23233	MAT 1:20	'Et howu nuni nuzut hoh 'et huwu nusúti hoh neMoodihti bulizas 'en 'uyulhni, “Joseph nyun David buts'u hainzut inli ho' 'int'ah. Wheniljut ilah Mary n'at wule. Ndun 'uski Ndoni be chainya ho' 'int'ah.
23234	MAT 1:21	'Aw 'et 'en duneyaz tele. Nyunch'oh boozi bugha ídon'alh. Sizi dóni. 'En 'utenilh ts'iyannah lubeshi ch'a hubutelhyih.”
23236	MAT 1:23	“Soo zulhts'ai ndun ts'eke 'aw dune t'enizun 'et whunts'ih khunyaz 'uski ba 'uja, 'ink'ez buyaz dune tele, boozi Emmanuel hiduténilh, Yak'usda nelh 'int'ah, ni ho' utni.”
23240	MAT 2:2	'Ink'ez dune hoodulhkut, “Lizwif hubudayi cho k'an whuzdli, 'en nts'e whuzdli? 'Et ndi sum cho ts'a'en, 'i bugha lhuts'úzdel. 'Et huwa ndaz de ndun 'uski 'en buts'un teni' ts'untelhdzilh ka whusats'ándel.”
23243	MAT 2:5	'Ink'ez 'uhiyulhni, “Yun k'ut Judea, keyah Bethlehem whuz'ai, 'et whutele. Nus whunilh'en 'et 'uk'e'edúguz, 'et ndutni,
23244	MAT 2:6	‘Yun k'ut Judea ts'ih keyah Bethlehem whut'en, 'et nuhkeyah hoontsolyaz hoonli, 'et whunts'ih tube whudezti tele. Nuhkeyah 'et whuts'un 'ilhunuh moodih ncha, 'en whusateyalh. 'Ink'ez sudune, Israel hits'uh hainde, 'en sheep ghunli k'una'a bughu tele.’ ”
23246	MAT 2:8	'Et hukw'elh'az keyah Bethlehem ts'ih whebalh'a 'ink'ez ndo búlhni, “Ahdulh 'ink'ez soo cho hoh 'uski naoolhteh. 'Et nawhah'ai t'eh, nts'e 'int'ah 'et sts'ótl'a khunek wah'alh. Si chah whuz tesyalh buts'un teni' ntelhzilh ka.”
23251	MAT 2:13	'Aw 'et whenáhedel hukw'elh'az neMoodihti bulizas Joseph nute hoh beghah hódiltsai. 'Et ndi yúlhni, “Didinyaih, ndun 'uski 'ama bulh hubilhchoot 'ink'ez yun k'ut Egypt 'a ts'ih whuz hubalhtelh! 'Et nuhwhudutésnilh 'et whuts'un 'et doolhúts'i! 'Et 'áho Herod 'uski yuka it'é'ilh yutuzelhghelh ka!”
23253	MAT 2:15	'Et Herod datetsah whuts'un 'et hudutélts'ilh. 'Et ndúhut'en hoh neMoodihti ndun nus whunilh'en, 'en be daja ni 'et ndoneltsuk tune' whust'en hoh njan ndutni, “Suye' 'anih dáni yun k'ut Egypt whuch'a naooja ka.”
23256	MAT 2:18	“'Et keyah Ramah hódants'o hoh tso yahalhtuk 'ink'ez hubuzkeh k'ehúnentai. Rachel buzkehyaz hubuk'etso yahalhtuk. 'Aw budzi nduk na'ootneh ghaít'ah, bubuzkehkah hoolah huzdli 'et huwa.”
23258	MAT 2:20	'Et ndi yulhni, “Didinyih! 'Uski bu'ama bulh naoobilchoot. Israel yun k'ut whuz nahdulh. 'Et whutsuh da ndunnah 'uski híkuneztai hituzelhghelh ka, 'en ts'iyawh yahadla.”
23261	MAT 2:23	Whuz hunindel keyah Nazareth huwhútni, 'et hudutélts'ilh. 'Et whuz na'a nus whunilh'en daja hutni, hoh túne' whust'en njan nduhútni, “'En Nazareth whut'en hiduténilh.”
23263	MAT 3:2	'Et ndo búlhni, “Nuhwhulubeshi ch'a nuhwhubeni náhandunoohlelh. 'Aw 'et nilhdukw suli hoh ndun yak'uz k'une' whul'en, 'en nuhwhutah 'utet'ilh.”
23264	MAT 3:3	Ndun 'en nus whunilh'en Isaiah yughu yalhtuk hoh njan ndutni, “Dune chahóot'ih ts'ih dune yiz dusduts'ai soo 'ultus hahuyih hoh njan ndutni, ‘NeMoodihti buti lhaoodahleh! Buti soo lhts'odez'a buba whulhtsi.’ ”
23268	MAT 3:7	'Et whunts'ih lhanah Pharisee 'ink'ez Sadducee chah, 'en too be' hutelnilh ka highu nindel. 'Et hubunilh'en hoh ndo búlhni, “Nuhwheni poison tl'ughus buzkehkah lí'aht'ah! Ndan 'ún whulhni Yak'usda huntelch'oh whuch'a lhúwus?
23273	MAT 3:12	Be tl'onuldzeh 'i tl'o mai be tahawhúlhts'ih, 'i niyútun. 'Ink'ez ndi tl'o mai yutahawhúlhts'ih, 'i 'ink'ez yuk'ut 'ut'en, 'i chah yuk'ut lhadút'ih t'eh, 'ink'ez yuna'ulhdoh. 'Ink'ez ndi mai ndai lhaduja, 'i deínudzih 'ink'ez mai koo ts'ih wheyúlih. Ndi kwun 'aw nachanusne, be but'ooz, duték'un,” ndo búlhni.
23275	MAT 3:14	'Et whunts'ih John dah yúlhni. “Nyun too be' sonleh huba' hoont'ah. 'Ink'ez di ka si suts'ú tenya too be' nyoosdleh ka?”
23276	MAT 3:15	'Et whunts'ih Sizi ndi yúlhni, “Whute ndoh hot'e, be ts'ah'un 'uhoont'ah, 'i 'et ts'iyawh lhaoodutenilh ho' hoont'ah.” 'Aw 'et whute 'et ndúyinla.
23278	MAT 3:17	Khunyaz ndus de 'uwhutni, “Ndun 'en suYe' buk'esi' 'en 'int'ah, 'ink'ez tube 'en bulh hoonúst'i,” ni.
23281	MAT 4:3	'Et ndun yootélhdzih ka, 'en yughu ninya 'ink'ez ndi yúlhni, “'Alha Yak'usda buYe' ninli t'eh, ndi tse lhes wule dini.”
23282	MAT 4:4	'Et Sizi 'uyúlhni, “Yak'usda bughunek k'ut 'uk'une'úsduguz, ‘'Aw lhes zeh ilah dune yugha khuna, 'et Yak'usda bughunek ts'iyawh, 'i be chah higha khuna.’ ”
23284	MAT 4:6	'Ink'ez ndi yúlhni, “'Alha Yak'usda buYe' ninli t'eh, njan whegha' dudintneh! 'Alha 'uk'e'edúguz hoh njan ndutni, ‘Yak'usda bulizas butl'aho'ai hoh 'en nyun nka huwuhinli, 'ink'ez hubula be nyoohóotetun, 'et 'aw nke tse t'aoonalh ghaít'ah.’ ”
23285	MAT 4:7	'Et Sizi nduyulhni, “Doo chah zeh njan 'uk'e'éduguz hoh ndutni, ‘Khun teh Moodihti nYak'usda 'en nantan'ah hukwa ólhdzih gunih!’ ”
23287	MAT 4:9	'Ink'ez ndi yúlhni, “Ngwutsi be nininyih 'ink'ez suts'u téni' nilhdzun t'eh, 'et sih ts'iyawh, nye'ildzun wule!”
