23233	MAT 1:20	Josep han kitet mɨte pɨrak Maria kerek epei wetu, te hɨrak kɨwaai kɨtyak te mɨtɨk ensel ke Mɨtɨk Iuwe God kan ketpɨwek, “Ti nepenyek hak ke maam nɨpu kit Devit ti ap enaain ti etikerep eiyɨtan eiyɨntar nɨkan kekre tu ke mɨte pit God Hɨmɨn Yaaik kewisɨk kekrerep hɨre wepɨtu.
23234	MAT 1:21	Hɨre sip newenep wawine nɨkan te ti ewis niuk mɨrak Jisas entar hɨrak kakɨkaap mɨt nɨrak ne Isrel, hɨrak kakɨsak menmen mɨr enum.”
23236	MAT 1:23	“Yi mɨt miyapɨr eiyɨmtau im em. Maain mɨte nɨhan wawɨtu wawine nɨkan te mɨt nanɨnewek niuk mɨrak Emanyuel.” Haiu meweikɨn niuk mɨrak men hɨm maiu haiu matɨp, ‘God kau ketikewai.’
23240	MAT 2:2	“Nɨkan kike kerek miye winaak maain hɨrak kakre Mɨtɨk Iuwe King kakinɨn naanmampre mɨt ne Isrel, hɨrak keik? Haiu mɨr saur kɨrak kerek keteiknai miye wine mɨtɨk maain hɨrak kakre Iuwe. Hɨram mɨr meke wepni kokai kan, te haiu man mamwenɨpi niuk mɨrak.”
23242	MAT 2:4	Mɨtɨk Herot kenɨne mɨt iuwe ne pris netike mɨt ne Skraip kerek nertei hɨm me Moses natɨp mɨt em, hɨrak kitorhi, “Mɨt profet natɨp mɨte wawine Mɨtɨk Krais kerek God kehimɨtanek kaknen hɨre wawinaak wawɨt nein?”
23243	MAT 2:5	Hɨr mɨt newenhi netpɨwek, “Hɨre wawinaak kakɨt wit Betlehem ke provins Judia kentar im em nɨpaa mɨtɨk profet Maika kewis hɨm me God mau tɨwei mar im:
23244	MAT 2:6	‘Yi mɨt ne wit Betlehem yeit provins Judia. Yi iuwe yar ke mɨt ninɨn naanmɨpre mɨt ne Isrel. Yi yɨre iuwe yentar maain mɨtɨk hak kekre nɨmɨn ke yi mɨt, hɨrak kakre mɨtɨk iuwe kakinɨn naanmampre mɨt nai ne Isrel.’”
23246	MAT 2:8	Epei au, hɨrak keriuwetet ten Betlehem hɨrak ketpɨwekɨt kar ik, “Yi eino eiyɨn eiyɨneitnɨwek ere yi einapɨnek, te yi pɨke einen eiyɨtpo te hi anen awen ninɨp ewenɨpi niuk mɨrak.”
23250	MAT 2:12	Maain hɨrakɨt tɨtyak tɨr God Haai hɨrak ketpɨwekɨt, “Yi ap pɨke eino eitɨp Herot menmen yi epei yɨrem.” Te maain hɨrakɨt tɨnaaiwɨr wit Betlehem hɨrakɨt pɨke titet yayiwe hak hɨrakɨt pɨke ten wit kɨrakɨt eik.
23251	MAT 2:13	Mɨtɨkɨt wikak epei ten, Josep kɨtyak kɨr ensel hak ke God ke wɨtaan kan ketpɨwek, “Ti ekrit ehɨt nɨkan ketike miye pɨrak eri erɨr enaaiwɨr in ek ti eno Isip. Yi eiyu en ek ere hi etpi te yi einaaiwɨr wit ik e. Herot kɨnkatɨn nɨkan kakɨkɨp kaki.”
23253	MAT 2:15	Hɨr nepu Isip ere maain Herot kaa. Menmen im epei man mar ke Mɨtɨk Iuwe God ketpim te mɨtɨk profet Hosia kewisɨm mau tɨwei. Hɨram matɨp, “Hi epei enɨne Nɨkan kai kan kɨnaaiwɨr Isip.”
23256	MAT 2:18	“Hɨr mɨt nemtau hɨm me miyapɨr nɨkɨt neit wit Rama. Hɨr nemtau hɨr nɨkɨt hɨm iuwe hɨm iuwe. Nepenyerer ne Resel nɨkɨt nɨkerek nɨr. Hɨr mɨt miyapɨr nanrekyi nanweni han yaaik taau nentar nɨkerek nɨr ap nau en au. Hɨr naa.”
23258	MAT 2:20	Hɨrak kewepyapɨr hɨrekes ketpɨwek kar ik: “Ti ekrit pɨke ehɨt nɨkan ketike miye pɨke eri eno wit ke Isrel. Mɨtɨk Herot nepei kaa te mɨt nɨrak ap te nanɨnep nɨkan ik au.”
23261	MAT 2:23	Hɨrak ken provins Galili ken kau wit hak kike mɨt nenewek Nasaret. Mar im hɨm nɨpaa mɨt profet newisɨm mau tɨwei me Mɨtɨk Krais hɨram epei man. Hɨm matɨp, “Hɨr mɨt nanɨnewek mɨtɨk ke wit Nasaret.”
23262	MAT 3:1	Tito yapɨrwe epei men, hɨr wen nepu wit Nasaret. Me wɨ im mɨtɨk John kerek kɨkɨr mɨt nekre tɨpar hɨrak kan kau wit weinɨk ke Isrel kerek mɨt ap newi en. Hɨrak keriuwet kamel tepnek mɨrak mau yɨnk kɨrak, hɨrak keit yɨnk mɨram kamɨr mɨre waai keiyɨm ketepenem mau mamɨn kɨrak. Hɨrak kaam weise metike manu nɨkim mɨram me yaank weinɨm. Menmen meiyam au. Hɨrak kɨre mɨtɨk enuk kerp weinɨm. Hɨrak katɨp mɨt hɨm me God. Hɨrak ketpor kar ik: “Yi eiweikɨn sip eiwet menmen enum, hi akɨri eikre tɨpar yi eiyises hɨm yaaim me God eiyɨntar menep te haiu mamɨr God kakɨrkeik hɨrak kakinɨnai naanmamrai.” John hɨrak mɨtɨk ik kerek nɨpaa profet Aisaia katɨp maain hɨrak kaknen. Hɨrak katɨp kar ik: “Tɨ ik ek ap mɨt nei newik, mɨtɨk hak kɨnap katɨp kar ik: ‘Yi einetɨt yayiwe me Mɨtɨk Iuwe, yi eirɨakek yaaik akɨrek te hɨrak kakisesim werek.’”
23268	MAT 3:7	John kɨr mɨt iuwe yapɨrwe nises hɨm me Farisi netike hɨm me Sadyusi. Mɨt in hɨr mɨt iuwe natɨp mɨt han hɨr enises hɨm me Moses markeik. Hɨr nan te John kakɨkɨri te hɨrak kinɨn ketpor, “Yi enun yɨre nɨkerek ne manpen o yenmik. Yenmak te yi han kitet yi yaain hi akɨri te yi yairɨr yainopɨn yaikeipɨn menmen enum God maain kakrɨakem skelim mɨt enun kakɨwaanki kakriuwerem a?
23273	MAT 3:12	hɨrak keses rais mekre sar. Hɨrak kesesim epei au, hɨrak kaktenwewim hɨram haas mɨram mamno pɨn, hɨrak kakɨt rais kakwisɨm mamɨkre wɨnak. Te hɨrak kakripep haas weinɨm kakwɨrem kakɨsiyem.”
23275	MAT 3:14	Te Jon hanhan kewenek hɨrak ketpɨwek kar ik: “Ti henmak te ti han hitauhi te hi akɨrit? Ti iuwe hi au weinɨk. Hɨram yaaim te ti ekɨra.”
23276	MAT 3:15	Jisas keremirɨwekem ketpɨwek, “Me in ek ti hɨrɨakem emɨr ke hi hituthiyem hentar hawɨr ewises menmen hɨm me God mau tɨwei hɨram matɨp menmen.” Hɨrak katɨp epei au, Jon kewenhi kɨkɨrek.
23278	MAT 3:17	Epei au, God katɨp hɨm hɨram meke nepni man matɨp mar im: “Ik ek hɨrak Nɨkan kai hi hanhan heriuwerek. Hɨrak kenipa hi han yaaik.”
23281	MAT 4:3	Hɨrak nɨnpɨ maak te Seten enuk kewisesik kan kakri han kɨrak. Hɨrak kan ketpɨwek kar ik: “Ti Nɨkan ke God ti etɨp nan im emweikɨn emre bret te ti ehɨm.”
