wb-examples

Wildebeest analysis examples for: caf-cafNT Word.

February 11, 2023 at 18:10

Script wb_pprint_html.py by Ulf Hermjakob

23229 MAT 1:16 Jacob 'en Joseph bu'abá 'int'ah. 'En Mary buki 'ink'ez Mary 'en be Sizi whuzdli. 'En Christ hiyulhni.
23230 MAT 1:17 'Et Abraham 'en David whuts'un, 'en ts'iyawh lanezi 'o 'at dit (14) bubé hudinde 'uhint'ah. 'Ink'ez David hoh da whudezulh hoh ts'iyannah keyah whut'en Babylon ts'ih whebuhanla whuts'un, 'en ts'iyawh lanezi 'o 'at dit (14) bubé hudinde hinli. 'Ink'ez hoh da whudezulh hoh ts'iyannah keyah Babylon ts'ih whebuhanla 'et hukw'elh'uz dich'oh bukeyah yun k'ut Judah, whuz whenáhedel, Christ 'et whuts'un, 'en ts'iyawh lanezi 'o 'at dit (14) bubé hudinde hinli ho' hint'ah.
23232 MAT 1:19 'Et ndun Joseph 'en ts'ah'un dune unli, 'et huwa lhgho hutedukelh ts'iyannah tah yooya yoolhtselh whuch'a bubeni lhaidinla. 'Ink'ez whu'iz yuch'a natedalh hukwa' ninzun.
23233 MAT 1:20 'Et howu nuni nuzut hoh 'et huwu nusúti hoh neMoodihti bulizas 'en 'uyulhni, “Joseph nyun David buts'u hainzut inli ho' 'int'ah. Wheniljut ilah Mary n'at wule. Ndun 'uski Ndoni be chainya ho' 'int'ah.
23234 MAT 1:21 'Aw 'et 'en duneyaz tele. Nyunch'oh boozi bugha ídon'alh. Sizi dóni. 'En 'utenilh ts'iyannah lubeshi ch'a hubutelhyih.”
23237 MAT 1:24 'Et Joseph ts'enanzut hoh neMoodihti bulizas daja yulhni, hoh tune' 'ust'en 'ink'ez 'aw 'et Mary yilhchoot bu'at tele ka.
23238 MAT 1:25 'Udechoo buyaz whutele t'eoonanzin 'et whuts'un 'aw yut'áchaghesnak. 'Aw 'et buye' whuzdli, 'et k'an zeh soo yughusda. 'Et boozi yugha íden'ai Sizi yulhni.
23239 MAT 2:1 'Aw 'et yun k'ut Judea, keyah Bethlehem whuz'ai, 'et Sizi whuzdli. Hoh da whuz na'a Herod hubudayi cho unli hoh 'et 'uhooja. 'Aw 'et whuzdli hukw'elh'az khunyaz nda whut'en keyah Jerusalem ts'ih hunindel. 'En whunih Maji hubuhútni, 'en 'uhint'ah.
23242 MAT 2:4 'Ink'ez ts'iyannah ba náwhulnuk hubumoodih 'ink'ez Moses be' dustl'us 'uk'ununa'úsduguz chah, 'en ts'iyawh Herod 'anih hubudani. 'Et 'en hubuts'un nahooté'alh Christ ndet whutele.
23243 MAT 2:5 'Ink'ez 'uhiyulhni, “Yun k'ut Judea, keyah Bethlehem whuz'ai, 'et whutele. Nus whunilh'en 'et 'uk'e'edúguz, 'et ndutni,
23244 MAT 2:6 ‘Yun k'ut Judea ts'ih keyah Bethlehem whut'en, 'et nuhkeyah hoontsolyaz hoonli, 'et whunts'ih tube whudezti tele. Nuhkeyah 'et whuts'un 'ilhunuh moodih ncha, 'en whusateyalh. 'Ink'ez sudune, Israel hits'uh hainde, 'en sheep ghunli k'una'a bughu tele.’ ”
23245 MAT 2:7 'Et Herod whu'iz hoh dune whunih 'en 'anih hubudáni. 'En hubuts'un naooté'alh ka ndet dzin nts'oh whudezulh ndi sum be hóoduteltsilh.
23246 MAT 2:8 'Et hukw'elh'az keyah Bethlehem ts'ih whebalh'a 'ink'ez ndo búlhni, “Ahdulh 'ink'ez soo cho hoh 'uski naoolhteh. 'Et nawhah'ai t'eh, nts'e 'int'ah 'et sts'ótl'a khunek wah'alh. Si chah whuz tesyalh buts'un teni' ntelhzilh ka.”
23247 MAT 2:9 'Et hubudayi cho ndo búlhni hoh whehándel. Hedulh hoh khunyaz ndi sum ndaz de ts'un hitelh'en 'ink'ez hubutsuh 'ults'ulh. 'Et nts'e 'uski usda 'et bugha nduk, 'et lhghá dilts'ut.
23249 MAT 2:11 'Et 'ink'ez koo dahuníndel hoh 'uski hitelh'en, 'ama Mary 'en bulh. Hibut nachánelya 'ink'ez hits'un teni' nalhdzin. Huye 'úzdla, 'i hidah lhch'az hiyílhchoot hoh 'i hiyé ha'anla 'ink'ez hits'u hítelhdel. Gold, yoo sooltsun, 'i frankencense hiyulhni, 'ink'ez yoo Myrrh hiyulhni chah, 'i ts'iyawh hits'u hítelhdel.
23250 MAT 2:12 'Ink'ez Yak'usda bubul be bugha dáni, 'aw Herod buk'unaoohdelh gunih hubudáni. 'Et huwa 'uts'un ts'un hubukeyah ts'ih whenáhedel.
23251 MAT 2:13 'Aw 'et whenáhedel hukw'elh'az neMoodihti bulizas Joseph nute hoh beghah hódiltsai. 'Et ndi yúlhni, “Didinyaih, ndun 'uski 'ama bulh hubilhchoot 'ink'ez yun k'ut Egypt 'a ts'ih whuz hubalhtelh! 'Et nuhwhudutésnilh 'et whuts'un 'et doolhúts'i! 'Et 'áho Herod 'uski yuka it'é'ilh yutuzelhghelh ka!”
23252 MAT 2:14 'Et 'ulh'ek dinadeja 'ink'ez 'uski 'ama bulh hubilhchoot 'ink'ez yun k'ut Egypt whuz whehandel.
23254 MAT 2:16 'Aw 'et Herod t'eoonanzin ndunnah whunih, Maji hiyulhni, nahina'a, 'et huwa tube hunilch'e. 'Et nts'oh huwa whezulh Maji hidáni hoh bulunah nehughan keyah Bethlehem ts'ih whebalh'a. 'Et ndo búlhni, 'et keyah whut'en ts'iyawh 'ink'ez whunat whut'en chah ndunnah duneyaz nat naoodezulh be suli 'ink'ez whuts'un whudelhdzulh chah, 'en ts'iyawh huboohghan.
23256 MAT 2:18 “'Et keyah Ramah hódants'o hoh tso yahalhtuk 'ink'ez hubuzkeh k'ehúnentai. Rachel buzkehyaz hubuk'etso yahalhtuk. 'Aw budzi nduk na'ootneh ghaít'ah, bubuzkehkah hoolah huzdli 'et huwa.”
23258 MAT 2:20 'Et ndi yulhni, “Didinyih! 'Uski bu'ama bulh naoobilchoot. Israel yun k'ut whuz nahdulh. 'Et whutsuh da ndunnah 'uski híkuneztai hituzelhghelh ka, 'en ts'iyawh yahadla.”
23259 MAT 2:21 'Et dudinya. 'Uski bu'ama bulh nabílchoot 'ink'ez Israel yun k'ut ts'ih whenáhedel.
23260 MAT 2:22 'Et whunts'ih Joseph whulh uduzts'ai Herod buye' Archelaus hiyulhni, 'en bu'abá k'edanya 'ink'ez k'an Judea yun k'ut hubudayi cho unli. 'Et whuz teyalh whénuljut hoh howu nusúti 'et Yak'usda yugha dáni. 'Et huwa Galilee yun k'ut ts'ih whuz whehándel.