23288	MAT 4:10	'Ink'ez Sizi ndi yúlhni, “Satan naindalh! 'Et 'uk'e'éduguz hoh njan ndutni, ‘Moodihti nYak'usda, 'aw 'en zeh bubut negwutsi be nits'uyih, 'ink'ez buts'u téni' uznilhdzun, 'ink'ez 'en zeh buba né'ts'oot'en huba' hoont'ah.’ ”
23293	MAT 4:15	“Yun k'ut Zebulun 'ink'ez yun k'ut Naphtali, bun k'uz wheti 'et whuz'ai. Galilee 'i 'udun yun k'ut whut'en, huwhut'i.
23294	MAT 4:16	Tsahólhgus yuh hudelhts'i, 'en be whét'en cho 'i hitelh'en. Hoh huwhut'en dahutetsah tsagwusts'it huba li'hoont'ah, ndunnah 'en huba hoolh'en.”
23295	MAT 4:17	'Et whuts'un Sizi dune hubulh yawhénilhtuk hoh ndo búlhni, “Nuhwhulubeshi ch'a nuhwhubeni náhandunoohleh! Yak'uz k'une' whul'en 'aw 'et nilhdukw suli.”
23297	MAT 4:19	'Ink'ez ndo búlhni, “Suneh'us. Dune ka 'ut'en nuhwhutelhsilh.”
23306	MAT 5:3	“Lubeshi 'ulh'en, 'en budzi tel'en unli, 'en yak'uz k'une' whul'en bube'ildzun huzdli, 'et huwa degha nus hoonzoo hubugha whults'ut.
23319	MAT 5:16	Dune ba be whét'en ahli. 'I be nuhwhe'ut'en unzoo, 'i dune yuntelh'ilh 'ink'ez nuhwhe'aBá yak'uz usda, 'en degha nus hidutélhti.”
23320	MAT 5:17	“Moses be' dustl'us 'ink'ez nus whunilh'en bube' dustl'us 'i hoolah natelhtsilh ka whusaíya noohzin gunih. 'I ts'iyawh lhaoodutesdlih 'et wheni whusaíya.
23324	MAT 5:21	“Whulh udahts'o netsuhda hubuhutni, ‘Dune solhghelh gunih,’ 'ink'ez ndan dune selhghi t'eh, 'et hukw'una'a huba nahuteyeh ho' hoont'ah.
23325	MAT 5:22	Ndun whuhdúsni, ndunnah 'ants'ih dulh dune bulh hunilch'e t'eh, 'en huba nahutedeh. 'Et ndan dudulh dune ‘Raca’ 'ulhni t'eh, khunek dakelh k'una'a ‘Ntsi'’ ni hoh 'utni, 'i bugha naheyelh hububut huteyin. 'Ink'ez chah zeh ndun dune, ‘Whuzinik dune inli ho' 'int'ah!’ yulhni t'eh, 'en tube whewhúnujut kwuncho yuh ts'ih buhutenoh.
23329	MAT 5:26	Ts'ah'un 'un whudúsni, ts'iyaitsuk buk'elha whutelhtsilh whuts'un, nts'e na'a simba whuch'a naoohja?”
23330	MAT 5:27	“Whulh udahts'o netsuhda hubuhutni, ‘'Uyoon ts'eke bulh tinta' ont'en gunih.’
23331	MAT 5:28	Sich'oh 'un whudúsni, dune ts'eke yunilh'en 'ink'ez budzi yuh hoh duninzun t'eh, ‘Bulh tínta' test'ilh hukwa' nuszun,’ 'uda budzi yuh bulh tinta' ant'en ho' 'int'ah.
23333	MAT 5:30	'Ink'ez nalhnih ts'ih nla be tínta' nint'en t'eh, k'ont'as 'ink'ez 'un tolh'is. Nuhyust'e ndulhcho 'aw kwuncho yuh ts'ih chadutésk'un, 'et 'o nus soo' hoont'ah.”
23334	MAT 5:31	“'O 'un chah nduhútni ‘Ndun bu'at 'ustl'e' 'utelilh, ye' dustl'us 'istl'e' itelilh, 'i yutl'ayóolhchoos huba' hoont'ah.’
23335	MAT 5:32	'Et whunts'ih 'un whudúsni, bu'at 'uyoon dune bulh tinta' 'ant'en 'et huwa zeh dustl'us ye' 'ustl'e' itelilh, 'i yutl'ayóolhchoos. Ndúchainel hoh bu'at 'ustl'e' 'uyínla t'eh, dich'oh bu'at tinta' 'ant'en yulhtsi. 'Ink'ez ndun ts'eke 'uyoon dune ghu nasda t'eh, dune 'en chah tinta' 'ut'ih unli ho' 'int'ah.”
23336	MAT 5:33	“'Et doo chah niz de whudezulh da ts'iyawh t'eoonáhzun 'uda dune daja hutni hoh njan duhutni, ‘Khun nyunch'oh nghunek k'ónyis gunih. 'Et neMoodihti buts'u nahizínya 'et nduhoolcho hukw'una'a 'ont'en huba' hoont'ah.’
23337	MAT 5:34	'Et whunts'ih sich'oh 'un whudúsni, khun whuz na'a teh ndudóohtni gunih. Khun ‘Yak'uz whunalh 'udusni,’ doohtni gunih. 'Alha yak'uz ts'ih Yak'usda bukw'usda cho dezti, 'i 'et su'ai.
23338	MAT 5:35	'Ink'ez, ‘Ndi yun k'ut whunalh 'udusni,’ doohtni gunih. Yak'usda duke yuk'udelhú'ez, 'i 'int'ah 'et huwa. 'Ink'ez khun teh, ‘Keyah Jerusalem whunalh 'udusni,’ doohtni gunih. Hubudayi cho k'us dezti bukeyah whucho 'uhoont'ah 'et huwa.
23339	MAT 5:36	'Ink'ez khun teh, ‘Sutsi be 'alha' dusni,’ doni gunih. 'Aw ntsigha 'ilhuk'i whuntsi dulyul k'us dulhgus 'ólhtsilh hoolah.
23340	MAT 5:37	'Et ndez na'a njan dúdoohtni, 'Aw 'et ‘A,’ dahtni, ‘A,’ 'int'ah. 'Ink'ez ‘'Awundooh,’ dahtni t'eh chah, ‘'Awundooh,’ 'uhoont'ah. 'Et 'uts'un na'a 'udutéhnilh t'eh, 'et sih ntsi' ts'ih hadutédoh ho' 'int'ah.”
23341	MAT 5:38	“'Et whutsuh da whulh udahts'o nts'e na'a dune daja hutni inle njan duhutni, ‘Dune buna chawhés'en silhtsi t'eh, nyunch'oh nyúna be chawhés'en tanle. 'I be kw'elha whutelhtsilh. 'Et bughoo habe'alhchus t'eh, nyunch'oh nghoo be k'elha whutelhtsilh,’ hutni inle.
23345	MAT 5:42	Ndan hoonli nts'un hukwa 'utni t'eh, hubugha yó'alh. Hoonli bughu sinla yulhni t'eh, buch'a naool'ah gunih.”
23346	MAT 5:43	“'Et whulh údahts'o hubuhútni, ‘Nyeghah whut'i buk'eoontsi' 'ink'ez nch'a hudetni, 'en buts'u dontnik.’
23351	MAT 5:48	Nuh'aBá yak'uz usda dant'ah hoh ts'ah'un 'int'ah, nuhwheni chah whuz na'a zeh ndóht'e huba' hoont'ah.”
23352	MAT 6:1	“Huwahli! Khun tel'en gha' teh'alh t'eh, ts'et whucho ndóht'en gunih. 'Et whuz na'a ndaht'en t'eh, nuhwhe'aBá yak'uz usda, 'en 'aw nuhwhuba k'elha holhtselh ghaít'ah.
23355	MAT 6:4	'Et whuz na'a 'uyoon t'ehoníszun 'et ndaht'en hoh tel'en bugha 'áh'aih. 'Ink'ez nuhwhe'aBá yak'uz usda, 'en dahoont'ah huwa 'et ndaht'en, 'et ts'iyawh nuhwhunílh'en ho' 'int'ah. 'Et huwa dich'oh ts'iyannah but hoonzoo hoh nuhwhuba k'elha whutelhtsilh.”