23282	MAT 4:4	Jisas ap kises hɨm mɨrak au, hɨrak ketpɨwek kar ik: “Hi ap arɨakem antar hɨm me God mau tɨwei hɨram matɨp, ‘Mɨt miyapɨr ap te nankaap hɨras nanu nanriuwe menmen weinɨm hɨr nanɨm au. Hɨr enises hɨm me God te hɨr nanu werek.’”
23284	MAT 4:6	Hɨrak kerp kentɨr wɨnak siup ke wɨnak ke God, Seten ketpɨwek kar ik: “Ti Nɨkan ke God ti ehɨtɨkɨr ehiun tɨ. Ti ap te hahi au ehɨntar hɨm me God nɨpaa mɨt newisɨm mau tɨwei matɨp, ‘God kaktɨp mɨt nɨrak ensel me ti. Hɨr hismamrut te ti ap enamu hɨt mit ewenem mamniu nan taau.’”
23285	MAT 4:7	Jisas ketpɨwek, “Hi ap arɨakem antar hɨm me God mau tɨwei matɨp mar im: ‘Yi mɨt miyapɨr ap eiri han ke Mɨtɨk Iuwe God ki te hɨrak kakɨkepi au emɨt!’”
23287	MAT 4:9	Hɨrak keteiknɨwekem, hɨrak ketpɨwek, “Ti ewen ninɨp ewenɨpi niuk mai hi iuwe te hi ewetit menmen yapɨrwe im te ti ehinɨn naanmamprewem.”
23288	MAT 4:10	Jisas pɨke ketpɨwek, “Ti enopɨn ekeipno. Hi ap arɨakem au antar hɨm me God au tɨwei matɨp mar im: ‘Yi mɨt miyapɨr eiwenɨpi niuk me Mɨtɨk Iuwe ki God kerekek, eirɨak menmen mɨrak. Menmen ham em au emɨt.’”
23293	MAT 4:15	“Wit ke Sebyulan ketike wit ke Naftalai menep wan iuwe keit pɨnak ke mani Jodan, tɨ mau provins Galili mɨt ap ne weiwɨk me Isrel newi.
23294	MAT 4:16	Mɨt miyapɨr kerek newi en hɨr nɨre mɨt kerek nau ne wɨtaan toto, te in ek hɨr nɨr si iuwe merhɨhe. Mɨt kerek nau enum nɨnaain hɨr nani hɨr nar ke mɨt kerek nau wit toto enum im. Te in ek wanewik epei kan.”
23295	MAT 4:17	Me wɨ im Jisas katɨp mɨt hɨm mɨrak, hɨrak katɨp, “Yi mɨt miyapɨr eiweikɨn sip eiwet menmen enum eiyɨntar menep haiu mamɨr mamɨrkeik te God kakinɨn naanmamprai haiu mɨt.”
23297	MAT 4:19	Jisas kɨret te hɨrak ketpɨwekɨt, “Yi wiketeret yi eiyisɨsa. Nɨpaa yi yari saauk. Te in ek hi ateikni yi yarkeik te yi eiri han ke mɨt hɨr nanises God.”
23306	MAT 5:3	“Eiyɨmtau. Mɨt miyapɨr kerek hɨr nertei hɨr ap nises God werek werek hɨr han yaaik nanu nanɨntar God kaknen kakinɨni naanmampror.
23309	MAT 5:6	“Mɨt miyapɨr kerek hɨr hanhan iuwe nises menmen God han yaaik hɨr nanisesim, hɨr han yaaik nanu. God kakɨkepi hɨr nanu werek nanisesik.
23310	MAT 5:7	“Mɨt miyapɨr kerek hɨr hanhan neriuwe mɨt nekepi hɨr han yaaik nanu nanɨntar maain God hanhan kakriuweri kakɨkepi.
23311	MAT 5:8	“Mɨt miyapɨr kerek hɨr han kɨr yaaik ap nɨrɨak menmen enum, hɨr han yaaik nanu nanɨntar maain hɨr nantike God nanu nanɨt.
23312	MAT 5:9	“Mɨt miyapɨr kerek hɨr newen mɨt han kɨr te hɨr nankiyan nanu nanɨt hɨr han yaaik nanu nanɨntar God kaktɨp hɨr nɨkerek nɨrak.
23313	MAT 5:10	“Mɨt miyapɨr kerek mɨt han nanɨp nentar hɨr nises menmen God ketpor hɨr enisesim, hɨr han yaaik nanu. Maain hɨr nantike God naanmampre menmen yapɨrwe.
23314	MAT 5:11	“Mɨt hɨr netpi enum nerekyi enum naniwep newenɨni hɨm menmen nanɨntar yi yises hɨm mai, yi han yaaik yayu.
23316	MAT 5:13	“Yi mɨt yi yɨkaap mɨt ne tɨ ap nises menmen enum mɨre sol mɨkaap sak naan hɨrak ap mamnɨn waswas. Te sol meweikɨn mɨre tɨpar ap mamtɨn hɨm yi eirɨak mekam te hɨram pɨke tokim? Taauye! Yi eiwɨrem mamno witeik te mɨt miyapɨr nanɨntɨram, hɨram enum.
23317	MAT 5:14	“Yi yɨkaap mɨt ne tɨ nises God yɨre si mekepi me wɨtaan yitet yayiwe. Yi yɨre wit kerek mɨt nau niu. Hɨrak ap te kɨsawɨn taau, kau yaain mɨt miyapɨr nɨrek yanɨmɨn.
23320	MAT 5:17	“Yi ap han ekitet hi han ehɨwaank hɨm me God Moses ketike mɨt profet nɨpaa newisɨm mau tɨwei. Hi ap han ehɨwaankem au. Hi han arɨak menmen nɨpaa hɨr netpim hɨram mamnen.
23324	MAT 5:21	“Nɨpaa ere in yi yemtau hɨm me God Moses kewisɨm mau tɨwei hɨram matɨp, ‘Yi mɨt ap einep mɨt han te hɨr nani au emɨt! Mɨtɨk kerek kenep mɨtɨk hak kaki, mɨt neiyɨk nanɨno mɨtɨk iuwe gavman.’
23326	MAT 5:23	“Wɨ ham ti eno wɨnak iuwe ke God ewenɨpi niuk mɨrak ewetɨwek menmen mɨt enwisɨm emɨntar kɨnaan me nan (alta), te ti eket han menmen enum ti hɨrɨak kit yinak em, ti ewis menmen mit emwaai en, ti ehinɨn eno etike kit yinak yi yewepnak yatɨp ere yi yekiyakɨt yau. Epei au, ti pɨke enen ehɨt menmen mit ewepwarem ewet God em ewenɨpi niuk mɨrak heriuwerem.
23328	MAT 5:25	“Mɨtɨk hak han enuk keriuwit hanhan keryit kakno mɨtɨk iuwe gavman kakɨtpɨwek kakɨswut hɨm, ti etikerek eitɨpakɨt menmen ere yi han yaaik eiyu, o au en, yi yɨnapɨn mɨtɨk iuwe, hɨrak kakɨswut hɨm te mɨtɨk iuwe gavman kakriuwetit ti eno his me mɨt hɨr naanmɨpre wɨnak enuk, te hɨr nanwisit ekɨkrerek.
23330	MAT 5:27	“Nɨpaa ere in yi yemtau hɨm me God Moses kewisɨm mau tɨwei hɨram matɨp, ‘Yi ap eiriyan his eiwenɨnem au emɨt!’
23334	MAT 5:31	“Nɨpaa ere in yi nepei yemtau hɨm me God Moses kewisɨm mau tɨwei matɨp, ‘Mɨtɨk kerek kesiuwe mɨte pɨrak wauno waunaiwɨrek, hɨrak kakwetɨwe tɨwei hɨram matɨp nɨpaa hɨre mɨte pɨrak te in ek au hɨrak kepɨrep wen.’
23336	MAT 5:33	“Nɨpaa ere in yi yemtau hɨm me God Moses kewisɨm mau tɨwei matɨp, ‘Yi ap eiweikɨn sip eiwet hɨm nɨpaa yi yatɨp God. Au, yi eiyisesim.’
23337	MAT 5:34	Te hi hetpi. Yi ap eitɨp hɨm ham me menmen me God mamkaap hɨm mi yi yatɨp mɨt em te yi eiyisesim au emɨt! Yi ap eitɨp ‘Tru antap’ au emɨt eiyɨntar hɨrak wit ke God. Yi ap eitɨp menmen me tɨ mamkaap hɨm mi yi yatɨp mɨt em au emɨt eiyɨntar tɨ hɨram mɨre yeno me God hɨrak kewis hɨt mentɨram. Yi ap eitɨp menmen me wit Jerusalem mamkaap hɨm mi yi yatɨp mɨt em au emɨt eiyɨntar hɨrak wit kerek Mɨtɨk Iuwe God kau ketike mɨt. Yi yatɨp mar im yi yatɨp niuk me God. Hɨram enum emɨt!