23262 MAT 3:1 'Et whezulh hoh John dune too be 'ulh'en 'en Judea yun k'ut dune chahóot'ih ts'ih, whuz whinya 'ink'ez dune bulh yalhtuk.
23263 MAT 3:2 'Et ndo búlhni, “Nuhwhulubeshi ch'a nuhwhubeni náhandunoohlelh. 'Aw 'et nilhdukw suli hoh ndun yak'uz k'une' whul'en, 'en nuhwhutah 'utet'ilh.”
23266 MAT 3:5 'Et hoh da dune ts'iyawh ndunnah Jerusalem whut'en, Judea yun k'ut whut'en, 'ink'ez dune 'et took'oh Jordan whut'en, 'en ts'iyawh John highu nindel.
23268 MAT 3:7 'Et whunts'ih lhanah Pharisee 'ink'ez Sadducee chah, 'en too be' hutelnilh ka highu nindel. 'Et hubunilh'en hoh ndo búlhni, “Nuhwheni poison tl'ughus buzkehkah lí'aht'ah! Ndan 'ún whulhni Yak'usda huntelch'oh whuch'a lhúwus?
23270 MAT 3:9 'Ink'ez khun teh na'dudoohtni gunih, nuwheni Abraham buts'u hats'ánde 'uts'int'ah. Ts'ah'un na'a 'ún whudusni Yak'usda soo 'ultus ho' 'int'ah, tse be 'i whunts'ih Abraham buts'u hahánde hubutelhtsilh.
23272 MAT 3:11 Nuhwheni nahunduníhla 'et huwa too zai be too be' nuhwhúsdla. 'Et whunts'ih sk'elh'az ndun whusatéyalh, 'en sughanus dezti ho' 'int'ah. 'Aw bukegwun buba nutésdle huba soo cha'lhúdzooh. Ndun Ndoni 'ink'ez kwun bulh 'i be too be' nuhwhutelh'ilh.
23273 MAT 3:12 Be tl'onuldzeh 'i tl'o mai be tahawhúlhts'ih, 'i niyútun. 'Ink'ez ndi tl'o mai yutahawhúlhts'ih, 'i 'ink'ez yuk'ut 'ut'en, 'i chah yuk'ut lhadút'ih t'eh, 'ink'ez yuna'ulhdoh. 'Ink'ez ndi mai ndai lhaduja, 'i deínudzih 'ink'ez mai koo ts'ih wheyúlih. Ndi kwun 'aw nachanusne, be but'ooz, duték'un,” ndo búlhni.
23274 MAT 3:13 'Et Sizi Galilee yun k'ut ts'ih hainya. Jordan took'oh ninya John too be' yutelilh ka.
23275 MAT 3:14 'Et whunts'ih John dah yúlhni. “Nyun too be' sonleh huba' hoont'ah. 'Ink'ez di ka si suts'ú tenya too be' nyoosdleh ka?”
23276 MAT 3:15 'Et whunts'ih Sizi ndi yúlhni, “Whute ndoh hot'e, be ts'ah'un 'uhoont'ah, 'i 'et ts'iyawh lhaoodutenilh ho' hoont'ah.” 'Aw 'et whute 'et ndúyinla.
23278 MAT 3:17 Khunyaz ndus de 'uwhutni, “Ndun 'en suYe' buk'esi' 'en 'int'ah, 'ink'ez tube 'en bulh hoonúst'i,” ni.
23279 MAT 4:1 Sizi dune chahóot'ih ts'ih Ndoni Sizi whuz wheyálh'a netsudule yootélhdzih ka.
23283 MAT 4:5 'Et netsudule keyah whudezti ts'ih yulh whin'az, 'ink'ez luglez whucho degha ndoh hukw'ut, 'et hukw'abah ninilhya.
23286 MAT 4:8 'Et doo chah zeh netsudule ndi dzulh yédoh hadet'ai ts'ih whuz yulh whin'az. 'Et ndi yun k'ut ndulhcho hoh whenulhtun hubudayi cho bube 'ut'en k'ah 'ink'ez huyé dezti, 'i chah.
23290 MAT 4:12 John tsak'ehiyan'a Sizi whulh údants'o hoh Galilee yun k'ut ts'ih whinya.
23291 MAT 4:13 Nazareth whuch'a séya 'ink'ez keyah Capernaum whuz ninya 'et tedalh ka. Keyah 'et taba whuz'ai. Yun k'ut Zebulun 'ink'ez Naphtali lhodin'ai.
23296 MAT 4:18 'Aw 'et bun k'ut Galilee taba Sizi hoh wheghah uyalh 'et nanah dune lhulhutsinkah hubutelh'en. 'Ilhunuh 'en Simon hiyulhni, Peter chah hiyulhni, 'et 'ilhunuh bulhutsin 'en Andrew hiyulhni. 'En lhoombilh tahíyalhdel lhook ka 'uhut'en hinli.
23299 MAT 4:21 'Et 'o 'un hedulh nanah dune hubutelh'en. 'En chah lhulhutsinkah Zebedee buye'kah. 'Ilhunuh James 'ink'ez 'ilhunuh 'en John hiyulhni. Bu'abá bulh ts'i cho be húdelhts'i 'ink'ez hubuloombil nahuyutl'oo. 'Et Sizi hubukahunih.
23301 MAT 4:23 Galilee yun k'ut Sizi ndulhcho nuya. Lizwif hubuluglez dune hubulh yálhtuk. Yak'uz k'une' whul'en, 'en hubugha khunek unzoo, 'i be hubulh yálhtuk. Ndan nduda 'ink'ez buyust'e tel'en, 'en ts'iyawh soo na'bulh'en.
23303 MAT 4:25 Galilee, 'ink'ez Decapolis yun k'ut whut'en chah, 'ink'ez Jerusalem whut'en, Judea whut'en, 'ink'ez Jordan took'oh 'onghoh whughah whut'en chah, 'et 'ahuneltsuk 'ilhunahuwésdel 'en ts'iyawh hiyuntezdel.
23304 MAT 5:1 'Ilhunahuwésdel Sizi hubunilh'en. Dzulh yenun ts'ih whenya, 'ink'ez 'et nátl'adeda hoh yugha hódul'eh, 'en highu nindel.
23307 MAT 5:4 Hubulubeshi ghu ni hinli, 'en degha nus k'enánet'a hutele. 'En 'uhuja degha nus hoonzoo hubugha whults'ut.
23312 MAT 5:9 Ndan ts'ah'un na'a lhulh 'uhint'ah hubulhtsi, 'en Yak'usda buzkeh ubahudaténilh. 'Et huwa degha nus hoonzoo hubughá whults'ut.
23313 MAT 5:10 Ndunnah ye be ts'ah'un 'uhoont'ah gha dzuh nobuhulhdeh, 'en yak'uz k'une' whul'en, 'et bube'ildzun hinli. 'Et huwa degha nus hoonzoo hubughá whults'ut.
23315 MAT 5:12 Whunélhnik 'ink'ez degha nus hoonáht'i! Yak'uz hooncha hoh nuhwhuba k'elha whutele. Nuhtsuh nus whunilh'en inle, 'en chah whuz na'a zeh bube huzula inle.
23319 MAT 5:16 Dune ba be whét'en ahli. 'I be nuhwhe'ut'en unzoo, 'i dune yuntelh'ilh 'ink'ez nuhwhe'aBá yak'uz usda, 'en degha nus hidutélhti.”
23320 MAT 5:17 “Moses be' dustl'us 'ink'ez nus whunilh'en bube' dustl'us 'i hoolah natelhtsilh ka whusaíya noohzin gunih. 'I ts'iyawh lhaoodutesdlih 'et wheni whusaíya.
23322 MAT 5:19 Ndai khunek neghalts'ut, hoontsolyaz whunts'ih dune k'uhinínyuz t'eh, 'ink'ez 'uyoon whuz na'a zeh wheoobodutelh'eh t'eh, 'et sih yak'uz k'úne' whul'en, 'en 'aw hoonli chailah hiduténilh. 'Et ndi khunek netl'adélts'ut, 'i dune ts'iyawh hik'une' 'ut'en t'eh, 'ink'ez 'uyoon chah whuz na'a 'az whebodutelh'eh, yak'uz k'úne' whul'en be ncha 'int'ah hiduténilh.
