23229	MAT 1:16	Aabéhjáa Jacóóbó tsɨ́ɨ́mavá Jotséeke Maaríá tajɨ́ɨ íjcyáábeke. Aanéhjáa diille Maaríá tsɨ́ɨ́mavá Jetsóoke, ‘Pájtyetétsoóbe’ nééiyóné ‘Críjtoó’ némeííbyeke.
23230	MAT 1:17	Éhduméhjáa Jetsóó ɨhdé múnáaúvu. Diibyéhjáa muurá Aavaráaúvú tsɨ́ɨ́mavá tsáápiíkye. Aabéhjáa dsɨ́jɨ́vénetu dííbyé hajchíyéjuco cámaavéné éhnííñevu. Aabéhjáa idyé dsɨ́jɨ́vénetu dííbyé hajchíyéjuco cámaavéne. Ehdúhjáa icyóhbodu ‘camácámá’ llíyaatéhijcyámé 14-ihjyúvá Dabíiúvuke ditye tsɨ́ɨ́mávanévújuco. Áábeúvudítyúhjáa idyé llíyaatéhijcyámé téhdunéré 14-ijyúva. Áijyúhjáa diityéké Babiróónía múnaa méénujcátsítyu ityáhjámeke tsajtyé íiiñújɨvu. Téijyútúhjáa idyé ditye llíyaatéhijcyáné téhdunéré 14-ijyúvá úújeténáa Críjtoréjuco tsɨ́ɨ́mávámeíñe.
23233	MAT 1:20	Ááneríhjyáa dibye ɨ́tsámeíhíjcyánáa níjkyéjɨ múnáajpi ityúwá pañe dííbyedívú bóhówááveebe nééhií: —Jótsej, Dabíiúvú tsɨɨménémúhaabe u íjcyaábej, tsá muhdú u ɨ́jtsámeíityú dítyáába íjcyáille Maaríadítyu. Tsá muurá dille éévane ímityúné íjcyatúne. Muurá ihdyu Píívyéébere Íapííchoj tééveri pícyoone éévalle. Ahdícyane ihdyu wa duucu dííllekej.
23235	MAT 1:22	Ahdújucóhjáa dibye ipyééne díílleke újcujéné ihjyávu. Áállekéhjáa tsá dibye dómájcotú dille tsɨ́ɨ́mávátúné hajchóta. Aanéhjáa tsúúca dille tsɨ́ɨ́máváábeke meménuube Jetsóodívu. Ehdúhjáa pajtyéné Píívyéébe íhjyú uubálle múnáájpij tééveri íllu néhdújuco: Wájpiikye úújétúné badsɨ́jcaja éévaáhi. Aane tsɨ́ɨ́máváille wájpiíkye. Áábe mémei Emanoée, ‘íjcyaabe Píívyéébe méémaá’ nééiyóne. Ehdúhjáa Píívyéébe íhjyú uubálle múnáájpij tééveri néhdújuco tene pájtyene.
23240	MAT 2:2	Aaméhjáa técoomí múnáake nééhií: —¿Kiá diibye éhneva jodíómú avyéjuube íjcyáííbyeke tsáápille tsɨ́ɨ́mávaábe? Muurá íñe nuhba tsáhícyánéjcuri muha meíjcyame máájtyumɨ́ tsúúca dibye íjcyane úúbálléné mɨɨcúrúwake. Áánéllii muha metsáá dííbyeke medúúruváváme.
23243	MAT 2:5	Áánélliihyéhjáa néémeé: —Beréevu Jodéá iiñújɨri íjcyácoomívu. Íllúhjáa muurá Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpi caatúnúhi:
23246	MAT 2:8	Átsihdyúhjáa teene Beréevu iwállóómeke neébe: —Cána mepééne ímíñeúvú méwaajácute diibye tsɨ́ɨ́méneke. Aane ámuha dííbyeke maájtyúmɨ́cooca oke méúúbálleco téhdure o dúúrúvaté dííbyeke.
23251	MAT 2:13	Aaméhjáa tsúúca íiiñújɨvu óómíñe déjuvu idyé tsiiñe níjkyéjɨ múnáajpi Jotséedívú ityúwá pañe íbóhówáávéne néé dííbyeke: —Maájkyéne méumɨ́vá dítyáábá nííhyoma Ejíhtó iiñújɨvu. Aame ámuha méíjcyaá téhulle ámúhakye o nééné hajchóta. Muurá Heróódé néhcoó aadi tsɨ́ɨ́ménéwúuke ɨdsɨ́jɨ́vétsoki.
23257	MAT 2:19	Aanéhjáa diibye Heróódé tsúúca dsɨ́jɨ́vénéllii níjkyéjɨ múnáajpi tsiiñe Ejíhtovu Jotséedívú ityúwá pañe ibóhówáávéne nééhií: —Maájkyéne wa meóómí ámuha ijraéémú iiñújɨvu. Tsúúca dsɨ́jɨvémé tsɨ́ɨ́ménéwúukée dsɨ́jɨ́vétsóllehíjcyáme.
23263	MAT 3:2	Íllúhjáa úwáábohíjcyaábe: —Méɨhvéjtsó ímítyú ámuha meícyahíjcyáne. Ááne ámúhá ɨ́jtsaméí mécápayóóvé ɨ́mɨánejcúvuréjuco. Muurá níjkyéjɨri íjcyaabe Píívyéébe íavyéjúejte meíjcya meke újcuíñé tsúúca méhdivu pɨɨhɨ́jucóóhií.
23264	MAT 3:3	Diibyéhjáa Jóáádityu Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpi Itsaíá nééhií: Méllééboó ɨ́ɨ́néubárá píívyétúné iiñújɨri íjcyaabe keeváwu íllu úwaabóne: “Méímibáávyé ímítyú ámuha meícyahíjcyánetu tsaímíyéjuco ámuha meíjcyámeke Ávyéjuube iájtyumɨ́vaki.”
23268	MAT 3:7	Áijyúhjáa tétsihyi mítyame paritséó imyémé íjcyáha múnáama, tsadotséó imyémé íjcyáha múnaa íjcyame idyé imíllerá téhdure itsójtsótsámeíñé peecútére. Árómekéhjáa íllure tsɨjpájuúbe. Neebéhjápeé: —Ávyeta ámuha ííñimyémúeméjté meíjcyámeke ¿múha ámúhakye néé peecútéré ámuha teene meméénúneri mepájtyetéiyóné Píívyéébe meke méimítyuháñé hallútú ɨ́cúbáhraíñé méúmɨ́wari íjcyánetu?
23270	MAT 3:9	Tsá múu néétune: “Muha muurá Aavaráaúvúj tsɨɨménémúhaabe meíjcyámeke tsá ɨɨná múúhakye pajtyéityúne.” Tsá múu ehdu íhjyúvatúne. Muurá íñe néwayúúné íjcyárónetu Píívyéébe ípívyéjtsóiyá tsíjtyeke Aavaráaúvúj tsɨɨménémúháábeke.
23275	MAT 3:14	Árónáacáhjáa Jóáa néé dííbyeke: —¿Aca muhdú cáábyerá uke ó tsójtsoó oke u tsójtsóíyóóbeke?
23276	MAT 3:15	Árónáacáhjáa neebe dííbyeke: —Árónáa ihdyu ú méénuú tehdu Píívyéébé ímillédújuco. Ehdúhjáa dibye néénéllii Jóáa tsojtsó dííbyeke.
23278	MAT 3:17	Áánáacáhjáa idyé téhullétúré cáámetu Píívyéébe nééhií: —Áánu Hájchíwúuke o wájyúúbedi mítyane ó imíjyúúhií.
23281	MAT 4:3	Áábekéhjáa Naavéné imújtátsóro nééhií: —Bo ɨ́mɨááné Píívyéébé Hajchi u íjcyáhajchíí íu nééwáyutu pááaho dípívyéjtsóne majchoj.
23282	MAT 4:4	Árónáacáhjáa neebe dííbyeke: —Muurá Píívyéébé waajácúháámɨtu nééneé: “Tsá apááñéré májchó tájpí meíjcyatúne. Muurá téhdure Píívyéébe meke néhdu meíjcyame tééne tájpí méijcyáhi.”
23284	MAT 4:6	Átsihvúhjáa idyé neebe dííbyeke: —Áyu cána ɨ́mɨááné Píívyéébé Hajchi u íjcyáhajchíí íchihdyu cátsiñíívyé baavújuco. Muurá dííbyé waajácúháámɨtu nééneé: Píívyéébe wálloó níjkyéjɨ múnáake uke ditye ityéhme ɨɨná uke ipájtyétuki. Aabe tsá ɨ́ɨ́néúbatú u wápújúúvéityúne.
23285	MAT 4:7	Ehdúhjáa Naavéné néérónáa idyé Jetsóó néé dííbyeke: —Téhdure muurá nééne dííbyé waajácúháámɨtu: “Tsá Máavyéjuube Píívyéébeke memáváríjchóityúne.”
