23214	MAT 1:1	Ri jun vuj ri nutz'om-e chere', jun vuj ri tz'iban-vi can ri quibi' ri ruxquin-rumama' can ri Jesucristo. Nk'alajin-vi c'a que ja rija' ri ruxquin-rumam can ri rey David, ri xc'uje' pari' ri tinamit Israel ojer can, y ja rija' ri ruxquin-rumam can chuka' ri Abraham.
23215	MAT 1:2	Ri Abraham jari' ri rutata' ri Isaac, ri Isaac rutata' ri Jacob, ri Jacob rutata' ri Judá y ch'aka chic ru-hermanos.
23216	MAT 1:3	Ja ri Judá y ri Tamar ri rixjayil quite-quitata' ri Fares y ri Zara. Ja ri Fares ri rutata' ri Esrom, y ri Esrom rutata' ri Aram.
23218	MAT 1:5	Y ri Salomón y ri Rahab ri rixjayil rute-rutata' Booz, ri Booz y ri Rut ri rixjayil rute-rutata' ri Obed, y ri Obed rutata' ri Isaí.
23224	MAT 1:11	Y ri Josías ri' rutata' ri Jeconías y ch'aka chic ru-hermanos. Y jari' tok ri kavinak israelitas xban cheque coma ri qui-enemigos que xequic'uaj pa ruch'ulef rubini'an Babilonia.
23230	MAT 1:17	Catorce c'a familia can xec'uje-pe, ri ntz'ucutüj-pe riq'uin ri Abraham c'a riq'uin ri rey David. Catorce chuka' familia can xec'uje-pe, ri ntz'ucutüj-pe riq'uin ri rey David hasta c'a chupan ri tiempo tok ri kavinak israelitas xebec'uje' pa ruch'ulef Babilonia. Y quiri' c'a chuka' ri familia can xec'uje', ri ntz'ucutüj-pe riq'uin ri tiempo tok ri kavinak israelitas xebec'uje' pa ruch'ulef Babilonia, y hasta xapon riq'uin ri Cristo, catorce c'a familia can chuka'.
23231	MAT 1:18	Y tok xalüx ri Jesucristo quere' c'a ri rubanic: Ri María ja ri rute' ri Jesucristo, jun xtün ri c'utun chic c'a roma ri José. Pero xbanatüj c'a que tok c'a man jani quic'uan ta qui' que xnabex que ri María nye'avüj chic rubanun-pe. Pero ri María quere' xuc'ulachij roma xka-ka c'a ri Lok'olüj Espíritu pari'.
23233	MAT 1:20	Y jari' c'a ri xunuc-ka rija' pa ránima, que xa chilak'üj nuya' can. Y pa ruvaran c'a rija' tok jun ángel richin ri Ajaf Dios ri xutz'et rija', y ri ángel ri' xbij chin ri': José, rat ri ruxquin-riy can ri rey David, man taxbij-avi' ncac'ule' riq'uin ri María ri ac'utun chic richin ntoc avixjayil, roma ja ri Lok'olüj Espíritu ri xka-ka pari' richin nralaj jun ac'ual.
23239	MAT 2:1	Ri Jesús xalüx c'a pa tinamit rubini'an Belén, ri tinamit ri c'o pa ruch'ulef Judea. Tok xalüx ri Jesús, ja ri Herodes ri rey, y jari' c'a tok jun ca'i' etamanela' chiquij ri ch'umila', xeka-pe pa Jerusalén. Ri achi'a' etamanela' ri', pan oriente ye petenük-vi,
23240	MAT 2:2	y xquic'utula' c'a: ¿Ape' c'o-vi ri ac'ual alaxnük, ri qui-rey ri israelitas? Roma roj ja ri cala' pan oriente katz'eton-pe ri ruch'umil, y xojpu'u chin nkaya' ruk'ij.
23242	MAT 2:4	Y ri rey Herodes xerumol c'a conojel ri más-nimalüj tak sacerdotes y ri achi'a' etamanela' chiquicojol ri israelitas, c'ateri' c'a xuc'utuj cheque que ape' c'a nalüx-vi ri Cristo.