23356	MAT 6:5	“'Et tenadahdli t'eh, khun ndunnah duba nahudzoo k'ah ts'ih tenadoohdli gunih. Ndunnah Lizwif hubuluglez nahudelhúya, k'us ti wheguz chah, 'ants'ih ts'iyannah hubunoolh'en ka tenahududli. Ndun whudúsni 'uda huba k'elha whuzdli ho' hint'ah.
23360	MAT 6:9	'Et ndez na'a tenadoohdli, ‘Ne'aBá yak'uz sinda. Nyoozi dóoti.
23364	MAT 6:13	Nts'e tink'us ts'unint'uk, whuch'a neghinli. 'Ink'ez ndun ntsi', 'en chah buch'a neghinli. 'Et yak'uz k'une' 'int'en 'int'ah, 'ink'ez be ilhtus, be dénti, 'i chah, 'i 'ilhuz wheni, 'i ts'iyawh nye'ildzun 'int'ah. 'Et ndoh honeh.’
23366	MAT 6:15	'Et whunts'i dune nuhwhudulhyah né'hut'en t'eh, 'ink'ez buba whuchanaooduzulhunah t'eh, nuhwhe'aBá yak'uz usda, 'en chah nuhwhuba whunaoodoolnah ghaít'ah.”
23367	MAT 6:16	“Ndet sahá'delhuya t'eh, ndan duba nahudzoo, 'en hubuk'una'a 'ooht'e gunih. 'En hubudzi yuh 'uhilhdzun na'hududil'i ho' hint'ah. Dunen 'uts'un 'oonint'en hiyúlhtsih, whuz na'a te'hududil'en 'ink'ez dzuh nuhuzut na'hududil'i, 'uyoon húbonoolh'en ka. 'Alha ndun whudusni, ndan nduhút'en, 'uda huba k'elha whuzdli ho' hint'ah.
23369	MAT 6:18	'Et whuz na'a sahá'delhúya t'eh, 'et 'onghunnah hubuch'a nonah'i. 'Et whunts'ih nuhwhe'aBá cha'whést'en ts'ih whunts'ih whunilh'en, ts'iyannah nalh nuhwhuba k'elha whutelhtsilh.”
23370	MAT 6:19	“Ndi yun k'ut hoonáht'i, 'i 'ilho 'oohleh gunih. Ndulh'en t'eh, 'ants'ih k'enadidutsih 'ink'ez muszoombaiyaz chah hoolah yutelhtsilh. 'Undunut'ih, nuhghu dá'duteyus 'ink'ez hiduntet'ih.
23372	MAT 6:21	'Et ndet be hoonzoo 'uhoont'ah, ndet sáhla, nuhdzi chah 'et duté'alh.”
23373	MAT 6:22	“Nena neyust'e ba too dezk'un li'int'ah. Nuhna soo 'int'ah t'eh, nuhyust'e be whét'en, 'i dezbun.
23374	MAT 6:23	'Et whunts'ih dune buna tink'us 'ut'en be untsi' t'eh, 'et buyust'e ndulhcho tsahólhgus be dutébun. 'Et huwa be whét'en nohwhulh 'int'ah tsahólhgus k'una'a be hoodet'en t'eh, dáhoolcho, 'i be simba tsahólhgus wule?”
23375	MAT 6:24	“'Ilhunuh dune nanah moodih ba 'oot'en ghaít'ah. 'Ilhunuh 'en yuts'u dutetnik 'ink'ez 'ilhunuh yuk'etetsi'. K'us 'ilhunuh yuk'úne' tet'en 'ink'ez 'ilhunuh yuch'a dutetni. 'Aw Yak'usda k'une' 'int'en 'ink'ez sooneya chah k'une' 'ont'en ghaít'ah.”
23376	MAT 6:25	“'Et huwa njan ndun whudusni, yinkak delhúts'i huwu ni wahle gunih. Teh'alh, 'i 'ink'ez tehnilh, 'i chah, 'ink'ez nuhyust'e be soo nadutehnilh, 'i chah, 'i ts'iyawh khun bugha ni wahle gunih. Teh'alh, 'i be kháhna, 'i degha nus dezti nahzun ih? K'us naih 'i nuhuyust'e degha nus dezti nahzun ih?
23385	MAT 6:34	'Et huwa bunt'ah dawhútenilh, 'et howu ni wahle gunih. Bunt'ah dawhuténilh, 'et ndo honeh. Dzin totsuk soo' hoolcho howun ni hoonli 'et huwa.”
23386	MAT 7:1	“'Uyoon ba nahoohyeh gunih. Doo ka sih nuhwhuba nahoodeh.
23389	MAT 7:4	Nts'e na'a nyulhutsin 'uduténilh, ‘Nyuna k'elts'ut, 'i nyuna k'ehanaóos'alh,’ 'ink'ez nyunch'oh lhi'ílcho, 'i nyuna k'et su'ai, 'i 'aw chanílh'en?
23391	MAT 7:6	Yak'usda bughunek lubeshi bughuh hoolah, 'i khun teh lhikah ndult'ah hubugha yóoh'alh gunih. K'us Yak'usda ye whúneodulh'eh, 'i kw'usul dezti, 'i pearl hiyulhni, 'et dult'ah, 'i khun teh goso dult'ah butayóolhdelh gunih. 'Et ndahja t'eh, ndulhcho hik'unutélh'us 'ink'ez 'ahoh nuhts'un nahulhúya 'ink'ez yanohodutélhch'ulh.”
23392	MAT 7:7	“Yak'usda bukayoodulhkut, 'i nuhgha íte'alh. Bukunáhta 'ink'ez nahootéh'alh. Ndati whudúlhghalh 'ink'ez nuhwhuba da'dutékwus.
23397	MAT 7:12	'Et huwa nts'e na'a hukwa' nahzun dune danoh hotelh'ilh, 'et whuz na'a zeh nuhwheni 'et ndúboolh'en. 'Alha Moses be' dustl'us, 'ink'ez nus whunilh'en bube' dustl'us chah, 'et nawhult'ah 'et nduwhútni.”
23398	MAT 7:13	“Njan hukwuti hoondot 'et hukohdelh huba' hoont'ah. 'Et hukwuti hoontel, 'et hoontsi' ts'un whuz’ai, whuz whéti 'uhoont'ah 'ink'ez lhanah whuz whehúdelh.
23399	MAT 7:14	Njan 'et huwa 'et nduhút'en, njan hukwuti hoondot, 'i 'ilhuz be ts'ukhuna 'uhoont'ah 'ink'ez howa whulna ho' hoont'ah. 'Aw lhanah ilah nahuhóo'aih.”
23400	MAT 7:15	“Ndunnah whuts'it be nus whunilh'en na'dudil'i, 'en buka huwahli! Sheep zuz be soo dint'ah, 'en buyuh ts'ih yus soo degha nus ntsi' 'en lí'hint'ah.
23405	MAT 7:20	'Et huwa dune chah whuz na'a ndúhint'ah. 'Et huwa t'eoobunoohzin.”
23406	MAT 7:21	“'Aw ts'iyannah, ‘SMoodihti, sMoodihti,’ sulhni, 'aw nts'e yak'uz k'une' ts'uwhul'en whuz hutooya ghaít'ah. Ndan se'aBá buts'o hukwa' ninzun tune' 'ut'en, 'aw 'en zeh yak'uz ts'un hutedulh.
23407	MAT 7:22	'Et ndunnah njan dzin whusawhélts'ut t'eh, ‘SMoodihti sMoodihti, 'alha nyoozi be nus ts'úhoo'en. 'Ink'ez nyoozi be ntsi' nududeh, 'i 'uyoon bughu whe náts'inanyoot! 'Ink'ez nyoozi 'i be huwa 'ét'en tune' ts'ut'en,’ hutni.