23287	MAT 4:9	Áánemáhjáa neébe: —Páneevúré íñeevu uke ó ájcuú u mɨ́móúúvéne oke u dúúrúváhajchííjyu.
23288	MAT 4:10	Áánélliihyéhjáa Jetsóó dííbyeke nééhií: —Dɨ́hne óhdityu, Náve Naavénej. Muurá Píívyéébé waajácúháámɨtu nééneé: “Máavyéjuube Mépiivyéébekéré medúúrúváábeke méɨ́ɨ́cúvéiyáhi.”
23295	MAT 4:17	Aanéhjáa Jetsóó úwáábótujkénuube nééhií: —Méɨhvéjtso ímítyú ámuha meícyahíjcyáne. Ááne ámúhá ɨ́jtsaméí mécápayóóvé ɨ́mɨánejcúvuréjuco. Muurá tsúúca níjkyéjɨri íjcyaabe Píívyéébe íavyéjúejte íjcyáímyeke újcúíñe éévé úújetéhi. Ehdúhjáa Jetsóó úwáábótujkénuube nééhií.
23297	MAT 4:19	Áámútsikyéhjáa neébe: —Ookéréjuco meúráávye. Muurá íñe amómé lliiñája múnáajtétsí ámuhtsi meíjcyámútsikye ó pícyoó mɨ́amúnáakéréjuco Píívyéébedívú ámuhtsi meɨ́búwáávétsóíñé wákimyéivu.
23308	MAT 5:5	Maímijyu ditye íjcyane ‘mityáhmítyá’ néétume ímí tsaɨ́ɨ́buwáré ícyahíjcyáme. Píívyéébée diityéké iájcuíñé nééné iiñújɨ́ muurá diityé wáábyuta.
23316	MAT 5:13	Aame ííñújɨri ámuha méijcyá cánáámadu. Muurá teene cánááma iíímúnéllii meke pɨ́aabóhi. ¿Aca iíímútuca meke pɨ́áábóiyóne? Tsáhaá. Muurá tehdu tene nééca mewáágoóné mɨ́amúnaa ɨ́ɨ́teíñuhíjcyáiyáhi. Ahdu ámuha oke meúráávyénetu meɨ́hvetéhajchíí waagóojtéréjuco ámuha meíjcyaíñe.
23324	MAT 5:21	Muurá ámuha méwaajácú éíjyuúvúu ámúhá ɨhdé múnáaúvuke íllu némeíñe: “Tsá múu mɨ́amúnáake dsɨ́jɨ́vétsotúne. Muurá tehdu néémema ɨhnáhooíñé tene ímíbájchómeíñe.”
23330	MAT 5:27	Tsúúca muurá ámuha méwaajácú éhnéhjáa éíjyuúvú méɨhdé múnáaúvuke Píívyéébe íllu úwaabóne: “Tsá múu ihdícyámema dómácójcatsítyúne.”
23334	MAT 5:31	Áhdure muurá tsúúca ámuha méwaajácú ámúhá ɨhdé múnáaúvukée Píívyéébe Moitséeúvuj tééveri íllu úwaabóne: “Tsaapi múu méwakye ɨɨ́hvéjtsócooca díílleke ajcú teene úúbálléné waajácúhaamɨ́vu.”
23336	MAT 5:33	Áhdure idyé muurá ámuha méwaajácú éíjyuúvúu ámúhá ɨhdé múnáaúvuke Píívyéébe Moitséeúvuj tééveri íllu úwaabóne: “Tsane múu ɨ́mɨáánetúré imyéénuíñé Píívyéébe lléébónáa dííbye mémé idyómajcóné meenú muhdú iñéhdújuco.”
23337	MAT 5:34	Árónáa ámúhakye o néé téeméné ámuha meméénútuki. Tsá múu néétune: “Bo óvíi níjkyejɨ muhdú ijcyá o állíhajchííjyu.” Muurá Píívyéébé avyéjúré teéne.
23338	MAT 5:35	Áhdure tsá múu néétune: “Bo óvíi ííñujɨ muhdú ijcyá o állíhajchííjyu.” Muurá Píívyéébe éhnéré idyé teene ííñujɨ. Áhdure idyé tsá múu néétune: “Bo óvíi Jerotsaréé muhdú ijcyá o állíhajchííjyu.” Muurá Píívyéébe ɨ́htsútuube ávyéjuube íjcyáábe cóómíyé técoómi.
23339	MAT 5:36	Áhdure idyé díhñíwau íjcyáróutu tsá múu néétune: “Bo óvíi muhdú táhníwau ijcyá o állíhajchííjyu.” Muurá u nééjuri tsá tsájɨ́ubáré llíjcyáítyuró díhñíwácotu. Áhdure tsá tsájɨ́ubáré cúúvenúítyuró u nééjuri.
23340	MAT 5:37	Áánéllii múu ɨ́mɨáánéjuco íjcyane ápáhajchíí nééhií: “Éée ɨ́mɨááné tehdújuco teéne.” Áánetu ɨ́mɨááné íjcyatúné múu ápáhajchíí nééhií: “Tsáhaá tehdu néénejɨ́ɨ́vari.” Ehdu iíhjyuváné tsá múu éjkétsotú Píívyéébedítyu. Muurá tehdu meíhjyuváné Naavénedítyúré tsááhií.
23341	MAT 5:38	Áhdure muurá ámuha méwaajácú éíjyuúvúu ámúhá ɨhdé múnáaúvuke tsiiñe Píívyéébe Moitséeúvuj tééveri íllu úwaabóne: “Tsáápiikye íhyálluu tsijpi bóhdúcúúbé hálluu téhdure bóhdúcúúveéhi. Áhdure tsáápí ihwájɨ́ wápíyuúcúúbeéhjɨ́ wápíyúúveéhi.”
23344	MAT 5:41	Téhdure tsaate ámúhakye ‘múúhá pííchutátú múúhakye mépɨáábó wahájchotáwu’ néhajchíí múu tsajtyé diityémá ehnííñevújuco.
23346	MAT 5:43	Muurá ámuha méwaajácú mɨ́amúnaa íllu úwáábócatsíhijcyáne: “Uke wájyúmemáyé múu wajyújcatsíhi. Áánetu uke múnáátsohíjcyámeke tsá múu wájyutúne.”
23376	MAT 6:25	Ahdícyane ámúhakye o néé tééne tájpí ámuha meíjcyáneríyé meíjyácunútu majchoo, adoo, wájyamuu, íjcyáneri. ¿Aca páneere ɨɨná ámúhadi íjcyáne tájpí tsaímíyé ámuha méíjcyáiyáhi? Tsáhaá, muurá ijcyáné tsane tééne tájpí éhnííñevu ímí meíjcyane.
23378	MAT 6:27	¿Aca íjcyaabe tsaapi ámúhadítyú iiye éhnííñevu cáámenútsámeííyoóbe? Íjcyáábejɨ́ɨ́vari.
23382	MAT 6:31	Ehdu muurá páneere Píívyéébe tájpíyé ijcyáhi. Áánéllii tsá múu néétune: ¿Aca ɨɨná íñe mémájchoóhi? ¿Aca ɨ́ɨ́nemá íñe méwajyámú méújcuúhi? Tsá múu ehdu ɨ́jtsámeítyú Píívyéébe íjcyátúcoocájɨ́ɨ́vari.
23388	MAT 7:3	¿Aca ɨ́veekí ámuha méijyácunúhijcyá ámúhá nahbémú hálluúúné pañe wááhyéwuúné íjcyáneri ámúhá hálluúúné pañe úménebááné íjcyane wáájácúmeítyúme?
23389	MAT 7:4	Muura úménebááné ámúhá hálluúúné pañe íjcyame tsá ámúhá nahbémuke ámuha menééítyuróne: “Cána muha ámúhakye mebóhdo eene wááhyene ámúhá hálluúúné pañe íjcyane.”
23390	MAT 7:5	¡Ávyeta bañú múnaa ámuha meíjcyame pánehjɨ́dú ɨ́mɨáámeúvúdú ámuúha! Tujkénú méwaagóoméí eene úménebááné ámúhá hálluúúné pañe íjcyane botsíi ímí ámuha máájtyumɨ́mé mebóhdo teene wááhyene ámúhá nahbémú hálluúúné pañe íjcyane. Ehdu nééne tsá múu tsaate wahdɨ́ɨ́váné imítyúwu méénúneri íjyácunútú tsáijyu múu éhnííñevu ímityúné ámuha meméénuhíjcyáme.
