23230	MAT 1:17	'Et Abraham 'en David whuts'un, 'en ts'iyawh lanezi 'o 'at dit (14) bubé hudinde 'uhint'ah. 'Ink'ez David hoh da whudezulh hoh ts'iyannah keyah whut'en Babylon ts'ih whebuhanla whuts'un, 'en ts'iyawh lanezi 'o 'at dit (14) bubé hudinde hinli. 'Ink'ez hoh da whudezulh hoh ts'iyannah keyah Babylon ts'ih whebuhanla 'et hukw'elh'uz dich'oh bukeyah yun k'ut Judah, whuz whenáhedel, Christ 'et whuts'un, 'en ts'iyawh lanezi 'o 'at dit (14) bubé hudinde hinli ho' hint'ah.
23236	MAT 1:23	“Soo zulhts'ai ndun ts'eke 'aw dune t'enizun 'et whunts'ih khunyaz 'uski ba 'uja, 'ink'ez buyaz dune tele, boozi Emmanuel hiduténilh, Yak'usda nelh 'int'ah, ni ho' utni.”
23242	MAT 2:4	'Ink'ez ts'iyannah ba náwhulnuk hubumoodih 'ink'ez Moses be' dustl'us 'uk'ununa'úsduguz chah, 'en ts'iyawh Herod 'anih hubudani. 'Et 'en hubuts'un nahooté'alh Christ ndet whutele.
23245	MAT 2:7	'Et Herod whu'iz hoh dune whunih 'en 'anih hubudáni. 'En hubuts'un naooté'alh ka ndet dzin nts'oh whudezulh ndi sum be hóoduteltsilh.
23249	MAT 2:11	'Et 'ink'ez koo dahuníndel hoh 'uski hitelh'en, 'ama Mary 'en bulh. Hibut nachánelya 'ink'ez hits'un teni' nalhdzin. Huye 'úzdla, 'i hidah lhch'az hiyílhchoot hoh 'i hiyé ha'anla 'ink'ez hits'u hítelhdel. Gold, yoo sooltsun, 'i frankencense hiyulhni, 'ink'ez yoo Myrrh hiyulhni chah, 'i ts'iyawh hits'u hítelhdel.
23251	MAT 2:13	'Aw 'et whenáhedel hukw'elh'az neMoodihti bulizas Joseph nute hoh beghah hódiltsai. 'Et ndi yúlhni, “Didinyaih, ndun 'uski 'ama bulh hubilhchoot 'ink'ez yun k'ut Egypt 'a ts'ih whuz hubalhtelh! 'Et nuhwhudutésnilh 'et whuts'un 'et doolhúts'i! 'Et 'áho Herod 'uski yuka it'é'ilh yutuzelhghelh ka!”
23253	MAT 2:15	'Et Herod datetsah whuts'un 'et hudutélts'ilh. 'Et ndúhut'en hoh neMoodihti ndun nus whunilh'en, 'en be daja ni 'et ndoneltsuk tune' whust'en hoh njan ndutni, “Suye' 'anih dáni yun k'ut Egypt whuch'a naooja ka.”
23260	MAT 2:22	'Et whunts'ih Joseph whulh uduzts'ai Herod buye' Archelaus hiyulhni, 'en bu'abá k'edanya 'ink'ez k'an Judea yun k'ut hubudayi cho unli. 'Et whuz teyalh whénuljut hoh howu nusúti 'et Yak'usda yugha dáni. 'Et huwa Galilee yun k'ut ts'ih whuz whehándel.
23261	MAT 2:23	Whuz hunindel keyah Nazareth huwhútni, 'et hudutélts'ilh. 'Et whuz na'a nus whunilh'en daja hutni, hoh túne' whust'en njan nduhútni, “'En Nazareth whut'en hiduténilh.”
23267	MAT 3:6	'Ink'ez bulubeshi hubugha hunahuwhélnuk hoh 'et nyo 'et took'oh Jordan, John 'en too be' balh'en.
23271	MAT 3:10	Nuhwheni duchun lí'aht'ah. 'Aw 'et tsetsilh lhadínt'ah. Duchun bumai hoolah, bughih tubulh tsuhídantsel 'ink'ez hidutélhk'un.