23408	MAT 7:23	'Et ndunt'ah dune ts'iyawh hubudutésnilh, ‘'Aw t'enwhunuzúszun. Such'a nasahdel! Nuhwheni 'aw suk'unucha'aht'il aht'ah!’ ”
23409	MAT 7:24	“'Et huwa ndunnah sughunek yoozilhts'ai, 'ink'ez daja dusni hukw'une' hut'en, ndun dune whunih bukoo tse k'ut niooni'ai, 'en k'una'a 'uhint'ah.
23412	MAT 7:27	'Aw 'et nawhéoonilhtan 'ink'ez too 'aw 'et ulhtus suli, 'i njan bukoo whut'agheznai. Nilhtsi ulhtus, 'i chah whudilhts'uk. 'Ink'ez njan bukoo nawhélts'ut. 'Ink'ez wheóonujut hoh nahwélts'ut.”
23416	MAT 8:2	'Et hoh dune bukak whulhjut, 'i leprosy hiyúlhni, 'en yududezya, yubut nachaniti 'ink'ez ndi yúlhni, “SMoodihti nyun hukwa' ninzun t'eh, ndi ndai be ilhtus, 'i 'int'i, 'i be suna'ilhdeh.”
23417	MAT 8:3	'Et Sizi bula be yut'aghéznai 'ink'ez, “A, hukwa' nuszun. Nyuna'alhde!” yúlhni. 'Et bukak whulhjut, 'et 'ahoh soo na'uja.
23418	MAT 8:4	'Et Sizi ndi yúlhni, “Khun teh 'uyoon doni gunih! 'Et náwhulnuk buts'inyalh 'ink'ez ts'ah'un na'a díni nyust'e nts'e na'a hoh soo na'uja 'ink'ez nyunoolh'en. 'Et Moses be' dustl'us yuk'uyaoolhtuk. 'I bugha ndai huwa ta'alh, 'i nyudóoni. 'Et whuz na'a ts'iyannah whubuntalhtun dainja hoh soo na'inja.”
23420	MAT 8:6	“SMoodihti se'ustlenyaz, 'en njan koo yun sulhti 'aw dechadusnik hoh tube dzuh nuzut.”
23421	MAT 8:7	'Et Sizi 'uyulhni, “Buts'u tesyalh 'ink'ez soo na'tesdlilh.”
23422	MAT 8:8	'Et whunts'ih ndun nehughan bumoodih 'uyulhni, “SMoodihti sukoo ts'ih tanyalh huba 'aw soo cha'lhúdzooh. 'Ants'ih nghunek be 'et ndudénja t'eh, 'et whunts'ih se'ustlenyaz soo na'ootnelh sih.
23423	MAT 8:9	'Alha si chah 'onghunnah sugha ndoh 'uhint'ah hoh hukwa' huninzun tune' suhulh'en. 'Et si chah whuz na'a zeh nehughan huba ndoh 'ust'ah. 'Et 'ilhunuh, ‘Inyalh!’ dusni t'eh, 'et 'aho wheyih. 'Et 'uyoon ‘'Anih,’ dúsni t'eh, 'et 'ahoh sughu yih. 'Et se'ulhna, ‘Njan dineh!’ dúsni t'eh, 'et 'ahoh 'et ndút'ih.”
23424	MAT 8:10	Sizi ndun dune ndet 'uwhúlhni whulhúdants'o hoh tube ba hooncha. 'Et huwa ndunnah yunedulh ndo búlhni, “Israel whuyun k'ut ndulhcho hoh, 'aw ndun dune whuz na'a buba 'alha 'uhoont'ah nachalhtel.
23426	MAT 8:12	'Et whunts'ih ndunnah yak'uz k'une' hool'en huba 'int'ah inle, 'en 'az tsahólhgus ts'ih hubotelhdulh. 'Et ts'iyawh hutso 'ink'ez hubughoo lhehídutelhk'us.”
23427	MAT 8:13	'Et Sizi ndun nehughan bumoodih 'en ndi yúlhni, “'Aw 'et inyalh! 'Et nts'e whula mba 'alha 'ust'ah, whuz na'a zeh mba' whuténilh.” 'Et soo 'et 'uhunet'oh hoh be 'ustl'enyaz soo na'uja.
23431	MAT 8:17	'Et whuz na'a Isaiah nus ho'en hoh ndutni, 'et ts'iyawh 'et ndúhooja. 'Et huwa njan ndutni, “Ndai lait'ah neilh'i, 'i ts'iyawh neghu yílhchoot. 'Ink'ez nedada chah 'i nets'u hanáhonla.”
23432	MAT 8:18	'Et 'ilhunahuwésdel ts'iyawh hinasdúguz. 'Et Sizi whunalh'en hoh 'et ndunnah yulh 'ut'en, 'en ts'iyawh ndo búlhni, “Nyan uztooke.”
23433	MAT 8:19	'Et 'ilhunuh Moses be' dustl'us 'uk'ununa'usdúguz, 'en yughu ninya hoh ndi yúlhni, “Nehodulh'eh nts'oh tula nutányalh, 'et ndulhcho nyun tesyalh hukwa' nuszun.”
23434	MAT 8:20	'Et Sizi ndi yúlhni, “Soo cho howu nuní ninzut! Nanguz 'en chah 'an whut'i ho' 'int'ah 'ink'ez dut'aiyaz chah ut'o ut'i. 'Et whunts'ih yinkak dune ye', 'aw hukw'ut tsin tel'alh 'et whunts'ih chahóot'ih.”
23435	MAT 8:21	'Et 'uyoon yugha hoodul'eh, 'en ndi yúlhni, “SMoodihti subailh'i. 'Se'abá wheyutelhtelh choo.”
23436	MAT 8:22	'Et whunts'ih Sizi ndi yúlhni, “Sunanyalh! Dudulh yaidla dich'oh wheyunalhuhoolyelh.”
23439	MAT 8:25	'Ink'ez yugha hoodul'eh, 'en hits'u whendel ts'enahiyulhdzit. “NeMoodihti netalhyis! 'Aw 'et too ts'uteghan!”
23440	MAT 8:26	'Et ndo búlhni, “Di ka whénlhujut? 'Aw bé 'alha' whut'en, 'i soo 'últus, 'i chaht'ih ho' dahni.” Didinya hoh khunekti be hukwa' yudáni too 'ink'ez nilhtsi bulh yatelhtuk, 'ink'ez 'aw 'et dinghel.
23441	MAT 8:27	'Et ndunnah dune huba hooncha hoh 'ulhódutni, “Ndun dant'ah dune simba 'int'ah? Nilhtsi 'ink'ez tatsi bulh 'i whunts'ih hik'une' 'ut'en.”
23443	MAT 8:29	'Et khunyaz tube cho 'uhutni, “Sizi nyun Yak'usda buYe' inli ho' 'int'ah! Ndai nets'u hukwa' ninzun? Nket'ah neba whusaóotelts'ulh whutsuh, dzuh nunetalhdzut ka 'inja whusainya?”
23445	MAT 8:31	'Et ntsi' nududeh, 'en hits'u tedudlih hoh hiyulhni, “Whusanáneuntanyulh t'eh, 'et nyooz goso yúzdoodeh netl'ahó'alh.”
23446	MAT 8:32	'Et “Ahdulh!” ndo búlhni. 'Aw 'et ntsi' nududeh, 'i ndunnah dune hubuts'uh haídande hoh goso yídande. 'Aw 'i bulh goso wheghah helghaz 'ink'ez too hubanghan.
23450	MAT 9:2	'Aw 'et ndun dechadusnik, 'en kwusuti be whusahíyankai. Sizi hubunilh'en 'ink'ez t'eooninzun huba 'alha' hoont'ah. 'Et dechadusnik 'uyúlhni, “Dahooja 'uski, nduk 'un dunilt'uk! Nyulubeshi ts'iyawh mba hoolah suli!”
23451	MAT 9:3	'Et 'ahoh bulunah Moses be' dustl'us 'uk'ununa'úsduguz 'ulhódutni, “Ndun dune Yak'usda ch'a yalhtuk ho' 'utni!”