23394	MAT 7:9	¿Aca ijcyámé tsaate ámúhadítyú ɨ́jtsɨɨméné majcho táúmeícyooca nééwayúvúré ájcúiyóme?
23395	MAT 7:10	Áhdure ¿aca amóóbeke tetsɨ táúmeíñáa ííñimyédívúré ájcúiyóme?
23407	MAT 7:22	Muurá muhdú mɨ́amúnaa ícyahíjcyáné ímíbájchómeícyooca mítyame oke avyéjuubévaá iíllityénemáye. Aame oke neéhi: “Ávyéjuúbej, muurá muha díuwááboju méúwáábohíjcyáhi. Aame dimyémeri muha méwáámíuhíjcyá naavémuke tsaaté pañétu. Ehdu muha dimyémeri méméénuhíjcyá méénúráítyúronéhjɨ.”
23408	MAT 7:23	Ehdu oke ditye néérónáa ó neé diityéke: “Íllure ámuha máallíhi. Keenéiyó ámúhakye o wáájacúne. Muurá ímityúné ámuha méícyahíjcyáhi. Aame meɨ́ɨ́né óhdityu.” Éhdure ó neé diityéke.
23416	MAT 8:2	Áánáacáa tsaapi íjpi chájááveebe dííbye éllevu itsááne dííbyé lliiñévú ɨmɨ́móúúvéne néé dííbyeke: —Ávyéjuúbej, ¿aca muhdúiyó teene oke u bóhɨɨtsóne?
23417	MAT 8:3	Áánélliihyée neébe: —Mu ihdyu tehdújucoj. Ehdúu néébere dííbyeke dócárájcóneri tsúúca bóhɨɨ́be.
23418	MAT 8:4	Áábekée neébe: —Tsáma tsaatéké dúúbálledí íñe muhdú u bóhɨɨ́ne. Tsapéhdúré llúúváábe éllevu pééne dííbyedívú dúhjétsámeítyeco. Ááne Moitséeúvúu néhdu Píívyéébeke tsíeméneri ú ɨ́ɨ́cúveé téénetu mɨ́amúnaa iwáájácu u bóhɨ́jucóóne. Ehdúu Jetsóó néé dííbyeke.
23420	MAT 8:6	Neebépeé: —Ávyéjuúbej, táúníu múnáajpi chémeebe ávyétá ɨhnáhó ɨ́cúbáhrámeíhi. Aabe tsáhájuco íjpi vááúmeítyúne.
23421	MAT 8:7	Áánélliihyée Jetsóó nééhií: —Cána bo o péé o bóhɨ́ɨ́tso dííbyeke.
23422	MAT 8:8	Áánélliihyée neébe: —Avyéjuúbej, muurá íñe tsíjtye múnáajpíyé o íjcyaabe ɨ́dátsó o néébe jávú tsá u ááhɨ́véítyuróne. Áánéllii ihdyu uke o néé íchihdyúré u íhjyúváné tujkéveri dibye ibóhɨɨ́ki. Muurá ó cáhcujtsó dibye bóhɨɨíñe.
23424	MAT 8:10	Ehdúu diibye tsodáhómú avyéjuube nééneri iúllévenútsihdyu neebe tétsihyi íjcyámeke: —Ɨ́mɨáánetúré o néé tsá muurá tsáápíubáré tamúnaa ijraéémudítyú cáhcújtsotú íñe áánu cáhcujtsódu.
23427	MAT 8:13	Ehdúu iñééné boonétú tsiiñe neebe diibye tsodáhómú avyéjúúbeke: —Áyu wa dipye dihjyávuj. Óvíi ihdyu u cáhcujtsódú íjcyane úúma díúníu múnáajpi bohɨ́ɨ́hií. Ehdúu Jetsóó nééné tujkéveríhjyáa tsúúca bóhɨɨ́be.
23431	MAT 8:17	Ehdúu Jetsóó méénuhíjcyá téijyu Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpíhjyáa Itsaíá íllu néhdújuco: “Dííbyere méhdityu páhduváré nééne chémeháñé waagóóhi.” Ehdúhjáa Itsaíá néhdújuco dibye méénuhíjcyáne.
23433	MAT 8:19	Áánáacáa tsaapi taúhbájú uwááboobe dííbye éllevu itsááne nééhií: —Uwááboóbej, ó imíllé úúmaye o péhijcyáné kiávú u péhullévújuco.
23434	MAT 8:20	Áánélliihyée Jetsóó néé dííbyeke: —Muurá iyámé óówamu íjcyarómé íhyéjúnema téhejújɨ́ pañe icyúwaki. Áhdure wahpéjté ijcyá icyúwáítsɨ́hjɨma. Áánetu muurá íñe Mɨ́amúnáájpidívúu o ípívyééveebe tsá tahjyáúbamáyé o íjcyatúne.
23435	MAT 8:21	Áijyúrée idyé tsaapi dííbye déjuri péhíjcyámedítyú néé dííbyeke: —Ávyéjuúbej, ói o péé llihíyo éllevu. Óvíi ihdyu múijyú óhdivu dsɨ́jɨ́veebe úúmayéjuco o úllehíjcyaki.
23436	MAT 8:22	Áárónáacáa Jetsóó néé dííbyeke: —Óvi ihdyu tsamééré ɨ́mɨájɨ́jtó úráávyetúmé cúúújcatsí ɨdsɨ́jɨ́vécoóca. Wa ihdyu ookéréjuco duráávyej.
23439	MAT 8:25	Áábekée muha ɨ́ɨ́cúi maákyéjtsóne menééhií: —¡Ávyéjuúbej, meke pájtyetétso! ¡Tsúúca mémájcánuúhi!
23440	MAT 8:26	Áánélliihyée neebe múúhakye: —¿Ɨ́ɨ́neríami ámuha méíllityé ayájú ɨhnáhóhajaj? ¡Tsáháikyéha ímí ámuha mecáhcújtsotú Píívyéébeke! Ehdúu múúhakye iñétsihdyu kííjyébama nohjɨ íjcyane úhbaabe tene ɨɨ́hvetéki. Ahdújucóo tene ɨ́hveténé dáíhañéréjuco.
23441	MAT 8:27	Ehdúu téijyu Jetsóó méénúneri muha meúllévenúne ménéjcatsíhi: —¿Muubáami aabye íjcyáábeke muhdú kííjyébama nújpacyo lleéboj?
23443	MAT 8:29	Aamútsíi Jetsóoke kévádijcyó ílluú: —¡Múhtsikye ihdyu pátsáríjcyodí Píívyéébé Hajchi u íjcyaábe! ¡Tsáhái muurá ɨ́cúbáhraméi éévé íjcyatúne!
23445	MAT 8:31	Áánélliihyée naavémú diityétsí pañe íjcyame Jetsóoke nééhií: —Múúhakye íjtyétsí pañétú u wáágóóhajchíí aatye méénímú pañévuréjuco muha meújcámeíiñe.
23446	MAT 8:32	Áánélliihyée neebe diityéke: —Wa ihdyu méújcaméí diityé pañévuj. Ahdújucóo ditye iíjchívyéne újcámeíñé diityé pañévuréjuco. Aamée únéú pañévú cáhtsíñibámé májcanúhi.
23450	MAT 9:2	Átsihyíi muha meíjcyánáa Jetsóo éllevu tsaate tsivá íjpi vááúmeítyúúbeke ɨ́ɨ́botári. Aamée dííbyeke cáhcujtsóné iwáájácúne dííbyeke ɨɨ́ɨ́téne neébe: —Llíhij, wa ílluréjuco dímijyúúvej. Muurá tsúúca úhdi o ɨ́dáátsóvéne díimítyú ó ábájɨɨvéjucóóhií. Ahdícyane tsáhájuco ɨɨná díhyallúrí íjcyájúcootúne.
23451	MAT 9:3	Ehdúu Jetsóó nééne tsaate taúhbájú uwáábojte illéébóne ɨ́ɨ́buwááné pañe nééhií: —¿Aca ɨ́veekí eene aabye ímityúné ihjyúvá Píívyéébe ímí dííbyedívú ɨjtsúcunúnejɨ́ɨ́vari?
23452	MAT 9:4	Ehdúu ditye ɨ́jtsámeíñé Jetsóó iwáájácúne néé diityéke: —¿Aca ɨ́veekí ámuha ímityúné óhdityu méɨ́jtsámeíhi?
23453	MAT 9:5	¿Aca muhdú ámuha oke méɨjtsúcunúhi? Áánerá ó piivyété mɨ́amúnáadi o ɨ́dáátsóvéne diityé imítyuháñé diityémá o ímíbajchóne. Áánéllii ó piivyété áánúke o nééneé: “Úhdi o ɨ́dáátsóvéne díimítyú úúma ó ímíbajchóhi.” Áhdure ó piivyété o nééneé: “Dímíjpyeténe dipye.”
23454	MAT 9:6	Ahdícyane cáhawáá óvíi ámuha máájtyumɨ́ Mɨ́amúnáájpidívúu o ípivyééveebe muhdú o méénune. Ehdúu diityéké iñétsihdyu tsiiñe neebe dííbyeke: —Dímíjpyeténe eene dɨ́ɨ́hbotámá dipye dihjyávu.
