23240	MAT 2:2	Totaꞌxeeꞌhin ndëë nnꞌan: —¿Yuu jon mꞌaan nquii yujntꞌa na tui na conduihin na coꞌxen jon ꞌoꞌ nnꞌan judíos? Ngꞌe xjen na ninvaa mꞌán ndyuaa nján yuu jon na jnán tontyja na quinduiꞌ ndoꞌcüjioonꞌ, xjenꞌñeen jntyꞌiá na tityincyooꞌ quixjuu na itsiꞌmanhanꞌ na jndë tuihin. Joꞌ na tincyö́ na nnanꞌtꞌmánꞌ jon.
23243	MAT 2:5	Ndoꞌ tꞌa nanꞌñeen, jnduehin nnon jon: —Ntji na tquen Tyoꞌtsꞌon itsiquindyihanꞌ na juu Mesías nduihin tsjoon Belén ndyuaa Judea. Ee jñꞌoon na tji Miqueas na toninncyaa jon jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon ndyu na toxenꞌchen, ndö vaa na itsiquindyihanꞌ:
23246	MAT 2:8	Ndë joꞌ jñon jon joohin na cꞌohin Belén. Tso jon ndëëhin: —Cꞌohoꞌ Belén, ndoꞌ vi na jndë squehoꞌ joꞌ, quijntꞌue jndaꞌ ꞌoꞌ yuu vijon mꞌaan juu luꞌñeen. Ndoꞌ vi na jndë jndiohoꞌhin, ncyo ntcüeꞌhoꞌ na quinanꞌquindyiihoꞌ ja, chaꞌ mantyi nndëë ncjö na ntsitꞌmaanꞌhin.
23251	MAT 2:13	Xjen na jndë jnduiꞌ nanꞌñeen, cüii ángel cüentaaꞌ ta Tyoꞌtsꞌon tityincyooꞌhin nnon José xjen na tsooꞌ jon ndaa. Tso ángelꞌñeen nnon jon: —Quinaquintyjaꞌ, cayonꞌ luchjöhöꞌ yo ndyee jon, quinanꞌcjehoꞌ, cꞌohoꞌ ndyuaa Egipto. Joꞌ quintjohoꞌ ata xjen na ntsiquindyi ꞌuꞌ. Quitsaꞌ na nndaꞌ ngꞌe ntꞌuevichen tsꞌon Herodes luchjova chaꞌ na ntscueeꞌ jonhin.
23275	MAT 3:14	Majoꞌ quii ꞌndyo Juan na tyiꞌntsꞌaa Jesús na nndaꞌ. Itso jon: —Ja chuhanꞌ na ꞌuꞌ ntsiquindëꞌ ja. Tyiꞌquichuhanꞌ na ja na ntsiquintꞌë ꞌuꞌ.
23276	MAT 3:15	Majoꞌ sentcüeꞌ Jesús jñꞌoon nnon tsanꞌñeen, tso jon: —Jndyoyu icüjiꞌhanꞌ na quindui ꞌnan na matsjö, ngꞌe icanhanꞌ na quitaꞌncꞌuë jaa tsoñꞌen na itsijndaꞌ Tyoꞌtsꞌon. Yajoꞌ tangueeꞌ Juan.
23281	MAT 4:3	Ndoꞌ tyjeeꞌnon yutyia na mꞌaan Jesús na ninꞌquityiiꞌ juu ngꞌee juuhin. Tso juu nnon jon: —Xe na aa mayuuꞌ condui ꞌuꞌ jnda Tyoꞌtsꞌon, quitsuꞌ ndëë ntjöꞌmin na cüequen tyooꞌhanꞌ na ntcüaꞌ.
23282	MAT 4:4	Majoꞌ sintcüeꞌ Jesús jñꞌoon, itso jon: —Jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon na jndui itsiquindyihanꞌ na chito veꞌ xiaꞌntyi yo tyooꞌ ngüandoꞌ tsꞌan. Majoꞌ ntyja na vangueeꞌ tsꞌan ncüii ncüii ꞌndyo jñꞌoon na incyaa Tyoꞌtsꞌon, joꞌ ngüandoꞌ juu.
23284	MAT 4:6	Tso juu nnon jon: —Xe na aa mayuuꞌ condui ꞌuꞌ jnda Tyoꞌtsꞌon, cüa, cjuꞌ ꞌuꞌ tyuaa, ngꞌe jñꞌoonꞌ jon itsohanꞌ: Ncꞌua jon tsꞌian ndëë ángeles cüentaaꞌ jon ntyja ꞌnanꞌ. Joohin ntyiꞌhin ndueehin ꞌuꞌ chaꞌ tyiꞌncjaquiñjon ntjöꞌ ngꞌeꞌ.
23285	MAT 4:7	Majoꞌ tꞌa Jesús, itso jon nnon yutyia: —Min tyiꞌquichuhanꞌ na quitsꞌa chaꞌxjen na matsuꞌ ndöꞌ ngꞌe mantyi vaa jñꞌoonꞌ jon na itsiquindyihanꞌ: “Tyiꞌntquenꞌ xjen ꞌnanꞌ nquii ta Tyoꞌtsꞌon na conduihin na ityeꞌntjon jon tsoñꞌen.”
23287	MAT 4:9	Tso juu nnon jon: —Tsoñꞌen nanꞌminꞌ nninncya na nnanꞌxuanhanꞌ cüentaꞌ xe na aa ntcoꞌxtyeꞌ na ntsitꞌmanꞌ ja.
23288	MAT 4:10	Tꞌa Jesús, tso jon: —Quenanꞌ ꞌuꞌ nnön Satanás. Ee quityquiiꞌ jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon chuuꞌ jñꞌoon na coxenhanꞌ na xiaꞌntyi nquii jon na quitsitꞌmaanꞌ tsꞌan, ninnquii jon ntyeꞌntjonꞌ nnon jon.