23272	MAT 3:11	Nuhwheni nahunduníhla 'et huwa too zai be too be' nuhwhúsdla. 'Et whunts'ih sk'elh'az ndun whusatéyalh, 'en sughanus dezti ho' 'int'ah. 'Aw bukegwun buba nutésdle huba soo cha'lhúdzooh. Ndun Ndoni 'ink'ez kwun bulh 'i be too be' nuhwhutelh'ilh.
23273	MAT 3:12	Be tl'onuldzeh 'i tl'o mai be tahawhúlhts'ih, 'i niyútun. 'Ink'ez ndi tl'o mai yutahawhúlhts'ih, 'i 'ink'ez yuk'ut 'ut'en, 'i chah yuk'ut lhadút'ih t'eh, 'ink'ez yuna'ulhdoh. 'Ink'ez ndi mai ndai lhaduja, 'i deínudzih 'ink'ez mai koo ts'ih wheyúlih. Ndi kwun 'aw nachanusne, be but'ooz, duték'un,” ndo búlhni.
23277	MAT 3:16	Sizi too be' yinla hoh tooz hanája ibulh 'et 'ahoh yak'uz whuda'dutézkez 'ink'ez Yak'usda buyégha yunilh'en hoh ndus de dut'ai, 'i dove hiyúlhni, 'i k'una'a Sizi buk'édinde.
23279	MAT 4:1	Sizi dune chahóot'ih ts'ih Ndoni Sizi whuz wheyálh'a netsudule yootélhdzih ka.
23280	MAT 4:2	Dit lanezi dzin (40) sahá'delya, 'et hukw'elh'az buye'élts'ul.
23281	MAT 4:3	'Et ndun yootélhdzih ka, 'en yughu ninya 'ink'ez ndi yúlhni, “'Alha Yak'usda buYe' ninli t'eh, ndi tse lhes wule dini.”
23285	MAT 4:7	'Et Sizi nduyulhni, “Doo chah zeh njan 'uk'e'éduguz hoh ndutni, ‘Khun teh Moodihti nYak'usda 'en nantan'ah hukwa ólhdzih gunih!’ ”
23286	MAT 4:8	'Et doo chah zeh netsudule ndi dzulh yédoh hadet'ai ts'ih whuz yulh whin'az. 'Et ndi yun k'ut ndulhcho hoh whenulhtun hubudayi cho bube 'ut'en k'ah 'ink'ez huyé dezti, 'i chah.
23287	MAT 4:9	'Ink'ez ndi yúlhni, “Ngwutsi be nininyih 'ink'ez suts'u téni' nilhdzun t'eh, 'et sih ts'iyawh, nye'ildzun wule!”
23288	MAT 4:10	'Ink'ez Sizi ndi yúlhni, “Satan naindalh! 'Et 'uk'e'éduguz hoh njan ndutni, ‘Moodihti nYak'usda, 'aw 'en zeh bubut negwutsi be nits'uyih, 'ink'ez buts'u téni' uznilhdzun, 'ink'ez 'en zeh buba né'ts'oot'en huba' hoont'ah.’ ”
23291	MAT 4:13	Nazareth whuch'a séya 'ink'ez keyah Capernaum whuz ninya 'et tedalh ka. Keyah 'et taba whuz'ai. Yun k'ut Zebulun 'ink'ez Naphtali lhodin'ai.
23294	MAT 4:16	Tsahólhgus yuh hudelhts'i, 'en be whét'en cho 'i hitelh'en. Hoh huwhut'en dahutetsah tsagwusts'it huba li'hoont'ah, ndunnah 'en huba hoolh'en.”
23295	MAT 4:17	'Et whuts'un Sizi dune hubulh yawhénilhtuk hoh ndo búlhni, “Nuhwhulubeshi ch'a nuhwhubeni náhandunoohleh! Yak'uz k'une' whul'en 'aw 'et nilhdukw suli.”
23302	MAT 4:24	'Et Syria huwhut'en, ts'iyawh hiyulh údits'o. Ndunnah lhenyoo dada bé hunduda, 'ink'ez ndan 'o nus bulh 'últs'ulh chah, ndan ntsi' nudúde buyudínda chah, 'ink'ez hubukaootuzuk 'ink'ez nuchahúsyah chah, 'en Sizi ts'un lhgha budinla hoh ts'iyawh soo ná'binla.