23243	MAT 2:5	Xepu'u ri más-nimalüj tak sacerdotes y ri achi'a' etamanela' xquibij chin ri rey: Ri Cristo nalüx pa tinamit Belén chere' pa Judea. Roma ri jun cheque ri rusamajela' ri Dios ri xc'uje' ojer can, quere' c'a ri rutz'iban can:
23244	MAT 2:6	Y rat tinamit Belén ri ratc'o pa ruch'ulef Judá, rat man rat co'ol tüj chiquicojol ri nimalüj tak tinamit chiri' pa Judá, roma ja chiri' aviq'uin rat ri npu'u-vi ri jun c'amol-bey, y nyeruyuk'uj-vi c'a ri vinük aj-Israel ri nutinamit, nbij ri Dios, xquibij-apu chin ri rey Herodes.
23246	MAT 2:8	Y c'ateri' xerutük-e pa tinamit Belén y xbij-e cheque: Quixbiyin c'a chila' y ticanoj ri ac'ual, y tok ivilon chic can, tiya' rutzijol chuve, richin que yin nquibe chuka' chin ninya' ruk'ij.
23247	MAT 2:9	Y tok ri achi'a' ye etamanela' chiquij ch'umila' cac'axan chic c'a ri tzij ri xerubij-e ri rey Herodes cheque, xebe. Y ri ch'umil ri quitz'eton-pe rije' c'a ape' quepu'u-vi, pan oriente, ruc'uan c'a e quibey. Y tok xe'apon, ri ch'umil re' xpa'e' pari' ri ape' c'o-vi ri ac'ual.
23248	MAT 2:10	Y ri achi'a' ye etamanela' chiquij ri ch'umila', xnoj-vi ri cánima riq'uin quicot tok xquitz'et chic c'a ri ruch'umil ri Cristo.
23249	MAT 2:11	Ja tok ri achi'a' ri' xe'oc-apu pa jay, xquitz'et na vi c'a ri ac'ual y ri María ri rute', y ja c'ateri' xexuque-ka-qui' c'a pan ulef richin xquiya' ruk'ij ri ac'ual. Y chuka' xequijakala' c'a ri quiyacol y xquispala' c'a can, oro, pon y jun jubulüj ak'on rubini'an mirra chin.
23250	MAT 2:12	Pero cheque c'a ri achi'a' etamanela' chiquij ri ch'umila', xk'alajrisüs c'a chiquivüch pa cachic', que man chic quetzolij pa quibey richin nyequiya' rutzijol chin ri rey Herodes. Y quiri' vi xquibün ri achi'a' ri', roma xetzolij-e pa quiruch'ulef y jun yan chic c'a quibey xquic'uaj-e.
23251	MAT 2:13	Y ri achi'a' ri etamanela' chiquij ri ch'umila' xetzolij. Y jari' tok jun ángel richin ri Ajaf Dios xuc'ut-ri' chuvüch ri José, pa rachic'. Y ri ángel ri' xbij chin: Cacatüj c'a e. Tac'uaj-e ri ac'ual rachibilan ri rute' y quixanmüj-e chere'. Quixbiyin c'a pan Egipto y quixc'uje' chila', y yin ninya' rutzijol chave tok utz chic nyixtzolij-pe. Roma ri vocomi, ri rey Herodes nberucanoj-pe ri ac'ual richin que nucamsaj, xbij ri ángel chin ri José, pa rachic'.
23252	MAT 2:14	Y ri José jari' tok xc'astüj, xuc'uaj-e ri ac'ual y ri te'ej. Chupan c'a ri ak'a' ri' xquitz'om-e bey richin nyebe c'a pan Egipto.
23253	MAT 2:15	Chila' vi c'a pa ruch'ulef Egipto xec'uje-vi y xetzolij pa ruch'ulef Israel hasta c'a jampe' xcom ri rey Herodes. Richin quiri' nbanatüj na vi c'a ri ruk'alajrisan can ri Ajaf Dios chuvüch ri rusamajel ri xc'uje' ojer can. Ri tz'iban c'a can nbij: Pan Egipto c'a c'o-vi ri nuc'ajol tok xinvoyoj, bin can roma ri Dios.
23254	MAT 2:16	Y jari' tok ri rey Herodes xunabej que ri achi'a' ye etamanela' chiquij ri ch'umila' xa man xquibün tüj cachi'el ri rubin-e rija' cheque. Y rija' xcatüj juis royoval y xutük quicamsasic conojel ri vit alabo' ri yec'o chiri' pa tinamit Belén y ri yec'o pa tak lugar ri yec'o-pe chunakaj ri tinamit. Roma ri tiempo ri xquibij ri etamanela' chiquij ri ch'umila' pari' tok xquitz'et ri ruch'umil ri ac'ual, romari' rija' xutük quicamsasic ri tak ac'uala' ca'i' qui juna' pa xulan.