23340	MAT 5:37	Yi yatɨp mɨt yi eirɨak menmen yi eitɨp, ‘O, hi arɨakem,’ o ‘Au, hi hɨnapen.’ Yi eitɨp hɨm meiyam mamkaap hɨm mi te hɨr nertei yi eiyisesim, hɨram menmen enum meke Seten man. Menmen im enum emɨt!
23341	MAT 5:38	“Nɨpaa ere in yi yemtau hɨm me God Moses kewisɨm mau tɨwei hɨram matɨp, ‘Mɨtɨk keketut nanamɨr kit ti eketɨwek kɨrak. Mɨtɨk kenektɨnut yehes kit, ti enektɨnɨwek kɨrak.’
23346	MAT 5:43	“Nɨpaa ere in yi yemtau hɨm me God Moses kewisɨm mau tɨwei hɨram matɨp, ‘Yi hanhan yeriuwe ni yinan, te yi han enuk yeriuwe mɨt enun nepan ni.’
23352	MAT 6:1	“Yi naanempre hɨras te yi ap eirɨak menmen yaaim te mɨt nanri nanwenɨpi niuk mi nantɨp yi yaain au emɨt. Yi yɨrɨak menmen mar im te Haai ki God keit wit kɨrak kau niu hɨrak ap kakweti menmen yaaim menterim taau.
23356	MAT 6:5	“Wɨ kerek yi yitehi God menmen yi ap eirɨakem eiyɨr ke mɨt enun newisesik hɨr nɨrɨakem. Hɨr hanhan nerp nekre wɨnak kerek mɨt nekine hɨm me Moses nekrerek, o hɨr nerp yayiwe nitehi God menmen te mɨt nanɨri han kitet hɨr yaain nanwenɨpi niuk mɨr. Hi hetpi werek, maain God kakwetɨr menmen mamrerim kakɨt wit kɨrak taau.
23358	MAT 6:7	“Yi yitehi God menmen, yi ap eitɨp hɨm weinɨm yapɨrwe eiyɨr ke mɨt ap nertei God nerer wit wit ap ne Isrel hɨr nɨrɨakem au emɨt. Hɨr han kitet God kakɨmtau menmen mɨr kakɨntar hɨr netpɨwek neriuwe hɨm yapɨrwe nokim nokim.
23360	MAT 6:9	“Yi eitɨwekhi menmen yi eitɨp yayɨr ik: ‘Haai kaiu God, ti kerek heit wit kit heven, ti niuk mit iuwe te ti enip mɨt hɨr nanwenɨpi niuk mit.
23364	MAT 6:13	Ti ap ewis menmen enum mamri han kaiu haiu mamrɨak enum au emɨt! Ti naanemprai me menmen enum.’
23365	MAT 6:14	“Eiyɨmtau. Yi eiyɨsak menmen enum mɨt nerekyiyem yi ap han ekitetim, yi eitɨp hɨram menmen weinɨm, te Haai ki God hɨrak kakɨsak menmen enum mi.
23367	MAT 6:16	“Wɨ kerek yi yɨnaain menmen nɨnpɨ mamiwei te yi eiyitehi God menmen, yi ap eiwen toni emu ninaan mi eiyɨr ke mɨt enun newisesik nɨrɨakem au emɨt! Hɨr newen toni mau ninaan mɨr te mɨt yapɨrwe nanɨri hɨr han kitet hɨr yaain hɨr newenɨpi niuk mɨr menterim. Hi hetpi werek, maain God ap te kakwenɨpi niuk mɨr taau.
23370	MAT 6:19	“Yi ap eiri menmen mei yapɨrwe me tɨ im naanemprewem meit wɨnak ki au emɨt! Mesik, metike wesiun merermirɨr laplap, nɨ o heiniut mamwim te menmen mamwepep, o mɨt enun nanɨnen nanwep wɨnak nankintɨp menmen im.
23373	MAT 6:22	“Nanamɨr ki hɨrak kɨre si kakɨkaap yɨnk ki. Nanamɨr ki yaaik te yi yayɨr menmen werek werek. Han ki hɨrak kɨre nanamɨr. Yi han kitet menmen yaaim, yi eiyises God werek werek.
23375	MAT 6:24	“Mɨtɨk ap kakises menmen wik werek werek au. Hɨrak hanhan mɨtɨk kiutɨp, hɨrak kaknapen keiyak. Hɨrak kakɨkaap mɨtɨk kiutɨp, hɨrak kakweikɨn sip kakwet keiyak. Yi han ki kakɨnke kakɨntar pewek ap te yi eiyises God werek werek au.
23376	MAT 6:25	“Te hi hetpi. Yi ap han kakitet yapɨrwe me menmen yi yayɨm te yi yayu werek, o menmen yi eimɨr emu yɨnk ki au emɨt! Han ki kinɨn menmen yi yayɨm, yɨnk ki kinɨn klos yi yaimɨr. God keweti yɨnk ki ketike han ki kekrerek te yi eiyisesik. Hɨrak naanmampri me menmen te yi eiyu werek werek.
23379	MAT 6:28	“Yi ap hanhan yeriuwe menmen yi eimɨr au emɨt. Yi yayɨr timen hɨram mewo meit yayiwe. Hɨram ap mekerwo laplap o mesikek yɨwaap au.
23382	MAT 6:31	Te yi ap han ekitet emɨr im: ‘Maain hi ehɨt menmen mamtike tɨpar mamɨt nein te hi hahɨm o hi ehɨt klos mamɨt nein te hi emɨr? Menmen mar im au emɨt.’
23386	MAT 7:1	“Yi ap skelim mɨt me menmen hɨr nɨrɨakem te God ap skelim yi mɨt me menmen me yi yɨrɨakem taau.
23389	MAT 7:4	Hɨram enum te ti atɨp kit yinak, ‘Ti ewisa hi ekinut menmen mekre nanamɨr kit emnopɨn emkeipɨn nanamɨr kit,’ te ti menmen wɨsenum mamsonut nanamɨr kit te ti ap ehɨr ein ein werek werek taau.
23391	MAT 7:6	“Yi ap eitɨp mɨt enun han kɨr enuk kɨre samiyak hɨm yaaim me God au emɨt! Yi eirɨakem hɨram mamɨr ke mɨtɨk kewɨr hore haam metike pitau (o yɨnɨ) o menmen yaaim mɨwaai tɨ, sak mamnen mamɨntɨrerim mamɨwaankem. Hɨram mamɨntɨrerim mamɨwaankem nepei au, hɨram mamweikɨn mamwɨr nɨkɨn mamiwep.
23392	MAT 7:7	“Yi eiyitehi God menmen te hɨrak kakwetiyem. Yi eiyɨneitɨn menmen me God te yi eiyɨrem. Yi eiyɨrp weipɨr eiket teruk te God kakɨkeiswiyek.
23394	MAT 7:9	“Mɨtɨk hak kekre nɨmɨn ke yi mɨt, nɨkan kɨrak kakitɨwekhi me niu o bret, hɨrak ap kakwetɨwek nan te hɨrak kakɨm au.
23397	MAT 7:12	“Te hi hetpi. Yi eiyinɨn eirɨak mɨt miyapɨr menmen yaaim yi hanhan te hɨr pɨke nanrekyiyem. Menmen im hi hetpi yi eirɨakem hɨram mises menmen yapɨrwe mɨtɨk Moses ketike mɨt profet hɨr newisɨm mau tɨwei hɨram matɨp yi eiyisesim.
23398	MAT 7:13	“Yi eiyitet weipɨr kike eiyɨntar ya weipɨr ke wit si enum hɨrak kɨhi iuwe, yayiwe kɨpɨrak, mɨt miyapɨr yapɨrwe nitetik.
23400	MAT 7:15	“Yi mɨt miyapɨr yi naanempre hɨras me mɨt profet enun nemipɨn. Hɨr nanɨnen nanmitipɨn nanriuwe hɨm mɨr te yi han kitet hɨr mɨt yaain God keriuweti nan netpi menmen. Te han kɨr enuk hɨr nemipɨn nanriwaank me menmen me God yi yisesim.
23406	MAT 7:21	“Yi ap han kitet mɨt yapɨrwe kerek nenewa hi Mɨtɨk Iuwe yaaik, hɨr nanre nɨkerek ne God. Au, hɨr mɨt miyapɨr kerek nises menmen Haai kai God hɨrak hanhan hɨr nanisesim, hɨr keriyen hɨr nɨkerek nɨrak.