23323 MAT 5:20 Ndun whudusni ndunnah Moses be' dustl'us 'uk'ununa'úsduguz 'ink'ez Pharisee chah, 'en hiye be ts'ah'un 'uhoont'ah, 'ink'ez nuhwheni ye be ts'ah'un 'uhoont'ah, 'i be huba nus hoonzoo t'eh, 'aw 'et zeh nts'e yak'uz k'une' whul'en ts'ih téhdulh.
23325 MAT 5:22 Ndun whuhdúsni, ndunnah 'ants'ih dulh dune bulh hunilch'e t'eh, 'en huba nahutedeh. 'Et ndan dudulh dune ‘Raca’ 'ulhni t'eh, khunek dakelh k'una'a ‘Ntsi'’ ni hoh 'utni, 'i bugha naheyelh hububut huteyin. 'Ink'ez chah zeh ndun dune, ‘Whuzinik dune inli ho' 'int'ah!’ yulhni t'eh, 'en tube whewhúnujut kwuncho yuh ts'ih buhutenoh.
23328 MAT 5:25 'Et khun dune hoonli nch'a hudetni t'eh, 'ahoh buts'un ts'ah'un na'hotneh. 'Et naheyelh but nínyutelhtelh whutsuh ndóneh. 'Aw ndúchainel t'eh, nch'a hudetni, 'en naheyelh but nínyutelhtelh. Naheyelh, 'en nélhghel tl'anyutelhtelh 'ink'ez nch'a dána'dute'alh.
23335 MAT 5:32 'Et whunts'ih 'un whudúsni, bu'at 'uyoon dune bulh tinta' 'ant'en 'et huwa zeh dustl'us ye' 'ustl'e' itelilh, 'i yutl'ayóolhchoos. Ndúchainel hoh bu'at 'ustl'e' 'uyínla t'eh, dich'oh bu'at tinta' 'ant'en yulhtsi. 'Ink'ez ndun ts'eke 'uyoon dune ghu nasda t'eh, dune 'en chah tinta' 'ut'ih unli ho' 'int'ah.”
23336 MAT 5:33 “'Et doo chah niz de whudezulh da ts'iyawh t'eoonáhzun 'uda dune daja hutni hoh njan duhutni, ‘Khun nyunch'oh nghunek k'ónyis gunih. 'Et neMoodihti buts'u nahizínya 'et nduhoolcho hukw'una'a 'ont'en huba' hoont'ah.’
23337 MAT 5:34 'Et whunts'ih sich'oh 'un whudúsni, khun whuz na'a teh ndudóohtni gunih. Khun ‘Yak'uz whunalh 'udusni,’ doohtni gunih. 'Alha yak'uz ts'ih Yak'usda bukw'usda cho dezti, 'i 'et su'ai.
23338 MAT 5:35 'Ink'ez, ‘Ndi yun k'ut whunalh 'udusni,’ doohtni gunih. Yak'usda duke yuk'udelhú'ez, 'i 'int'ah 'et huwa. 'Ink'ez khun teh, ‘Keyah Jerusalem whunalh 'udusni,’ doohtni gunih. Hubudayi cho k'us dezti bukeyah whucho 'uhoont'ah 'et huwa.
23339 MAT 5:36 'Ink'ez khun teh, ‘Sutsi be 'alha' dusni,’ doni gunih. 'Aw ntsigha 'ilhuk'i whuntsi dulyul k'us dulhgus 'ólhtsilh hoolah.
23341 MAT 5:38 “'Et whutsuh da whulh udahts'o nts'e na'a dune daja hutni inle njan duhutni, ‘Dune buna chawhés'en silhtsi t'eh, nyunch'oh nyúna be chawhés'en tanle. 'I be kw'elha whutelhtsilh. 'Et bughoo habe'alhchus t'eh, nyunch'oh nghoo be k'elha whutelhtsilh,’ hutni inle.
23342 MAT 5:39 'Et whunts'ih 'un whuhdúsni, dune ntsi' k'ól'en gunih. 'Et k'us ndan nalhnih ts'ih nuhnezkuk t'eh, 'et 'intl'as ts'ih buts'un nándunont'ah.
23343 MAT 5:40 Khun ndan nts'oozt'an naheyelh but nts'u yuka 'utni t'eh, ndzoot 'i chah bughá yólhchoos.
23344 MAT 5:41 Dune 'et nduhóolhdzah sulh ti ínyalh nyulhni t'eh, nat 'uwhuldzah ts'ih bulh neóonya.
23347 MAT 5:44 Ndun whúdusni, nuhch'a hudetni, 'en buk'eoohtsi'. Ndunnah denwhútdule, 'en khunek unzoo, 'i be hubulh yaóolhtuk. Ndunnah nuhts'u dutnik, 'en buts'un wahzoo. 'Et ndunnah hoontsi' nuhts'un ne'hut'en 'ink'ez dzuh nunwhahulhdzut, 'en chah buba tenadoohdli.
23348 MAT 5:45 'Et ndez na'a nuh'aBá yak'uz usda, buzkeh wahle. Yak'usda ndunnah hintsi' 'ink'ez hinzoo 'en ndi sa lhulhúgha buk'eidindi. Ts'ah'un 'uhint'ah 'ink'ez ts'ah'un cha'hít'ah, en chah lhulhúgha buk'ut nawhúlhtih.
23352 MAT 6:1 “Huwahli! Khun tel'en gha' teh'alh t'eh, ts'et whucho ndóht'en gunih. 'Et whuz na'a ndaht'en t'eh, nuhwhe'aBá yak'uz usda, 'en 'aw nuhwhuba k'elha holhtselh ghaít'ah.
23353 MAT 6:2 'Et huwa tel'en gha' teh'alh t'eh, khun ts'iyannah nalh tube cho 'ududoolhúti gunih. Ndunnah duba nahudzoo, 'en 'et whuz na'a 'et duhút'en. Lizwif hubuluglez k'us ti whulheguz 'et ts'iyannah hubunoolh'en ka, 'et nduhút'en. 'Alha' dusni, ndunnah ba 'uk'elha whutele, 'uda huba 'uk'elha whuzdli ho' hoont'ah.
23356 MAT 6:5 “'Et tenadahdli t'eh, khun ndunnah duba nahudzoo k'ah ts'ih tenadoohdli gunih. Ndunnah Lizwif hubuluglez nahudelhúya, k'us ti wheguz chah, 'ants'ih ts'iyannah hubunoolh'en ka tenahududli. Ndun whudúsni 'uda huba k'elha whuzdli ho' hint'ah.
23357 MAT 6:6 'Et nuhwheni tenadutehdli t'eh, nuhwhenich'oh whaht'i, dati dána'dehtan 'ink'ez tenadoohdli. Nuhwhe'aBá, 'aw be chaoodést'en, 'en ts'iyannah nalh nuhwhuba k'elha whutelhtsilh.
23358 MAT 6:7 'Et tenadahdli t'eh, lhat cho lhtanahoohdeh gunih. Whuz na'a ndunnah 'aw Yak'usda t'echahunízun tenahududli. Lhai khunek be tenahududli t'eh, 'et sih Yak'usda hubudutéts'o huninzun.
23359 MAT 6:8 'En hubuk'una'a 'udoohni gunih. Nuhwhe'aBá dant'i be ndunahdzit 'uda t'ewhunínzun ho' 'int'ah.
23360 MAT 6:9 'Et ndez na'a tenadoohdli, ‘Ne'aBá yak'uz sinda. Nyoozi dóoti.
23361 MAT 6:10 Hoh hubudayi cho inli, whusahóolts'it. Hukwa' ninzun t'eh, ndoh honeh, ndi yun k'ut 'ink'ez yak'uz chah.
23363 MAT 6:12 'Uyoon bulh tink'us ts'uwhulh'ai t'eh, buba whunats'odoolnah. 'Et whuz na'a zeh tink'us 'uts'ut'ih 'et neba whunaoodolnah.