23255	MAT 2:17	Chere' xbanatüj-vi c'a cachi'el ri tz'iban can roma ri jun rusamajel ri Dios ri xc'uje' ojer can, ri rubini'an Jeremías:
23256	MAT 2:18	Que chiri' pa Ramá xac'axüx c'a ok'ej. C'o-vi bis. C'o c'a jun ri nujik' ok'ej. Ri' ja ri Raquel nyerok'ej ri ral. Man nc'o tüj c'a ri bis chin roma ri ral xecom. Quiri' ri tz'iban can roma ri Jeremías.
23258	MAT 2:20	Y ri ángel richin ri Ajaf Dios xbij c'a chin: Cacatüj c'a e. Tac'uaj-e ri ac'ual rachibilan ri rute' y quixtzolij c'a pa ruch'ulef Israel. Roma ri xcajo' xquicamsaj ri ac'ual chila', xa ye manak chic.
23259	MAT 2:21	Y ri José xbün-vi c'a ri xbix chin pa rachic' roma ri ángel. Xuc'uaj-e ri ac'ual y ri te'ej. Xetzolij c'a pa ruch'ulef Israel.
23260	MAT 2:22	Pero rija' roma ri xrac'axaj que ja ri Arquelao ri ruc'ajol can ri rey Herodes, ri nbün mandar pa ruch'ulef Judea, xuxbij-ri' que nyec'uje-ka chiri' pa Judea. Pero xk'alajrisüs c'a chuvüch ri José pa jun rachic' ri c'uluman que nbün, y romari' rija' c'a pa ruch'ulef Galilea xuc'uaj-vi ri ac'ual y ri te'ej.
23261	MAT 2:23	Y xe'apon c'a pa tinamit rubini'an Nazaret y chiri' xec'uje-vi-ka, richin quiri' nbanatüj na vi c'a cachi'el ri tz'iban can coma ri rusamajela' ri Dios ri xec'uje' ojer can. Ri rusamajela' ri Dios quitz'iban can que ri Jesús nc'atzinej que nbix nazareno chin.
23263	MAT 3:2	rija' nbij c'a cheque: Titzolij c'a pe ic'u'x riq'uin ri Dios, roma xa nakaj chic c'o-vi-pe ri k'ij richin que nkujoc pa ruk'a' rija', nbij c'a ri Juan cheque ri vinük.
23264	MAT 3:3	Ja vi c'a ri Juan Bautista ri achique chok bin-vi can pari' rija' roma ri k'alajrisüy rutzij ri Dios ri xc'uje' ojer, ri rubini'an Isaías. Y rija' rutz'iban-vi can y quere' ri nbij: C'o c'a jun achi ri nc'uje' pa tz'iran ruch'ulef, y ja rija' ri ntzijon ri rutzij ri Dios chiquivüch ri vinük ri nye'apon riq'uin. Y nbila' c'a cheque: Tichojmirsala' rubey ri ic'aslen, roma ya ja npu'u ri Ajaf Dios. Quiri' c'a ri tz'iban can.
23265	MAT 3:4	Ri rutziek c'a ri Juan Bautista banun riq'uin rusmal camello, y jun tz'un ri ximbül-rupan. Man jabel tüj oc nyetzu'un. Y ri ruvay rija' ja ri sac' y ri cab ri nquiya' ri chico pa tak juyu'.
23266	MAT 3:5	Y ri vinük c'a ri nye'apon-vi riq'uin ri Juan Bautista, ye juis vi ye q'uiy. Yec'o c'a ri aj pa tinamit Jerusalén, ri tinamit c'o chiri' pa ruch'ulef Judea. Y yec'o chuka' ri aj pa ch'aka chic tinamit richin ri Judea. Y chuka' yec'o c'a ri nyepu'u c'a cala' chunakaj ri rakün-ya' rubini'an Jordán. Conojel c'a ri vinük ri' ri nye'apon riq'uin.
23267	MAT 3:6	Ri vinük ri' nyeban c'a e bautizar roma rija' chiri' pa rakün-ya' Jordán. Nyequik'alajrisaj-vi c'a ri quimac chuvüch ri Juan Bautista.
23268	MAT 3:7	Y tok rija' xutz'et que ye q'uiy c'a cheque ri achi'a' fariseos y ye q'uiy chuka' cheque ri achi'a' saduceos ri nye'apon riq'uin richin que nyerbün-e bautizar, xbij c'a cheque: Rix cachi'el itzel tak cumütz, ri nyixanmüj chuvüch ri castigo, roma nijo' nyixcolotüj chuvüch ri castigo ri nutük-pe ri Dios, ri chikavüch apu. ¿Achique c'a xyo'on rutzijol chive que quere' tibana'?