23295	MAT 4:17	Ndoꞌ nquii Jesús, xjenꞌñeen taꞌ jon na toninncyaa jon jñꞌoon. Totso jon: —Quintcüeꞌ nꞌonhoꞌ jnanhoꞌ, ngꞌe jndë tentyja xjen na nninncyahoꞌ na nquii Tyoꞌtsꞌon na mꞌaan quiñoonꞌndue ntyeꞌntjon jon ꞌoꞌ.
23297	MAT 4:19	Joꞌ tꞌman Jesús joohin, itso jon: —Quindyonanꞌjonhoꞌ yo jñꞌoon na mancya ndoꞌ ntsꞌa na nnanꞌtjonhoꞌ nnꞌan na ncꞌonhan cüentaaꞌ Tyoꞌtsꞌon.
23306	MAT 5:3	—Joo nnꞌan na covaaꞌ nꞌonhin na conduihin nnꞌan ntyꞌiahin na tonnon Tyoꞌtsꞌon, incyaahanꞌ na neiinꞌ nꞌonhan. Conduihin nnꞌan na ityentjon jon.
23416	MAT 8:2	Ndoꞌ tyjeeꞌnon cüii tsansꞌa na chu ndöꞌ cotöꞌ, tconxtye juu tonnon jon, itso juu: —Nndaꞌ ta, nchji na vaa najndei na condui ꞌuꞌ na nndëë ntsinꞌmanꞌ ja xe na aa ntꞌue tsonꞌ.
23417	MAT 8:3	Ndoꞌ tyio Jesús ntꞌö jon nacjooꞌ tsanviiꞌñeen, itso jon nnon juu: —Ntꞌue tsꞌön, cꞌonꞌ na jndë ntjo ya ntcüeꞌ ꞌuꞌ. Ndoꞌ ninñoonꞌ jnꞌman juu, mana tsu ndöꞌñeen.
23418	MAT 8:4	Ndoꞌ tso Jesús nnon juu: —Ndyeeꞌheꞌ, minꞌncüii nnon tsꞌan tyiꞌntsuꞌ nchu vaa sꞌa. Naneinhin cjaꞌ, quitsiꞌmanꞌ nnon tyee njan jaa nnꞌan judíos na jndë jnꞌmanꞌ, ndoꞌ juu quiooꞌ na itsiquindyi jñꞌoon na tquen Moisés na nninncyahoꞌ nnon Tyoꞌtsꞌon, juu oꞌ ncyaꞌ nnon tyeeꞌñeen. Ee na ntsiquindëꞌ na nndaꞌ, ntsiꞌman jndyoyuhanꞌ ndëë nnꞌan na jndë jnꞌmanꞌ.
23420	MAT 8:6	Itso jon: —Nndaꞌ ta, mioon jndyi iquenon moso njan na vaa juu vꞌa, iyꞌoon tycu coquenhin ndoꞌ iquii jndyihanꞌhin.
23421	MAT 8:7	Tꞌa Jesús, itso jon: —Ncjö ntsinꞌmanhin.
23422	MAT 8:8	Majoꞌ sintcüeꞌ capitánꞌñeen jñꞌoon, itso jon: —Nndaꞌ Ta, tyiꞌquitsixuan na ngaqueꞌ quityquiiꞌ vꞌa. Majoꞌ veꞌ quitsuꞌ na quinꞌman moso njan, ndoꞌ nꞌman juu.
23424	MAT 8:10	Ndoꞌ vi na jndë jndyii Jesús jñꞌoon na tso tsanꞌñeen, tëveeꞌ jndyi tsꞌon jon. Tso jon ndëë nnꞌan na cotsantyja naxenꞌ jon: —Jñꞌoon na mayuuꞌ matsjö ndëëhoꞌ, quiiꞌ ntꞌan ntyjëëhë nnꞌan Israel, minꞌjon tacontji ncüii tsꞌan na tꞌman vaa na vantyja tsꞌon juu Tyoꞌtsꞌon chaꞌna juu tsanvahin.
23427	MAT 8:13	Jndë joꞌ tso Jesús nnon juu capitánꞌñeen: —Cjaꞌ ntcüeꞌ vaꞌ, ndoꞌ quindui chaꞌxjen na mavantyja tsonꞌ. Ndoꞌ majuuntyi xjenꞌñeen jnꞌman mosooꞌ juu capitánꞌñeen.
23433	MAT 8:19	Tantyjaaꞌ ncüii tsꞌan na tsiꞌman nchu vaa itsiquindyi ntji na tquen Moisés. Itso juu nnon Jesús: —Nndaꞌ ta, ꞌuꞌ na matsiꞌmanꞌ ntyja ꞌnaanꞌ Tyoꞌtsꞌon ndë́, minyuuchen na ncjaꞌ ntsijon ja yo ꞌuꞌ.
23434	MAT 8:20	Joꞌ sintcüeꞌ Jesús jñꞌoon nnon juu, itso jon: —Joo ndyondyehinꞌ min ndueꞌ oꞌ, ndoꞌ quintsahinꞌ min ntycya oꞌ, majoꞌ ja na condui tsansꞌa na tꞌua Tyoꞌtsꞌon tsꞌian nnön na coxën tsoñꞌen nnꞌan, min naijon na ngüajndyëë, taꞌnan yu ro.
23435	MAT 8:21	Cüiichen tsꞌan na ivayꞌoon juu yo jñꞌoon na toninncyaa Jesús, itso juu nnon jon: —Ta, ncyaꞌ chjo jñꞌoon na ntixꞌë tyëhöꞌ ndoꞌ vi na jndë tyꞌiuhin, yajoꞌ yu jeꞌ, ngöyꞌön ja yo jñꞌoon na mancyaꞌ.