23457	MAT 9:9	Tsáijyúu Jetsóó oke Matéoke ájtyumɨ́ múúhá iiñújɨ́ avyéjúúbé wáábyuta dsɨ́ɨ́dsɨke o áhdótsohíjcyátsihyi o íjcyáábeke. Aabée oke nééhií: —Ookéréjuco duráávyej. Ahdújucóo o pééne dííbyemáyéjuco.
23459	MAT 9:11	Áámekée ɨɨ́ɨ́téne paritséómú néé múúhakye: —¿Aca ɨ́veekí eene ámúhá uwááboobe majchó aatye ímítyúmema?
23460	MAT 9:12	Aanée Jetsóó illéébóne néé diityéke: —Tsá muurá taabóóbé bóhɨɨme tsaímíyé íjcyámeke táábotúne. Muurá ihdyu chéméméhjɨkéré tááboóbe.
23461	MAT 9:13	Cáhawáá ímíñeúvú meéévé ámuha mewáájácu Píívyéébé waajácúháámɨtu tsátsii nééneé: “Muurá tsá apááñéré o ímílletú ámuha oke Píívyéébeke iyámedi meɨ́ɨ́cúvehíjcyáne. Téhdure ó imíllé ámuha pamévamáyé meɨ́daatsólléjcatsíñe.” Ahdícyane tsáháa ɨ́mɨáámé wáábyú o tsáátune. Muuráhjáa ihdyu ímítyúme wáábyú o tsáá diityéké téénetu o ímíbáávyétso Píívyéébé icyánejcúvuréjuco ditye ɨɨ́búwááveki. Ehdúu Jetsóó néé paritséómuke.
23462	MAT 9:14	Áhdurée tsáijyu tsojtsó múnáajpi Jóáá mamyémú Jetsóo éllevu itsááne dííbyeke dilló tsáijyu Píívyéébema iíhjyúvácooca majcho iáwahíjcyánetu. Néémépeé: —¿Aca ɨ́veekí tsáijyu muha paritséómuma Píívyéébema meíhjyúvácooca majcho mááwahíjcyánáa tsá dímamyémú áwahíjcyatúne?
23463	MAT 9:15	Áánélliihyée neebe diityéke: —¿Aca tsaapi ityáábávácooca wáñehjɨ́vaténevu dííbyé miñútso múnaa tsááme kímóóvéiyá dííbyedívú iwájtsɨ́coóca? Ehdu nééne támamyémú tsá kímóóvéítyuró diityémá o íjcyáné hajchóta. Árónáa ihdyu ɨ́mɨááné íjcyaíñé diityédítyú o pééiñe. Áijyu ihdyu óvíi muhdú iñéhajchíí awámye.
23466	MAT 9:18	Ehdúu Jóáá mamyémuma Jetsóó íhjyúvánáa tsaapi avyéjuube wajtsɨ́ múúhadívu. Aabée dííbyé lliiñévú ɨmɨ́móúúvéne néé dííbyeke: —Ájyúwa íhyajchíí óhdivu dsɨ́jɨvéhi. Árónáa ó waajácú dille óóma tsiiñe bóhɨɨíñé u péébe díílleke u dócárájcóneri.
23469	MAT 9:21	Aalléhjáa dómajcó dííbyé wajyámú ‘muurá éhne íwajyámú íjcyaróné o dómájcóhajchíí ó bóhɨɨ́hi’ iñéénema. Éhdúhjáa ɨɨ́jtsámeíñe dómájcolle dííbyé wajyámu.
23470	MAT 9:22	Aanéhjáa iwáájácúne díílledívú iyévóóvéne neébe: —Ɨ́ɨ́nerí kímóóvedíñe, Wáhaj. Muurá Píívyéébeke ímí u cáhcujtsódújuco íjcyalle íñe tsúúca u bóhɨɨ́ne. Éhdúu Jetsóó néénemáyé ɨ́mɨááné tsúúca bóhɨɨ́lle.
23472	MAT 9:24	Áámekée Jetsóó nééhií: —Cána méijchívyéi áachívuj. Muurá tsá dille dsɨ́jɨ́vetúne. Íllure cúwalle. Éhdúu Jetsóó nééneri íllure goocómé dííbyedi.
23475	MAT 9:27	Aanée tétsihdyu muha tsúúca meóómíñáa míítyétsi hállúvátumútsí múúha déjutu dsɨɨnéríyé tsáámutsi dííbyedi wáníjcyámeíhi. Íllúu neemútsi: —¡Múhtsidi bo dɨ́daatsóvé Dabíiúvúj tsɨɨménémúhaabe u íjcyaábej!
23476	MAT 9:28	Aanée muha meícyahíjcyajávú mewájtsɨ́tsihvu Jetsóó dilló diityétsikye: —¿A ámuhtsi mécáhcujtsó ámúhtsikye o ímíjpyetétsóiyóné ámúhtsí hálluúúne? Áánélliihyée neemútsi: —Éée Ávyéjuúbej, muhtsi mécáhcujtsóhi.
23477	MAT 9:29	Ehdúu dityétsí néénéllii diityétsikye íhyálluúúné idyócárájcóne neébe: —Ámuhtsi mecáhcujtsódújuco íjcyane tsúúca ámúhtsí hálluúúné ímíjpyetéhi.
23481	MAT 9:33	Áábé pañétúu diibye naavéneke dibye íjchívyétsóné boone tsúúca ihjyúvájúcoóbe. Ááneríi mɨ́amúnaa iúllévenúne nééhií: —Ávyeta tsá múijyú ehdu nééne múha méhdityu méénune maájtyúmɨtúne.
23482	MAT 9:34	Árónáacáa paritséómú nééhií: —Aadi muurá eene naavémuke ichívyétsohíjcyá páñétúejpi naavémú avyéjuube pɨ́áábóneríye.
23485	MAT 9:37	Áámedítyúu neebe múúhakye: —Ɨ́mɨááné mítyame mɨ́amúnaa ijcyá Píívyéébé avyéjuvu ditye úcáávéíyóné uwááboju úwáábómeíiyóme. Árónáa tééné uwáábojte tsá pahdu íjcyatúne.
23488	MAT 10:2	Aamée muuha ílluúme: Tsimóo Péédoroo, íñahbe Áderéee, Tsebedéó hájchimútsí Jacóóboma Jóáámutsii, Perípee, Batoroméee, Tomáaa, ííñújɨ́ avyéjúúbé wáábyutáa dsɨ́ɨ́dsɨke o áhdótsohíjcyaabe oo Matéoo, Apéó hajchi Tadéó dííbyere ‘Rebéo’ némeííbyee, cananíjtámúejpi Tsimóoo, diibyée Jetsóodívú bóónétu méénútsóiibye Jóóda Ijcaríóótee, éhdume.
23491	MAT 10:5	Éhdúmekée múúhakye Jetsóó uwáábovu iwállóómeke íllu pítyajcóhi: —Tsáma ihdyu mépehdí jodíómú íjcyátúmé iñújɨɨnévu. Áhdure Tsamááriá iiñújɨ́ méúújedíñe.
23500	MAT 10:14	Téhdure tsácoomí múnaa ámuha diityéké meúwáábóíyónéhjɨmáyé ímíllétúhajchíí méɨ́ɨ́cuvéjúcohdí diityédi. Ílluréjuco ámúháj tuhááñe ííñú mépíchóújcámeícyó ‘tsá múúhá hallúrí tene íjcyatú ámúhakye muha meúwáábóiyóné ámuha meímílletúne’ nééiyóne. Ááne tsiéllevúréjuco mépeeco tétsihdyu.
23531	MAT 11:3	Aamútsíi neevá dííbyeke: —¿Ava diibyéjuco uu Pájtyetétsoobe éhneváa ííñujɨ́vú u bóhówáávéííbyeke muha meɨ́tsohíjcyaábej? ¿Mityá tsáhái diibye u íjcyatúnej?
23532	MAT 11:4	Ehdúu dityétsí Jetsóoke néérónáa neebe diityétsikye: —Meóómíñe méuubállé Jóááke íñe muhdú o úwááboobe méénúráítyúronéhjɨ́ o méénune ámuhtsi maájtyumɨ́ne.
23535	MAT 11:7	Ehdúu iñééné boone diityétsi déjuvu neebe múúhakye diibye Jóáádityu: —¿Acáa Jóáá ɨ́ɨ́néubárá píívyétúné iiñújɨri íjcyáábedívú ámuha mepíhcyáávehíjcyácooca muhdú ámuha méɨjtsúcunú dííbyeke? ¿A ámuháa méɨjtsúcunú éhne múúne úmehe kííjyébari vááúmeídyú páhduváré dííbyé ɨ́jtsaméí nééneé?