23269	MAT 3:8	Pero rix nc'atzin c'a que nic'ut que ketzij na vi que nitzolij-pe ic'u'x riq'uin ri Dios.
23270	MAT 3:9	Man tinuc-ka c'a rix que xe roma ri rix ruxquin-rumam can ri Abraham, romari' nyixcolotüj ta, man quiri' tüj. Roma ri Dios nrajo' ta, rija' nyerubün ta ruxquin-rumam can ri Abraham cheque ri abüj ri nye'itz'et chere'.
23272	MAT 3:11	Yin, ya' c'a ri nincusaj richin nyixinbün bautizar tok nitzolij-pe ic'u'x riq'uin ri Dios. Pero c'o c'a Jun ri npu'u ri chikavüch apu, ri man cachi'el tüj oc yin. Roma yin man c'uluman tüj richin ninvelesaj y ninya' ri ruxajab chirakün, ri Jun ri nim ruk'ij y nim ruchuk'a'. Ri Jun c'a ri npu'u, nyixrubün-vi bautizar riq'uin ri Lok'olüj Espíritu y riq'uin k'ak'.
23273	MAT 3:12	Y cachi'el c'a jun achi tok nujosk'ij ri ru-trigo. Rija' nc'atzin jun che' c'o ca'i' o oxi' rutza'n chin, richin quiri' ntorix pa cakik' ri trigo ri ch'ayon chic. Ri runak' ri trigo nc'uje' can, pero ri rij xa nuc'uaj-e ri cakik'. Y ja ri runak' ri ru-trigo, jari' ri nuyüc, y ri rij nuporoj. Quiri' c'a nbün ri Jun ri npu'u, xbij ri Juan. Ri Jun ri npu'u c'o chic autoridad pa ruk'a', richin nbün juzgar pa quivi' ri vinük ri yec'o chuvüch ri ruch'ulef. Ri vinük c'a ri nyetaken richin, nyeruc'uaj chila' chicaj. Jac'a ri vinük ri man nyetaken tüj richin, nyerutük chupan ri k'ak' ri man jun bey nchup.
23274	MAT 3:13	Y c'ateri' tok ri Jesús xapon riq'uin ri Juan chiri' chuchi' ri rakün-ya' Jordán. Ri Jesús, c'a pa Galilea petenük-vi. Rija' petenük c'a richin que nban-e bautizar roma ri Juan Bautista.
23275	MAT 3:14	Jac'a ri Juan man nrajo' tüj nbün bautizar ri Jesús, roma nbij c'a chin: Ja ta yin ri c'uluman que nquiban bautizar avoma rat y mani xa ja rat ri xatka-pe viq'uin yin, richin ncatinbün-e bautizar, xbij ri Juan.
23277	MAT 3:16	Y tok ri Jesús banun chic c'a bautizar, xbe'el-pe pa ya'. Y rija' xutz'et c'a que ri caj xjakatüj y xutz'et chuka' que ri Lok'olüj Espíritu richin ri Dios ntajin nka-ka-pe pari' rija' cachi'el jun paloma. Choj vi c'a petenük pari' rija'.
23279	MAT 4:1	Y jari' tok ri Jesús xban chin roma ri Lok'olüj Espíritu que xbe pa tz'iran ruch'ulef, richin que ntijox c'a roma ri itzel-vinük.
23281	MAT 4:3	Y jari' xjel-apu ri itzel-vinük riq'uin chin nutijoj ri Jesús, y xbij c'a chin: Roma rat nabij que rat Ruc'ajol ri Dios y nnum apan, tabana' c'a cheque ri abüj re' que que'oc vüy.
23282	MAT 4:4	Pero ri Jesús xbij chin ri itzel-vinük: Tz'iban can chupan ri rutzij ri Dios, que ri achi nril chuka' ruc'aslen riq'uin ri rutzij ri Dios y man xe tüj c'a riq'uin ri vüy.
23283	MAT 4:5	Y jari' tok ri itzel-vinük xuc'uaj c'a ri Jesús pa lok'olüj tinamit Jerusalén, y ja c'a ri más nüj jotol-vi chicaj chin ri racho ri Dios, chiri' xberuya-vi.