23436	MAT 8:22	Tꞌa Jesús, itso jon: —Jndye nnꞌan mꞌanhin chaꞌvijon ntꞌoohin. Quiꞌndyiꞌ na quityꞌiu nque nanꞌñeen ntyjehin. Majoꞌ ꞌuꞌ quindyotsijon ꞌuꞌ yo jñꞌoon na mancya.
23439	MAT 8:25	Yajoꞌ joo nnꞌan na tonanꞌjon jñꞌoon na toninncyaa jon, jnanꞌndyooꞌhin nnon jon, jnanꞌntcüihan jon, jnduehan: —Nndaꞌ ta, quitsinꞌmanꞌ jaa, ee juu vꞌaandaa na ñjön, mangua ndaahanꞌ na nchjehanꞌ juuhanꞌ na ntscüjehanꞌ jaa.
23440	MAT 8:26	Tꞌa Jesús, itso jon: —ꞌOꞌ tyiꞌcovantyja ya nꞌonhoꞌ. ¿Ndu na coquityuehoꞌ? Ndoꞌ jnanquintyja jon, sityiaꞌ jon jndyeꞌñeen yo ndaandue, ndoꞌ tichen ntcüeꞌhanꞌ.
23441	MAT 8:27	Ndoꞌ sꞌaahanꞌ na jndye jndyi tꞌoon nꞌonhan na nndaꞌ tui, taxeeꞌhan ndëë ntyjehan: —Juu tsanvahin, ¿nin conduihin? Ata juu jndye yo ndaandue cotaꞌngueeꞌhanꞌ jñꞌoon na icoꞌxen jonhanꞌ.
23443	MAT 8:29	Tyeꞌ jnanꞌxuaahan, jnduehan: —ꞌUꞌ Jesús na condui ꞌuꞌ Jnda Tyoꞌtsꞌon, ¿Nin ꞌnan ntꞌue tsonꞌ yo já? ¿Aa jndyoꞌ na ntsaꞌviꞌ já, min na tyiꞌcoventyja xjen na ntꞌuiꞌviꞌ já?
23445	MAT 8:31	Ndoꞌ tan jndyetyiaꞌñeen cüii nayaꞌñeen nnon Jesús, jnduehan: —Xe na ncüjiꞌ já quityquiiꞌ nꞌon nanmin, ncyaꞌ jñꞌoon na ntsacꞌë́ quiiꞌ nꞌon quintcu na mꞌan ndöꞌ.
23446	MAT 8:32	Tꞌa Jesús jndyuehan, tso jon: —Cüa, quinduiꞌhoꞌ. Yajoꞌ jnduiꞌ jndyetyiaꞌñeen, tyequeꞌhan quiiꞌ nꞌon joo choꞌñeen, ndoꞌ na nndaꞌ ninvaa tmaanꞌ oꞌ jnanꞌnon oꞌ, tyecue oꞌ naijon tyꞌa vaa na njoon jndyihanꞌ, joꞌ tequityeeꞌ oꞌ tyquiiꞌ ndaandue, tjë oꞌ na sava ndaa nquen oꞌ.
23450	MAT 9:2	Joꞌ squenon nnꞌan na mꞌaan jon, yꞌonhin cüii tsanviiꞌ, vaa juu cjooꞌ tsue. Tycu coquen tyꞌoonhin, ntjo ntjein ngꞌee juu. Ya na tquen Jesús cüenta vantyja nꞌon nanꞌñeen, tso jon nnon juu tsanviiꞌhin: —ꞌUꞌ jnda, cyonꞌ na tꞌman tsonꞌ. Ja jndë sitꞌman tsꞌön ꞌuꞌ jnan na tsixuanꞌ.
23452	MAT 9:4	Majoꞌ ntyjii Jesús nchu vaa conanꞌtiuhan, ngꞌe joꞌ taxeeꞌ jon ndëëhan: —¿Ndu na conanꞌtiuhoꞌ jñꞌoon viꞌ ntyja njan?
23454	MAT 9:6	Majoꞌ quitquenhoꞌ cüenta, ja na condui tsansꞌa na iꞌua Tyoꞌtsꞌon tsꞌian nnön na coxën tsoñꞌen nnꞌan, ntsjö jñꞌoon na jndyaaꞌntyichenhanꞌ ngiohoꞌ. Yajoꞌ vi na jndë jnꞌman tsanvaꞌ, ncüaaꞌ nꞌonhoꞌ na vaa najndö na matsixuan nnon tsonnangue na nndëë ntsitꞌman tsꞌön nnꞌan jnan na nanꞌxuanhan. Joꞌ tso jon nnon tsꞌan na ntjein ngꞌeeꞌhin: —Cüa, quinaquintyjaꞌ, quitsintcüiꞌ tsueꞌ ndoꞌ cjaꞌ vaꞌ.
23457	MAT 9:9	Jnduiꞌ Jesús joꞌ, tja jon na tonnonchen. Joꞌ jndyiaaꞌ jon ja Mateo. Tomꞌan vꞌaa naijon na mꞌan nnꞌan na cotye sꞌon cüentaaꞌ gobiernon tsjoon Roma. Tso jon nnön: —Quindyotsijon ꞌuꞌ yo jñꞌoon na mancya. Ndoꞌ jntyꞌi tsꞌianꞌñeen, ndoꞌ tyjë yo nquii jon.
23459	MAT 9:11	Ndoꞌ joo nnꞌan tmaanꞌ fariseos, vi na jndë jntyꞌiahan na nndaꞌ sꞌaa jon, taxeeꞌhan ndëë nnꞌan na totsayꞌonhan yo jñꞌoon na toninncyaa Jesús, jnduehan ndëë nanꞌñeen: —¿Ndu na juu tsan na itsiꞌman ndëëhoꞌ icüaꞌ jon yo nnꞌan na cotye sꞌon ndoꞌ yo nnꞌan na cotjíꞌ cüenta na nanꞌxuanhan jnan tonnon Tyoꞌtsꞌon?