23364 MAT 6:13 Nts'e tink'us ts'unint'uk, whuch'a neghinli. 'Ink'ez ndun ntsi', 'en chah buch'a neghinli. 'Et yak'uz k'une' 'int'en 'int'ah, 'ink'ez be ilhtus, be dénti, 'i chah, 'i 'ilhuz wheni, 'i ts'iyawh nye'ildzun 'int'ah. 'Et ndoh honeh.’
23365 MAT 6:14 Dune nuhwhudulhyah né'hut'en t'eh, buba whunaoodelhúnah t'eh, nuhwhe'aBá yak'uz usda, 'en chah nuhwhuba whunaoodutelnah.
23367 MAT 6:16 “Ndet sahá'delhuya t'eh, ndan duba nahudzoo, 'en hubuk'una'a 'ooht'e gunih. 'En hubudzi yuh 'uhilhdzun na'hududil'i ho' hint'ah. Dunen 'uts'un 'oonint'en hiyúlhtsih, whuz na'a te'hududil'en 'ink'ez dzuh nuhuzut na'hududil'i, 'uyoon húbonoolh'en ka. 'Alha ndun whudusni, ndan nduhút'en, 'uda huba k'elha whuzdli ho' hint'ah.
23368 MAT 6:17 'Et nuhwheni sahá'delhúya t'eh, soo cho nuhwhunen chah na'óolhdeh 'ink'ez nuhtsigha chah naoolhlho.
23370 MAT 6:19 “Ndi yun k'ut hoonáht'i, 'i 'ilho 'oohleh gunih. Ndulh'en t'eh, 'ants'ih k'enadidutsih 'ink'ez muszoombaiyaz chah hoolah yutelhtsilh. 'Undunut'ih, nuhghu dá'duteyus 'ink'ez hiduntet'ih.
23371 MAT 6:20 'Et yak'uz be hoonzoo 'uhoont'ah, 'i whuz 'ilho wéhla. 'Aw buk'ena'doodutsih ghaít'ah. 'Ink'ez muszoombaiyaz chah 'aw hoolah yoolhtselh ghaít'ah. 'Aw nuhghu da'hooyis 'ink'ez nuhghe' hudunoot'ih ghaít'ah.
23373 MAT 6:22 “Nena neyust'e ba too dezk'un li'int'ah. Nuhna soo 'int'ah t'eh, nuhyust'e be whét'en, 'i dezbun.
23374 MAT 6:23 'Et whunts'ih dune buna tink'us 'ut'en be untsi' t'eh, 'et buyust'e ndulhcho tsahólhgus be dutébun. 'Et huwa be whét'en nohwhulh 'int'ah tsahólhgus k'una'a be hoodet'en t'eh, dáhoolcho, 'i be simba tsahólhgus wule?”
23375 MAT 6:24 “'Ilhunuh dune nanah moodih ba 'oot'en ghaít'ah. 'Ilhunuh 'en yuts'u dutetnik 'ink'ez 'ilhunuh yuk'etetsi'. K'us 'ilhunuh yuk'úne' tet'en 'ink'ez 'ilhunuh yuch'a dutetni. 'Aw Yak'usda k'une' 'int'en 'ink'ez sooneya chah k'une' 'ont'en ghaít'ah.”
23376 MAT 6:25 “'Et huwa njan ndun whudusni, yinkak delhúts'i huwu ni wahle gunih. Teh'alh, 'i 'ink'ez tehnilh, 'i chah, 'ink'ez nuhyust'e be soo nadutehnilh, 'i chah, 'i ts'iyawh khun bugha ni wahle gunih. Teh'alh, 'i be kháhna, 'i degha nus dezti nahzun ih? K'us naih 'i nuhuyust'e degha nus dezti nahzun ih?
23377 MAT 6:26 Nduk dut'ai núdelh, 'i nulh'en! 'Aw hacha'nusdle 'ink'ez 'aw khi huba ilhucha'wesdle ilah. 'Et whunts'ih nuhwhe'aBá yak'uz usda, 'en bugha 'á'aih. Nuhwheni 'en ilah 'o nus huba déhti.
23379 MAT 6:28 Di ka be dune tehleh wuni ahli? 'Indakyaz nts'e na'a haniyeh, 'et howu nuni nahzut. 'Aw cha'hust'en 'ink'ez 'aw naih chah cha'hulh'en hiye dune tele ka.
23382 MAT 6:31 'Et huwa di simba ts'oo'alh, k'us di simba ts'ootnai, k'us di simba be dune ts'oole, noohzin gunih.
23385 MAT 6:34 'Et huwa bunt'ah dawhútenilh, 'et howu ni wahle gunih. Bunt'ah dawhuténilh, 'et ndo honeh. Dzin totsuk soo' hoolcho howun ni hoonli 'et huwa.”
23386 MAT 7:1 “'Uyoon ba nahoohyeh gunih. Doo ka sih nuhwhuba nahoodeh.
23387 MAT 7:2 Nts'e na'a 'uyoon ba nahahyeh, 'et whuz na'a nuhwhuba nahutedeh. 'Ink'ez nts'e na'a 'uyoon ghu nuni nahdzut, whuz na'a zeh nuhghu nuní huntezut.
23391 MAT 7:6 Yak'usda bughunek lubeshi bughuh hoolah, 'i khun teh lhikah ndult'ah hubugha yóoh'alh gunih. K'us Yak'usda ye whúneodulh'eh, 'i kw'usul dezti, 'i pearl hiyulhni, 'et dult'ah, 'i khun teh goso dult'ah butayóolhdelh gunih. 'Et ndahja t'eh, ndulhcho hik'unutélh'us 'ink'ez 'ahoh nuhts'un nahulhúya 'ink'ez yanohodutélhch'ulh.”
23398 MAT 7:13 “Njan hukwuti hoondot 'et hukohdelh huba' hoont'ah. 'Et hukwuti hoontel, 'et hoontsi' ts'un whuz’ai, whuz whéti 'uhoont'ah 'ink'ez lhanah whuz whehúdelh.
23402 MAT 7:17 'Et whuz na'a zeh duchun unzoo, 'i mai unzoo, 'i bugha haniyeh.
23406 MAT 7:21 “'Aw ts'iyannah, ‘SMoodihti, sMoodihti,’ sulhni, 'aw nts'e yak'uz k'une' ts'uwhul'en whuz hutooya ghaít'ah. Ndan se'aBá buts'o hukwa' ninzun tune' 'ut'en, 'aw 'en zeh yak'uz ts'un hutedulh.
23407 MAT 7:22 'Et ndunnah njan dzin whusawhélts'ut t'eh, ‘SMoodihti sMoodihti, 'alha nyoozi be nus ts'úhoo'en. 'Ink'ez nyoozi be ntsi' nududeh, 'i 'uyoon bughu whe náts'inanyoot! 'Ink'ez nyoozi 'i be huwa 'ét'en tune' ts'ut'en,’ hutni.
23410 MAT 7:25 'Aw 'et nawheóonilhtan 'ink'ez too 'aw 'et ulhtus suli, 'i njan bukoo whut'agheznai. Nilhtsi ulhtus, 'i chah whudelhts'ut. 'Et whunts'ih njan bukoo 'aw dachahóonil. Njan bukoo tse k'ut whuz'ai 'et huwa.
23413 MAT 7:28 'Et Sizi ndi khunek ye hubulh yailhtuk, 'i lhaduja hoh 'ilhunahuwésdel tube huba hooncha.
23415 MAT 8:1 'Aw 'et Sizi ndus de dzulhyaz k'uz hanaja hoh lhanah dune hinantesdel.
23417 MAT 8:3 'Et Sizi bula be yut'aghéznai 'ink'ez, “A, hukwa' nuszun. Nyuna'alhde!” yúlhni. 'Et bukak whulhjut, 'et 'ahoh soo na'uja.
23418 MAT 8:4 'Et Sizi ndi yúlhni, “Khun teh 'uyoon doni gunih! 'Et náwhulnuk buts'inyalh 'ink'ez ts'ah'un na'a díni nyust'e nts'e na'a hoh soo na'uja 'ink'ez nyunoolh'en. 'Et Moses be' dustl'us yuk'uyaoolhtuk. 'I bugha ndai huwa ta'alh, 'i nyudóoni. 'Et whuz na'a ts'iyannah whubuntalhtun dainja hoh soo na'inja.”