23303	MAT 4:25	Galilee, 'ink'ez Decapolis yun k'ut whut'en chah, 'ink'ez Jerusalem whut'en, Judea whut'en, 'ink'ez Jordan took'oh 'onghoh whughah whut'en chah, 'et 'ahuneltsuk 'ilhunahuwésdel 'en ts'iyawh hiyuntezdel.
23304	MAT 5:1	'Ilhunahuwésdel Sizi hubunilh'en. Dzulh yenun ts'ih whenya, 'ink'ez 'et nátl'adeda hoh yugha hódul'eh, 'en highu nindel.
23309	MAT 5:6	Ndan ye be ts'ah'un 'uhoont'ah, 'i tube hukwa buye'élts'ul 'ink'ez ta'oosde lí'hint'ah, 'et hubugha óotelts'ulh. 'En degha nus hoonzoo hubughá whults'ut.
23312	MAT 5:9	Ndan ts'ah'un na'a lhulh 'uhint'ah hubulhtsi, 'en Yak'usda buzkeh ubahudaténilh. 'Et huwa degha nus hoonzoo hubughá whults'ut.
23315	MAT 5:12	Whunélhnik 'ink'ez degha nus hoonáht'i! Yak'uz hooncha hoh nuhwhuba k'elha whutele. Nuhtsuh nus whunilh'en inle, 'en chah whuz na'a zeh bube huzula inle.
23317	MAT 5:14	Ndi yun k'ut dune huba be whét'en, 'i li'aht'ah. Keyah whuti dzulh k'ut whuz'ai t'eh, 'aw whuntool'ih ghaít'ah.
23319	MAT 5:16	Dune ba be whét'en ahli. 'I be nuhwhe'ut'en unzoo, 'i dune yuntelh'ilh 'ink'ez nuhwhe'aBá yak'uz usda, 'en degha nus hidutélhti.”
23322	MAT 5:19	Ndai khunek neghalts'ut, hoontsolyaz whunts'ih dune k'uhinínyuz t'eh, 'ink'ez 'uyoon whuz na'a zeh wheoobodutelh'eh t'eh, 'et sih yak'uz k'úne' whul'en, 'en 'aw hoonli chailah hiduténilh. 'Et ndi khunek netl'adélts'ut, 'i dune ts'iyawh hik'une' 'ut'en t'eh, 'ink'ez 'uyoon chah whuz na'a 'az whebodutelh'eh, yak'uz k'úne' whul'en be ncha 'int'ah hiduténilh.
23323	MAT 5:20	Ndun whudusni ndunnah Moses be' dustl'us 'uk'ununa'úsduguz 'ink'ez Pharisee chah, 'en hiye be ts'ah'un 'uhoont'ah, 'ink'ez nuhwheni ye be ts'ah'un 'uhoont'ah, 'i be huba nus hoonzoo t'eh, 'aw 'et zeh nts'e yak'uz k'une' whul'en ts'ih téhdulh.
23326	MAT 5:23	'Et huwa hoonliyaz Yak'usda bukw'uzdai k'ut howa' té'alh, 'ink'ez nyulh dune hoonli nch'a hudetni whunailnih t'eh,
23328	MAT 5:25	'Et khun dune hoonli nch'a hudetni t'eh, 'ahoh buts'un ts'ah'un na'hotneh. 'Et naheyelh but nínyutelhtelh whutsuh ndóneh. 'Aw ndúchainel t'eh, nch'a hudetni, 'en naheyelh but nínyutelhtelh. Naheyelh, 'en nélhghel tl'anyutelhtelh 'ink'ez nch'a dána'dute'alh.
23332	MAT 5:29	'Et nalhnih ts'ih nyuna be lubeshi inla t'eh, hanón'alh 'ink'ez 'un ntolh'is. 'Et ndáhja t'eh nuhyust'e ndulhcho chadutésk'un hoh whanus soo' hoont'ah.
23333	MAT 5:30	'Ink'ez nalhnih ts'ih nla be tínta' nint'en t'eh, k'ont'as 'ink'ez 'un tolh'is. Nuhyust'e ndulhcho 'aw kwuncho yuh ts'ih chadutésk'un, 'et 'o nus soo' hoont'ah.”