23460	MAT 9:12	Ndoꞌ vi na jndë jndyii Jesús na nndaꞌ conduehin, sinin jon jñꞌoon na itsijonhanꞌ juuhanꞌ ntyja ꞌnaan nanꞌñeen, itso jon: —Nnꞌan na tyiꞌvꞌi, tyiꞌicanhanꞌhin tsꞌan na ntsꞌaa nasihin. Majoꞌ nnꞌan vꞌi, joohan icanhanꞌhin tsꞌan na ntsꞌaa nasihin.
23461	MAT 9:13	Nquii Tyoꞌtsꞌon ntꞌue tsꞌon jon na cüaaꞌ nꞌonhoꞌ jñꞌoonva na itsohanꞌ: “Ja njon jndyi ntyji na ncꞌonhoꞌ na cüivengiohoꞌ nnꞌan, chichen na nnanꞌcueeꞌhoꞌ quiooꞌ na conanꞌtꞌmaanꞌhoꞌ ja yohanꞌ.” Ndoꞌ tsontyichen Jesús: —Quintꞌahoꞌ chaꞌxjen itsinin jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon na jndui: “Ja chito jndyö na macꞌën nnꞌan na contꞌa ntyja na ntꞌue tsꞌon Tyoꞌtsꞌon. Joo nnꞌan na nanꞌxuan jnan, jndyö na macꞌënhin na quintcüeꞌ nꞌonhan.”
23462	MAT 9:14	Nnꞌan na conanꞌjon jñꞌoon na toninncyaa Juan squehan na mꞌaan Jesús, taxeeꞌhan nnon jon: —Já yo nnꞌan tmaanꞌ fariseos cotyjë́ ꞌnan jndyuë́, majoꞌ joo nnꞌan na matsiꞌmanꞌ ndëë, tyiꞌcontꞌahan na nndaꞌ. ¿Ndu?
23463	MAT 9:15	Tꞌa Jesús, sinin jon ncüii jñꞌoon ndëë nanꞌñeen na itꞌuiihanꞌ ntyja ꞌnaanꞌ nquii jon, tso jon: —Nnꞌan na conanꞌjon yo nquii tsansꞌa na ngoco, ¿Aa ncꞌonhan na chjooꞌ nꞌonhan viochen xjen na conditꞌmaanꞌ na ninvaa mꞌaan tsanꞌñeen tyquiiꞌ ntꞌanhin? Tyiꞌxeꞌquintꞌahan na nndaꞌ. Majoꞌ ngüentyja xuee na ntjiꞌ nnꞌan juu tsanꞌñeen quityquiiꞌ ntꞌanhan. Juu xjenꞌñeen nnanꞌchjooꞌ nꞌonhan ndoꞌ ntyjehan ꞌnan jndyuehan.
23466	MAT 9:18	Ninvaa na itsinin Jesús jñꞌoonꞌñeen ndoꞌ ncüii tsꞌan juu tsjoonꞌñeen na conintquehin ntyja ꞌnaanꞌ vatsꞌon cüenta nnꞌan judíos, tyjeeꞌnon juu na mꞌaan Jesús. Tconxtye tsanꞌñeen nnon Jesús. Tso jon: —Quichenviꞌ tueꞌ yuscu chjo jnda, majoꞌ xe na aa ntsaꞌ vi nayaꞌñeen na ncjaꞌ quityioꞌ ntꞌöꞌ cjooꞌ juu, yajoꞌ ngüandoꞌ nndaꞌ juu.
23470	MAT 9:22	Ndoꞌ nquii Jesús, tequen jon, jndyiaaꞌ jon nnon tsanscuꞌñeen. Tso jon nnon juu: —ꞌUꞌ jnda, cyonꞌ na tꞌman tsonꞌ. Ngꞌe na vantyja tsonꞌ ja, joꞌ na jndë jnꞌmanꞌ. Ndoꞌ majuuto xjenꞌñeen ntjo ya ntcüeꞌhin.
23472	MAT 9:24	Tso jon ndëëhin: —Cüa, quinduiꞌhoꞌ ntjoohin, yuscu chjovahin, chito aa tueꞌ juu, veꞌ itso juu. Majoꞌ jnanꞌcüejnaanꞌhin jon, veꞌ toncohin ngꞌe nndaꞌ tso jon.
23475	MAT 9:27	Xjen na jnduiꞌ Jesús vꞌaaꞌñeen, tentyja ve nnꞌan nchjan toxenꞌ jon. Tonanꞌxuaahan, jnduehan: —ꞌUꞌ ta na condui ꞌuꞌ tsjan David na jndyocahanꞌ, cꞌonꞌ na ntyꞌia rö́ ntyjiꞌ.
23476	MAT 9:28	Ndoꞌ vi na jndë tëqueeꞌ jon quityquiiꞌ vꞌaa, jnanꞌndyooꞌhin na mꞌaan jon. Taxeeꞌ jon ndëëhin: —¿Aa vantyja nꞌonhoꞌ na nndëë nninncya na njntyꞌia nndaꞌhoꞌ? Tꞌahan, jnduehan: —Ta, vantyja nꞌö́n.
23477	MAT 9:29	Ngue ro jñoon ntꞌö jon tëndëëhin, ndoꞌ tso jon ndëëhin: —Quindui chaꞌxjen na vantyja nꞌonhoꞌ.
23481	MAT 9:33	Ndoꞌ vi na jndë tjiꞌ Jesús jndyetyiaꞌñeen quiiꞌ tsꞌon tsanꞌñeen, tyeꞌ tsinin juu. Ndoꞌ nnꞌan na jntyꞌia na tui na nndaꞌ, tyuehin ndoꞌ tomꞌanhan na neinhin. Jnduehan: —Jaa nnꞌan Israel, minꞌjon tacojntyꞌia na ntsꞌaa tsꞌan cüii tsꞌian tꞌman chaꞌ juu ꞌnan na sꞌaa Jesús ndöꞌ.