23407	MAT 7:22	Wɨ maain God kakɨnke mɨt, hɨr yapɨrwe nanɨnen nanɨtpo, ‘Mɨtɨk Iuwe Yaaik. Haiu epei mekrehɨr kit haiu matɨp mɨt hɨm me God, haiu mepɨr herwe enum men mekeipɨn mɨt, haiu mɨrɨak menmen yaaim yapɨrwe nɨpaa mɨt ap nɨrem, haiu mɨkaap mɨt nɨnap o his hɨt enum ere hɨr nɨre yaain.’
23408	MAT 7:23	Hɨr nanɨtpo menmen im te hi tewen ehɨtpor, ‘Hi hepɨtari yi neimɨn. Yi ap ne God au. Yi mɨt enun yɨrɨak enum yi einopɨn eikeipno!’
23409	MAT 7:24	“Mɨt miyapɨr kerek nemtau hɨm mai hɨr nanisesim hɨr nanɨr ke mɨtɨk yaaik kime wɨnak kɨrak kau kentɨr nan.
23412	MAT 7:27	Maain hawɨ kaknen, mani kɨniu, nɨme yuwerep mɨniu, te wɨnak kewen. Wɨnak kewen mani kakɨp keiyɨk ken.”
23416	MAT 8:2	Hɨrak kekiuwe ken kesiyen, mɨtɨk kerek enuk lepro mau yɨnk kɨrak ek kan kɨrek kewen ninɨp kau menep hɨt mɨrak, hɨrak han kitet hɨrak iuwe, hɨrak ketpɨwek kar ik: “Kai Iuwe, ti han kit ti ekepa hi are yaaik.”
23417	MAT 8:3	Hɨrak katɨp epei au, Jisas kesiuwe his metenenik hɨrak katɨp, “Hi han kai ekepit ti ere yaaik.” Hɨrak katɨp epei au, wasenum mɨtɨk enuk lepro mewik hɨrak kɨre yaaik.
23418	MAT 8:4	Hɨrak kɨre yaaik, Jisas ketpɨwek, “Ti ap eno etɨp mɨt han menmen hi herekyutem au emɨt! Ti eno wɨnak ke God eteikɨn mɨt pris yɨnk kit ewepwar menmen mar ke hɨm me Moses mau tɨwei metput ti hɨrakem. Ti hɨrɨak menmen im te hɨr nanɨrtei God kekepit ti hɨre yaaik.”
23420	MAT 8:6	“Kai Iuwe, mɨtɨk kɨrɨak menmen mai hɨrak kɨnap kɨwaai wɨnak eik. His hɨt mɨrak epei au maa meit, yɨnk kɨrak kekek wɨsenum.”
23421	MAT 8:7	Jisas kewenhi ketpɨwek, “Hi tewen anen akepik te hɨrak kakre yaaik.”
23422	MAT 8:8	Te mɨtɨk iuwe ke ami ketpɨwek, “Mɨtɨk Iuwe, hi ap yaaik te ti enen enɨk wɨnak kai. Ti atɨp hɨm weinɨk kerekek te menmen enum mamnopɨn mamkeipɨn mɨtɨk kerek kɨrɨak menmen mai hɨrak ekre yaaik.
23423	MAT 8:9	Hi hises hɨm me mɨtɨk hak hɨrak kinɨna hɨrak iuwe naanmɨprau. Te hi hɨrekes naanmɨpre mɨt nai hi hinɨni. Te hi hatɨp mɨtɨk keiyak kiutɨp: ‘Ti eno,’ hɨrak kakno. Hi hatɨp keiyak: ‘Ti enen,’ hɨrak kaknen. Te hi atɨp mɨtɨk kerek kɨrɨak menmen mai em: ‘Ti erɨak menmen eim,’ te hɨrak kɨrɨakem. Hi hertei ti atɨp hɨm mit ehɨrp in, hɨrak kakre yaaik.”
23424	MAT 8:10	Jisas kemtau hɨm kerek mɨtɨk ik ek ketpim, hɨrak han kekrit kekrit keriuwerem. Te hɨrak katɨp mɨt miyapɨr kerek nisesik, “Hi ap nɨpaa hɨr mɨtɨk kei ke Isrel katɨp hɨm mar im kises God werek werek kar hɨrak kisesik au. Hɨrak kiutɨp kerekek.”
23425	MAT 8:11	Jisas wen katɨp: “Hi hetpi werek. Mɨt miyapɨr yapɨrwe nanɨnen nanrer wit wit nanises hɨm mai werek te hɨr nanu yeno nanɨm menmen nantike Ebraham, Aisak, tetike Jekop nanu nanɨt wit kerek God kewiyen.
23426	MAT 8:12	Te mɨt miyapɨr kerek nɨpaa miyerer nɨr ninen hɨr ne Isrel hɨr ap nanisɨsa au, te maain God kakɨpɨri nanɨno wit enuk toto te hɨr nankɨt nanine han enuk nanɨneknen yehes mɨr nanu en.”
23427	MAT 8:13	Jisas ketpor epei au, hɨrak katɨp mɨtɨk iuwe ke ami ke Rom kerek kinɨn naanmɨpre mɨt han en, “Ti eno. Menmen mamnen mamɨr ke ti han kitet hɨram mamnen.” Hɨrak katɨp epei au, waswas wok mɨtɨk kɨrak hɨrak kɨre yaaik.
23431	MAT 8:17	Hɨrak kɨrɨak menmen im te hɨm nɨpaa God katɨp Aisaia kewisɨm mau tɨwei hɨram nepei man. Hɨm im matɨp mar im: “Hɨrak kepɨr menmen enum merekyei haiu mɨnap en te haiu mɨre yaain.”
23432	MAT 8:18	In ek Jisas kɨr mɨt miyapɨr yapɨrwe nisesik neweiknɨwek te hɨrak katɨp mɨt nɨrak, “Haiu mɨt han emno wan pɨnak ein emnaaiwɨr mɨt in.”
23433	MAT 8:19	Hɨrak ketpor epei au, mɨtɨk hak ke skraip kerek ninɨn nertei hɨm me Moses natɨp mɨt em, hɨrak katɨp Jisas, “Hi apɨno wit kerek ti epnoriyen.”
23434	MAT 8:20	Jisas ketpɨwek, “Miyak ke niu hɨram mɨwaai mekre nu herkip. Hore hɨram mime yaank mau niu. Te hi Mɨtɨk ke wit ke Mɨtɨk Iuwe ap wɨnak kei kepu te hi eno ewaai ekrerek. Hi ap ewetut menmen au. Ti henmak te ti hanhan ehisɨsa?”
23435	MAT 8:21	Mɨtɨk disaipel hak katɨp Jisas, “Mɨtɨk Iuwe, ti ewisa hi ehinɨn ano ewis haai kai kerek kaki kakɨkre hei, te hi pɨke anen eisesit.”
23436	MAT 8:22	Te Jisas ketpɨwek, “Au ti ehisɨsa. Mɨt kerek ap nises hɨm mai hɨr enwisɨk kakɨkre hei.”
23439	MAT 8:25	Hɨrak kɨwaai hɨr nan nekotɨtek netpɨwek, “Mɨtɨk Iuwe ekepei! Bot epei kaknatɨn kakɨkre tɨpar kakno tɨ eik te haiu mami.”
23440	MAT 8:26	Jisas ketpor, “Yenmak te yi yɨnapen? Yi mɨt ap han kitet menmen yaaim mai iuwe au a?” Hɨrak ketpor epei au te hɨrak kekrit katɨp kewen yuwerep te wasenum nɨme metike wan tɨpar mehɨhe mɨwaai meit.
23441	MAT 8:27	Te mɨt neperper natɨpan, “Hɨrak mɨtɨk ik ek hɨrak kɨre keimɨn te nɨme metike wan memtau hɨm mɨrak te hɨrak katɨp yuwerep metike nɨme te hɨram mewɨre mɨwaai meit?”
23443	MAT 8:29	tɨnap tenɨne tar ik: “Nɨkan ke God, kenmak te ti han heraiwaank. Wɨ ap epei man wen au te ti han arekyei menmen enum hepɨrei mamno wit enuk kerek menmen mamwep!”
23445	MAT 8:31	te herwe enum mitehi Jisas, “Ti ehɨpɨrei, te eriuwetei emno emɨkre sak yapɨrwe eim e.”
23446	MAT 8:32	Jisas ketpor, “Yi eino.” Te hɨram menke mɨrɨr men mekre sak, te sak yapɨrwe keremem metaritari mɨrɨr men menke matɨn mɨniu (o neiyɨp) kerekek ere men mekre wan iuwe eik, tɨpar mekiuwe hɨm yipɨr mɨram hɨram maam tɨpar maa meit.