23284	MAT 4:6	C'ateri' ri itzel-vinük xbij chin ri Jesús: Tatorij-ka-avi' pa xulan, rat ri ncabin que rat Ruc'ajol ri Dios. Roma chupan ri rutzij ri Dios tz'iban can, nbij: Ri Dios nyerutük ri ángeles aviq'uin richin ncatquichajij. Ncatquili'ej pa quik'a', richin quiri' man natopij tüj avakün chuvüch abüj.
23285	MAT 4:7	Pero ri Jesús xbij chin ri itzel-vinük: Yin man ninbün tüj ri narayij rat, y nintijoj ta ri Dios. Roma tz'iban chuka' chupan ri rutzij ri Dios que man tikatijoj ri Kajaf Dios, xbij ri Jesús.
23286	MAT 4:8	Y ri itzel-vinük xuc'uaj c'a jun bey chic ri Jesús, y xuc'uaj c'a pari' jun juyu' ri juis nüj jotol chicaj y xuc'ut ronojel tinamit richin ri ruch'ulef chuvüch. Nimak' tak tinamit y juis quik'ij.
23287	MAT 4:9	Y c'ateri' ri itzel-vinük xbij c'a chin ri Jesús: Ronojel c'a ri xinc'ut chavüch ntoc avichin, si ncaxuque' chinuvüch y naya' nuk'ij, xbij ri itzel-vinük.
23289	MAT 4:11	Y jari' tok ri itzel-vinük xuya' can ri Jesús. Y xeka-pe ángeles riq'uin ri Jesús, y xquitz'om rilixic.
23291	MAT 4:13	Ri Jesús xbec'uje' c'a pa tinamit Nazaret, y tok xuya' can ri tinamit ri', xbe c'a richin que nyec'uje' pa jun tinamit rubini'an Capernaum, jun tinamit ri c'o chuchi' ri jun lago rubini'an Galilea. Ri Capernaum ri' c'o chucojol ri culef ri ye quixquin-quimam can ri Zabulón y ri Neftalí.
23293	MAT 4:15	Ri vinük ri yec'o pa culef ri ye ruxquin-rumam can ri Zabulón y ri yec'o pa culef ri ye ruxquin-rumam can ri Neftalí, ri chuchi' ri mar, ri c'o-apu lojc'an ruchi' ri rakün-ya' Jordán. Ri Galilea, ri quiyon chic vinük ri man ye israelitas tüj yec'o.
23294	MAT 4:16	Ye tinamit c'a pa k'eku'n vi ri quic'aslen, pero xapon c'a ri Nimalüj Sük quiq'uin. Y chuka' ye tinamit c'a pa rumujal ri camic yec'o-vi, pero xapon c'a quiq'uin ri nsakrisan pa quivi'. Quiri' ri tz'iban can.
23295	MAT 4:17	Y tok ri Jesús xapon pa tinamit Capernaum, jari' tok xtz'om rutzijosic ri rutzij ri Dios y nbij c'a cheque ri vinük: Titzolij c'a pe ic'u'x riq'uin ri Dios, roma xa nakaj chic c'o-vi-pe ri k'ij richin que nyixoc pa ruk'a' rija', xbij ri Jesús cheque.
23296	MAT 4:18	Y jun k'ij ri Jesús tok benük chuchi' ri lago rubini'an Galilea, xerutz'et-apu ye ca'i' achi'a' quichak'-qui'. Ri ca'i' achi'a' ri', ja ri Simón ri Pedro nbix chin chuka' y ri Andrés, y ye tz'amoy cür, romari' tok nquiyala-ka ri quiya'l tz'ambül-cür chupan ri ya'.
23297	MAT 4:19	Y tok ri Jesús xch'o-pe cheque ri tz'amoy tak cür ri', xbij cheque: Rix ca'i' tz'amoy tak cür, quinitzeklebej c'a, y ninc'ut chivüch achique rubanic nye'itz'om vinük richin yinquitzeklebej.
23298	MAT 4:20	Ri ca'i' achi'a' ri', jari' xquiya' can ri tz'amoj-cür y xquitzeklebej ri Jesús.
23299	MAT 4:21	C'ate ba' quebiyin, tok ri Jesús xerutz'et c'a ye ca'i' chic achi'a' ri quichak'-qui' chuka'. Y ri ca'i' achi'a' ri', ja ri Jacobo y ri Juan ri ye ruc'ajol ri jun achi rubini'an Zebedeo. Rije' ja pa canoa nyesamüj-vi riq'uin ri Zebedeo ri quitata'. Nyequic'ojoj c'a ri quiya'l tz'ambül-cür. Y xpu'u c'a ri Jesús xeroyoj richin nquitzeklebej.