23536	MAT 11:8	¿A tsané ímíyée úcámeíhíjcyaábe? Muuráhjáa tehdu iújcámeícyá tsá ihdícyátsihyi dibye íjcyáítyuróne. Muuráhjáa ávyéjujté jaaháñé pañéiyo diíbye. ¿Aanée muubá ɨ́mɨááné diíbye?
23537	MAT 11:9	¿Mityá Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpíi diíbyej? Ɨ́mɨáánée diibyéjuco. Árónáacáa tsíjtyé ehnííñevu diíbye.
23544	MAT 11:16	Ahdícyane ¿aca muutédívú íñe ámuuha íícyoocá múnáake ó meménúiyáhi? Íhya tsɨɨmedivuj. Muurá múúne lláhájtsɨri ɨ́ɨ́cume úhbácatsíhijcyádú ámuha páhduváré médárɨ́ɨ́vémeíhijcyáhi.
23545	MAT 11:17	Muurá múúne íllu úhbácatsíhijcyáme: “Chiiyóró mellíjchúrónáa tsá ámuha meímílletú mewáhtsɨne tééneri. Áhdure máátyóba májtsí memájtsívárónáa tsá ámuha meímílletú mekímoovéne.” Ehdu múúne tsɨɨme úhbácatsíhijcyámé íjcyadu muurá ámuúha.
23549	MAT 11:21	Neebépeé: —¡Máɨdáátsoju tsáma tene pájtyeíñé Coratsíii, Betsáidaa, íjcyácoomícyu múnáake! Muurá íñe méénúráítyúronéhjɨ́ o méénuhíjcyánée Tííroó, Tsidóoo, íjcyácoomícyuvu o méénuca tsúúca téijyúré técoomícyu múnaa íimítyú ɨɨ́hvéjtsóne ɨ́mɨánejcúvuréjuco ɨ́búwáávéiyóne. Aamée muurá íatérééjahjɨ́vú iújcámeíñe bállííjyuri ávúhcúiyá teene ɨɨ́hvéjtsóné uubálle.
23551	MAT 11:23	Ahdu muurá téhdure Capenaóo múnáake pajtyéiñe eene múhdumé ‘mityáhmítyá’ tsíñáávehíjcyámeke. Ɨjtsúcunúméubá ɨɨ́htsútúúvéiyóne. Áánerá íllure wágóóóveímyé cúújúwá panévu. Muurá íñe méénúráítyuróné o méénuhíjcyánée Tsodóóma múnáama éíjyuúvú o méénuca íimítyú ɨɨ́hvéjtsóne ímíjpyetéiyóme. Aacáa muurá ícyoocápíi íjcyáíyocóómi.
23553	MAT 11:25	Téijyúu Cááníma íllu íhjyúvaábe: —Ayúju Táácááni Píívyéébeéj, níjkyejɨɨ, ííñujɨɨ, íjcyane páné aabájaabéré u íjcyaábej, uke téhdújtsoobéré ó duurúvá ɨ́mɨáájú ɨdáátsojtédívúré u bóhówátsohíjcyáné hallúvu. Áánetu tehdújuco tsá waajácu múnaa iíjcyane ɨ́tsúcunúmeíhíjcyámedívú u bóhówájtsotú teéne.
23555	MAT 11:27	Ehdúu Cááníma iíhjyúvátsihdyu neébe: —Muuráhjáa ihdyu Llihíyó oke picyóó tajtyééveri mɨ́amúnáake iwáájácútso muhdú diityédítyú ɨɨ́jtsámeíñe. Tsá muurá múha wáájácutú dííbyé Hajchi o íjcyáábé ɨ́jtsaméi. Apáábyéré diibye Llihíyó waajácú muhdú o íjcyane. Áhdure idyé apáábyéré ó waajácú muhdú dibye íjcyane. Áhdure teene tsaatédívú o bóhówajtsóméré waajácúhi.
23560	MAT 12:2	Aanée paritséómú ɨɨ́ɨ́téne néé dííbyeke: —¿Aca ɨ́veekí eene aatye dímamyémú meenú íjcyoojɨ wáyeéévejcóójɨ́ meméénúítyuróne?
23561	MAT 12:3	Árónáacáa Jetsóó néé diityéke: —¿Aca tsá ámuha meéévehíjcyatú tsáijyúu iájyabáávaténéllii íñahbéjtema téhdure Dabíiúvú méénune Píívyéébé waajácúháámɨtu cáátuváne?
23563	MAT 12:5	Áhdure ¿aca tsá ámuha meéévehíjcyatú Moitséeúvúu téhaamɨ́túré cáátunúné duurúvájá pañé wákimyéi múnaa llúúvájte wáyeéévéjcoojɨ́jɨ́ íjcyaróné wáyééévéítyuróne? Aane muurá ditye téjcoojɨ wáyééévetúné tsá ímityúné íjcyatúne.
23565	MAT 12:7	Muurá Píívyéébé waajácúháámɨtu nééneé: “Ó imíllé ámuha pamévamáyé meɨ́daatsólléjcatsíñe. Tsá o ímílletú apááñéré oke ámuha iyámeke mecóvájtsóneri meɨ́ɨ́cúvehíjcyáne.” Aane muurá ámuha ímí mewáájácuca tsá menéétsóítyuró ímityúné méénútúrómedívu.
23568	MAT 12:10	Áájá pañée tsaapi tsánejcúehójtsɨ́ íhyójtsɨ múhdurá néébeé. Áánáacáa tsaate tétsihyi íjcyame Jetsóodívú iñéétsóro néé dííbyeke: —¿A ímí tehdújuco teene íjcyoojɨ wáyeéévejcóójɨ́ tsaate chémémeke mebóhɨ́ɨ́tsóiyóne?
23569	MAT 12:11	Áánélliihyée neebe diityéke: —¿Aca wáyeéévejcóójɨ́ ámúha jééú obééjá wáhyéjú pañévú áákityéébeke tsá ámuha meíjchívyétsóítyuróne? Muurá ámuha méijchívyétsóiyáhi.
23570	MAT 12:12	¡Aanéjɨ́ɨ́ awáá muurá diibye obééjá wájyúmeíñé ehnííñevu mɨ́amúnaa wajyúmeíhi! Aane muurá tsá muhdú tene néétu wáyeéévejcóójɨ́ ɨ́mɨááné íjcyane meméénune.
23571	MAT 12:13	Ehdúu diityéké iñétsihdyu neebe dííbyeke: —Muúbej, cána ííllevu cujúúvé díhyótsɨɨ́j. Ahdújucóo dibye cújúúvénemáyé téhojtsɨ ímíjpyeténe.
23577	MAT 12:19	Aabe tsá ‘mityáhmítyá’ íhjyúváityú mɨ́amúnáama.
23578	MAT 12:20	Áhdure tsá ɨ́dáátsóméhjɨke dibye éhdɨɨválléityúne. Áhdure ɨ́htsútúnetu cahcújtsótú pañe cáhcújtsórómedítyú tsá dibye ‘óvíjyacóóme’ nééityúne. Ehdu páneere ímíjpyetétsóiibye iávyéjuutéijyu.
23581	MAT 12:23	Ááneríi tétsihyi íjcyame iúllévenúne néjcatsíhi: —¿Aca tsá diibyéjuco áánu Dabíiúvúj tsɨɨménémúhaabe Críjto íjcyatú éhneváa tsááiíbye?
23582	MAT 12:24	Ehdúu tsaate nééne paritséómú illéébóne néjcatsíhi: —Aadi muurá naavémuke waagóohíjcyá mɨ́amúnáá pañétú diitye naavémú avyéjuube Betsebóó pɨ́áábóneríye.
23583	MAT 12:25	Aanéhjáa Jetsóó iwáájácúne nééhií: —Muurá tsáné avyéjujte tsajɨ́jtóré ɨ́jtsámeítyúmé ímityúné idyárɨ́ɨ́véjcatsíñe ílluréjuco ɨ́hvejtsóné íavyéju. Áhdure tsája múnaa ímityúné idyárɨ́ɨ́véjcatsíñe ílluréjuco wáchájánújcatsíñe.
23584	MAT 12:26	Ahdu nééne ¿aca muhdú ɨ́ɨ́vane Naavéné ihyájkíyé íjcyáábeke tsíjpiikye waagóóiyáhi? Muurá tehdu imyéénuca ílluréjuco dibye íavyéjú újóvéjtsóiyóne.
23585	MAT 12:27	Aane muurá ámuha menéé Betsebóó pɨááboríyé dííbyeéjté naavémuke o wáágóohíjcyáne. Áánetúhaca ¿múúbé pɨááborí ámúhá mamyémú waagóohíjcyá diitye naavémuke? Áyu cána oke menej. Tsá muurá ámuha menééítyuró Betsebóó pɨáábori ditye wáágóohíjcyáne. Íllure ámuha mémujtá ehdu óhdityu meíhjyúváneri.