23450	MAT 9:2	Hɨr mɨt han neit mɨtɨk hak his hɨt mɨrak epei maa meit, hɨr neiyɨk nan hɨrak kɨwaai yeno. Jisas kɨri hɨr han kitet hɨrak iuwe kakɨkaap mɨtɨk ik kakre yaaik, te hɨrak katɨp mɨtɨk kerek his hɨt maa meit em, “Kai yinak, ti enakɨn tokim. In ek hi esak menmen enum mit ti hɨrɨakem.”
23451	MAT 9:3	Jisas katɨp menmen im epei au, mɨt han ne Skraip, kerek ninɨn nertei hɨm me Moses natɨp mɨt em, hɨr natɨpan nar ik: “Mɨtɨk ik e hɨrak katɨp enum kekrehɨr ke God katɨp hi esak menmen mit enum.”
23452	MAT 9:4	Jisas kertei menmen hɨr han kitetim netpim te hɨrak ketpor, “Kenmak te yi han kitet yekre han ki hi nepei hatɨp enum a?
23453	MAT 9:5	Hi hatɨp mɨtɨk kɨwaai kentar kɨnaan, ‘Hi esak menmen enum nɨpaa ti hɨrɨakem, hɨram mamno,’ yi yepɨtari hi hatɨp werek auye. Te hi hatɨp mɨtɨk, ‘Ti hekrit etenen yeno eiyɨm eno,’ hɨrak kakɨkrit yeno, yi eiyɨrtei hi hatɨp werek te hi esak menmen enum me yi mɨt. Hi hetpi mekam te yi han ekiteta?
23454	MAT 9:6	Hi atɨp mɨtɨk ik har ik, ‘Ti ekrit eno,’ te yi eiyɨrtei hi Mɨtɨk ke wit ke Mɨtɨk Iuwe han tɨ ik e God kewisa hi ahɨsak menmen enum mɨt nɨrɨakem?” Hɨrak ketpor epei au, hɨrak katɨp mɨtɨk kerek his hɨt mɨrak maa meit em, “Ti ekrit ekin yeno mit eiyɨm eno wɨnak kit eik.”
23457	MAT 9:9	Jisas kɨnaaiwɨr wit ik kerekek, hɨrak kakno, hɨrak kɨr mɨtɨk hak niuk mɨrak Matyu kau wɨnak kerek mɨt nari pewek me takis neitai en. Te Jisas ketpɨwek, “Ti ehisɨsa erɨak menmen mai.” Hɨrak katɨp epei au, Matyu kekrit kɨnaaiwɨr menmen mɨrak kisesik.
23459	MAT 9:11	Hɨr mɨt han ne Farisi, kerek han kitet hɨr ninɨn mɨt han nises hɨm me Moses, hɨr nɨr menmen im hɨr nitehi disaipel nar ik: “Kenmak te Mɨtɨk Iuwe ki kaam menmen ketike mɨt enun kerek nari pewek me takis netike mɨt enun nises menmen enum em?”
23460	MAT 9:12	Jisas kemtau hɨm im te hɨrak katɨp hɨm tok piksa mar im: “Mɨtɨk kɨnap hɨrak dokta kaku kaktikerek. Mɨtɨk hak han kitet hɨrak yaaik auye!
23461	MAT 9:13	Yi eino han ekitet hɨm hi ehɨtpiyem hɨram mau tɨwei me God. Hɨram matɨp, ‘Hi ap hanhan yi yaiwepwar samiyak menmen yaiwetewem au. Hi hanhan yi eirɨak mɨt miyapɨr yaaim.’ Hi ap han henɨne mɨt kerek han kitet hɨr mɨt yaain te hɨr enweikɨn sip enwet menmen enum enisɨsa au. Hi han hari han ke mɨt kerek hɨr nertei hɨr enun. Te hɨr enisɨsa.”
23462	MAT 9:14	Maain mɨtɨk Jon disaipel nɨrak nan nɨrek nitɨwekhi, “Haiu metike mɨt ne Farisi me wɨ ham haiu mɨnaain menmen te haiu nɨnpɨ mewei haiu mitehi God. Te mɨt disaipel nit au. Hɨr nenmak?”
23463	MAT 9:15	Jisas ketpor hɨm tok piksa mar im: “Mɨtɨk hak kerek kakɨt mɨte ep hɨrak eku ektike nɨrak yinan te hɨr han yaaik. Maain wɨ mamnen te mɨtɨk kerek keit mɨte ep hɨrak kaknaaiwɨr mɨt nɨrak, te hɨr han enuk nɨnpɨ mamɨn nanɨt.
23464	MAT 9:16	“Ap mɨtɨk keiyak keremir laplap kerek yaaim nɨmnam em kekerwewim mamu enum tokim kerek mewep em. Hɨrak kakrɨakem mamɨr em te maain hɨrak kakɨkemyetɨt, yaaim nɨmnam em mamuwep enum tokim em te mamuwep wɨsenum.
23465	MAT 9:17	Ap mɨtɨk keiyak keit tɨpar wain yaaim mɨrɨram keiyɨm kewenem mekre meme yɨnk mɨram kerek epei enum tokim em au. Hɨrak kakrɨakem mamɨr keremem te nap mamniu mamnan yɨnk mɨram te meme yɨnk mamwep mamriuwe nap mɨrak o tɨwerpek mɨrak te tɨpar mamno tɨ. Au, mɨt nanwenem mamɨkre yaaim wen petep hɨram mamu werek werek.”
23466	MAT 9:18	Jisas wen ketpor hɨm im keremem, mɨtɨk hak iuwe kerek kinɨn naanmɨpre mɨt han ne Isrel, hɨrak kan kewen ninɨp menep hɨt me Jisas kitɨwekhi kar ik: “Hi nɨki pai in ek epei waa wɨwaai weit, te ti enen ewis his mit emu yɨnk kɨre te hɨre wawɨkrit wawu.”
23468	MAT 9:20	Mɨte hap piutɨp winen hemkre hekrit hekrit ere tito hiswiyen wik (12) hɨre wisesik. Mekre han kɨre hɨre watɨp, “Hi hewis his emɨntar laplap mɨrak, te hi are yaaip.” Mɨte kerepep weke sip ke Jisas wan wewis his wetenen laplap hɨr mɨram kerek Jisas kamɨr em.
23470	MAT 9:22	Jisas keweikɨn kɨwaai nan kɨrep. Te hɨrak ketpɨwe, “Pai yina yaaip ti enakɨn tokim. Ti han kitet hi iuwe te hi akepit ti hɨre yaaip.” Jisas katɨp epei au, waswas hɨre wɨre yaaip.
23472	MAT 9:24	Jisas kɨri hɨrak ketpor kar ik: “Yi einepɨn eikeipnɨwe ap eikɨtep au emɨt! Hɨre ap waa au. Hɨre wɨwaai kerepep.” Hɨrak ketpor kar ek, te hɨr yapɨrwe nenwesɨsek enum wɨsenum.
23475	MAT 9:27	Jisas kɨnaaiwɨr wit kerek ek ken. Hɨrak kitet yayiwe te mɨtɨkɨt wiketeret kerek nanamɨr toto tisesik tenɨnewek tatɨp, “Ti nepenyek ke Devit, ti hanhan heriuwawɨr.”
23476	MAT 9:28	Jisas ken kɨnɨk ken wɨnak, te mɨtɨkɨt wiketeret nanamɨr toto ten tɨrek. Jisas ketpɨwekɨt, “Yi wiketeret yekre han ki yatɨp hi te werek arekyi yi eire yaaikɨt?” Hɨrakɨt tatɨp, “Ti Mɨtɨk Iuwe te ti werek.”
23477	MAT 9:29	Te Jisas kewis his menterwekɨt nanamɨr kɨrakɨt hɨrak katɨp: “Hi erekyi yi yaaikɨt hentar yi han kiteta.”
23478	MAT 9:30	Te nanamɨr kɨrakɨt kɨr. Jisas ketpɨwekɨt hɨm manp kar ik: “Yi wiketeret naanmɨpre hɨrekses te mɨtɨk keiyak kakɨrtei menmen im em au.”
23481	MAT 9:33	Kewaai meruri Jisas kepɨr herwe enum, mɨtɨk enuk han aurek kewepnak katɨp, te mɨt nerp en hɨr han kekrit neriuwerek, hɨr natɨp, “Ap nɨpaa mɨtɨk ap kɨrɨak menmen kar ik keit wit kaiu Isrel.”
23482	MAT 9:34	Te mɨt han ne Farisi natɨp, “Mɨtɨk iuwe Seten kerek kinɨn naanmɨpre herwe yapɨrwe, hɨrak kɨkaap Jisas kepɨr herwe im e.”