23340	MAT 5:37	'Et ndez na'a njan dúdoohtni, 'Aw 'et ‘A,’ dahtni, ‘A,’ 'int'ah. 'Ink'ez ‘'Awundooh,’ dahtni t'eh chah, ‘'Awundooh,’ 'uhoont'ah. 'Et 'uts'un na'a 'udutéhnilh t'eh, 'et sih ntsi' ts'ih hadutédoh ho' 'int'ah.”
23341	MAT 5:38	“'Et whutsuh da whulh udahts'o nts'e na'a dune daja hutni inle njan duhutni, ‘Dune buna chawhés'en silhtsi t'eh, nyunch'oh nyúna be chawhés'en tanle. 'I be kw'elha whutelhtsilh. 'Et bughoo habe'alhchus t'eh, nyunch'oh nghoo be k'elha whutelhtsilh,’ hutni inle.
23357	MAT 6:6	'Et nuhwheni tenadutehdli t'eh, nuhwhenich'oh whaht'i, dati dána'dehtan 'ink'ez tenadoohdli. Nuhwhe'aBá, 'aw be chaoodést'en, 'en ts'iyannah nalh nuhwhuba k'elha whutelhtsilh.
23358	MAT 6:7	'Et tenadahdli t'eh, lhat cho lhtanahoohdeh gunih. Whuz na'a ndunnah 'aw Yak'usda t'echahunízun tenahududli. Lhai khunek be tenahududli t'eh, 'et sih Yak'usda hubudutéts'o huninzun.
23364	MAT 6:13	Nts'e tink'us ts'unint'uk, whuch'a neghinli. 'Ink'ez ndun ntsi', 'en chah buch'a neghinli. 'Et yak'uz k'une' 'int'en 'int'ah, 'ink'ez be ilhtus, be dénti, 'i chah, 'i 'ilhuz wheni, 'i ts'iyawh nye'ildzun 'int'ah. 'Et ndoh honeh.’
23365	MAT 6:14	Dune nuhwhudulhyah né'hut'en t'eh, buba whunaoodelhúnah t'eh, nuhwhe'aBá yak'uz usda, 'en chah nuhwhuba whunaoodutelnah.
23366	MAT 6:15	'Et whunts'i dune nuhwhudulhyah né'hut'en t'eh, 'ink'ez buba whuchanaooduzulhunah t'eh, nuhwhe'aBá yak'uz usda, 'en chah nuhwhuba whunaoodoolnah ghaít'ah.”
23369	MAT 6:18	'Et whuz na'a sahá'delhúya t'eh, 'et 'onghunnah hubuch'a nonah'i. 'Et whunts'ih nuhwhe'aBá cha'whést'en ts'ih whunts'ih whunilh'en, ts'iyannah nalh nuhwhuba k'elha whutelhtsilh.”
23371	MAT 6:20	'Et yak'uz be hoonzoo 'uhoont'ah, 'i whuz 'ilho wéhla. 'Aw buk'ena'doodutsih ghaít'ah. 'Ink'ez muszoombaiyaz chah 'aw hoolah yoolhtselh ghaít'ah. 'Aw nuhghu da'hooyis 'ink'ez nuhghe' hudunoot'ih ghaít'ah.
23372	MAT 6:21	'Et ndet be hoonzoo 'uhoont'ah, ndet sáhla, nuhdzi chah 'et duté'alh.”
23373	MAT 6:22	“Nena neyust'e ba too dezk'un li'int'ah. Nuhna soo 'int'ah t'eh, nuhyust'e be whét'en, 'i dezbun.
23374	MAT 6:23	'Et whunts'ih dune buna tink'us 'ut'en be untsi' t'eh, 'et buyust'e ndulhcho tsahólhgus be dutébun. 'Et huwa be whét'en nohwhulh 'int'ah tsahólhgus k'una'a be hoodet'en t'eh, dáhoolcho, 'i be simba tsahólhgus wule?”
23377	MAT 6:26	Nduk dut'ai núdelh, 'i nulh'en! 'Aw hacha'nusdle 'ink'ez 'aw khi huba ilhucha'wesdle ilah. 'Et whunts'ih nuhwhe'aBá yak'uz usda, 'en bugha 'á'aih. Nuhwheni 'en ilah 'o nus huba déhti.