23229	MAT 1:16	Jacob 'en Joseph bu'abá 'int'ah. 'En Mary buki 'ink'ez Mary 'en be Sizi whuzdli. 'En Christ hiyulhni.
23230	MAT 1:17	'Et Abraham 'en David whuts'un, 'en ts'iyawh lanezi 'o 'at dit (14) bubé hudinde 'uhint'ah. 'Ink'ez David hoh da whudezulh hoh ts'iyannah keyah whut'en Babylon ts'ih whebuhanla whuts'un, 'en ts'iyawh lanezi 'o 'at dit (14) bubé hudinde hinli. 'Ink'ez hoh da whudezulh hoh ts'iyannah keyah Babylon ts'ih whebuhanla 'et hukw'elh'uz dich'oh bukeyah yun k'ut Judah, whuz whenáhedel, Christ 'et whuts'un, 'en ts'iyawh lanezi 'o 'at dit (14) bubé hudinde hinli ho' hint'ah.
23232	MAT 1:19	'Et ndun Joseph 'en ts'ah'un dune unli, 'et huwa lhgho hutedukelh ts'iyannah tah yooya yoolhtselh whuch'a bubeni lhaidinla. 'Ink'ez whu'iz yuch'a natedalh hukwa' ninzun.
23233	MAT 1:20	'Et howu nuni nuzut hoh 'et huwu nusúti hoh neMoodihti bulizas 'en 'uyulhni, “Joseph nyun David buts'u hainzut inli ho' 'int'ah. Wheniljut ilah Mary n'at wule. Ndun 'uski Ndoni be chainya ho' 'int'ah.
23234	MAT 1:21	'Aw 'et 'en duneyaz tele. Nyunch'oh boozi bugha ídon'alh. Sizi dóni. 'En 'utenilh ts'iyannah lubeshi ch'a hubutelhyih.”
23237	MAT 1:24	'Et Joseph ts'enanzut hoh neMoodihti bulizas daja yulhni, hoh tune' 'ust'en 'ink'ez 'aw 'et Mary yilhchoot bu'at tele ka.
23238	MAT 1:25	'Udechoo buyaz whutele t'eoonanzin 'et whuts'un 'aw yut'áchaghesnak. 'Aw 'et buye' whuzdli, 'et k'an zeh soo yughusda. 'Et boozi yugha íden'ai Sizi yulhni.
23239	MAT 2:1	'Aw 'et yun k'ut Judea, keyah Bethlehem whuz'ai, 'et Sizi whuzdli. Hoh da whuz na'a Herod hubudayi cho unli hoh 'et 'uhooja. 'Aw 'et whuzdli hukw'elh'az khunyaz nda whut'en keyah Jerusalem ts'ih hunindel. 'En whunih Maji hubuhútni, 'en 'uhint'ah.
23242	MAT 2:4	'Ink'ez ts'iyannah ba náwhulnuk hubumoodih 'ink'ez Moses be' dustl'us 'uk'ununa'úsduguz chah, 'en ts'iyawh Herod 'anih hubudani. 'Et 'en hubuts'un nahooté'alh Christ ndet whutele.
23243	MAT 2:5	'Ink'ez 'uhiyulhni, “Yun k'ut Judea, keyah Bethlehem whuz'ai, 'et whutele. Nus whunilh'en 'et 'uk'e'edúguz, 'et ndutni,
23244	MAT 2:6	‘Yun k'ut Judea ts'ih keyah Bethlehem whut'en, 'et nuhkeyah hoontsolyaz hoonli, 'et whunts'ih tube whudezti tele. Nuhkeyah 'et whuts'un 'ilhunuh moodih ncha, 'en whusateyalh. 'Ink'ez sudune, Israel hits'uh hainde, 'en sheep ghunli k'una'a bughu tele.’ ”
23245	MAT 2:7	'Et Herod whu'iz hoh dune whunih 'en 'anih hubudáni. 'En hubuts'un naooté'alh ka ndet dzin nts'oh whudezulh ndi sum be hóoduteltsilh.
23246	MAT 2:8	'Et hukw'elh'az keyah Bethlehem ts'ih whebalh'a 'ink'ez ndo búlhni, “Ahdulh 'ink'ez soo cho hoh 'uski naoolhteh. 'Et nawhah'ai t'eh, nts'e 'int'ah 'et sts'ótl'a khunek wah'alh. Si chah whuz tesyalh buts'un teni' ntelhzilh ka.”
23247	MAT 2:9	'Et hubudayi cho ndo búlhni hoh whehándel. Hedulh hoh khunyaz ndi sum ndaz de ts'un hitelh'en 'ink'ez hubutsuh 'ults'ulh. 'Et nts'e 'uski usda 'et bugha nduk, 'et lhghá dilts'ut.
23249	MAT 2:11	'Et 'ink'ez koo dahuníndel hoh 'uski hitelh'en, 'ama Mary 'en bulh. Hibut nachánelya 'ink'ez hits'un teni' nalhdzin. Huye 'úzdla, 'i hidah lhch'az hiyílhchoot hoh 'i hiyé ha'anla 'ink'ez hits'u hítelhdel. Gold, yoo sooltsun, 'i frankencense hiyulhni, 'ink'ez yoo Myrrh hiyulhni chah, 'i ts'iyawh hits'u hítelhdel.
23250	MAT 2:12	'Ink'ez Yak'usda bubul be bugha dáni, 'aw Herod buk'unaoohdelh gunih hubudáni. 'Et huwa 'uts'un ts'un hubukeyah ts'ih whenáhedel.
23251	MAT 2:13	'Aw 'et whenáhedel hukw'elh'az neMoodihti bulizas Joseph nute hoh beghah hódiltsai. 'Et ndi yúlhni, “Didinyaih, ndun 'uski 'ama bulh hubilhchoot 'ink'ez yun k'ut Egypt 'a ts'ih whuz hubalhtelh! 'Et nuhwhudutésnilh 'et whuts'un 'et doolhúts'i! 'Et 'áho Herod 'uski yuka it'é'ilh yutuzelhghelh ka!”
23252	MAT 2:14	'Et 'ulh'ek dinadeja 'ink'ez 'uski 'ama bulh hubilhchoot 'ink'ez yun k'ut Egypt whuz whehandel.
23254	MAT 2:16	'Aw 'et Herod t'eoonanzin ndunnah whunih, Maji hiyulhni, nahina'a, 'et huwa tube hunilch'e. 'Et nts'oh huwa whezulh Maji hidáni hoh bulunah nehughan keyah Bethlehem ts'ih whebalh'a. 'Et ndo búlhni, 'et keyah whut'en ts'iyawh 'ink'ez whunat whut'en chah ndunnah duneyaz nat naoodezulh be suli 'ink'ez whuts'un whudelhdzulh chah, 'en ts'iyawh huboohghan.
23256	MAT 2:18	“'Et keyah Ramah hódants'o hoh tso yahalhtuk 'ink'ez hubuzkeh k'ehúnentai. Rachel buzkehyaz hubuk'etso yahalhtuk. 'Aw budzi nduk na'ootneh ghaít'ah, bubuzkehkah hoolah huzdli 'et huwa.”
23258	MAT 2:20	'Et ndi yulhni, “Didinyih! 'Uski bu'ama bulh naoobilchoot. Israel yun k'ut whuz nahdulh. 'Et whutsuh da ndunnah 'uski híkuneztai hituzelhghelh ka, 'en ts'iyawh yahadla.”
23259	MAT 2:21	'Et dudinya. 'Uski bu'ama bulh nabílchoot 'ink'ez Israel yun k'ut ts'ih whenáhedel.
23260	MAT 2:22	'Et whunts'ih Joseph whulh uduzts'ai Herod buye' Archelaus hiyulhni, 'en bu'abá k'edanya 'ink'ez k'an Judea yun k'ut hubudayi cho unli. 'Et whuz teyalh whénuljut hoh howu nusúti 'et Yak'usda yugha dáni. 'Et huwa Galilee yun k'ut ts'ih whuz whehándel.