23485	MAT 9:37	Hɨrak kɨri epei au, hɨrak katɨp mɨt disaipel nɨrak kar ik: “Mɨt in hɨr nɨre menmen mau ni epei yaaim te ap mɨt nei nepu te hɨr nanɨno nantɨwem.
23486	MAT 9:38	Yi eiyitehi haai ke ni im te hɨrak kakriuwet mɨt nanɨkrerem te hɨr nanɨthis mɨt miyapɨr nanri han kɨr te hɨr enisesik.”
23491	MAT 10:5	Jisas keriuwet mɨt in nar hiswiyen wik (12) nen, hɨrak kinɨn ketpor hɨm im: “Yi ap eino eiyu eitike mɨt ap ne weiwɨk me Isrel o mɨt nau nerer wit wit ke Sameria.
23493	MAT 10:7	Yi wen eino ein yi eiwepyapɨr hɨm im: ‘God menep hɨrak kakteiknai kakɨrkeik te hɨrak kakinɨn naanmamrai haiu mɨt.’
23497	MAT 10:11	“Ewaai meruri yi eino wit iuwe o kike, yi eino eiyɨneitɨn mɨtɨk hak yaaik hanhan naanempri me menmen. Yi eiyu eitikerek ere yi pɨke einaaiwɨr wit.
23498	MAT 10:12	Ewaai meruri yi eino wɨnak ke mɨtɨk hak, yi eitɨp mɨt en eiyɨr ik: ‘God kaku kaktikewi naanmampri.’
23502	MAT 10:16	“Yi eiyɨmtau. Hi ariuweti yi eino eiyɨkre nɨmɨn ke mɨt enun eiyɨr ke mɨtɨk hak kaksiuwe sipsip hak kakno kakɨrp nɨmɨn ke nepere enum me yaank. Hɨram hanhan mamkɨp mamɨk. Yi naanempre hɨras me menmen yi eirɨakem eiyɨr wɨnɨni naanmɨpre hɨremes me wɨ mɨt nanmɨp hɨram mɨrɨr. Yi eirɨak menmen yaaim eikaap mɨt eiyɨr ke tɨpar nemnok mamkaap mɨt.
23507	MAT 10:21	“Heiyiuwerer nanwepyapɨr kikrek hɨr nansiuweri te mɨt nanɨnɨp nani. Haai kakwepyapɨr nɨkan kɨrak kaksiuwerek te mɨt nankɨp kaki. Nɨkerek nanwepyapɨr miye haai nɨr, te mɨt nanɨnɨp nani.
23510	MAT 10:24	“Sumatin hak ap te kakɨrtei menmen kakinɨn tisa kɨrak au. Wok mɨtɨk ap te kakinɨn mɨtɨk kerek hɨrak kerekyɨwek menmen mɨrak.
23512	MAT 10:26	“Te yi ap einapen mɨt au. Menmen yapɨrwe in ek hɨram mɨsawɨn meit, maain mɨt nanɨrteiyem hɨram mamnen mamu yaain. Menmen hi hɨsawɨn hetpiyem yi maain eiyɨrp wit iuwe eiwepyapɨrem eitɨp mɨt em.
23515	MAT 10:29	“Yi mɨt han ki yi eiwɨr pewek kiutɨp yi eiyɨt hore wiketeri. Hɨre hore peiyap ap te wawi waunatɨn wawaai tɨ, te Haai kaiu ap kerteiyek au. Hɨrak kertei ye!
23518	MAT 10:32	“Mɨt miyapɨr kerek nerp ninaan me mɨt han nanwepyapɨr hɨr nises hɨm mai, te maain hɨr nanɨrp ninaan me Haai kaiu, hi etpor hɨr yaain nises hɨm mai, hɨr mɨt nai.
23520	MAT 10:34	“Yi ap han kitet hi han enip mɨt te hɨr enkiyan enu enɨt. Au, hi han ehɨnkeri.
23523	MAT 10:37	“Mɨt miyapɨr kerek hɨr ninɨn hanhan miye haai o nɨkerek nɨr te hɨr ap hanhan werek neriuwa au, hɨr ap yaain te nanisɨsa nanɨmtau hɨm mai au.
23526	MAT 10:40	“Mɨt miyapɨr kerek hɨr nantihis naanmampri hɨram mamɨr ke hɨr nantauhis naanmamprau. Hɨr kerek nantauhis naanmamprau, hɨram mamɨr ke hɨr naanmampre hɨrak God kerek keriuweta hi han in.
23528	MAT 10:42	Mɨt miyapɨr kerek hɨr nankaap mɨt miyapɨr weinɨn kerek nisɨsa nanrekyor menmen kike yaaim miutɨp, maain God kakwetɨr menmen yaaim.”
23531	MAT 11:3	Hɨr nen nepɨtɨr niun Jisas hɨr nitɨwekhi nar ik: “Ti hɨrekes mɨtɨk kerek Jon katɨp ti enen o haiu mamɨmerɨr mɨtɨk keiyak?”
23532	MAT 11:4	Jisas kewenhi ketpor, “Menmen yi epei yan yɨrem, o yi yemtewem, yi eino eitɨp Jon em.
23534	MAT 11:6	Mɨt han kerek hɨr han kiteta hi mɨtɨk kerek God keriuweta hi han, maain hɨr han yaaik nanu.”
23535	MAT 11:7	Hɨrak ketpor epei au, mɨt ne Jon pɨke nen. Hɨr epei nanɨno, Jisas katɨp mɨt menmen me Jon. Hɨrak ketpor, “Nɨpaa yi yen yɨr Jon yi han kitet yi yayɨr mɨtɨk kɨre mekak? Hɨrak mɨtɨk keweikɨn han yapɨrwe kɨre niyen (o tupne) nɨme metɨtɨwem hɨram mɨrirɨr a? Taauye!
23538	MAT 11:10	Hɨrak mɨtɨk kerek nɨpaa tɨwei me God mɨtɨk kewisɨm matɨp hɨrak kaknen. Hɨm matɨp mar im: ‘Hi ariuwet mɨtɨk kai kakinɨn kaknen kaktɨp hɨm mai. Hɨrak kakɨmani han ke mɨt yapɨrwe te hɨr nanɨmtau hɨm mit.’
23545	MAT 11:17	‘Haiu mɨrɨak tukɨn menep wekɨnp, te yi ap yɨrɨre au. Haiu menep tukɨn mɨtɨk hɨrak kaa te yi ap yan yɨkɨtek au.’
23546	MAT 11:18	Hi hatɨp menmen im hentar Jon kewepyapɨr hɨrekes wɨ ham hɨrak nɨnpɨ maak, hɨrak ap kaam tɨpar si enum au. Mɨt iuwe nɨrek te hɨr natɨp, ‘Herwe kersɨsek hɨrak han enuk.’ Hɨr ap han yaaik neriuwerek nisesik au.
23547	MAT 11:19	Hi Mɨtɨk ke wit ke God hi han hewepyapɨr hɨrekes hi etike mɨt haiu maam menmen maam tɨpar. Mɨt iuwe nɨra hɨr natɨp, ‘Eiyɨrek! Hɨrak kaam menmen iuwe yeunɨm, hɨrak kaam tɨpar si enum ere ketaritari. Hɨrak ketike mɨt enun nari pewek me takis netike mɨt han enun hɨr neryeiyan nen.’ Menmen God ketpawɨr hi etike Jon hawɨr wisesim te yi ap han yaaik yeriuwawɨr yisesawɨr au. Menmen hawɨr wɨrɨakem hɨram meteikɨn mɨt God kertei menmen werek werek.”
23549	MAT 11:21	Hɨrak katɨp kar ik: “Yi mɨt miyapɨr yau wit Korasin yetike mɨt miyapɨr ne wit Betsaida! Maain God kakriwaank! Menmen yi yɨra hi hɨrɨakem heit wit ki, nɨpaa mɨt profet nɨrɨakem neit wit Taia ketike wit Saidon, te hɨr waswas nanweikɨn sip nanwet menmen enum nanwen toni mamɨntar yɨnk kɨr nanteikɨn God hɨr yɨnk enuk. Te yi mɨt yi ap yɨrɨakem au.
23552	MAT 11:24	Hi hetpi werek. Maain wɨ kerek God skelim mɨt, hɨrak kaknep mɨt ne Sodom kaknɨp kike, te yi mɨt miyapɨr au, hɨrak kakiwep iuwe.”
23553	MAT 11:25	Me wɨ im Jisas katɨp kar ik: “Haai ti kerek Mɨtɨk Iuwe ke nepni metike tɨ, hi han yaaik heriuwit hentar ti hɨsawɨn menmen mit yaaim te mɨt iuwe nepɨtariyem. Ti epei ewepyapɨrem heteikɨn mɨt weinɨn em.