23381	MAT 6:30	Yak'usda tl'o unzoo, 'i yilh'i. 'I k'an dzin tl'o k'ut haniyeh 'ink'ez bunt'ah 'i tsehidutelhkulh 'ink'ez duték'un. 'Et dáhoolcho 'i be nuhwheni 'o nus soo nanohdutele? Nuhwheni 'aw soo cho nuhwhuba 'alha' cha'hoot'ah ho' 'aht'ah!
23383	MAT 6:32	'Alha 'udun yun k'ut whut'en 'et zeh hukwa hités'en. 'Ink'ez 'alha 'i be nuhwhe'aBá yak'uz usda, ndai hoonliyaz be ts'udunudli, 'i ts'iyawh t'eooninzun.
23384	MAT 6:33	Ndet Yak'usda nuhwhuba hubudayi cho tele 'ink'ez ye ts'ah'un na'a 'uhoont'ah, 'i nuhbe'ildzun tele, 'et zeh hukwa' nahzun t'eh, 'o 'un, 'i chah ts'iyawh nuhgha tékulh ho' hoont'ah.
23385	MAT 6:34	'Et huwa bunt'ah dawhútenilh, 'et howu ni wahle gunih. Bunt'ah dawhuténilh, 'et ndo honeh. Dzin totsuk soo' hoolcho howun ni hoonli 'et huwa.”
23389	MAT 7:4	Nts'e na'a nyulhutsin 'uduténilh, ‘Nyuna k'elts'ut, 'i nyuna k'ehanaóos'alh,’ 'ink'ez nyunch'oh lhi'ílcho, 'i nyuna k'et su'ai, 'i 'aw chanílh'en?
23390	MAT 7:5	Buba naindzoo! 'Udechoo lhe'ílcho, 'i nyuna k'élts'ut, 'i choo nyuna k'éhanain'aih. 'Et sih soo whunilh'en hoh buna k'élts'ut, 'i buna k'ehanáyo'alh.
23391	MAT 7:6	Yak'usda bughunek lubeshi bughuh hoolah, 'i khun teh lhikah ndult'ah hubugha yóoh'alh gunih. K'us Yak'usda ye whúneodulh'eh, 'i kw'usul dezti, 'i pearl hiyulhni, 'et dult'ah, 'i khun teh goso dult'ah butayóolhdelh gunih. 'Et ndahja t'eh, ndulhcho hik'unutélh'us 'ink'ez 'ahoh nuhts'un nahulhúya 'ink'ez yanohodutélhch'ulh.”
23392	MAT 7:7	“Yak'usda bukayoodulhkut, 'i nuhgha íte'alh. Bukunáhta 'ink'ez nahootéh'alh. Ndati whudúlhghalh 'ink'ez nuhwhuba da'dutékwus.
23393	MAT 7:8	Ndan 'oodulhkut, Yak'usda hubugha whúte'alh. Hoonliyaz hukunúta, 'en nahahooté'alh. 'Ink'ez ndati hodulhghalh 'en Yak'usda huba dá'dutet'ilh.
23396	MAT 7:11	Nuhwheni lubeshi 'ulh'en ahli, 'et whunts'ih t'eoonahzun nts'e na'a unzoo, 'i nohwuzkeh hubugha itéh'alh. Dáwhulcho, 'i be 'o nus nduk yak'uz nuhwhe'aBá, ndunnah yoodulhkut, unzoo, 'i hubugha ité'alh.
23398	MAT 7:13	“Njan hukwuti hoondot 'et hukohdelh huba' hoont'ah. 'Et hukwuti hoontel, 'et hoontsi' ts'un whuz’ai, whuz whéti 'uhoont'ah 'ink'ez lhanah whuz whehúdelh.
23407	MAT 7:22	'Et ndunnah njan dzin whusawhélts'ut t'eh, ‘SMoodihti sMoodihti, 'alha nyoozi be nus ts'úhoo'en. 'Ink'ez nyoozi be ntsi' nududeh, 'i 'uyoon bughu whe náts'inanyoot! 'Ink'ez nyoozi 'i be huwa 'ét'en tune' ts'ut'en,’ hutni.