23262	MAT 3:1	'Et whezulh hoh John dune too be 'ulh'en 'en Judea yun k'ut dune chahóot'ih ts'ih, whuz whinya 'ink'ez dune bulh yalhtuk.
23263	MAT 3:2	'Et ndo búlhni, “Nuhwhulubeshi ch'a nuhwhubeni náhandunoohlelh. 'Aw 'et nilhdukw suli hoh ndun yak'uz k'une' whul'en, 'en nuhwhutah 'utet'ilh.”
23266	MAT 3:5	'Et hoh da dune ts'iyawh ndunnah Jerusalem whut'en, Judea yun k'ut whut'en, 'ink'ez dune 'et took'oh Jordan whut'en, 'en ts'iyawh John highu nindel.
23268	MAT 3:7	'Et whunts'ih lhanah Pharisee 'ink'ez Sadducee chah, 'en too be' hutelnilh ka highu nindel. 'Et hubunilh'en hoh ndo búlhni, “Nuhwheni poison tl'ughus buzkehkah lí'aht'ah! Ndan 'ún whulhni Yak'usda huntelch'oh whuch'a lhúwus?
23270	MAT 3:9	'Ink'ez khun teh na'dudoohtni gunih, nuwheni Abraham buts'u hats'ánde 'uts'int'ah. Ts'ah'un na'a 'ún whudusni Yak'usda soo 'ultus ho' 'int'ah, tse be 'i whunts'ih Abraham buts'u hahánde hubutelhtsilh.
23272	MAT 3:11	Nuhwheni nahunduníhla 'et huwa too zai be too be' nuhwhúsdla. 'Et whunts'ih sk'elh'az ndun whusatéyalh, 'en sughanus dezti ho' 'int'ah. 'Aw bukegwun buba nutésdle huba soo cha'lhúdzooh. Ndun Ndoni 'ink'ez kwun bulh 'i be too be' nuhwhutelh'ilh.
23273	MAT 3:12	Be tl'onuldzeh 'i tl'o mai be tahawhúlhts'ih, 'i niyútun. 'Ink'ez ndi tl'o mai yutahawhúlhts'ih, 'i 'ink'ez yuk'ut 'ut'en, 'i chah yuk'ut lhadút'ih t'eh, 'ink'ez yuna'ulhdoh. 'Ink'ez ndi mai ndai lhaduja, 'i deínudzih 'ink'ez mai koo ts'ih wheyúlih. Ndi kwun 'aw nachanusne, be but'ooz, duték'un,” ndo búlhni.
23274	MAT 3:13	'Et Sizi Galilee yun k'ut ts'ih hainya. Jordan took'oh ninya John too be' yutelilh ka.
23275	MAT 3:14	'Et whunts'ih John dah yúlhni. “Nyun too be' sonleh huba' hoont'ah. 'Ink'ez di ka si suts'ú tenya too be' nyoosdleh ka?”
23276	MAT 3:15	'Et whunts'ih Sizi ndi yúlhni, “Whute ndoh hot'e, be ts'ah'un 'uhoont'ah, 'i 'et ts'iyawh lhaoodutenilh ho' hoont'ah.” 'Aw 'et whute 'et ndúyinla.
23278	MAT 3:17	Khunyaz ndus de 'uwhutni, “Ndun 'en suYe' buk'esi' 'en 'int'ah, 'ink'ez tube 'en bulh hoonúst'i,” ni.
23279	MAT 4:1	Sizi dune chahóot'ih ts'ih Ndoni Sizi whuz wheyálh'a netsudule yootélhdzih ka.
23283	MAT 4:5	'Et netsudule keyah whudezti ts'ih yulh whin'az, 'ink'ez luglez whucho degha ndoh hukw'ut, 'et hukw'abah ninilhya.
23286	MAT 4:8	'Et doo chah zeh netsudule ndi dzulh yédoh hadet'ai ts'ih whuz yulh whin'az. 'Et ndi yun k'ut ndulhcho hoh whenulhtun hubudayi cho bube 'ut'en k'ah 'ink'ez huyé dezti, 'i chah.
23290	MAT 4:12	John tsak'ehiyan'a Sizi whulh údants'o hoh Galilee yun k'ut ts'ih whinya.
23291	MAT 4:13	Nazareth whuch'a séya 'ink'ez keyah Capernaum whuz ninya 'et tedalh ka. Keyah 'et taba whuz'ai. Yun k'ut Zebulun 'ink'ez Naphtali lhodin'ai.
23296	MAT 4:18	'Aw 'et bun k'ut Galilee taba Sizi hoh wheghah uyalh 'et nanah dune lhulhutsinkah hubutelh'en. 'Ilhunuh 'en Simon hiyulhni, Peter chah hiyulhni, 'et 'ilhunuh bulhutsin 'en Andrew hiyulhni. 'En lhoombilh tahíyalhdel lhook ka 'uhut'en hinli.
23299	MAT 4:21	'Et 'o 'un hedulh nanah dune hubutelh'en. 'En chah lhulhutsinkah Zebedee buye'kah. 'Ilhunuh James 'ink'ez 'ilhunuh 'en John hiyulhni. Bu'abá bulh ts'i cho be húdelhts'i 'ink'ez hubuloombil nahuyutl'oo. 'Et Sizi hubukahunih.
23301	MAT 4:23	Galilee yun k'ut Sizi ndulhcho nuya. Lizwif hubuluglez dune hubulh yálhtuk. Yak'uz k'une' whul'en, 'en hubugha khunek unzoo, 'i be hubulh yálhtuk. Ndan nduda 'ink'ez buyust'e tel'en, 'en ts'iyawh soo na'bulh'en.
23303	MAT 4:25	Galilee, 'ink'ez Decapolis yun k'ut whut'en chah, 'ink'ez Jerusalem whut'en, Judea whut'en, 'ink'ez Jordan took'oh 'onghoh whughah whut'en chah, 'et 'ahuneltsuk 'ilhunahuwésdel 'en ts'iyawh hiyuntezdel.
23304	MAT 5:1	'Ilhunahuwésdel Sizi hubunilh'en. Dzulh yenun ts'ih whenya, 'ink'ez 'et nátl'adeda hoh yugha hódul'eh, 'en highu nindel.
23307	MAT 5:4	Hubulubeshi ghu ni hinli, 'en degha nus k'enánet'a hutele. 'En 'uhuja degha nus hoonzoo hubugha whults'ut.
23312	MAT 5:9	Ndan ts'ah'un na'a lhulh 'uhint'ah hubulhtsi, 'en Yak'usda buzkeh ubahudaténilh. 'Et huwa degha nus hoonzoo hubughá whults'ut.
23313	MAT 5:10	Ndunnah ye be ts'ah'un 'uhoont'ah gha dzuh nobuhulhdeh, 'en yak'uz k'une' whul'en, 'et bube'ildzun hinli. 'Et huwa degha nus hoonzoo hubughá whults'ut.
23315	MAT 5:12	Whunélhnik 'ink'ez degha nus hoonáht'i! Yak'uz hooncha hoh nuhwhuba k'elha whutele. Nuhtsuh nus whunilh'en inle, 'en chah whuz na'a zeh bube huzula inle.
23319	MAT 5:16	Dune ba be whét'en ahli. 'I be nuhwhe'ut'en unzoo, 'i dune yuntelh'ilh 'ink'ez nuhwhe'aBá yak'uz usda, 'en degha nus hidutélhti.”
23320	MAT 5:17	“Moses be' dustl'us 'ink'ez nus whunilh'en bube' dustl'us 'i hoolah natelhtsilh ka whusaíya noohzin gunih. 'I ts'iyawh lhaoodutesdlih 'et wheni whusaíya.
23322	MAT 5:19	Ndai khunek neghalts'ut, hoontsolyaz whunts'ih dune k'uhinínyuz t'eh, 'ink'ez 'uyoon whuz na'a zeh wheoobodutelh'eh t'eh, 'et sih yak'uz k'úne' whul'en, 'en 'aw hoonli chailah hiduténilh. 'Et ndi khunek netl'adélts'ut, 'i dune ts'iyawh hik'une' 'ut'en t'eh, 'ink'ez 'uyoon chah whuz na'a 'az whebodutelh'eh, yak'uz k'úne' whul'en be ncha 'int'ah hiduténilh.