23556	MAT 11:28	“Yi mɨt miyapɨr kerek yi yɨrɨak menmen iuwe yises God, te yi han ki enuk yentar yi yisesik werek werek au. Yi einen eiyises hɨm mai te hi akepi yi eiyisesik werek werek.
23558	MAT 11:30	Menmen hi ahitihi yi eiyisesim eirɨakem, hɨram yaaim. Te yi ap han enuk yayisesim au. Yi han yaaik eiyu.”
23560	MAT 12:2	Mɨt han ne Farisi nɨri nɨrɨak menmen im te hɨr natɨp Jisas, “Ei ti emtewem! Mɨt nit disaipel hɨr nɨrɨak menmen me wɨ Sabat kerek hɨm me Moses meriuwesɨsem.”
23561	MAT 12:3	Jisas ketpor kar ik: “Yenmak te yi ap yertei menmen werek werek nɨpaa Devit kɨrɨakem me wɨ hɨrak ketike mɨt nɨrak hɨr nɨnpɨ maan.
23565	MAT 12:7	Yi yertei hɨm werek werek God kewisɨm mau tɨwei, te yi ap yatɨp enum yene mɨt kerek nɨrɨak menmen enum au. Hɨm me God matɨp mar im: ‘Hi hanhan te yi hanhan yeriuwe mɨt. Menmen im minɨn samiyak yi yamɨp yesiyem yewetewem.’
23566	MAT 12:8	Hi hetpi hi Mɨtɨk ke wit ke God hi Iuwe naanmɨpre menmen mɨt ne wɨ Sabat hɨr nɨrɨakem.”
23568	MAT 12:10	mɨtɨk kiutɨp kau wɨnak ek hɨrak his mɨrak miutɨp enum maa. Mɨt han en hɨr hanhan nesiuwe Jisas me menmen hɨm me Moses metpim, te hɨr nitɨwekhi nar ik: “Hɨm me Moses haiu misesim me wɨ Sabat meriuwesɨs mɨtɨk kakɨkaap mɨtɨk kɨnap o au?”
23569	MAT 12:11	Te Jisas ketpor, “Me wɨ Sabat mɨtɨk keiyak ke yi mɨt hɨrak sipsip kɨrak kiutɨpen kerekek kakɨnke kakɨkre hei, hɨrak kakno kakɨkinɨk kakwisɨk kakɨt wit eik a?
23570	MAT 12:12	Haiu mɨt minɨn sipsip hɨram au menmen weinɨm. Te haiu me wɨ Sabat mamkaap mɨt te hɨr nanɨre yaain.”
23571	MAT 12:13	Hɨrak katɨp epei au, hɨrak katɨp mɨtɨk his enum, “Ti esiuwe his mit.” Hɨrak kesiuwe his miutɨp mɨrak te his mɨre yaaim mar ke his mɨrak pɨnam.
23576	MAT 12:18	“Mɨtɨk ik hi hehimɨtanek hɨrak kɨrɨak menmen mai. Hi hanhan heriuwerek, hɨrak kenipa hi han yaaik. Hi tewen ariuwet Hɨmɨn kai Yaaik kaku kakɨkre han kɨrak te hɨrak kakɨkepik kakno kaktɨp mɨt nerer wit wit menmen yaaim hi arekyorem ahɨsak menmen enum mɨr.
23579	MAT 12:21	Te mɨt miyapɨr nerer wit wit ap ne weiwɨk me Isrel, hɨr enises hɨm mɨrak nanu nanɨnkɨkwek ere maain hɨrak kakne kaktorhis.”
23581	MAT 12:23	Mɨt miyapɨr yapɨrwe hɨr nɨrek, hɨr han kekrit natɨp nar ik: “Yi han kitet mɨtɨk ik hɨrak Krais ik Nepenyek ke Devit kerek nɨpaa God katɨp hɨrak kakriuwetek kaknen?”
23582	MAT 12:24	Te mɨt han ne Farisi hɨr nemtau mɨt natɨp menmen mar im hɨr nemnorem natɨp nar ik: “Hɨrak ap Nepenyek ke Devit au. Hɨrak kepɨr herwe enum kentar mɨtɨk iuwe ke herwe hɨrak Bielsebul hɨrak kekepik kepɨrem.”
23583	MAT 12:25	Jisas kertei menmen hɨr han kitetim te hɨrak ketpor kar ik: “Mɨt nau wit iuwe hɨr newep nau ke nɨmɨn nentar menmen, te mɨt in ap nepu werek werek au. Mɨt ne weiwɨk miutɨp o nɨkerek ne mɨtɨk kiutɨp hɨr newep nau ke nɨmɨn nentar menmen te hɨr ap nepu werek werek naanmɨpre wit kɨr au. Hɨr nanɨnke hasini nanɨwaank hɨras.
23587	MAT 12:29	“Hi wen etpi hɨm ham. Mɨtɨk hak kakno kakɨkintɨp menmen me mɨtɨk iuwe hɨrak kakinɨn kakrɨak mekam? Hɨrak kakinɨn kaksenkek his hɨt me mɨtɨk iuwe. Hɨrak kaksenkɨkwek his hɨt mɨrak, hɨrak kakɨkintɨp menmen mɨrak keiyɨm kakno.
23589	MAT 12:31	“Te hi hetpi, menmen yapɨrwe mɨt nɨrɨakem o menmen enum hɨr netpim hɨr newepyapɨrem neweikɨn sip newetɨwem maain God kakɨsakem. Te mɨt miyapɨr kerek hɨr natɨp enum me God Hɨmɨn Yaaik, God ap te kakɨsak menmen im au.
23591	MAT 12:33	“Nu mei hɨram yaaim te hɨram mamri mamine nɨkim mɨram yaaim. Nu mei enum te hɨram mamri mamine nɨkim mɨram enum. Mɨt nɨr nu nɨkim mɨram hɨr natɨp, ‘Nu im hɨram yaaim’, o au en, hɨr natɨp, ‘Nu im hɨram enum mesine’.
23595	MAT 12:37	Maain God kakitihi me menmen miutɨp miutɨp yi nɨpaa yetpim. Te hɨm mi hɨremes maain mamteikɨn God yi yɨre mɨt yaain o au enun.”
23596	MAT 12:38	Hɨrak katɨp epei au, mɨt han ne Skraip, kerek ninɨn nertei hɨm me Moses natɨp mɨt em, hɨr netike mɨt ne Farisi, kerek han kitet hɨr ninɨn mɨt han nises hɨm me Moses, hɨr natɨp nar ik: “Mɨtɨk Iuwe, haiu hanhan ti hɨrekes erɨak menmen yaaim nɨpaa mɨt ap nɨrɨakem au.”
23597	MAT 12:39	Te Jisas ketpor kar ik: “Yi mɨt miyapɨr kerek yitauhi hi arɨak menmen yaaim nɨpaa mɨt ap nɨrɨakem, yi mɨt miyapɨr enun ap yises God au. Hi ap ateikni menmen yi yitauhiyem au. Hi ateikni menmen hɨram mei me mɨtɨk profet Jona nɨpaa kau tɨ keremem.
23599	MAT 12:41	Maain wɨ God skelim yi mɨt, mɨt nɨpaa nau neit Nineva nanɨrp nantike mɨt nau tɨ in. Hɨr nanɨrp nantike mɨt in hɨr nantɨp, ‘Yi mɨt enun.’ Hɨr nantɨp nanɨr ik nanɨntar nɨpaa Jona katɨp mɨt en hɨm me God te hɨr neweikɨn sip newet menmen enum nises hɨm me God. Mɨtɨk Iuwe kinɨn Jona hɨrak kau in te yi ap yeweikɨn sip yewet menmen enum au.
23600	MAT 12:42	Maain wɨ God skelim yi mɨt, mɨte iuwe kwin hɨre nɨpaa naanmɨpre mɨt nau wit Siba, hɨre wawɨrp wautike mɨt miyapɨr nau tɨ in. Hɨre wawɨrp wautike mɨt miyapɨr nau tɨ in ek hɨre wautɨp, ‘Yi mɨt miyapɨr enun.’ Hɨre wautɨp menmen im wawɨntar nɨpaa hɨre wɨnaaiwɨr wit kɨre wen hɨt nokim (o yanɨmɨn) te wemtau hɨm yaaim mɨtɨk iuwe King Solomon ketpim. Mɨtɨk Iuwe kinɨn King Solomon hɨrak kau in te yi ap yeweikɨn sip yewet menmen enum yemtau hɨm mɨrak au.