23452	MAT 9:4	'Et daja huninzun Sizi 'et ts'iyawh t'eooninzun. 'Et ndo búlhni, “Di ka nuhdzi yuh ntsi' ghu nuni nahzut?
23453	MAT 9:5	Nts'e na'a simba huwa chahoolnah k'una'a uzdooni? ‘Lubeshi mba hoolah suli,’ k'us, ‘Didinyih 'ink'ez inyalh’?
23454	MAT 9:6	'Et njan t'eoonóhzin yinkak dune ye', 'en ndi yun k'ut huba' hoont'ah ho' 'int'ah lubeshi 'un toolhdelh ka huba' hoont'ah ho' 'int'ah,” hubúlhni. 'Ink'ez ndun dechadusnik, “Didinyih 'ink'ez kw'usinti, 'i nailchoot 'ink'ez nkoo ts'ih naindalh!” yulhni.
23457	MAT 9:9	'Et hukw'elh'az Sizi wheghah lhuseya hoh ndet sooneya nalhdzooh, 'et 'ilhunuh dune Matthew hiyulhni, 'et usda yunilh'en. “Sunanyalh,” yulhni. 'Et didinya 'ink'ez yuk'ah ts'ih oot'en ka yuntezya.
23459	MAT 9:11	'Ink'ez ndunnah Pharisee hinilh'en hoh yugha hoodul'eh hubuhoodulhkut, “Nuhodulh'eh, 'et di ka sooneya 'ilhunanowez'aih 'ink'ez lubeshi 'ulh'en chah hubulh na'ut'alh?”
23460	MAT 9:12	'Et Sizi bubulh údants'o daja hiyulhni 'et ndo búlhni, “Ndunnah soo 'ínt'ah 'aw yoo be duyun ka cha'hunízun. Nduda, 'en zeh yoo be duyun ka' huninzun.
23461	MAT 9:13	'Et huwa ahdulh 'ink'ez ndet 'uk'e'whe'edúguz hoh 'et hodoolhú'eh, ‘'Uyoon hubugha te'ntehzilh 'et nuhts'uh hukwa' nuszun. Ndai Yak'usda bukw'uzdai k'ut hidutelhk'un, 'i buka' cha'núszun,’ ni. Si chah whuz na'a, 'aw dune ts'ah'un 'uhint'ah, 'aw hubuka ilah whusáya. 'Et lubeshi 'uhulh'en, 'en bulubeshi ch'a bubeni naháhundunooleh ka, 'et huba whusáya.”
23462	MAT 9:14	'Aw 'et John yugha hoodul'eh, 'en Sizi ts'un hunindel hoh hiyoodulhkut, “Dáhoont'ah huwa wheni chah 'ink'ez Pharisee, 'en chah lhat hoh sahá'delya. 'Ink'ez nyun ngha hoodulh'eh, 'en 'aw sahá'chahudulhuye?”
23463	MAT 9:15	'Et Sizi ndo búlhni, “Ndun bu'at whutele, 'en bulh dunekah 'awhuz hiyulh 'int'ah, 'en chah ih soo sahá'hudutelyih? 'Awundooh! 'Et whunts'ih dubulh dunekah buch'a nahítelhtelh, 'et t'eh zeh sahá'hudutelyelh.
23465	MAT 9:17	'Et doo chah, 'aw k'an mai too, 'i 'aw 'ujut, 'i 'uzus be yóolhdzeh ghaít'ah. 'Et nduyínla t'eh, 'et sih bukóltalh. 'Et nyoo k'an, 'i mai too ts'iyawh nadutejulh, 'ink'ez ndi 'uzus 'i chah tinta' tet'ilh. 'Et k'an mai too, k'an 'uzus 'i be híyalhdze t'eh, 'aw tinta' 'oot'en ghait'ah.”
23466	MAT 9:18	'Et njan dahooja 'awhuz howu yalhtuk khunyaz 'ilhunuh moodih yughu ninya 'ink'ez yubut nachániti. 'Et ndi yulhni, “Sutse' k'an 'ahoh dazsai. 'Et whunts'ih soo tulih sukoo ts'ih tónya, 'ink'ez nla be buk'édolnih, 'et sih nakhóotna!”
23469	MAT 9:21	'Et ndutenilh whuts'uh dich'oh nduna'dudútni, “'Ants'ih bunaih but'aghénai t'eh, 'et sih soo na'oosneh.”
23470	MAT 9:22	Sizi yuts'u nálha'a 'ink'ez yunilh'en 'ink'ez ndi yúlhni, “Stse', nduk 'undunilt'uk! Be 'alha' hoont'ah, 'i mba 'alha' 'int'ah 'et huwa soo na'inja.” 'Et whuts'un soo na'uja.
23472	MAT 9:24	“'Az náhdulh! Ndun ts'ekeyaz 'aw dáchaitsal, 'ants'ih nanisti ho' 'int'ah.” 'Et highudloh.
23475	MAT 9:27	'Aw 'et Sizi natesja hoh nanah dune chawhés'en hiyuntez'az 'ink'ez hikazulh, “NeMoodihti David buts'u hainzut negha te'nenzeh!”
23476	MAT 9:28	'Et Sizi koo ts'ih daninya hoh ndunnah chawhés'en highudani'az. 'Et Sizi ndo búlhni, “Nuhwhuba 'alha' hoont'ah ih njan 'et dutésnilh huba?” 'Et 'uhiyulhni, “A, neMoodihti!”
23477	MAT 9:29	Buna yut'agheznai 'ink'ez ndo búlhni, “Nts'e na'a nuhwhuba 'alha' hoont'ah, whuz na'a 'uhóneh.”
23478	MAT 9:30	'Et 'ahoh nahitát'en 'ink'ez honilh'en. Sizi khunek ulhtus, 'i be ndo búlhni, “Khun 'uyoon dóohni gunih!”
23481	MAT 9:33	'Et ndun ntsi' nududeh, 'i ye yáhanainanyoot. Ndun dune 'aw 'et yawhénilhtuk. 'Et 'ilhunahuwésdel 'ulhódutni, “Israel yun k'ut nduhoolhcho hoh 'aw ndez na'a cha'whúsne, 'et k'an ts'iyai 'et 'udechoo ndúhooja!”
23482	MAT 9:34	'Et ndunnah Pharisee nduhútni, “'Ants'ih ntsi' nududeh, 'en bumoodih ye ulhtus, 'i bugha ndi nududeh ntsi' yuts'u hanaínanyoot!”
23485	MAT 9:37	'Ink'ez yugha hoodul'eh, 'en ndo búlhni, “'Alha 'aw 'et ha' nukat newhúninzut 'ink'ez tl'o mai lhai suli, 'et whunts'ih ndunnah 'uhut'en, 'en 'aw soo cha'huniltsuk.
23486	MAT 9:38	'Et huwa Yak'usda ha' nukat whumoodih, 'en 'uyoon 'uhut'en chah whusáboolh'a, 'et huba tenadoohdli,” hubúlhni.
23491	MAT 10:5	'Aw 'et ndunnah lanezi 'o 'at nanah, 'en nts'e 'uhutet'ilh, Sizi whuz hubutelh'alh. 'Et khunek ulhtus, 'i hubutl'aida'ai hoh ndo búlhni, “Khun 'udun yun k'ut whut'en hubuti ts'ih teh toohdelh gunih. 'Ink'ez Samaria hubukeyah ts'uti whuz teh toohdelh gunih.
23493	MAT 10:7	'Aw 'et ahdulh hoh hubutah lhohdelh, njan 'et hubudutéhnilh, ‘Nts'e na'a yak'uz dune k'úne' whul'en, 'aw 'et nilhdukw suli.’
23502	MAT 10:16	“Njan whunulh'en, 'ants'ih sheep yus yugha wélh'az li'hoont'ah ts'ih whuz nuhwhutelh'a. 'Et huwa tl'ughus k'una'a whunih wáhle, 'ink'ez dut'aiyas, dove hiyulhni, 'i k'una'a 'aw dune ndóolhdah gunih.
23513	MAT 10:27	“Njan daja nuhwhudusni tsahólhgus ts'et whucho howu yaoolhtuk. Ndet whu'iz whudahts'o, 'et bun k'ut whuts'un khunekti be howu yaoolhtuk.