23323	MAT 5:20	Ndun whudusni ndunnah Moses be' dustl'us 'uk'ununa'úsduguz 'ink'ez Pharisee chah, 'en hiye be ts'ah'un 'uhoont'ah, 'ink'ez nuhwheni ye be ts'ah'un 'uhoont'ah, 'i be huba nus hoonzoo t'eh, 'aw 'et zeh nts'e yak'uz k'une' whul'en ts'ih téhdulh.
23325	MAT 5:22	Ndun whuhdúsni, ndunnah 'ants'ih dulh dune bulh hunilch'e t'eh, 'en huba nahutedeh. 'Et ndan dudulh dune ‘Raca’ 'ulhni t'eh, khunek dakelh k'una'a ‘Ntsi'’ ni hoh 'utni, 'i bugha naheyelh hububut huteyin. 'Ink'ez chah zeh ndun dune, ‘Whuzinik dune inli ho' 'int'ah!’ yulhni t'eh, 'en tube whewhúnujut kwuncho yuh ts'ih buhutenoh.
23328	MAT 5:25	'Et khun dune hoonli nch'a hudetni t'eh, 'ahoh buts'un ts'ah'un na'hotneh. 'Et naheyelh but nínyutelhtelh whutsuh ndóneh. 'Aw ndúchainel t'eh, nch'a hudetni, 'en naheyelh but nínyutelhtelh. Naheyelh, 'en nélhghel tl'anyutelhtelh 'ink'ez nch'a dána'dute'alh.
23335	MAT 5:32	'Et whunts'ih 'un whudúsni, bu'at 'uyoon dune bulh tinta' 'ant'en 'et huwa zeh dustl'us ye' 'ustl'e' itelilh, 'i yutl'ayóolhchoos. Ndúchainel hoh bu'at 'ustl'e' 'uyínla t'eh, dich'oh bu'at tinta' 'ant'en yulhtsi. 'Ink'ez ndun ts'eke 'uyoon dune ghu nasda t'eh, dune 'en chah tinta' 'ut'ih unli ho' 'int'ah.”
23336	MAT 5:33	“'Et doo chah niz de whudezulh da ts'iyawh t'eoonáhzun 'uda dune daja hutni hoh njan duhutni, ‘Khun nyunch'oh nghunek k'ónyis gunih. 'Et neMoodihti buts'u nahizínya 'et nduhoolcho hukw'una'a 'ont'en huba' hoont'ah.’
23337	MAT 5:34	'Et whunts'ih sich'oh 'un whudúsni, khun whuz na'a teh ndudóohtni gunih. Khun ‘Yak'uz whunalh 'udusni,’ doohtni gunih. 'Alha yak'uz ts'ih Yak'usda bukw'usda cho dezti, 'i 'et su'ai.
23338	MAT 5:35	'Ink'ez, ‘Ndi yun k'ut whunalh 'udusni,’ doohtni gunih. Yak'usda duke yuk'udelhú'ez, 'i 'int'ah 'et huwa. 'Ink'ez khun teh, ‘Keyah Jerusalem whunalh 'udusni,’ doohtni gunih. Hubudayi cho k'us dezti bukeyah whucho 'uhoont'ah 'et huwa.
23339	MAT 5:36	'Ink'ez khun teh, ‘Sutsi be 'alha' dusni,’ doni gunih. 'Aw ntsigha 'ilhuk'i whuntsi dulyul k'us dulhgus 'ólhtsilh hoolah.
23341	MAT 5:38	“'Et whutsuh da whulh udahts'o nts'e na'a dune daja hutni inle njan duhutni, ‘Dune buna chawhés'en silhtsi t'eh, nyunch'oh nyúna be chawhés'en tanle. 'I be kw'elha whutelhtsilh. 'Et bughoo habe'alhchus t'eh, nyunch'oh nghoo be k'elha whutelhtsilh,’ hutni inle.
23342	MAT 5:39	'Et whunts'ih 'un whuhdúsni, dune ntsi' k'ól'en gunih. 'Et k'us ndan nalhnih ts'ih nuhnezkuk t'eh, 'et 'intl'as ts'ih buts'un nándunont'ah.
23343	MAT 5:40	Khun ndan nts'oozt'an naheyelh but nts'u yuka 'utni t'eh, ndzoot 'i chah bughá yólhchoos.
23344	MAT 5:41	Dune 'et nduhóolhdzah sulh ti ínyalh nyulhni t'eh, nat 'uwhuldzah ts'ih bulh neóonya.
23347	MAT 5:44	Ndun whúdusni, nuhch'a hudetni, 'en buk'eoohtsi'. Ndunnah denwhútdule, 'en khunek unzoo, 'i be hubulh yaóolhtuk. Ndunnah nuhts'u dutnik, 'en buts'un wahzoo. 'Et ndunnah hoontsi' nuhts'un ne'hut'en 'ink'ez dzuh nunwhahulhdzut, 'en chah buba tenadoohdli.
23348	MAT 5:45	'Et ndez na'a nuh'aBá yak'uz usda, buzkeh wahle. Yak'usda ndunnah hintsi' 'ink'ez hinzoo 'en ndi sa lhulhúgha buk'eidindi. Ts'ah'un 'uhint'ah 'ink'ez ts'ah'un cha'hít'ah, en chah lhulhúgha buk'ut nawhúlhtih.
23352	MAT 6:1	“Huwahli! Khun tel'en gha' teh'alh t'eh, ts'et whucho ndóht'en gunih. 'Et whuz na'a ndaht'en t'eh, nuhwhe'aBá yak'uz usda, 'en 'aw nuhwhuba k'elha holhtselh ghaít'ah.
23353	MAT 6:2	'Et huwa tel'en gha' teh'alh t'eh, khun ts'iyannah nalh tube cho 'ududoolhúti gunih. Ndunnah duba nahudzoo, 'en 'et whuz na'a 'et duhút'en. Lizwif hubuluglez k'us ti whulheguz 'et ts'iyannah hubunoolh'en ka, 'et nduhút'en. 'Alha' dusni, ndunnah ba 'uk'elha whutele, 'uda huba 'uk'elha whuzdli ho' hoont'ah.
23356	MAT 6:5	“'Et tenadahdli t'eh, khun ndunnah duba nahudzoo k'ah ts'ih tenadoohdli gunih. Ndunnah Lizwif hubuluglez nahudelhúya, k'us ti wheguz chah, 'ants'ih ts'iyannah hubunoolh'en ka tenahududli. Ndun whudúsni 'uda huba k'elha whuzdli ho' hint'ah.
23357	MAT 6:6	'Et nuhwheni tenadutehdli t'eh, nuhwhenich'oh whaht'i, dati dána'dehtan 'ink'ez tenadoohdli. Nuhwhe'aBá, 'aw be chaoodést'en, 'en ts'iyannah nalh nuhwhuba k'elha whutelhtsilh.
23358	MAT 6:7	'Et tenadahdli t'eh, lhat cho lhtanahoohdeh gunih. Whuz na'a ndunnah 'aw Yak'usda t'echahunízun tenahududli. Lhai khunek be tenahududli t'eh, 'et sih Yak'usda hubudutéts'o huninzun.
23359	MAT 6:8	'En hubuk'una'a 'udoohni gunih. Nuhwhe'aBá dant'i be ndunahdzit 'uda t'ewhunínzun ho' 'int'ah.
23360	MAT 6:9	'Et ndez na'a tenadoohdli, ‘Ne'aBá yak'uz sinda. Nyoozi dóoti.
23361	MAT 6:10	Hoh hubudayi cho inli, whusahóolts'it. Hukwa' ninzun t'eh, ndoh honeh, ndi yun k'ut 'ink'ez yak'uz chah.
23363	MAT 6:12	'Uyoon bulh tink'us ts'uwhulh'ai t'eh, buba whunats'odoolnah. 'Et whuz na'a zeh tink'us 'uts'ut'ih 'et neba whunaoodolnah.