23601	MAT 12:43	“Wɨ kerek herwe enuk kenke kɨnaaiwɨr mɨtɨk, hɨrak kepno ein ein kerekir wit tɨpar aurek, hɨrak kɨnkatɨn wit hak te hɨrak kakwi. Hɨrak kɨnketnɨwek kɨnketnɨwek hɨrak ap kɨnapɨnek au.
23602	MAT 12:44	Te hɨrak han kitet kar ik: ‘Hi ap hɨnapɨn wit yaaik au, te hi pɨke eno wit kai kerek nɨpaa hi hewik.’ Hɨrak pɨke kepno wit kɨrak, hɨrak kɨr wɨnak herwe keiyak kewik au. Hɨrak yaaik kɨre mɨtɨk keripep waniu yaaim.
23603	MAT 12:45	Hɨrak kɨrek epei au, hɨrak ken kɨnkatɨn herwe enum mar hispɨnak wik (7) minɨnek. Epei au, hɨrak ketikeri nanɨno wɨnak eik e nanu nanɨt. Nɨpaa mɨtɨk hɨrak herwe kewik han enuk kike, te in ek hɨram herwe mamɨwaank han kɨrak enuk. Menmen mamɨr im mamnen mamnep mɨt nau tɨ im.”
23605	MAT 12:47	Hɨr nerp en, mɨt han nerp en netpɨwek nar ik: “Emtewek. Miye wetike kikrek nit nan nanrit nanɨtput menmen.”
23606	MAT 12:48	Jisas kewenɨwekhi katɨp, “Peimɨn hɨre miye pai. Neimɨn hɨr nɨre kikrek nai?”
23607	MAT 12:49	Hɨrak kesiuwe mɨt nɨrak disaipel his hɨrak katɨp, “Eiyɨri. Mɨt miyapɨr in hɨr nɨre miyerer nai netike kikrek nai.
23608	MAT 12:50	Neimɨn hɨr nises menmen Haai kai keit wit kɨrak hɨrak hanhan hɨr nanisesim, hɨr nɨre kikrek nai, yenterer nai o miye pai.”
23611	MAT 13:3	Jisas ketpor menmen yapɨrwe me tok piksa mar im. Hɨrak katɨp: “Mɨtɨk hak ken kamɨr nu nɨkim mekre ni mɨrak.
23617	MAT 13:9	Mɨt miyapɨr kerek nemtau hɨm mai hɨr han ekitetim werek werek!”
23618	MAT 13:10	Hɨrak ketpor epei au, mɨt disaipel nan nitehi Jisas, “Ti henmak ti hetpor hɨm tok piksa?”
23619	MAT 13:11	Jisas ketpor, “God epei keteikni menmen hɨrak kakrɨakem te kakinɨn naanmɨpre yi mɨt. Hɨrak keteikni yarkeik te yi eire nɨkerek nɨrak yi eiyisesik. Te mɨt in en au.
23622	MAT 13:14	Hɨm ham nɨpaa mɨtɨk profet Aisaia ketpim hɨrak kewisɨm mau tɨwei hɨram epei man mentar menmen mɨt miyapɨr in hɨr nɨrɨakem. Hɨram matɨp: ‘Yi yayɨmtau hɨm yeteipim yeteipim te yi yayɨrtei menmen werek werek au. Yi yayɨr menmen yaiteipim yaiteipim te yi yayɨr menmen werek werek au.
23623	MAT 13:15	Hɨr nanɨrem werek werek au nentar han ke mɨt miyapɨr in en epei au ketaritari, hɨr nemesɨs nɨkɨp mɨr epei au nɨnapen nanɨmtau hɨm. Te hɨr nɨnapɨpɨ nanamɨr kɨr ap nɨr menmen hi hɨrɨakem. Hɨr ap nɨrɨak menmen im te hɨr nanɨr menmen hi hɨrɨakem nemtau menmen mai werek werek, han kɨr enisɨsa te hi akepi hɨr enɨre yaain.’
23624	MAT 13:16	“Te yi han yaaik eiyu. Nanamɨr ki epei kɨr menmen werek werek. Nɨkɨp mi epei memtau menmen werek werek.
23626	MAT 13:18	“Yi eiyɨmtau hɨr o as me tok piksa me mɨtɨk kewɨr rais nɨkim mɨram mau ni.
23631	MAT 13:23	Nɨkim menke mekre tɨ yaaik hɨram mar ke mɨt nertei hɨm me God nemi mekre han kɨr. Te hɨram mine wit mari yehes yapɨrwe, ham mar 100, ham mar 60, ham mar 30, te hɨr nɨrɨak menmen yaaim yapɨrwe.”
23632	MAT 13:24	Jisas ketpor hɨm tok piksa ham. Hɨrak katɨp: “Menmen God kɨrɨakem hɨram mɨre mɨtɨk hak kewɨr wit nɨkim mitet ni mɨrak.
23635	MAT 13:27	Mɨt nɨrɨak menmen me mɨtɨk iuwe hɨr nen netpɨwek nar ik: ‘Mɨtɨk iuwe ti nepei hamɨr wit yehes mekre ni mit im e. Ti hamɨr menmen yaaim te menmen im enum meke nein man te hɨram mewo in?’
23636	MAT 13:28	Hɨrak kewenhi ketpor, ‘Mɨtɨk hak enuk kepan kan kamɨr menmen enum mekre nɨmɨn me menmen yaaim.’ Hɨr nitɨwekhi, ‘Ti hanhan haiu emno emketetim?’
23637	MAT 13:29	Te hɨrak keweni ketpor, ‘Hi hɨnaain yi eiketetim emnopɨn. Yi yaiket menmen yaaim mamtikerem. Au emɨt!
23638	MAT 13:30	Yi eiwisɨm emu ere maain hɨram emi. Te hi etɨp mɨt kerek nanremir nanɨr ik: ‘Yi eiyinɨn eiremir menmen enum eisenkekim emriuwe waai. Maain haiu mamɨsiyem. Yi eiremir menmen enum epei au, te yi eino eiremir nɨkim yaaim eiwisɨm emɨkre wɨnak kai.’”
23639	MAT 13:31	Jisas ketpor hɨm tok piksa hɨrak katɨp, “Menmen God kɨrɨakem hɨram mɨre nu mastet nɨkim mɨram. Mɨtɨk hak ketɨwem kamɨr mau ni mɨrak.
23640	MAT 13:32	Nu mastet nɨkim hɨram ap iuwe mar ke nɨkim me menmen ham em. Au, hɨram kike enum. Te maain hɨram mau ni mamniu mamre iuwe maminɨn menmen kerek mau ni em, hɨram mamre nu te hore mamnen mamwis yaank mamu heneik mɨram. Mar im mɨt in kerek nises hɨm mai hɨr nɨre niutɨp niutɨp. Te maain hɨr nanɨre yapɨrwe.”
23641	MAT 13:33	Jisas pɨke ketpor hɨm ham. Hɨrak katɨp, “Menmen God kɨrɨakem hɨram mɨre yis mɨte weiyɨm wen wenipem metike flaua weweiknenim mekre sar mau hɨm ere hɨram nap mɨnanem mɨniu wɨsenum.”
23643	MAT 13:35	Hɨrak katɨp kar ik te menmen nɨpaa mɨtɨk profet ketpim kewisɨm mau tɨwei, hɨram mamnen mamɨr ke nɨpaa hɨrak ketpim. Hɨm im hɨram matɨp, “Hi awep hɨm atɨp mɨt tok piksa. Hi atɨp menmen nɨpaa hi God hɨrɨak tɨ ere in mɨt ap nerteiyem au.”
23644	MAT 13:36	Jisas katɨp mɨt miyapɨr menmen epei au, hɨrak kɨnaaiwɨr mɨt miyapɨr hɨrak kɨnɨk ken wɨnak. Hɨrak kɨnɨk ken wɨnak, mɨt nɨrak disaipel nan nitɨwekhi, “Ti etpei werek menmen me yehes enum mekre ni.”
23645	MAT 13:37	Jisas kewenhi ketpor, “Mɨtɨk kerek kamɨr yehes yaaim mekre ni hɨrak hi kerekek. Mɨtɨk Iuwe God keriuweta hi han tɨ ik.
23652	MAT 13:44	“Menmen me God hɨram yaaim mɨre okis pewek mekrerem mɨt nɨpaa hɨr mɨt nɨsawɨnem mekre ni ham. Maain mɨtɨk hak kiutɨp kɨnapɨnem, hɨrak pɨke kɨsawɨnem mekre hei, hɨrak han yaaik, te hɨrak ken keit menmen mɨrak yapɨrwe keiyɨm ken kesiuwerem men mɨt, hɨrak keit nan mererim, hɨrak keiyɨm ken kewɨrem keiyɨm katɨn ni keremem.