23482	MAT 9:34	Majoꞌ jnanꞌcüejnaanꞌ nnꞌan fariseos jon. Jnduehan: —Veꞌ ntyja ꞌnaanꞌ juu najndei na itsixuan nquii juu na conditque ndëë tsoñꞌen yotyia, joꞌ na condëë icüjiꞌ tsanvaꞌ yotyia quityquiiꞌ nꞌon nnꞌan.
23485	MAT 9:37	Ndoꞌ taꞌ jon na itsiꞌman jon na jndye nnꞌan mꞌan na ndyehan jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon, majoꞌ nnꞌan na nnanꞌneinhinhanꞌ ndëëhan, tyiꞌjndyehan. Ndëë joo nnꞌan na totsayꞌon yo jñꞌoon na toninncyaa jon, sinin jon jñꞌoon na sijonhanꞌ juuhanꞌ yo juu nanꞌñeen. Tso jon: —Jñꞌoon na mayuuꞌ jndye jndyi ntjon na tueꞌ, majoꞌ tyiꞌjndye nanntjon mꞌan na ntyjehanꞌ.
23491	MAT 10:5	Ndoꞌ ndö vaa tsꞌian na tꞌua Jesús ndë́ na nchoꞌve já na tji jon, tso jon: —Tyiꞌntsaqueꞌhoꞌ quiiꞌ ntꞌan nnꞌan na chito conduihan ntyjë nnꞌan judíos, ndoꞌ min tyiꞌntsaqueꞌhoꞌ njoon na mꞌan nnꞌan ndyuaa Samaria.
23531	MAT 11:3	Jndue nanꞌñeen nnon jon: —¿Aa condui ꞌuꞌ nquii jon na tso jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon na nndyo jon nnon tsonnangue, oo aa ngüentꞌö́ na ncüjeeꞌ cüiichen tsꞌan?
23560	MAT 12:2	Majoꞌ joo nnꞌan tmaanꞌ fariseos, xjen na jntyꞌiahan na jntꞌá na nndaꞌ, jnduehan nnon Jesús: —ꞌUꞌ tsꞌan, quenꞌ cüenta, joo nnꞌan na tquenꞌ na quinanꞌjonhan yo tsꞌian ꞌnanꞌ, contꞌahin ꞌnan na tyiꞌquichuhanꞌ na ntsꞌaa tsꞌan juu xuee na cotaꞌjndyëëhë.
23561	MAT 12:3	Ndoꞌ tꞌa jon jndyuehan, itso jon: —ꞌOꞌ jeꞌquitsꞌaahanꞌ na tyiꞌconanꞌjnꞌaanhoꞌ jñꞌoon nchu vaa ꞌnan sꞌaa David yo nnꞌan na tomꞌan yohin juu xjen na tꞌonhan na ninjndoꞌhan. Majoꞌ ꞌoꞌ tyiꞌconanꞌngꞌehoꞌ ntyja ꞌnaanꞌ na sꞌaa jon na nndaꞌ.
23568	MAT 12:10	Ndoꞌ joꞌ mꞌaan cüii tsansꞌa na tëtei ntꞌö. Ndoꞌ nnꞌan fariseos na mꞌanhin juu vatsꞌonꞌñeen, tojntꞌuehin nchu vaa nntꞌahan chaꞌ na nndëë ntjiꞌhan jñꞌoon cjooꞌ Jesús. Taꞌxeeꞌhan nnon jon: —Juu xuee na cotaꞌjndyëëhë, ¿Aa vanaan na ntsinꞌman tsꞌan tsanviiꞌ, ndoꞌ aa tyiꞌcüanaan?
23569	MAT 12:11	Ndoꞌ joꞌ sentcüeꞌ Jesús jñꞌoon ndëëhan, itso jon: —Ndoꞌ ncüii nquehoꞌ, xe na aa mꞌaan quitsman tsjuenꞌ, ndoꞌ ngioo oꞌ quityquiiꞌ cüii tsueꞌ, mancüiixjen cje ngacüjiꞌ juu choꞌñeen min na aa juu xuee na cotaꞌjndyëëhë.
23571	MAT 12:13	Ndoꞌ itso jon nnon juu tsanviiꞌñeen: —Quitsindiuꞌ ntꞌöꞌ. Ndoꞌ sindiuu juu ntꞌö. Joꞌ maninñoonꞌ ntjo yahanꞌ chaꞌxjen cüiichen ntyja.
23581	MAT 12:23	Ndoꞌ tsoñꞌen nnꞌan na jntyꞌia na tui na nndaꞌ, tëveeꞌ jndyi ngiohan, taxeeꞌhan: —¿Aa ntsꞌaahanꞌ na juu tsanvaꞌ conduihin nquii jon na cominntꞌö na ncüjeeꞌ na nnduihin tsjan David na jndyocahanꞌ?
23582	MAT 12:24	Majoꞌ nnꞌan fariseos jeꞌ, xjen na jndyehan na nndaꞌ vaa jñꞌoon conanꞌnein nanꞌñeen, jnduehan: —Tsanvaꞌ itsixuan juu naijndei ntyja ꞌnaanꞌ Beelzebú, nquii yutyia tque. Veꞌ joꞌ condëë icüjiꞌ juu yutyia yo nanjndyi quiiꞌ nꞌon nnꞌan.
23583	MAT 12:25	Ndoꞌ taaꞌ tsꞌon Jesús na nndaꞌ vaa conanꞌtiuhan. Tso jon ndëëhan: —Ncüii cüii gobiernon na cotꞌiooꞌ nnꞌan na conanꞌjon tsꞌian na itsꞌaa jon, nndyuiiꞌ ntyja ꞌnaanꞌ jon. Ndoꞌ mantyi nnꞌan ninncüii tsjoon oo nque nnꞌan na ninncüii vꞌaa, xe na aa conanꞌntjaꞌhan yo ntyjehan, majndaꞌ na icꞌonhanꞌhin. Ndoꞌ na nndaꞌ, conanꞌtyuiiꞌ nquehin.
