san.
23576	MAT 12:18	“In kapraingi kiau yo apootoo pau in nain. Ya in lok panga mai san, le lok ponana ye dook. Au i ole amaia gurana ke Amuk Silene ilo ye, a nen ngan la iwetewete pang di tooltool yo tipa ye rara kidi Yuda tiap nga, ye dada dook mata noonoonoo yo lok be titoo nga.
23579	MAT 12:21	Ngan nen le ene ole ingaua ni mai i le imot, inbe di tooltool yo tipa ye rara kidi Yuda tiap nga ole titar matadi, inbe tinamu ye so yo be iyeii i.”
23581	MAT 12:23	Ngan nen le di tooltool yo man tigauagaua nga, ngan tikamata so tani ngan titakrai ye. Le nga tiyei ne, “Ai, tool i o Dawiti Natunu, pa oo?”
23582	MAT 12:24	Bong di Paresi tilongo yo tiwetewete nen nga, le nga tiyei ne, “Tiap, tool in inganga di so sadi ye gurana ke kuto mai kidi so sadi yo ene Belsebul i.”
23583	MAT 12:25	Ngan Yesu lon galanga ye lodi, ngan oo. Le nga iwete pang di nen, “Ai, kumata be di tooltool ke tana mai atu be tiparpoto le tiyepe ye budanga ru, inbe tipatoko nga, ngan ole di tapdi tigarung di. Inbe kumata be rara atu yo tiyepe ye rumu atu, too tiyepe ye malala atu nga, ngan be tiparpoto le tiyepe ye budanga ru, inbe di tapdi tipatoko nga, ngan ole di le imot tilledi.
23587	MAT 12:29	“Oo, nga be atorang mulu. Kumata tool atu be irookoo rumu ke tool atu yo gurana ki mai mata i a be lo ipinoo so ki nga, ngan ole iyei belei? Kulkulunu ngan ole iparama tool tani yo gurana ki mai mata in muku a ipauu ngan, lo ngan be lo ikap so ki tina yo iken rumu lono nga.
23588	MAT 12:30	“Sei tool yo itoo au tiap i, in dawa ben koi kiau. Inbe tool yo ilonau a be aye amgaua di tooltool pang Maro tiap i, in dawa ben tool yo be inganga di tooltool a tikoo ye Maro i.
23590	MAT 12:32	Inbe kumata be tool sa iwete mur ye Tool Moolmool ke Maro nga, ngan ole Maro igiri noonoo ki. Bong kumata be iwete mur ye Maro Amunu Silene nga, ngan noonoo ki in ole iken nen nookoot nga, inbe pang dama ni a ila, ngan ole Maro igiri tiap lapau.”
23591	MAT 12:33	Motong Yesu ikatte betanga san mulu pang di nen, “Kai yo dook mata i, in be ipu nga, ngan ole itar kanono dook mata. Inbe kai yo dook tiap i, in be ipu nga, ngan ole itar kanono dook tiap. Le kai tina ngan puadi la be tipapos di, ngan lod galanga ye di nga.
23595	MAT 12:37	Le betanga kiang ang tapmim yo kawete tana pono nga, ngan la be ipaposang se mallangana a nen ngan Maro iwetang ben ang ngan tooltool dook mata, too ang ngan tooltool dook tiap nga.”
23596	MAT 12:38	Yesu iwete pang di nen a imot, motong di Paresi pattu tiye di pannoongoo ke ger ke Maro tiwete pang Yesu nen. Tiyei ne, “Pannoongoo, lomam be kuyeie mos sa a amkamata, a be nen ngan iyei tarkilanga pong.”
23597	MAT 12:39	Motong la Yesu iraua betanga kidi nen, “Di tooltool yo nookoot tiyepe nga, ngan titara lodi le imede ye Maro tiap, bong tiyei dawa ben garup dook tiap yo idada nintooroo a la iyei bauk i. Le kanakana nga, ngan titorau be ayeie mos ke Maro sa a tikamata. Bong mos sa be ayeii a tikamata tiap. Ole tikamata mos ataleu yo pombe ye Maro koonoo yo Yona i, in leu.
23600	MAT 12:42	Inbe ye lal yo Maro itaru be ikarata betanga kidi tooltool ye in nga, ngan garup ene mai atu yo iyepe ye ni yo karaka ipa ye i, in ole ikodo dama ke Maro, inbe ipapos di tooltool yo nookoot tiyepe nga, ye dada dook tiap kidi yo tiyei nga. Awete nen, yesoo garup tani, in iyepe ke tana damono, bong ipa ye manga mooloo a ise pang Yerusalem be se ilongo betanga dook mata ke Solomon yo ipatomonai di tooltool ye nga. Bong Tool atu yo nookoot kaye kayepe i, in illoso Solomon.”
23601	MAT 12:43	Motong la Yesu ikatte betanga san mulu pang di nen, “Kumata so sadi be ipas ye tool atu lono nga, ngan ole la ipa ye ni sorrakene a matan sarai ye ni dook mata yo be iyepe ye i. Bong kumata be matan sarai le ikamata ni sa dook be iyepe ye tiap nga,
23602	MAT 12:44	ngan ole iyei ne, ‘Au i nga ole amulukala rumu kiau yo muku ngan ayege i.’ Ngan kene yo imulu a ila pombe ye in nga, ngan ikamata rumu tani in tool sa iyepe ye tiap, bong tisoraii le igalanga, inbe so yo iken rumu lono ngan iken dook mata ye nene.