23592	MAT 12:34	Ahdu ɨ́ɨ́vane ¿ɨ́mɨáámejɨ́ɨ́va ámuha ímí méihjyúváiyá ííñimyémúeméjtéré ámuha meíjcyame? Muurá ímityúné ɨ́ɨ́ɨ́búwá pañe íjcyámedítyú téénere ijchívyéhi.
23596	MAT 12:38	Aamée tsiiñe taúhbájú uwáábojtémá Jetsóo éllevu itsááne néé dííbyeke: —Uwááboóbej, cána bo méénúráítyuróné meenu muha maájtyúmɨ́ne menéé ɨ́mɨááné diibyéjuco Críjto Pájtyetétsoobe u íjcyane.
23597	MAT 12:39	Áánélliihyée neébe: —¿Ɨ́veekí ámuha méimíllé teene o méénune ámuha mecáhcújtsokíjɨ́ɨ́vari? Óvíi ihdyu Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpíi Jonáake pájtyedu nééne oke pájtyénetu ámuha méwaajácú diibyéjuco mɨ́amúnáake o pájtyetétsoobe o íjcyane.
23599	MAT 12:41	Aane muurá Níínibé cóómi múnaa ámúhadívú néétsoó íñe ícyooca íjcyáné mɨ́amúnaa ámuha mecáhcútsohíjcyátúmedívú Píívyéébe mɨ́amúnaa muhdú ícyahíjcyáné ímíbájchócoóca. Muuráhjáa técoomí múnaa diibye Jonáaúvú úwaabóné icyáhcújtsóne ímíbaavyé ímityúné iícyahíjcyánetu. Áánáa dííbyeúvú ehnííñevu o íjcyaabe ámúhakye o úwááboróné ¿ɨ́veekí tsá ámuha oke mecáhcútsohíjcyatúne?
23600	MAT 12:42	Áhdure tsáápille tsííñé iiñújɨ múnáalle ámúhadívú néétsoóhi. Muuráhjáa tsíhyullétú tsaalle Tsaromóó úwaabóné illééboki. Aallée muurá ímí cáhcujtsóhi. Áánáa dííbyeúvú ehnííñevu o íjcyaabe o úwaabóné ¿ɨ́veekí tsá ámuha mecáhcútsohíjcyatúne?
23601	MAT 12:43	Muurá naavéné tsaaté pañétú íjchívyeebe pehíjcyá iíjcyáitsíí néhcoobére. Aabe iíjcyáíyotsíí iájtyúmɨ́túnéllii íllu ɨ́jtsámeíhi: “Tsiiñe éhne bɨwáábé pañévúré ó óómií ópée o íjchívyéébé pañévu.”
23605	MAT 12:47	Aanée tsaate úúballé dííbyeke. Néémépeé: —Áátye éhtsíhyi áachi díñahbémú dɨ́ɨ́tsɨ́ɨ́juma íjcyamévá imíllé úúma iíhjyuváne.
23606	MAT 12:48	Árónáacáa neebe diityéke: —¿Aca caatyé táátsɨ́ɨ́juú, táñahbémuu, táñaallémuu, íjcyame?
23607	MAT 12:49	Ehdúu iñétsihdyu múúhakye úúbácyunúúbéré nééhií: —Áánerá téhdure ámuha pámeere wahárómú, táñahbémú, táñaallémú, méijcyá íñe múhdumé tahñéjté ámuha meíjcyame.
23611	MAT 13:3	Aabée téémɨ́ pañétú diityéké mítyane panévatu iúwaabóné úúbállehíjcyá tsíeménéhjɨtu. Téijyúu tsaapi bájtsónetu úwááboobe íllu úúballéhi: —Tsaapíhjyáa íwajcyóhá tríígoúúhá bájtsoobe íllure wávárajcóhi.
23618	MAT 13:10	Ehdúu dibye néénéllii muha dííbyeke menééhií: —¿Aca ɨ́veekí tsíeménetu ú úúbállehíjcyá u úwaabóne?
23619	MAT 13:11	Áánélliihyée múúhakye neébe: —Muurá ihdyu ehdu ó úwáábohíjcyá Píívyéébe ámúhakye iwáájácútso muhdú íavyéjú íjcyanévu. Áánetu oke cáhcújtsótúmeke tsá dibye wáájácútsotú téénevu eene ámúhakye iwáájácutsódu.
23632	MAT 13:24	Téhdurée tsiiñe úwááboobe tsaapi íúmɨhe bájtsónetu. Neebépeé: —Muurá Píívyéébé avyéjú tsaapíhjyáa íúmɨhe bájtsojédu.
23635	MAT 13:27	Aanéhjáa diibye tépallí aabájáábé úníu múnaa iúújéjéne néé dííbyeke: —Ávyéjuúbej, ááneráhjáa ɨ́mɨáánéré méúmɨhe mebájtsónáa ¿kiátú íjcyane bɨɨva iiñé tééné raahóri?
23636	MAT 13:28	Áánélliihyéhjáa neébe: —Tsaapíubá oke múnáátsohíjcyaabe ehdu meenúhi. Áánélliihyéhjáa nééme dííbyeke: —Cána muha mewáámíuki. ¿Mityá óvíi ijcyánej?
23637	MAT 13:29	Ehdúhjáa ditye néénéllii neébe: —Tsáhaá. Muurá ámuha teene metábáhcyóhajchíí bajtsóháñé ámuha métútávájtsoóhi.
23639	MAT 13:31	Áhdurée tsiiñe úwááboobe ‘mojtáátsa’ némeíñé uméhetu. Neebépeé: —Téhdure idyé muurá Píívyéébé avyéjú éhne múúne ‘mojtáátsa’ némeíñé neeváúwu tsaapi bájtsone ɨ́ɨ́né imíjyaú ávyétá mityáhé kéémevédu.
23641	MAT 13:33	Téhdurée pááá ooríchotu úwááboobe nééhií: —Muurá tsáápille haríínállíjyutu pááa imyéénúcooca áyánéwu tééné ooríchotu pícyooróné páneeréjuco óórichódú idyé teene Píívyéébé avyéju.
23644	MAT 13:36	Átsihdyúu ílluréjuco mɨ́amúnáake ipítyájcóne dibye ááhɨvu pééneé. Áhullévúu muha dííbyeke menééhií: —Áyu cána múúhadívú bóhowájtsó úmɨhé pañe bɨɨva íjcyánetu íjcyáné uwááboju ɨɨná nééiyóne.
23645	MAT 13:37	Áánélliihyée múúhakye neébe: —Eene ɨ́mɨá bájtsó bájtsoobe muurá oo Mɨ́amúnáájpidívúu o ípívyééveébe.
23646	MAT 13:38	Áánetu teene úmɨhe ‘páneere ííñújɨri mɨ́amúnaa íjcyane’ nééiyóne. Muurá eene ɨ́mɨá bájtsó Píívyéébé avyéjúejte íjcyane nééiyóne. Áánetu bɨɨva ‘Naavéné icyánéjcuríyé íjcyáné mɨ́amúnaa íjcyane’ nééiyóne.
23647	MAT 13:39	Áánetu eene tépallí múnáájpikye imúnáájtsóne bɨɨva bájtsoobe muurá páñetu diibye Naavéne. Áánetu ‘íñe ííñújɨma páneere ílluréjuco nɨ́jkévaíñé’ nééiyóné eene bajtsóháñé ááhɨ́vétsómeíñe. Áánetu diitye eene bajtsóháñé ááhɨ́vetsómé ‘níjkyéjɨ múnaa íjcyane’ nééiyóne.
23652	MAT 13:44	Téhdure idyé Píívyéébé avyéjú ílluú: —Tsaapíi tsátsii ííñújɨ́ pañe ávyétá mityáné wájyúmeíñé tsíeméné iájtyumɨ́né tétsihvúré ɨ́hvéjtsoíñúhi. Ááneríi iímíjyúúvéne páneere ítsíeméné iñáhjɨ́hénúne dsɨ́ɨ́dsɨma tétsii ííñujɨ áhdoobe iiyéjuco téénema iíjcyaki.
23659	MAT 13:51	Ehdúu Jetsóó iúwáábóné nɨ́jcáutu néé múúhakye: —¿A ícyooca ámuha mélleebójucóó ɨɨná nééiyóné o úwáábohíjcyáne? Áánélliihyée muha menéé: —Éée Ávyéjuúbej, ímí muha mélleebó ícyooca ɨɨná tene nééiyóne.
23660	MAT 13:52	Áánélliihyée neebe múúhakye: —Muuráhjáa tujkénúene Píívyéébé taúhbaju úwáábohíjcyámema ícyooca tsúúca ijcyáné míñéécu uwáábó ɨ́hdéénema béhne Píívyéébé avyéjutu íjcyane. Aane muurá teene ɨ́hdéene Píívyéébé waajácúháámɨ́ pañe ijcyáhi. Áánetu íñe béhne ámúhadívú ó bóhówátsohíjcyáhi.