23596	MAT 12:38	Juu xjenꞌñeen vendye nnꞌan fariseos yo nnꞌan na conanꞌman nchu vaa itsiquindyi jñꞌoon na tquen Moisés jnduehan nnon Jesús: —Nndaꞌ ta, ꞌuꞌ na matsiꞌmanꞌ ndëë nnꞌan ntyja ꞌnaanꞌ Tyoꞌtsꞌon, ntꞌue nnꞌö́n na quitsaꞌ chjo cüii nnon tsꞌian na njntyꞌiá na tyiꞌjeꞌquindëë nduihanꞌ yo najndei nquii tsꞌan.
23597	MAT 12:39	Majoꞌ tꞌa Jesús, itso jon ndëëhan: —Nnꞌan na mꞌan nein, tyia jndyi nnꞌanhan, jndë jntyꞌehan Tyoꞌtsꞌon, itsijonhanꞌ ntyja ꞌnaanhin chaꞌna tsꞌan na jndë jntyꞌii juu scuuꞌ oo saaꞌ. Veꞌ ngꞌe na nndaꞌ nanꞌxuanhan, cotanhan na njntyꞌiahan cüii jnꞌaan tꞌman chaꞌ ncüaaꞌ nꞌonhan nin tsꞌan condui ja. Majoꞌ tajeꞌncya juu ꞌnan na cotanhan. Xiaꞌntyi njntyꞌiahan cüii na itsijonhanꞌ chaꞌna juu ꞌnan na tenon Jonás.
23605	MAT 12:47	Ndoꞌ siquindyii cüii tsꞌan Jesús, itso juu nnon jon: —Nndaꞌ ta, juu ꞌndyoꞌhoꞌ yo maninꞌntyꞌiuꞌhinꞌ, mꞌanhan chꞌen na ninꞌquinanꞌneinhan yo ꞌuꞌ.
23606	MAT 12:48	Majoꞌ sintcüeꞌ jon jñꞌoon nnon tsanꞌñeen, tso jon: —Quindyiꞌ ntsjö nnonꞌ, ¿Nin tsꞌan na condui ndyö ndoꞌ ninꞌntyjö ncö?
23607	MAT 12:49	Yajoꞌ siꞌman jon ntꞌö jon ndëë nnꞌan na tqueenꞌ jon na quitsayꞌonhan jñꞌoon yo jon, itso jon: —Nanmin conduihan ndyö ndoꞌ yo ntyjö.
23611	MAT 13:3	Ndoꞌ taꞌ jon na jndye jñꞌoon totsiꞌman jon ndëëhan yo jñꞌoon na tyiꞌquitso nquiiꞌ jon nchu vaa na itsiquindyihanꞌ. Tso jon: —Tomꞌaan cüii tsꞌan na totsꞌaa juu tsꞌian jndëë. Tja tsanꞌñeen, tëquitscyaa juu ntquen trigo.
23618	MAT 13:10	Nnꞌan na tqueenꞌ Jesús na quitsayꞌonhan yo jñꞌoon na toninncyaa jon, jnanꞌndyooꞌhan mꞌaan jon. Taꞌxeeꞌhan nnon jon: —Joo jñꞌoon na matsininꞌ ndëë nnꞌan, veꞌ jñꞌoon na tyiꞌquitsuꞌ nquiꞌhanꞌ. ¿Ndu na nndaꞌ vaa na matsininꞌ ndëëhan?
23619	MAT 13:11	Tꞌa jon jndyuehan: —Ndëë ꞌoꞌ incyaa Tyoꞌtsꞌon na cüaaꞌ nꞌonhoꞌ juu jñꞌoon na tyíꞌcotsiꞌman jonhanꞌ na toxenꞌchen nchu vaa na ityeꞌntjon jon nnꞌan ntyja na cotsamꞌanhan. Majoꞌ ndëë minꞌndyechenhan tatyincyaa jon na ncüaaꞌ nꞌonhinhanꞌ.
23632	MAT 13:24	Ndoꞌ sinin Jesús cüiichen jñꞌoon na tyiꞌquitso nquiiꞌ jonhanꞌ. Tso jon ndëëhan: —Ntyja na ityentjon Tyoꞌtsꞌon nnꞌan, itsijonhanꞌ juuhanꞌ chaꞌna cüii tsꞌan na tja juu na vaa tyuaaꞌ ꞌnaanꞌ juu, tjaquitscyaa juu ntquen tsjan ꞌnan ya.
23639	MAT 13:31	Mantyi sininntyichen Jesús jñꞌoon na tyiꞌquitso nquiiꞌ jon nin ꞌnan itsiquindyihanꞌ. Jñꞌoonꞌñeen itsiꞌmanhanꞌ na ndijndyentyi nnꞌan na ityentjon Tyoꞌtsꞌonhin juu na cotsamꞌanhan. Tso jon: —Juu na ityentjon Tyoꞌtsꞌon nnꞌan ntyja na cotsamꞌanhan, itsijonhanꞌ juuhanꞌ chaꞌna ncüii ntqueenꞌ mostaza na tëquinonꞌ tsꞌanhanꞌ quityquiiꞌ teon ꞌnaanꞌ jon.
23641	MAT 13:33	Ndoꞌ mantyi sinin Jesús ncüiichen jñꞌoon na tyiꞌquitsiꞌman nquiiꞌ jon nin tsiquindyihanꞌ. Itso jon: —Juu na ityeꞌntjon Tyoꞌtsꞌon nnꞌan, itsijonhanꞌ juuhanꞌ chaꞌvijon tsquentë na sitjonꞌ cüii tsanscu quityquiiꞌ ndye kilo jndë tyooꞌ. Ndoꞌ juu tsquentëꞌñeen tsiquindëhanꞌ ninvaa tsquen tyooꞌñeen.