23603	MAT 12:45	Motong la so sadi tani in imulu la iwete pang di diene so sadi limi be ru yo tillosi ye yeingi dada dook tiap nga, ngan be tiyei ene a tiye tila pang ye rumu tani be la tiyepe ye. Awete pang nen, tool tani in muku ngan yepongo ki ben dook tiap mata tiap, bong yo nookoot nga yepongo ki dook tiap le dook tiap ki taunu. Ngan nanga, dada gaongo leu la be pombe pang ye di tooltool dook tiap yo nookoot tiyepe nga.”
23605	MAT 12:47	Motong la tool atu iwete panga nen, “Ai, tinam le di taim la man tikododo diki nga, ngan lodi be kuye di kawetewete pa.”
23606	MAT 12:48	Ngan Yesu iraua betanga ki nen, “Di sema tinak le di taik nga?”
23607	MAT 12:49	Motong la isulmai di galiunu, inbe iyei ne, “Oo, kakamata, di tinak le di taik me e nga.
23608	MAT 12:50	Kumata le di sema tooltool be titoo Tamak yo iyepe ye malala ki ete ni, lono nga, ngan di ngan la di tinak le di taik nga.”
23611	MAT 13:3	Motong la iwete pang di ye so alunu ngan ikatte betanga ye. Nen le iwete pang di nen, “Ye kene atu ngan tool ke kapkingi atu in ikap dingding patunu ke kaningi be la igiri kumu ki.
23617	MAT 13:9	Le sei tool be talngana nga, ngan itar talngana dook a ilongo betanga kiau nga.”
23618	MAT 13:10	Motong la di galiunu timan man titoru. Tiyei ne, “Ai, nga yelei be kuwete betanga pang di tooltool ngan kotte betanga pang di nen nga?”
23619	MAT 13:11	Ngan Yesu iraua betanga kidi nen, “Muku ngan dada yo Maro be matan kala di tooltool ki ye i, in iken sollono, bong nookoot nga ya in lon ponana be ipaposi pang a lomim galanga ye dook. Bong di tooltool kapala, ngan tiap.
23622	MAT 13:14	Di ngan tiyei nen, le tiyeie betanga ke Maro koonoo yo Esai iweta i, in le kanono pombe moolmool. Ngan Esai ikaua Maro koonoo inbe iwete nen, ‘Kanakana ngan ole kalongo betanga yo Maro iwete nga, bong o ke be lomim galanga ye tiap. Inbe kanakana ngan ole kakamata so yo Maro iyei nga, bong o ke be kakilala tiap.
23623	MAT 13:15	Yesoo, di tooltool tina ngan lodi parkat le betanga ke Maro ilo lodi tiap, inbe tidikidiki talngadi le ke be tilongo betanga ye tiap, inbe matadi kilikili le ke be tikamata ni ye tiap. Ngan yo be tiyei nen tiap nga, ngan matin le tikamata so ye matadi, inbe tilongo betanga ye talngadi, inbe lodi galanga ye, a be nen ngan tiportak lodi a timulu pang yau man akarata di le dook mata.’
23626	MAT 13:18	“Kapalongo a awete nini kattenge betanga ke tool yo igiri dingding patunu lo kumu lono ki, in punu pang.
23631	MAT 13:23	Bong dingding patunu yo imol du ye tana dook mata nga, ngan ben di tooltool yo tilongo betanga ke Maro ngan tikauu a lodi galanga ye nga. Ngan nen le di ngan titar kanodi alunu dook mata dawa ben dingding patunu yo tipu ngan kaini kapala titar kanodi ben 100, inbe kaini kapala ngan kanodi 60, inbe kaini kapala ngan kanodi 30 nga.”
23632	MAT 13:24	Motong la Yesu iwete le ikatte betanga san mulu pang di nen, “Dada yo Maro be matan kala di tooltool ki ye i, in dawa ben tool atu yo igiri dingding patunu ke kaningi lo kumu lono ki i.
23635	MAT 13:27	“Motong la di kapraingi ke kumu taunu tani la tiwete panga nen. Tiyei ne, ‘Tool mai, ong i kugiri dingding dook mata patunu idu ye kumu kiong, e dingding dook tiap patunu ngo ipa ngai a se tisupsup ye kumu kiong lapau nga?’
23636	MAT 13:28	“Ngan kumu taunu iraua betanga kidi nen, ‘Ona, o koi kiau sa la iyei dada nen pau i.’ “Motong la di kapraingi ki titoru. Tiyei ne, ‘Le nga lom belei, be la amlama dingding dook tiap ngo, too?’
23637	MAT 13:29	“Ngan iyei ne, ‘Tiap. Yesoo, kumata be la kalama di nga, ngan ole kalama le ipa ye dingding yo dook mata nga lapau.
23638	MAT 13:30	Le kin kalama be, bong sila tiken nen a tidada gaongo a tilo le lo ye lal yo ke saputungu dingding ngan. Ngan ye lal tani in ole awete pang di tooltool ke saputungu dingding be tilama dingding yo dook tiap ngan muku a tiliki ye ooroo, inbe tikatte lo ei ikan. Lo ngan be tisaput dingding yo dook mata ngan a tikap kanono lo tigaun para lono kiau.’ ”
23639	MAT 13:31	Motong la Yesu iwete le ikatte betanga san mulu pang di tooltool tina nen, “Dada yo Maro be matan kala di tooltool ki ye i, in dawa ben kai mastet patunu yo tool atu ikauu a ipe du kumu lono ki i.