23518	MAT 10:32	“'Et huwa ndun dune nalh 'et ndutni, Sizi, 'en zeh si sulhyis 'int'ah, ndun 'et ndutni, se'aBá yak'uz usda, 'en dutesnilh, ndun 'en se'ildzun 'int'ah.
23520	MAT 10:34	“Ts'iyannah lhts'un ts'ah'un 'uhoot'e, 'et hukwa ndi yun k'ut whusáya noohzin gunih! 'Aw lhts'un ts'ah'un 'uhoot'e hubugha ootés'alh hukwa ilah whusáya. 'Et soh cho li'int'ah, 'i hubugha ités'alh 'et huba whusáya.
23526	MAT 10:40	“Ndan hoont'i hoh danyunilhti, 'en si chah hoont'i hoh dasunílhti li'hoont'ah. Ndan whesalh'a, 'en chah hoont'i hoh daínilhti ho' hoont'ah.
23528	MAT 10:42	'Ink'ez ndunnah si sugha hoodul'eh, 'ink'ez ndun hubutah k'us hukw'elh'ih 'int'ah, 'en sugha hoodul'eh 'int'ah 'et huwa dune too nezk'uz yubainkai t'eh, 'alha 'ún whudusni, 'en whunts'ih buba k'elha whutale ho' hoont'ah.”
23531	MAT 11:3	'Et hiyoodulhkut, “Nyun ih whusatéyalh inli, k'us 'uyoon tulih ka ts'itóo'en?”
23532	MAT 11:4	'Et Sizi njan ndo búlhni, “John bugha nanaht'az t'eh, ndet whunélh'en 'ink'ez ndet whudáhts'o, 'et ts'iyawh ndudóohni.
23534	MAT 11:6	'Et ndunnah si sugha 'aw buba dzuh chailel t'eh, 'en degha nus hoonzoo bughá whults'ut.”
23535	MAT 11:7	'Et ndunnah nanah whehá'az, Sizi ndunnah 'ilhunahuwésdel, 'en njan John bugha hubulh yawhenilhtuk hoh ndo búlhni, “Di teh'ilh ka dune chahóot'ih ts'ih whéhdel? Tl'o ghazilh nonulhts'i, 'i tulih teh'ilh nahzun ih?
23538	MAT 11:10	Ndun 'en bugha 'uk'une'úsduguz, 'i 'et ndutni, ‘Sih soo zelhts'ai 'uyoon khunek suba na'a, 'en ntsuh telh'alh. Nts'oh lhutéyalh mba lhaoodutelilh ka.’
23545	MAT 11:17	‘Be ts'ujun, 'i nuhwhuba be ts'ujun, 'et whunts'ih neba chanuzahdak. 'Ink'ez nuhwheni nuhwhuba tso ts'inli, 'et whunts'ih 'aw wáhtso ghaít'ah!’
23546	MAT 11:18	'Et John dune taninya hoh 'aw cha'us'al 'ink'ez 'aw tachasnai. 'Et highu yalhtuk ho' hutni, ‘Nududeh, 'i ntsi' buyudínda,’ dahni.
23547	MAT 11:19	'Et yinkak dune ye', 'en dune hubutaninya hoh hubula whé'ni'al 'ink'ez hubula tawhénitnai, 'et 'uhutni, ‘Ndun 'en bucha hooncha 'ink'ez mai too chah 'utnai. Sooneya nalhdzooh 'ink'ez lubeshi 'ulh'en, 'en hubulh dunekah 'int'ah,’ dáhni. 'Et whunts'ih ndunnah Yak'usda bugha whunih suli, 'en ts'iyawh ndi hiye whunih, 'i be ts'ah'un 'uhint'ah suli.”
23549	MAT 11:21	'Et huwa 'utni, “Nuhwheni Chorazin whut'en, 'ink'ez nuhwheni Bethsaida whut'en chah, dawhultsi' 'et nuhts'u whélts'ulh! Soo cho soozélhts'ai 'uda ndet nduhóolcho hoolhtus nuhnat ne'whust'en, ndunnah Tyre 'ink'ez Sidon whut'en, 'en chah bunat 'et ndúhooja t'eh, 'uda da hubeni lht'anahádunoolelh, 'ink'ez doso naih be húdelhts'i 'ink'ez lhez tsi la hidudzih wule da.
23552	MAT 11:24	'Et whunts'ih ts'ah'un 'un whudúsni, dahoont'ah nuhwhuba whusawhutelts'ulh, nts'e na'a nuhwhuba nahutedeh ka, 'et ndunnah Sodom whut'en hubulh dawhutenilh, 'et nuhwheni 'o nus 'uwhultsi' 'et nuhts'u whélts'ulh.”
23553	MAT 11:25	Sizi 'awhuz hubulh yalhtuk 'et ndutni, “'ABá nyun nyudélhti. Yak'uz 'ink'ez yun k'ut huMoodihti inli. Whunih 'ink'ez hoodul'eh, 'en ndi 'i ts'iyawh buch'a whunte'i. 'Et whunts'ih 'uskiyaz li'int'ah, 'en bunalhts'et hahó'ai.
23558	MAT 11:30	Ndi úlhchoot, 'i 'aw nuhwhuba hubugha chahóolnah tele, 'ink'ez se'ut'en k'ah chah hoondzak tele.”
23560	MAT 12:2	'Et ndunnah Pharisee hiya'en ibulh, Sizi hiyoodulhkut, “Ngha hoodul'eh dahút'en hubunilh'en ih? K'an dzin nats'ulyis dzin 'uhoont'ah. 'Aw 'et nduhóot'en huba cha'hoot'ah!”
23561	MAT 12:3	'Et Sizi ndo búlhni, “'Et hubudayi cho David daja 'aw ih hukw'e yachasulhtuk? 'Et hoh da David 'ink'ez hiyulh 'ut'en hubuye'élts'ul?
23565	MAT 12:7	'Et 'uk'e'whusdúguz 'et ndutni, ‘'Uyoon bugha te'untezilh, 'et nuhts'uh hukwa' nuszun. Ndai Yak'usda bukw'uzdai k'ut hidutelhk'un, 'i buka cha'nuszun,’ ni. 'Et ndi njan ndutni, 'et t'eoonahzun t'eh, 'et sih ndan buk'echáwhulhts'it, 'en 'aw buk'ehoh'alh hukwa aht'en ilah!
23566	MAT 12:8	'Et huwa yinkak dune ye' nats'ulyis dzin 'et whunts'ih 'en huMoodihti ho' 'int'ah.”
23568	MAT 12:10	'Ilhunuh dune 'en 'et usda 'ink'ez 'aw bula 'aw ye nucha'ust'en. 'Et Sizi hiyoodulhkut, “'Et nats'ulyis dzin soo na'uztetnilh huba' hoont'ah ih?” 'Et hoonliyaz highu nahooté'alh hukwa' hut'en.
23569	MAT 12:11	'Et ndo búlhni, “Ndan nuhtah 'utenilh sheepyaz tsak'et 'álts'ut hoh hanaítelhtelh nats'ulyis dzin 'et whunts'ih?
23570	MAT 12:12	'Et dawhulcho, 'i be dune sheep degha nus dezti ho' 'int'ah? 'Et huwa netl'awhélts'ut nats'ulyis dzin 'ut'en unzoo, 'i 'uts'ulh'en whuba.”
23571	MAT 12:13	'Et ndun dune nduyúlhni, “Nyla lhk'unadíntsih!” 'Aw 'et lhk'unaidezsi hoh ílhk'uz ts'ih k'una'a sóo na'uja.
23574	MAT 12:16	Khunek ulhtus, 'i be ndo búlhni, “'Uyoon ts'un sughu yaoolhtuk gunih.”
23576	MAT 12:18	“Ndun suYe' se'ustlen, 'en 'utahaílhti 'int'ah. 'En buk'esi'. 'En bugha suzul tube yé hoont'i. Suyéghah buk'eidutelhdoh. 'Et nts'e na'a dahoont'ah dune ba nahesyelh, suYe' whuz na'a zeh 'udun yun k'ut whut'en ndo buduténilh.