23644	MAT 13:36	Joo nnꞌan na jndye jndyiꞌhin, vi na jndë jñon Jesús joohan na cꞌo ntcüeꞌhan, yajoꞌ tëqueeꞌ jon quiiꞌ vꞌaa. Ndoꞌ já nnꞌan na cotsayꞌö́n yo jñꞌoon na toninncyaa jon, jnanꞌndyooꞌ já nnon jon, jnduë́: —Juu jñꞌoon na tyiꞌquitso nquiiꞌhanꞌ ntyja ꞌnaanꞌ ntqueenꞌ jndë mañoon na tꞌonhanꞌ quiiꞌ ntjon ya, quitsuꞌ ndë́, ¿Nin ꞌnan itsiquindyihanꞌ?
23645	MAT 13:37	Tꞌa jon jndyuë́, itso jon: —Nquii tsꞌan na tëquitscyaa ntquen tsjan ya, ja condui juu tsanꞌñeen, ncö tsansꞌa na iꞌua Tyoꞌtsꞌon tsꞌian nnön na coxën tsoñꞌen nnꞌan.
23659	MAT 13:51	Jndë joꞌ taxeeꞌ Jesús ndë́ já nnꞌan na tqueenꞌ jon na quitsayꞌö́n yo jñꞌoon na toninncyaa jon, tso jon: —¿Aa covaaꞌ nꞌonhoꞌ tsoñꞌen jñꞌoonminꞌ? Tꞌá, jnduë́ nnon jon: —Covaaꞌ nꞌö́nhanꞌ, ta.
23660	MAT 13:52	Ngꞌe joꞌ itso jon ndë́: —Covaaꞌ nꞌonhoꞌ nin ꞌnan conanꞌquindyi joo jñꞌoon na tyiꞌquitsjö ncꞌihanꞌ. Matsjö ndëëhoꞌ, tyincüii ncüii tsꞌan na jndë taaꞌ tsꞌon nchu vaa itsiꞌman juu jñꞌoon na tquen Moisés ndoꞌ yo ntyja ꞌnaanꞌ juu na coꞌxen Tyoꞌtsꞌon nnꞌan, itsijonhanꞌ juu tsanꞌñeen chaꞌvijon tsꞌan na conintque cüii vꞌaa. Covijntꞌuehin ꞌnan ndyo na nachu jon, ndoꞌ mantyi tsixoncüi jon ꞌnan xco na nninjntꞌuehin. Ndoꞌ na nndaꞌ, minꞌcya ro xjen na icanhanꞌ na nninjntꞌuehin cüiihanꞌ, vaa cjehanꞌ.
23662	MAT 13:54	Tantcüeꞌ jon ndyuaa tsjoon yuu jon na taquehin. Taꞌ jon totsiꞌman jon quiiꞌ vatsꞌon tsjoonꞌñeen. Ndoꞌ tsochen nanꞌñeen vacue tomꞌaanꞌ nꞌonhan ntyja ꞌnaan jñꞌoon na toninncyaa jon. Jnduehan: —Tsanvaꞌ, ¿Nin ꞌnan sꞌaa juu na jndaꞌ jndyi xquen juu? Juu najndei na condëë itsꞌaa juu tsꞌian tꞌmanminꞌ na cojntyꞌia, ¿Yuu tyꞌoon juu najndeiꞌñeen?
23665	MAT 13:57	Mangꞌe joꞌ ndincyaahanꞌ na ngantyja nꞌonhan Jesús. Majoꞌ tso jon ndëëhan: —Minyuuchen na vja tsꞌan na incyaa jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon, mancüiixjen contꞌa nnꞌan na njonhin. Majoꞌ nque nnꞌan ndyuaaꞌ tsjoonꞌ juu yo nnꞌan chuuꞌhin, joo nanꞌñeen tyiꞌquintꞌahan na njonhin.
23668	MAT 14:2	Tso Herodes ndëë nnꞌan na cotsantyja yo tsꞌian na conduihin: —Tsanvaꞌ majuu Juanhin, tsan na totsiquindëëꞌ nnꞌan. Jndë vandoꞌ xco jon na tomꞌaan jon na tsꞌoohin. Mangꞌe na nndaꞌ, covityiꞌncyooꞌ tsꞌian tꞌmanminꞌ na itsꞌaa jon.
23674	MAT 14:8	Ndoꞌ ngꞌe na nndaꞌ, juu yuscundyuaꞌñeen, tyiiꞌ ndyee juu jñꞌoon nnon juu na can juu xquen Juan. Ndoꞌ tso juu nnon Herodes: —Ndö vaa ꞌnan na ntꞌue tsꞌön. Ncyaꞌ ndöhin cüii xio na ñjon xquen Juan, nquii tsan na itsiquindëëꞌ nnꞌan.
23681	MAT 14:15	Ndoꞌ xjen na vi vaninnton chjo, já nnꞌan na totsayꞌö́n yo jñꞌoon na toninncyaa jon, santyjáꞌ nnon jon. Jnduë́: —Nanein jndë tman ndoꞌ ntjoohin quiiꞌ jndëëhanꞌ. Mangꞌe joꞌ quijñonꞌ nanminꞌ, na cꞌohan njoon quijndë na nnanꞌjndahan ꞌnan ntcüaꞌhan.
23682	MAT 14:16	Majoꞌ sintcüeꞌ Jesús jñꞌoon ndë́: —Min tyiꞌicanhanꞌ na ncꞌohan, ꞌoꞌ ncyahoꞌ na ntcüaꞌhan.
23683	MAT 14:17	Joꞌ jnduë́ nnon jon: —Ninxiaꞌntyi ꞌon tanꞌ tyooꞌ yꞌö́n yo ve quitscaa.
23684	MAT 14:18	Tso jon ndë́: —Quindyoyꞌonhoꞌhanꞌ ntjoohin.
23692	MAT 14:26	Ya na jntyꞌiá na ndyoca jon nnon ndaandue, tyuë́ jndyí, jnanꞌxuá quityuë́, jnduë́: —ꞌOꞌ ntyjë, ncüaanꞌ tsꞌoo ndöꞌ.