23300	MAT 4:22	Y ri Jacobo y ri Juan, ri ye ca'i' achi'a' ri', jari' xquiya' can ri qui-canoa y ri quitata' y xquitzeklebej ri Jesús.
23301	MAT 4:23	Ri Jesús ronojel tinamit richin ri ruch'ulef Galilea xapon-vi, nyerutijoj c'a ri vinük riq'uin ri rutzij ri Dios pa tak jay ape' nquimol-qui' richin ntzijos ri rutzij ri Dios cheque. Y chuka' ntzijoj ri utzilüj rutzij ri Dios ri nch'o pari' tok ri vinük nye'oc pa ruk'a' ri Dios. Nyeruc'achojrisala' c'a vinük ri jalajoj chi yabil y k'oxon ntoc cheque.
23302	MAT 4:24	Ri rutzijol ri Jesús xapon c'a pa ronojel tinamit richin ri ruch'ulef Siria. Y ri ye yava'i' xec'amür-pe riq'uin ri Jesús. Yava'i' ri man junan tüj ruvüch yabil ntoc cheque. Yec'o xa ja ri k'oxon richin ri ch'acul ri ntoc cheque. Yec'o ri xa itzel tak espíritu ri ye c'unük quiq'uin. Yec'o c'a ri ye nuya' ataque chin y yec'o c'a chuka' ri ye man nyetiquer tüj nyesilon quich'acul. Y conojel c'a ri yava'i' ri' xeruc'achojrisaj-e.
23303	MAT 4:25	Y ri Jesús xtzeklebüs c'a coma juis vinük ri aj chiri' pa tak tinamit richin ri ruch'ulef Galilea, coma chuka' ri nyepu'u pa tak tinamit ri yec'o pa ruch'ulef Decápolis, ri nyepu'u pa tinamit Jerusalén y ri aj pa ch'aka chic tinamit ri chiri' pa ruch'ulef Judea. Y quiri' c'a chuka', xtzekelebüs coma juis vinük ri nyepu'u c'a lojc'an chic ruchi' ri rakün-ya' Jordán.
23304	MAT 5:1	Y tok ri Jesús xerutz'et que ye juis vinük ri quimolon-qui' chiri', rija' xjote-e pari' ri juyu', y xtz'uye-ka. Y c'ateri' xquimol-apu-qui' ri rachibila' riq'uin.
23306	MAT 5:3	Jabel quiquicot ri meba' cánima chuvüch ri Dios, roma nye'oc-vi pa ruk'a'.
23307	MAT 5:4	Jabel quiquicot ri ntok' cánima chuvüch ri Dios, roma ri Dios nujül-e ri cok'ej y nbün cheque que nyequicot.
23315	MAT 5:12	Romari' rix titze'en c'a ivüch y quixquicot c'a juis, roma nim rajil-ruq'uexel ri nic'ul chila' chicaj. Roma ri pokonül ri nic'usaj rix, quiri' c'a chuka' xquic'usaj ri achi'a' ri xek'alajrisan ri xbix cheque roma ri Dios ojer can, achi'a' ri xec'uje-e nabey que chivüch rix.
23316	MAT 5:13	Ja rix c'a cachi'el atz'an, y si utz ic'aslen, ja ri ic'aslen rix cachi'el rutzayil ri quic'aslen ri vinük ri yec'o chuvüch ri ruch'ulef. Y si ta ri cachi'el ri rutzayil re' nq'uis ta e, ¿achique ta c'a rubanic richin quiri' ntzolij ta jun bey chic pe ri rutzayil? Cachi'el atz'an ri xq'uis rutzayil, xa man jun chic c'a nc'atzin-vi. Xa ntorix c'a e, richin que nyec'o vinük pari'. Quiri' chuka' si man utz tüj ic'aslen, man utz tüj chic ri rutzayil ri ic'aslen chiquivüch ri vinük. Man jun chic c'a nc'atzin-vi, y ri vinük cachi'el ta nyec'o pan ivi'.
23317	MAT 5:14	Rix rix rusakil c'a ri quic'aslen ri vinük chuvüch ri ruch'ulef y nyixk'alajin jabel, cachi'el nk'alajin-pe jun tinamit pari' jun juyu' banun-vi y man ntiquer tüj richin nrevaj-ri'.