23579	MAT 12:21	'Ink'ez 'udun yun k'ut whut'en ndun suYe' se'ustlen, 'en boozi, 'i be 'et whut'anihíntetan.”
23581	MAT 12:23	'Et 'ilhunahuwésdel ts'iyawh tube huba hooncha 'ink'ez dich'oh lhulh yáhaltuk, “'En 'alha David buts'u hainzut tulih 'int'ah.”
23582	MAT 12:24	'Et Pharisee whulhódants'o hoh 'et 'uhiyulhni, “Ndun Sizi, 'en Beelzebul, ntsi' nududeh bumoodih 'int'ah, 'en be zeh ntsi' nududeh, 'i dune ts'uh hanahinuyukw,” hutni.
23583	MAT 12:25	Daja huninzun Sizi t'eooninzun 'et ndo búlhni, “Yun k'ut k'une' huwhul'en, 'en lhch'a nehúdindel t'eh, 'en ts'iyawh hoolah hutele. 'Ink'ez keyah whuti whudune k'us bukoo hudelhts'i chah, ts'iyawh lhch'a nehúdindel t'eh, 'en chah huhoolah hutele.
23589	MAT 12:31	“'Et huwa 'un whuhdúsni, lubeshi ts'iyawh 'ink'ez Yak'usda ch'a yalhtuk, 'et ts'iyawh nuhwhuba whunaoodutelnah. 'Et whunts'ih Ndoni ch'a detni be yalhtuk, 'aw buba whunaoodootnah ghaít'ah.
23591	MAT 12:33	“Mai chun unzoo, 'i hanúlhyeh t'eh, bumai unzoo tele. 'Et mai chun untsi', 'i hanálhyeh t'eh, bumai ntsi' tele. 'Et bumai whuzdli t'eh, dant'i duchun 'int'ah, 'i bumai bugha t'entedzeh.
23595	MAT 12:37	'Et huwa nuhghunek bugha Yak'usda nalh ts'ah'un dune tehle, k'us nuhghunek bugha kwuncho yuh ts'ih téhdulh k'una'a, whuz na'a nuhwhuba nahutedeh.”
23596	MAT 12:38	'Aw 'et bulunah Moses be' dustl'us 'uk'ununa'úsduguz, 'ink'ez Pharisee, 'en chah 'uhiyulhni, “Dune hoodulh'eh neba huwa 'et'en tune' tant'en nts'uh hukwa' uzninzun.”
23597	MAT 12:39	'Et ndo búlhni, “K'an ndoh whudezulh dune hintsi', 'ink'ez 'ahoolhyez dune ts'eke bulh tinta' hut'ih. Hoonliyaz hooncha tune' whut'en, 'et zeh hukwa hités'en. 'I bugha t'ehonózin. 'Et whunts'ih honilh'en bughá holts'it ghaít'ah. Nts'e na'a nus whunilh'en Jonah bulh dahooja, 'et zeh hote'ilh.
23600	MAT 12:42	'Et wheghah whezulh dzin dune ba nahutedeh t'eh, 'et nyaz de hubudayi cho ts'eke 'en nuhtah didutéyalh, 'et nuhk'ehóotelts'ulh. Ndi yun k'ut nilhdza hainya, Solomon ye whunih, 'i yudutéts'o ka 'et huwa. 'Et whunts'ih 'ilhunuh Solomon degha nus whunih k'an nuhtah siyin.”
23601	MAT 12:43	'Ink'ez ndo búlhni, “'Et ntsi' nududeh dune ts'uh hanádide hoh yun whudezgih, 'et whuz nududeh natelyis hukwu núta. 'Et 'aw nduhóont'ah nachahóo'al.
23602	MAT 12:44	'Et dich'oh na'dudútni, ‘'Et ndun buyudúsda, 'en buts'un zeh natóosja,’ ni. 'Et whuz lhghu nadija hoh 'aw hoonli hoolah. 'Et ndun dune budzi yuh chadítsun nawhulhtsi 'ink'ez ts'ah'un na'a 'uja, 'et nahoo'ai.
23603	MAT 12:45	'Ink'ez 'et 'uts'un whedande 'ink'ez skwunlai 'o 'at nanah ntsi' nududeh, 'i 'en degha nus 'ultsi', 'en 'et dune hiyaíndel 'ink'ez 'et nihunina. 'Et ndun dune ndun hiyudalts'i', 'en 'et whutsuh da 'o nus 'ultsi' suli. Nuhwheni k'an ndoh nuhwheghah whudezulh, nuhwheni dune tube untsi' aht'ah, 'et whuz na'a zeh nuhwhuba 'uwhuténilh!”
23605	MAT 12:47	'Et 'ilhunuh dune 'uyulhni, “Nilh'en! Nyu'ama 'ink'ez nyulhutsin 'az nahudelhúya nyulh yahutelhtuk hukwa' huninzun!”
23606	MAT 12:48	'Et Sizi ndi yúlhni, “Ndan su'ama, 'ink'ez ndan sulhutsinkah?”
23607	MAT 12:49	'Et Sizi ndunnah yugha hoodul'eh, 'en butune'úlhge, “Nilh'en ndunnah, 'en su'ama 'ink'ez sulhutsinkah 'uhint'ah.
23608	MAT 12:50	Se'aBá 'en yak'uz usda, k'us ndan hik'une' 'ut'en, 'en sulhutsin, sulhtus, 'ink'ez su'ama teh 'uhint'ah!”
23611	MAT 13:3	Ndai khunek be whuts'odul'eh, 'i 'et lhelhdun huwa hubulh yalhtuk hoh ndo búlhni, “Sih soo zélhts'ai, 'ilhunuh 'a'nule, 'en 'a'ntelelh ts'ih whinya.
23617	MAT 13:9	Ndan budzo hoonli, 'en soo cho hiyoozólhts'a huba' hoont'ah.”
23618	MAT 13:10	'Aw 'et yugha hoodul'eh highu nindel, 'et hiyoodulhkut, 'ink'ez 'uhiyúlhni, “Di ka ndi khunek be whuts'odul'eh, 'i be zeh hubulh yaílhtuk?”
23619	MAT 13:11	'Et ndo búlhni, “Yak'uz be k'úne' whul'en 'aw be whe' hoont'ah hooyah, 'i daja ni, nuhwheni zeh nuhghá whunt'ai. 'Et 'onghun 'aw hubugha chahóolts'ulh. 'Et huwa whuz na'a zeh hubulh yalhtuk.
23622	MAT 13:14	'Et Isaiah nus ho'en daja ni 'en bugha ts'iyawh lhaóodulya. Njan ndutni, ‘'Ahoolhyez whudahts'o 'et whunts'ih 'aw t'echanuzéhze. 'Ahoolhyez whunulh'en 'et whunts'ih 'aw ts'ah'un nechaóozah'ai.
23623	MAT 13:15	Ndunnah dune budzi 'ants'ih buba' hoont'ah suli 'et huwa, 'ink'ez 'aw hoonli hodóts'o hoolah, 'ink'ez ndai be 'alha' hoont'ah, 'i 'aw hinoolh'en hukwa cha'hunízun. 'Et huwa chawhés'en lí'hint'ah. 'Et huwa 'aw honóolh'en ghaít'ah, 'ink'ez budzo be 'aw hodóts'o ghaít'ah. 'Ink'ez budzi be 'aw t'ehonoozeh hoolah. 'Et whuz na'a nducháhit'ah t'eh, 'uda da hubulubeshi ch'a nahulhya wule da, 'ink'ez da Yak'usda huboolhyih,’ ni Isaiah.
23626	MAT 13:18	“'Et huwa ndi khunek be whuts'odul'eh, 'i be 'a'nulih, 'en bugha, njan ndutni,
23631	MAT 13:23	'Et whunts'ih ndet yun unzoo, 'i k'éninkat, 'i li'ínt'ah, 'en ndez na'a njan ndúhint'ah. Ndi Yak'usda bughunek hidits'o, 'i t'ehinuzih teh daja ni hoh 'utni. 'Et huwa bumai lhai lhih li'hint'ah. Bulah lanezi lanezi (100) suli. 'Et doo chah bulah lhk'utat lanezi (60) suli. 'Et doo chah bulah tat lanezi (30) suli.”