23693	MAT 14:27	Majoꞌ ninꞌñoonꞌ tꞌman Jesús já. Itso jon ndë́: —Quinanꞌxuanhoꞌ ñuaanhoꞌ, tyiꞌndyuehoꞌ ngꞌe maja ndö.
23694	MAT 14:28	Ndoꞌ Pedro jeꞌ, tꞌa jon ꞌndyo Jesús: —Ta, xe na aa mayuuꞌ na ncuꞌ, quitsuꞌ na ncjöca nnon ndaatioo na ncjöquitjon ja ꞌuꞌ.
23695	MAT 14:29	Tso Jesús: —Quindyoꞌ. Ndoꞌ jnduiꞌ Pedro quityquiiꞌ juu vꞌaandaaꞌñeen. Taꞌ jon na taca jon nnon ndaatioo na taquitjonhin Jesús.
23696	MAT 14:30	Majoꞌ xjen na jndyiaaꞌ jon na jndei jndyi mꞌaan jndye, jndyo ncüii na sityꞌuehanꞌhin, tyeꞌ nchjehanꞌhin quityquiiꞌ ndaaꞌñeen. Joꞌ sixuaa jon, tso jon: —Ta, cüjiꞌ ja quityquiiꞌ na toncuuꞌvahin.
23697	MAT 14:31	Ndoꞌ ninꞌñoonꞌ tꞌuii Jesús ntꞌö juu, ndoꞌ tso jon nnon juu: —Icanhanꞌ na cantyjantyichen tsonꞌ. ¿Ndu na ve vaa sitiuꞌ?
23699	MAT 14:33	Ngꞌe na nndaꞌ, já na mancüiixjen ñjö́n quityquiiꞌ vꞌaandaaꞌhin, tonquityë́ na tonnon Jesús. Tonanꞌtꞌmánꞌhin. Jnduë́ nnon jon: —ꞌUꞌ mayuuꞌ condui ꞌuꞌ Jnda nquii Tyoꞌtsꞌon.
23704	MAT 15:2	—¿Ndu na joo nnꞌan na conanꞌjon jñꞌoon na mancyaꞌ, tyiꞌquitangueeꞌhan joo jñꞌoon na tquen ndochiihi? Ngꞌe nnꞌan ꞌnanꞌ tyiꞌquinanꞌquindëhan juu jñꞌoon na iquenhanꞌ xjen jaa na quituan nduë vitjachen na ntcüꞌa.
23705	MAT 15:3	Ndoꞌ sentcüeꞌ Jesús jñꞌoon ndëëhan, tso jon: —Ndoꞌ mantyi ꞌoꞌ, ¿Ndu na tyiꞌquitaꞌngueeꞌhoꞌ jñꞌoon na tso Tyoꞌtsꞌon na icoꞌxenhanꞌ veꞌ na ninꞌquitsantyjahoꞌ jñꞌoon na tquen ndochiihi?
23712	MAT 15:10	Jndë joꞌ tꞌman Jesús nnꞌan na jndye jndyiꞌhin na quinanꞌndyooꞌhan na mꞌaan jon. Tso jon ndëëhan: —Quindyehoꞌ jñꞌoon na ntsjö ndoꞌ cüaaꞌ nꞌonhoꞌhanꞌ:
23714	MAT 15:12	Ndoꞌ já nnꞌan na tqueenꞌ Jesús na quitsayꞌö́n yo jñꞌoon na toninncyaa jon, santyjáꞌ nnon jon, jnduë́ nnon jon: —¿Aa nchjiꞌ na juu jñꞌoon sininꞌ ndöꞌ, siꞌndaaꞌhanꞌ ngio nnꞌan fariseosꞌñeen?
23715	MAT 15:13	Joꞌ sintcüeꞌ jon jñꞌoon ndë́ na tyiꞌquitso nquiiꞌ jonhanꞌ, itso jon: —Nquii Tyëhöꞌ na mꞌaan quiñoonꞌndue, ncüii cüii nnon ntjon na chito jon jnonꞌhanꞌ, nque jonhanꞌ xen nchꞌiooꞌchenhanꞌ.
23717	MAT 15:15	Ndoꞌ joꞌ tso Pedro nnon Jesús, tso juu: —Quitsiꞌmanꞌ chjo ndë́ nin ninꞌquitsiquindyi juu jñꞌoonvaꞌ na tyiꞌquitso nquiiꞌhan.
23718	MAT 15:16	Sintcüeꞌ Jesús jñꞌoon, itso jon: —¿Aa min ꞌoꞌ ndicüaaꞌ nꞌonhoꞌhanꞌ?
23724	MAT 15:22	Ndoꞌ cüii tsanscu tsjan nnꞌan cananita na mꞌaan ya juu ndyuaaꞌñeen, tëtsindyooꞌhin na mꞌaan Jesús, jndei sixuaa juu nnon jon, itso juu: —Nndaꞌ ta na condui ꞌuꞌ tsjan David na jndyocahanꞌ, cyonꞌ na ntyꞌia rö nchjiꞌ. Juu yuscu chjo jnda, ji vaa jndyi iquenon juu na mꞌaan jndyetyia quiiꞌ tsꞌon juu.
23725	MAT 15:23	Majoꞌ tajñꞌoon tꞌa Jesús. Joꞌ jnanꞌndyooꞌ já nnon jon, jnduë́: —Cüa, quijñonꞌ tsanscuvaꞌ, ngꞌe itscüëtëꞌ jon já na ndyotsixuaa jon toncꞌën.