23364	MAT 6:13	Nts'e tink'us ts'unint'uk, whuch'a neghinli. 'Ink'ez ndun ntsi', 'en chah buch'a neghinli. 'Et yak'uz k'une' 'int'en 'int'ah, 'ink'ez be ilhtus, be dénti, 'i chah, 'i 'ilhuz wheni, 'i ts'iyawh nye'ildzun 'int'ah. 'Et ndoh honeh.’
23365	MAT 6:14	Dune nuhwhudulhyah né'hut'en t'eh, buba whunaoodelhúnah t'eh, nuhwhe'aBá yak'uz usda, 'en chah nuhwhuba whunaoodutelnah.
23367	MAT 6:16	“Ndet sahá'delhuya t'eh, ndan duba nahudzoo, 'en hubuk'una'a 'ooht'e gunih. 'En hubudzi yuh 'uhilhdzun na'hududil'i ho' hint'ah. Dunen 'uts'un 'oonint'en hiyúlhtsih, whuz na'a te'hududil'en 'ink'ez dzuh nuhuzut na'hududil'i, 'uyoon húbonoolh'en ka. 'Alha ndun whudusni, ndan nduhút'en, 'uda huba k'elha whuzdli ho' hint'ah.
23368	MAT 6:17	'Et nuhwheni sahá'delhúya t'eh, soo cho nuhwhunen chah na'óolhdeh 'ink'ez nuhtsigha chah naoolhlho.
23370	MAT 6:19	“Ndi yun k'ut hoonáht'i, 'i 'ilho 'oohleh gunih. Ndulh'en t'eh, 'ants'ih k'enadidutsih 'ink'ez muszoombaiyaz chah hoolah yutelhtsilh. 'Undunut'ih, nuhghu dá'duteyus 'ink'ez hiduntet'ih.
23371	MAT 6:20	'Et yak'uz be hoonzoo 'uhoont'ah, 'i whuz 'ilho wéhla. 'Aw buk'ena'doodutsih ghaít'ah. 'Ink'ez muszoombaiyaz chah 'aw hoolah yoolhtselh ghaít'ah. 'Aw nuhghu da'hooyis 'ink'ez nuhghe' hudunoot'ih ghaít'ah.
23373	MAT 6:22	“Nena neyust'e ba too dezk'un li'int'ah. Nuhna soo 'int'ah t'eh, nuhyust'e be whét'en, 'i dezbun.
23374	MAT 6:23	'Et whunts'ih dune buna tink'us 'ut'en be untsi' t'eh, 'et buyust'e ndulhcho tsahólhgus be dutébun. 'Et huwa be whét'en nohwhulh 'int'ah tsahólhgus k'una'a be hoodet'en t'eh, dáhoolcho, 'i be simba tsahólhgus wule?”
23375	MAT 6:24	“'Ilhunuh dune nanah moodih ba 'oot'en ghaít'ah. 'Ilhunuh 'en yuts'u dutetnik 'ink'ez 'ilhunuh yuk'etetsi'. K'us 'ilhunuh yuk'úne' tet'en 'ink'ez 'ilhunuh yuch'a dutetni. 'Aw Yak'usda k'une' 'int'en 'ink'ez sooneya chah k'une' 'ont'en ghaít'ah.”
23376	MAT 6:25	“'Et huwa njan ndun whudusni, yinkak delhúts'i huwu ni wahle gunih. Teh'alh, 'i 'ink'ez tehnilh, 'i chah, 'ink'ez nuhyust'e be soo nadutehnilh, 'i chah, 'i ts'iyawh khun bugha ni wahle gunih. Teh'alh, 'i be kháhna, 'i degha nus dezti nahzun ih? K'us naih 'i nuhuyust'e degha nus dezti nahzun ih?
23377	MAT 6:26	Nduk dut'ai núdelh, 'i nulh'en! 'Aw hacha'nusdle 'ink'ez 'aw khi huba ilhucha'wesdle ilah. 'Et whunts'ih nuhwhe'aBá yak'uz usda, 'en bugha 'á'aih. Nuhwheni 'en ilah 'o nus huba déhti.
23379	MAT 6:28	Di ka be dune tehleh wuni ahli? 'Indakyaz nts'e na'a haniyeh, 'et howu nuni nahzut. 'Aw cha'hust'en 'ink'ez 'aw naih chah cha'hulh'en hiye dune tele ka.
23382	MAT 6:31	'Et huwa di simba ts'oo'alh, k'us di simba ts'ootnai, k'us di simba be dune ts'oole, noohzin gunih.
23385	MAT 6:34	'Et huwa bunt'ah dawhútenilh, 'et howu ni wahle gunih. Bunt'ah dawhuténilh, 'et ndo honeh. Dzin totsuk soo' hoolcho howun ni hoonli 'et huwa.”
23386	MAT 7:1	“'Uyoon ba nahoohyeh gunih. Doo ka sih nuhwhuba nahoodeh.
23387	MAT 7:2	Nts'e na'a 'uyoon ba nahahyeh, 'et whuz na'a nuhwhuba nahutedeh. 'Ink'ez nts'e na'a 'uyoon ghu nuni nahdzut, whuz na'a zeh nuhghu nuní huntezut.
23391	MAT 7:6	Yak'usda bughunek lubeshi bughuh hoolah, 'i khun teh lhikah ndult'ah hubugha yóoh'alh gunih. K'us Yak'usda ye whúneodulh'eh, 'i kw'usul dezti, 'i pearl hiyulhni, 'et dult'ah, 'i khun teh goso dult'ah butayóolhdelh gunih. 'Et ndahja t'eh, ndulhcho hik'unutélh'us 'ink'ez 'ahoh nuhts'un nahulhúya 'ink'ez yanohodutélhch'ulh.”
23398	MAT 7:13	“Njan hukwuti hoondot 'et hukohdelh huba' hoont'ah. 'Et hukwuti hoontel, 'et hoontsi' ts'un whuz’ai, whuz whéti 'uhoont'ah 'ink'ez lhanah whuz whehúdelh.
23402	MAT 7:17	'Et whuz na'a zeh duchun unzoo, 'i mai unzoo, 'i bugha haniyeh.
23406	MAT 7:21	“'Aw ts'iyannah, ‘SMoodihti, sMoodihti,’ sulhni, 'aw nts'e yak'uz k'une' ts'uwhul'en whuz hutooya ghaít'ah. Ndan se'aBá buts'o hukwa' ninzun tune' 'ut'en, 'aw 'en zeh yak'uz ts'un hutedulh.
23407	MAT 7:22	'Et ndunnah njan dzin whusawhélts'ut t'eh, ‘SMoodihti sMoodihti, 'alha nyoozi be nus ts'úhoo'en. 'Ink'ez nyoozi be ntsi' nududeh, 'i 'uyoon bughu whe náts'inanyoot! 'Ink'ez nyoozi 'i be huwa 'ét'en tune' ts'ut'en,’ hutni.
23410	MAT 7:25	'Aw 'et nawheóonilhtan 'ink'ez too 'aw 'et ulhtus suli, 'i njan bukoo whut'agheznai. Nilhtsi ulhtus, 'i chah whudelhts'ut. 'Et whunts'ih njan bukoo 'aw dachahóonil. Njan bukoo tse k'ut whuz'ai 'et huwa.
23413	MAT 7:28	'Et Sizi ndi khunek ye hubulh yailhtuk, 'i lhaduja hoh 'ilhunahuwésdel tube huba hooncha.
23415	MAT 8:1	'Aw 'et Sizi ndus de dzulhyaz k'uz hanaja hoh lhanah dune hinantesdel.
23417	MAT 8:3	'Et Sizi bula be yut'aghéznai 'ink'ez, “A, hukwa' nuszun. Nyuna'alhde!” yúlhni. 'Et bukak whulhjut, 'et 'ahoh soo na'uja.
23418	MAT 8:4	'Et Sizi ndi yúlhni, “Khun teh 'uyoon doni gunih! 'Et náwhulnuk buts'inyalh 'ink'ez ts'ah'un na'a díni nyust'e nts'e na'a hoh soo na'uja 'ink'ez nyunoolh'en. 'Et Moses be' dustl'us yuk'uyaoolhtuk. 'I bugha ndai huwa ta'alh, 'i nyudóoni. 'Et whuz na'a ts'iyannah whubuntalhtun dainja hoh soo na'inja.”