23632	MAT 13:24	Doo chah 'uyoo khunek be nawhutnuk, 'i be whuts'odul'eh, 'i be hubulh yalhtuk 'et njan ndo búlhni, “Nts'e na'a yak'uz hubudayi cho 'uhuhoolhdzun, 'et dez na'a njan nduhoont'ah. Dune ndi yun buk'ut 'a'nukat. Unzoo, 'i 'anukat, 'i 'ainanla.
23635	MAT 13:27	'Et bukoo whumoodih be 'ulhna highu nindel 'ink'ez 'uhiyulhni, ‘Dahooja nemoodih, di hoh inla ndi unzoo, 'i hanuyeh butah 'anánla? Di ho' 'int'ah ndi 'ut'antsi' ndult'ah?’
23636	MAT 13:28	'Et ndo búlhni, ‘Sch'a detni 'uja.’ 'Et be 'ulhna hiyulhni, ‘Ndi 'ut'an untsi', 'i butah hananyi, 'i hats'úntelelh hukwa' ninzun ih?’
23637	MAT 13:29	'Et ndo búlhni, ‘'Awundooh! Whute 'int'ah doo ka sih ndi unzoo, 'i chah bulh 'óohneh.
23638	MAT 13:30	Whute ndulhdzun ha' untekulh whuts'un. 'Aw 'et ha' nukat neooninzut t'eh, ha' untelelh, 'en si budóosni, 'udechoo 'ut'antsi' hanáhle 'ink'ez ulhghel duték'un huba. 'Ink'ez ndai unzoo, 'i ts'iyawh hanáhle 'ink'ez haníyeh, 'i ba bukoo whuz danáhle.’ ”
23639	MAT 13:31	Doo chah 'uyoo khunek be nawhutnuk, 'i be whuts'odul'eh, 'i be hubulh yalhtuk 'et njan ndo búlhni, “Nts'e na'a yak'uz hubudayi cho 'uhuhoolhdzun, 'et ndez na'a njan nduhoont'ah. Ndi mai, mustard hiyulhni, 'i k'una'a 'int'ah. 'I dune yílhchoot 'ink'ez ha'nulhyeh k'et wheyínanla.
23640	MAT 13:32	Ndi mai soo degha nus ninsol, 'i hanányi 'ink'ez buchun degha nus dincha suli. Ndi mustard hiyulhni buchun, 'i ndai mai chun ts'iyawh 'ut'an hanúlhyeh bugha ndoh suli. 'Et 'i dut'aiyaz buyooschun tah 'ut'o ninínla.”
23641	MAT 13:33	Doo chah 'uyoo khunek be nawhutnuk, 'i be whuts'odul'eh, 'i be hubulh yalhtuk 'et njan ndo búlhni, “Nts'e na'a yak'uz hubudayi cho 'uhuhoolhdzun, 'et ndez na'a njan nduhoont'ah, lhes ntuldoh, 'i ndult'ah. Ts'eke yílhchoot 'ink'ez lhes nudzaih, 'i tat tests'ai be lhtayudzih, 'i dezbun. 'Et yunélhus, 'ink'ez 'udun ninínkai hoh untéldoh.”
23643	MAT 13:35	'Et whuz na'a ndun nus whunilh'en daja dani, 'et ts'iyawh lhaóoduja hoh njan ndutni, “Khunek be nawhutnuk, 'i be whuts'odul'eh, 'i be hubulh yatelhtuk. Nts'oh huwa whudezulh hoh ndi yun 'uyínla 'et whuts'un, ndai buch'a yuntez'i, 'i bugha hubudutésnilh.”
23644	MAT 13:36	'Et Sizi 'ilhohuwezdel, 'en ts'iyawh whenábalh'a 'ink'ez koo danínya. 'Et yugha hoodul'eh highu nindel 'ink'ez 'uhiyúlhni, “Ndi khunek be nawhutnuk, 'i be whuts'odul'eh, 'i ts'ah'un na'a nedini ndi haniyeh, 'i unzoo, 'i tah 'ut'an ntsi' hananyi, 'i 'et daja ni hoh 'utni?”
23645	MAT 13:37	'Et ndo búlhni, “Ndai unzoo, 'i hanányi bumai 'i, ndun 'ainanla, 'en yinkak dune ye' 'en 'int'ah.
23652	MAT 13:44	“Doo chah zeh 'ún whudusni, yak'uz k'úne' whul'en, daóodelti, 'et ndez na'a njan ndúhoont'ah. Ndun dune njan yun k'ut hoonzoo, 'et nunúta hoonliyaz dezti, i nayí'ai. 'Ink'ez 'onghoh nayuntelh'i. 'Et hoont'i k'et ndun dune ndai hoonli yit'i, 'i ts'iyawh ye 'ónket 'ink'ez ndi yun yuk'ut nayi'ai, 'i yun ndulhcho whe yonket.
23653	MAT 13:45	“Doo chah zeh 'ún whudusni, yak'uz k'úne' whul'en, daoodelti, 'et ndez na'a njan nduhoont'ah. 'Et doo chah 'uyoon dune, 'en hoonliyaz 'i ts'iyawh yooket. 'Et 'o 'un doo chah ye ná'oonket. 'En kw'usul k'us dunezti, 'i hikunuta.
23655	MAT 13:47	“'Et doo chah zeh 'ún whudusni, yak'uz k'úne' whul'en, 'et ndez na'a njan ndúhoont'ah. Ndez na'a 'uhut'en, lhoombilh tahíyalhdel 'ink'ez yanáhiyigus lhawh dédowh 'i hiyuzdlooh.
23658	MAT 13:50	Ndunnah hintsi', 'en nts'e kwun dezk'un huba' hoont'ah, 'et whuz hubotelhdulh. 'Ink'ez tso yahutelhtuk 'ink'ez hubughoo lhuhidutek'us.”
23659	MAT 13:51	'Aw 'et Sizi ndo búlhni, “Njan ndun whudusni, 'et ts'iyawh ih t'eoonáhzun?” 'Et 'uhiyúlhni, “A, neMoodihti, ts'iyawh t'ets'oninzun.”
23660	MAT 13:52	'Et ndo búlhni, “'Et huwa ndan Yak'usda bughunek 'uk'e'eduguz, 'i 'ink'ez yak'uz k'une' whul'en 'et hubugha wheyodalh'i, ndun dune 'en bukoo whumoodih, 'en ndult'ah. 'Ink'ez ndai yit'i, 'i tah ts'iyawh ts'et hayúle, k'an, 'i 'ink'ez 'uda, 'i chah. 'Et whuz na'a dune hoodulh'eh.”
23662	MAT 13:54	'Ink'ez dich'oh bukeyah ts'ih whénaja hoh Lizwif hubuluglez 'et wheóobudunilh'i. Et ts'iyannah huba hooncha suli, 'ink'ez 'ulhódutni, “Ndun dune nts'ez de hahó'ai ndi khunek whunih, 'i be yalhtuk? 'Ink'ez hooncha tune' 'ut'en nts'e na'a dat'en hoh 'ut'en?
23664	MAT 13:56	'Et bulhtuskah 'aw ts'iyawh nelh cha'hit'ah? 'Et ndun dune ndi ts'iyawh nts'ez de hahónla hoh 'utni?”
23665	MAT 13:57	'Et huwa ts'iyawh hits'u desnih. 'Et Sizi ndo búlhni, “Ndun nus whunilh'en unli, 'en ts'iyannah yudelhti. 'Et whunts'ih dich'oh bukeyah whut'en 'ink'ez dich'oh bukoo, 'en chah 'aw chahidílhti.”
23668	MAT 14:2	'Et Herod bube 'ustl'en ndo búlhni, “Ndun John dune too be 'ulh'en, 'en 'int'ah. Yaidla tah nakhitna. 'Et huwa 'ut'en hoolhtus tune'út'en.”