23318	MAT 5:15	Rix c'a ri nitzij jun k'ak', man jun bey c'a niya' ta oc chuxe' jun cajón, man quiri' tüj. Ri k'ak' richin nsakrisan, nicanoj jun c'ojlibül ri ntz'uyuba-vi, richin quiri' nyerusakrisaj c'a conojel ri yec'o pa jay.
23319	MAT 5:16	Quiri' ta c'a nbün ri ic'aslen chiquivüch ri vinük, jun ta c'a sük. Richin quiri' tok nquitz'et c'a ri utz ri nyixbanun, ri vinük nquiya' c'a ruk'ij ri aj-chicaj Itata'.
23320	MAT 5:17	Man tinuc c'a que yin xinpu'u richin que man jun ruk'ij ninbün chin ri ley richin ri Moisés, y chuka' man tinuc que yin xinpu'u richin quiri' mismo ninbün cheque ri tz'iban can coma ri achi'a' ri xek'alajrisan ri tzij ri xbix cheque roma ri Dios, chupan ri ojer can tiempo. Man roma tüj c'a ri' yin xinpu'u richin que ninbün-vi ri nquibij.
23321	MAT 5:18	Roma ketzij ninbij chive que ronojel ri tz'iban chupan ri ley, nyebanatüj-vi. Ri ruch'ulef y ri caj xa nyeq'uis. Pero ri ye tz'iban chupan ri ley nyebanatüj-vi, y man jun ri quiri' ta nc'uje' can.
23324	MAT 5:21	Y rix jabel ivetaman, roma ivac'axan ri xbix cheque ri kavinak ojer can, que man quecamsan. Y achique na c'a vinük ri ncamsan, aj-mac vi y nc'atzinej que nban juzgar pari'.
23325	MAT 5:22	Jac'a yin ninbij que stape' (aunque) xaxe royoval ri npu'u chin jun vinük, nmacun-vi y tiban juzgar pari'. Chuka' ri nbin chin jun chic vinük: Manak ana'oj. Ri nbin quiri', aj-mac chuka', romari' c'uluman que nuc'u'üx chiquivüch ri achi'a' pa comon nquibün juzgar richin que nban juzgar pari'. Y ja ri nbin nacanic chin jun chic vinük, ri' xa oyoben chic roma ri k'ak'.
23326	MAT 5:23	Romari' si rat ratc'o chic apu riq'uin ri altar richin que naya' jun sipanic chin ri Dios y jari' tok nka-pe chi'ac'u'x que rat c'o jun ri abanun chuvüch jun vinük.
23327	MAT 5:24	Taya' c'a can ri sipanic chiri' ape' c'o-vi ri altar y jari' cabiyin riq'uin ri jun vinük ri', que'achojmirsaj can ri oyoval ri c'o chi'icojol. Y tok achojmirsan chic can y junan chic ivüch, c'ateri' c'a catzolij y taya' ri sipanic chin ri Dios.
23328	MAT 5:25	Tachojmirsaj c'a avi' chanin riq'uin ri vinük ri ncatuc'uan chuvüch ri juez, utz ri' xa c'ateri' itz'amon-e bey pa juzgado. Roma si xa man quiri' tüj nabün, ri sujunel chavij ncarujüch pa ruk'a' ri juez, y ri juez ri' ncarujüch-e pa ruk'a' ri chajiy ri cárcel, y rija' ncaberutz'apij can pa cárcel.
23332	MAT 5:29	Xa roma c'a ri' si jun runak' avüch nbanun chave que ncamacun, xa man tabün chic quiri'. Tabana' chin cachi'el navelesaj-e y natorij-e ri runak' avüch. Stape' (Aunque) ta ja ri runak' avüch más utz. Roma más utz que xaxe jun cheque ri runak'-avüch ntel-e y mani ja rat ncabe can pa k'ak'.
23333	MAT 5:30	Chuka' si xa jun cheque ri ak'a' nbanun chave que ncamacun, xa man ta tabün chic quiri'. Tabana' chin cachi'el nachoy y natorij-e ri ak'a'. Stape' (Aunque) ta ja ri ak'a' ri más utz. Roma más utz que xaxe jun cheque ri ak'a' ntel-e y mani que ja rat ncabe can pa k'ak'.
23334	MAT 5:31	Y chuka' ketaman que ri ojer can xbix: Ri achi ri man nrajo' tüj chic ri rixjayil y nujüch-ri' riq'uin, tubana' ri vuj ri richin jachojri'il y tuya' chin ri ixok.