23662	MAT 13:54	Aamée muha méúújeté Natsaréevu dibyée píívyécoomívu. Áijyúu idyé úwaabójúcoobe tétsíi múnáake pihcyáávéjá pañévu. Áábedíi iúllévenúne néjcatsímye: —¿Aca kiátú aabye iújcúné waajácuri panéváré méénúráítyúronéhjɨ́ méénuhíjcyáhi?
23663	MAT 13:55	¿Aca tsá éhne aabye úméhewááné wákimyéi múnáájpí hajchi íjcyatúne? ¿Aca tsá éhne tsɨɨju Maaríá íjcyatúne? Muurá dííbyé nahbémú Jacóóboo, Jotséee, Tsimóoo, Jóódaá, éhdume.
23664	MAT 13:56	Áhdure muurá íñaallémú íchihyi. Aabéjɨ́ɨ́ muhdú ¿kiátú waajácú ehdu nénehjɨ múu méénune?
23665	MAT 13:57	Ehdúhjáa dííbyedítyú iñééne tsá ditye cáhcútsohíjcyatú dibye diityéké úwáábohíjcyaróne. Áámekée neébe: —Tsijtye muurá ihdyu avyéjuullé Píívyéébé ihjyú uubálle múnáájpiíkye. Áánetu ihyájkímú íjcyarómé tsá ávyejúúlletú dííbyeke.
23668	MAT 14:2	Áánélliihyéhjáa neebe íúníu múnáake: —Tsáijyu múúne tsojtsó múnáajpi Jóáa tsiiñe bohɨ́ɨ́hií. Téénéllii muurá eene piivyéteebe méénúráítyúronéhjɨ́ imyéénune.
23670	MAT 14:4	Diibyéhjáa Heróódeke íllu nehíjcyaabe Jóáa íñáhbé táábama dibye íjcyánetu: —Tsá muurá tene ímityú díñáhbé táábake u táábaváne.
23674	MAT 14:8	Áánélliihyéhjáa tsɨɨju úwaabódújuco dille nééne dííbyeke: —Ó imíllé oke u ájcune tsojtsó múnáajpi Jóáá níívaúvú bohtájɨri.
23681	MAT 14:15	Áijyúu tsúúca cúvéhréjuco tene néénéllii muha menéé dííbyeke: —Tsúúca cúvéhréjuco teene múubárá íjcyátútsihyi meíjcyánáaáca. Ílluréjuco wallo íjtyéke íchííj pɨɨhɨ́rí íjcyájáhjɨ múnáadítyú tsíeméné iújcune ditye imájchoki. Muurá tsá imájchoma ditye íjcyatúne.
23682	MAT 14:16	Áánélliihyée neebe múúhakye: —Ɨ́véémekéami ó wálloóij. Ámuháyé bo mémajchótsoj.
23683	MAT 14:17	Áánélliihyée muha menéé dííbyeke: —Árónáa méhdi tsáhojtsɨ́hováré páahóónema míítyétsiye amóóbemútsi.
23684	MAT 14:18	Áánélliihyée neebe múúhakye: —Áyu cána metsívaj.
23692	MAT 14:26	Áábekée muha maájtyúmɨ́ne meíllityéne menéjcatsíhi: —¡Áyúúj, naavénécobáubá bo eene aabye tsáá métujkévetuj!
23693	MAT 14:27	Árónáacáa neebe múúhakye: —¡Méíllityédíñe, oóre!
23694	MAT 14:28	Áánélliihyée Péédoro néé dííbyeke: —Ávyéjuúbej, áyu cána ɨ́mɨááné diibyéjuco u íjcyáhajchíí o péé diéllevu ehdu nújpácyó hallúri.
23695	MAT 14:29	Áánélliihyée neébe: —Cáhawáá dichaj. Ahdújucóo Péédoro mɨ́ɨ́netu níítyeíñúné nújpácyó hallúrí úlleebéré dííbye éllevu.
23696	MAT 14:30	Árónáacáa kííjyeba ávyétá ɨhnáhó nééneri iíllityéne ílluréjuco dibye búuuvéne. Aabée dííbyedi wáníjcyámeííbyé nééhií: —¡Ávyéjuúbej, oke ihdyu pájtyetétso!
23697	MAT 14:31	Áánélliihyée íhyójtsɨtu iékéévéébeke neébe: —¿Aca ɨ́veekí tsá oke ímí u cáhcújtsotúne?
23699	MAT 14:33	Áijyúu pámeere téémɨ́ pañe muha meíjcyame Jetsóó lliiñévú memɨ́hmóúbáne menééhií: —Ɨ́mɨáánéjucóha ihdyu Píívyéébé Hajchi uú.
23703	MAT 15:1	Áhdurée tsáijyu Jerotsaréetu paritséómuma taúhbájú uwáábojte Jetsóo éllevu itsááne néé dííbyeke: —¿Aca ɨ́veekí dímamyémú tsá méénuhíjcyatú méɨhdé múnáaúvúu úwáábohíjcyádu?
23705	MAT 15:3	Áánélliihyée neebe diityéke: —Árónáa muurá téhdure Píívyéébé taúhbaju nééne tsá ámuha melléébohíjcyatú ámuháyé meípívyéjtsóné uwááboju ámuha meúráávyehíjcyánélliíhye.
23706	MAT 15:4	Muurá dííbyé taúhbaju nééhií: “Ámúháj caanímuke múu iwájyúne avyéjuulléhi. Áánetu íllure cáánímuke tútávátsohíjcyámé ihdyu óvi dsɨ́jɨvéhi.”
23707	MAT 15:5	Ehdu muurá tene néérónáa ámuha tsíñejcúvúré méúwáábohíjcyáhi. Muurá ámuha ménehíjcyá tsaapívá cáánímútsikye ɨpɨ́aabóné iímíllétúhajchíí nééiyóne: “Tsá o píívyetétú ámúhtsikye o pɨ́aabóne. Muurá ámúhtsikye o pɨ́áábóiyódú ɨ́ɨ́vane Píívyéébekéréjuco o ɨ́ɨ́cuvéne.”
23712	MAT 15:10	Ehdúu iñétsihdyu Jetsóó tsiiñe pámeere tétsii íjcyámeke nééhií: —Ímíñeúvú mélleebúcunúcó ɨɨná nééiyóné ámúhakye o nééiñe ámuha mewáájácuki.
23714	MAT 15:12	Ehdúu dibye néénéllii muha dííbyeke menééhií: —¿Aca ú waajácurá eene ehdu u nééne aatye paritséómuke ávyéta tsáríyé pájtyene?
23715	MAT 15:13	Áánélliihyée neebe múúhakye: —Muurá múúne úmɨhé pañétú mépée mebájtsótúné uméhé ííñehe metábahjyúcúne méwaagóóhi. Ehdu muurá níjkyéjɨri íjcyaabe Llihíyó avyéjúejte íjcyatúmé ímítyú ícyahíjcyámé wágóóóveéhi.
23717	MAT 15:15	Átsihdyúu Péédoro néé dííbyeke: —Áyu cána bo múúhadívú bóhowájtsó peíyené u nééné uwááboju ɨɨná nééiyóne.
23718	MAT 15:16	Áánélliihyée neébe: —¿Aca ihdyu eene ámuha meíjcyarómé tsá mewáájácutú ɨɨná tene nééiyóne?
23724	MAT 15:22	Átsihyíhjyáa íjcyalle Canáa múnáalle Jetsóo éllevu tsáá íllu wáníjcyámeíllére: —Ávyéjuúbej, Dabíiúvúj tsɨɨménémúhaabe u íjcyaábej, óhdi ihdyu dɨ́daatsóve. Ájyúwa naavéné ípañe íjcyalle ávyétá ɨhnáhó ɨ́cúbáhrámeíhi.
23725	MAT 15:23	Ehdúu dille néérónáa tsá dibye ɨɨná néétu díílleke. Áánélliihyée muha dííbyeke menééhií: —Áálleke pɨáábó dille ióómiki. Íjyévé medéjutu wáníjcyámeílléré tsááhií.
23726	MAT 15:24	Áánélliihyée neébe: —Tsáháa tsíjtye múnaa jodíómú íjcyátúmeke o pɨ́áábo o tsáátune. Muuráhjáa ihdyu Píívyéébe oke wallóó ijraéémuke o pɨ́áábo éhne múúne obééjámú mújtadu néémeke.
23727	MAT 15:25	Ehdúu Jetsóó néérónáa ɨ́dátsójkímyeílléré dííbyé lliiñévú ɨmɨ́móúúvéne nééhií: —¡Ávyéjuúbej, árónáa óvíjyuco ihdyu oke pɨáábo!
23728	MAT 15:26	Árónáacáa neébe: —Tsá muurá tsaapi ɨ́ɨ́tsɨ́ɨ́medítyú majcho idyójtúcúne oohímyekéréjuco téénevu ájcúítyuróne.