23408	MAT 7:23	'Et ndunt'ah dune ts'iyawh hubudutésnilh, ‘'Aw t'enwhunuzúszun. Such'a nasahdel! Nuhwheni 'aw suk'unucha'aht'il aht'ah!’ ”
23412	MAT 7:27	'Aw 'et nawhéoonilhtan 'ink'ez too 'aw 'et ulhtus suli, 'i njan bukoo whut'agheznai. Nilhtsi ulhtus, 'i chah whudilhts'uk. 'Ink'ez njan bukoo nawhélts'ut. 'Ink'ez wheóonujut hoh nahwélts'ut.”
23413	MAT 7:28	'Et Sizi ndi khunek ye hubulh yailhtuk, 'i lhaduja hoh 'ilhunahuwésdel tube huba hooncha.
23414	MAT 7:29	Khunek be butl'awhélts'ut hoh wheoobudalh'i. Ndunnah Moses be' dustl'us k'ut 'uk'ununa'úsduguz, 'aw whuz na'a hubuchaoodílh'il.
23417	MAT 8:3	'Et Sizi bula be yut'aghéznai 'ink'ez, “A, hukwa' nuszun. Nyuna'alhde!” yúlhni. 'Et bukak whulhjut, 'et 'ahoh soo na'uja.
23422	MAT 8:8	'Et whunts'ih ndun nehughan bumoodih 'uyulhni, “SMoodihti sukoo ts'ih tanyalh huba 'aw soo cha'lhúdzooh. 'Ants'ih nghunek be 'et ndudénja t'eh, 'et whunts'ih se'ustlenyaz soo na'ootnelh sih.
23427	MAT 8:13	'Et Sizi ndun nehughan bumoodih 'en ndi yúlhni, “'Aw 'et inyalh! 'Et nts'e whula mba 'alha 'ust'ah, whuz na'a zeh mba' whuténilh.” 'Et soo 'et 'uhunet'oh hoh be 'ustl'enyaz soo na'uja.
23428	MAT 8:14	'Et Sizi, 'en Peter bukoo daninya hoh bubez yunilh'en. 'Et kw'usti k'ut sulhti dada nézul be nduda.
23429	MAT 8:15	Yuzih ninínya 'ink'ez yula t'agheznai. 'Et 'ahoh ndi nézul nduda buts'uh hanaidede. 'Et 'ahoh dinadija 'ink'ez bugha ná'unt'ai.
23430	MAT 8:16	'Aw 'et sa yuk tez'ai hoh lhanah ntsi' nududeh hubuyidélhts'i, 'en Sizi highu bunínla. Bughunek be ntsi' nududeh, 'i hubuyáh hanaínanyoot. 'Et ts'iyawh ndan nduda, 'en ts'iyawh soo na'ubinla.
23432	MAT 8:18	'Et 'ilhunahuwésdel ts'iyawh hinasdúguz. 'Et Sizi whunalh'en hoh 'et ndunnah yulh 'ut'en, 'en ts'iyawh ndo búlhni, “Nyan uztooke.”
23440	MAT 8:26	'Et ndo búlhni, “Di ka whénlhujut? 'Aw bé 'alha' whut'en, 'i soo 'últus, 'i chaht'ih ho' dahni.” Didinya hoh khunekti be hukwa' yudáni too 'ink'ez nilhtsi bulh yatelhtuk, 'ink'ez 'aw 'et dinghel.
23447	MAT 8:33	'Et ndunnah goso ghuhinli, ts'iyawh 'ahoh keyah ts'ih whehélghaz. 'Ink'ez keyah whut'en ts'iyawh ndo badáni dahooja 'et. Ndunnah nanah ntsi' nududeh, 'i hubuyidande inle, 'et dahúja nduhóolcho ndo badáni.
23448	MAT 8:34	'Aw 'et keyah whut'en, ts'iyawh 'az whehélghaz 'ink'ez Sizi hidudezdel. Hitelh'en ibulh njan buyun k'ut whuch'a naóoja, 'et hukwa hits'u tedudlih.
23456	MAT 9:8	'Et 'ilhunahuwésdel ts'iyawh huba hooncha 'ink'ez Yak'usda hidálhti, dune, 'en chah butl'aho'ai hoh huba' hót'e ka.
23464	MAT 9:16	'Ink'ez chah, 'aw 'uda, 'i dzoot 'aw k'andit, 'i naih be naoolhkut ghaít'ah. 'Et nyoo k'andit, 'i naih naootéltsulh 'ink'ez buts'u hanaitech'ulh, 'et 'o nus hootétsi'.