23729	MAT 15:27	Árónáacáa neélle: —Ihdyúhde tehdújúcoóro, Avyéjuúbej. Árónáa muurá múúne oohímyé íjcyarómé majchó íaabájajte májchónetu dójcónéwuújɨ.
23730	MAT 15:28	Áánélliihyée neebe díílleke: —Ɨ́mɨáánéha oke, muulle, u cáhcujtsóhi. Ahdícyane ihdyu óvíi uke ó pɨ́aabóhi. Ehdúu Jetsóó díílleke nééné tujkéveríhjyáa tsúúca dííllé ajyúwá bohɨ́jucóóhií.
23734	MAT 15:32	Ááné boonétúu Jetsóó múúhakye nééhií: —Mítyane ó ɨ́dáátsové íjtye tsúúca pápihchúúj coojɨ́vájuco mééma íjcyámedívú imájchó óúúvéneri. Aane tsá o ímílletú májchótúmeke o wállóóiyóne. Tsáijyu múu juuvávyúré chéméiyómé ájyáháñeri.
23735	MAT 15:33	Áánélliihyée muha menéé dííbyeke: —Árónáa ¿kiátú meújcúnetu mémájchótsóiyá áyámekéjɨ́ɨ́va múubárá íjcyátútsihyi meíjcyame?
23736	MAT 15:34	Áánélliihyée múúhakye neébe: —¿Aca múhduná méhdi majcho? Áánélliihyée muha menééhií: —Ijcyáné 7-hova páahóónema áyánéwu amóme.
23743	MAT 16:2	Árónáacáa neebe diityéke: —Muurá cuuvé pañe níjkyejɨ tújpañúnetu ámuha méwaajácú tsíjcyoojɨ ímí nééiñe.
23744	MAT 16:3	Áánetu cúúvénetu tejɨ tújpañúcooca ámuha méwaajácú téjcoojɨ ímítyuj cóójɨ́ íjcyaíñe. Ehdu muurá ámuha ɨ́mɨáámeúvúdú méwaajácú muhdú néijyu muhdɨ́ɨ́vané cóójɨ íjcyaíñe. Árome ¿ɨ́veekí tsá ámuha mewáájácutú okée iwálloone tsúúca ámúhakye Píívyéébe páhduváré nénehjɨ imyéénúneri úúballéjúcohíjcyaróne?
23745	MAT 16:4	Aame ámuha ɨ́mɨáámejɨ́ɨ́ ¿ɨ́veekí méimíllé méénúráítyuróné o méénune téénetu oke ámuha mecáhcújtsokíjɨ́ɨ́vari? Óvíi ihdyu Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpíi Jonáake pájtyedu nééne oke pájtyénetu ámuha méwaajácú ɨ́mɨááné diibyéjuco o íjcyane. Ehdúu Jetsóó diityéké nééné boone muha diityédítyú mepéé tsiéllevúréjuco.
23747	MAT 16:6	Áánáacáa Jetsóó múúhakye nééhií: —Téɨɨbúwá méíjcyaco. Méɨ́ɨ́cúvedí paritséómuma tsadotséómu éhné pááá ooríchori.
23748	MAT 16:7	Ehdúu múúhakye dibye néénéllii muha ménéjcatsíhi: —Méubáhjané médóviyíjcyó páááhóubáré metsívátúnéllii ehdu meke neébe.
23749	MAT 16:8	Ehdúu muha meɨ́jtsámeíñé iwáájácúne neebe múúhakye: —¿Ɨ́veekí ámuha apááñeríyé méɨ́jtsámeí memájchó mééma íjcyátúneri? Áánélliihyéha ihdyu tsá ímí ámuha oke mecáhcújtsotúne.
23750	MAT 16:9	¿Muhdú wáájacúpityúmé ámuúha? ¿A tsá ámuha mewáájácutú éhnée 5-hovátúré páahóónetu 5,000-meváké o májchótsónetu pívárujtsívá pátyeevéne?
23751	MAT 16:10	Áhdure ¿aca tsá ámuha meɨ́tsáávetú éhnée 4,000-meváké 7-hovátúré o májchotsónetu múhdúrujtsívá cóeene meújcune?
23752	MAT 16:11	Aane ¿muhdú ɨ́ɨ́vane tsá ámuha mewáájácutú tsííñeríyé ámúhama o íhjyúvaróné ámúhakye o nééneé: “Méɨ́ɨ́cúvedí paritséómuma tsadotséómu éhné pááá ooríchori?”
23754	MAT 16:13	Átsihdyúu muha ‘Tsetsaréa Pirípo’ némeí cóómí íjcyáné iiñújɨvu meúújetétsihvu múúhakye neébe: —¿Aca muubá o íjcyane mɨ́amúnaa óhdityu nehíjcyá íñe Mɨ́amúnáájpidívúu o ípívyéévéébedítyu?
23755	MAT 16:14	Áánélliihyée muha menééhií: —Tsaate nehíjcyá tsojtsó múnáajpi Jóáava tsiiñe bóhɨɨbe u íjcyane. Áánetu tsijtye nehíjcyá éíjyuúvúu ícyahíjcyámé Píívyéébé ihjyú uubálle múnáadítyú Eríaa, Jeremíaa, íjcyámútsidítyú tsaapi u íjcyane.
23756	MAT 16:15	Ehdúu muha menéénéllii múúhakye neébe: —¿Ácooca ámuha muubá o íjcyane menééhií?
23757	MAT 16:16	Áánélliihyée Péédoro nééhií: —Muurá uu Críjto mɨ́amúnáake u pájtyetétsoobe ɨ́mɨáábé Piivyéébé Hajchi.
23758	MAT 16:17	Áánélliihyée neébe: —Tehdújuco, maímijyúhde tsáma uu Tsimóó Jonáá hajchi u íjcyaábe. Óvíi Píívyéébe uke pɨ́aabóhi. Tsá muurá mɨ́amúnaa uke túkévéjtsóneri ehdu u íhjyúvatúne. Muurá ihdyu níjkyéjɨri íjcyaabe Llihíyóré uke túkévéjtsóneri ehdu ú ihjyúváhi.
23759	MAT 16:18	Áábeke téhdure uke o néé Péédoro dimyémé íjcyane ‘nééwayu’ nééiyóne. Muurá nééwayu ɨɨná wááótuúdú u néébe ú íjcyaá múhdumé oke cáhcújtsómedítyú ímichi ídyéjúcóejpi. Áánéllii muurá tahñéjté íjcyámeke tsá ɨɨná muhdú méénúítyuróne. Muurá dsɨ́jɨvéjúcoorómé tsiiñe bóhɨɨ́hi.
23763	MAT 16:22	Áánélliihyée Péédoro múúhadítyú idyówajcáróóbeke nééhií: —Tsáha Ávyéjuúbej, kiá Píívyéébe íjcyánáa ɨɨná uke pájtyeéhi. Tsá ɨɨná uke pájtyéityúne.
23764	MAT 16:23	Ehdúu Péédoro néérónáa Jetsóó íllure dííbyeke uhbáhi. Neebépeé: —¡Dɨ́hne óhdityu Náve Naavénej! ¡Iijyévéne oke u túhútsohíjcyáne! Muurá mɨ́amúnáá ɨ́jtsaméíyé dípañe íjcyánéllii tsá u wáájácutú muhdú Píívyéébe óhdityu ɨ́jtsámeíñe.
23765	MAT 16:24	Átsihdyúu neebe múúhakye: —Tsaate oke iúraavyéné ímillémé óvíi iímillédú iícyahíjcyánetu ɨɨ́hveténe úraavyé wájyúmeítyúméré ɨɨ́cúbáhrámeíyóné pañe.
23767	MAT 16:26	¿Aca ɨ́ɨ́netú meke pɨ́áábóiyóné tsáijyu múu mewágóóóvénáa mítyane meéhneváne? ¿Mityá ijcyáné tsane mepájtyetéíyóné ehnííñevu tsaímíyé meíjcyáiyónej?
23773	MAT 17:4	Áánélliihyéhjáa Péédoro nééhií: —Ávyéjuúbej, ¡Maímijyu ihdyu mee íchihyij! Ahdícyane u ímílléhajchíí metsu meméénu 3-wava nújuwááné dihñéwaa, Moitsée éhwaa, Ería éhwaa, éhdune.
23774	MAT 17:5	Ehdúhjáa Péédoro íhjyúvánáa ojtso ávyeta ájchúcunúné diityédívú niityéhi. Ááné pañétúhjáa Píívyéébe nééhií: —Áánu muurá Hájchíwúuke o wájyúúbedi mítyane ó imíjyúúhií. Áábeke ihdyu tsáma méllééboco.
23776	MAT 17:7	Áánélliihyéhjáa Jetsóó diityéké dócárájcoobéré nééhií: —Méíllityédíñe. Méíjyocúúve.