23335	MAT 5:32	Jac'a yin ninbij chive: Ri achi ri nujüch-ri' riq'uin ri rixjayil y xa man roma tüj que ri ixok xucanoj ta chic jun achi ri achijlonel ri' nbün-vi c'a chin ri rixjayil que nmacun tok nbe chic riq'uin jun achi. Ri achi ri' nmacun-vi, y quiri' chuka' ri jun chic achi ri nuc'uan chin ri ixok, nmacun c'a chuka', roma ri ixok ri' xa c'a c'o-vi ri nabey rachijil.
23337	MAT 5:34	Jac'a yin ninbij chive: Man jun bey tibün jurar, y chuka' man tibün cachi'el nquibün ri ch'aka vinük, que nquicusaj ri rubi' ri caj tok nquibün jurar. Rix man jun bey tibün quiri', roma ja ri chila' chicaj c'o-vi ri Dios.
23338	MAT 5:35	Y man ticusaj ri rubi' ri ruch'ulef, roma ja chiri' nuya-vi ri rakün ri Dios. Ni man chuka' ticusaj ri rubi' ri tinamit Jerusalén, roma ri tinamit re' richin ri Nimalüj Rey.
23341	MAT 5:38	Y rix jabel ivetaman, roma ivac'axan ri xbix cheque ri kavinak ojer can, que ri nrelesan jun runak' ruvüch jun vinük, quiri' c'a chuka' tiban chin ri xbanun. Ri nk'ajon-e rey jun vinük, quiri' c'a chuka' tiban chin ri xbanun.
23342	MAT 5:39	Jac'a yin ninbij chive: Man tipaba-ivi' chuvüch ri nbanun itzel chive. Si xa c'o c'a jun ri nyixch'ayon, man c'a tiya' ruq'uexel chin. Utz c'a niya' chic ivi' pa ruk'a' jun bey.
23344	MAT 5:41	O si c'o c'a jun chive rix ri nban chin roma jun vinük ri nüj nbe-vi que tuc'uaj jun aka'n c'a pa jun kilómetro, xa riq'uin c'a quicot tuc'uaj ri aka'n ri xuya-e ri jun vinük chirij, y chuka' man tupokonaj nusuj-ri' que nuc'uaj jun kilómetro más richin nuto' riq'uin ri raka'n.
23345	MAT 5:42	Y si c'o c'a jun chive rix c'o nc'utux chin roma jun vinük, tuya' c'a e chin. Y si c'o chuka' nrajo' que nuküj-e, man jun bey c'a tunuc que man nuya' tüj e.
23346	MAT 5:43	Rix jabel ivetaman, roma ivac'axan ri tzij bin ojer. Ri tzij ri' nbij: C'uluman-vi que que'ajo' ri ch'aka. Jac'a ri nye'etzelan avichin, que'avetzelaj.
23347	MAT 5:44	Jac'a yin ninbij chive: Que'ijo' c'a ri nye'etzelan ivichin, tiya' quik'ij riq'uin ri itzij ri nyejo'on que nka-ka ta itzel pan ivi', quixoc utz quiq'uin ri xa man utz tüj quina'oj iviq'uin rix, y tic'utuj ri utzilüj sipanic ri nspaj-pe ri Dios pa quivi' ri nyetzekleben-pe y nyeyok'on ivichin.
23348	MAT 5:45	Richin quiri' nk'alajin-vi que rix rix ralc'ual ri aj-chicaj Itata'. Roma rija' utz vi c'a pa quivi' conojel. Rija' c'a chila' c'a chicaj nbün-pe que c'o ri rusakil ri k'ij pa quivi' ri vinük ye utz y pa quivi' ri vinük ye itzel. Chila' c'a chuka' nbün-pe que c'o job, pa quivi' ri vinük ye choj y ri man ye choj tüj.
23349	MAT 5:46	Roma si rix xaxe ri vinük ri nyejo'on ivichin ri nye'ijo', ¿c'o rajil-ruq'uexel nic'ul romari'? Roma ri quiri', hasta jun vinük ri itzel ruc'aslen ntiquer nbün, ntiquer nyerujo' xaxe ri nyejo'on richin.
23350	MAT 5:47	Y si xaxe ri i-hermanos ri nibün saludar, ¿achique ta chic c'a ri más utz nyixtajin chubanic? Man jun. Roma hasta ri vinük ri man quetaman tüj ruvüch ri Dios nyetiquer nquibün quiri'.
23351	MAT 5:48	Rix quixoc c'a tz'aküt riq'uin ri nyixbanun cachi'el ri aj-chicaj Itata'. Rija' tz'akatinük riq'uin ri nbanun.
23352	MAT 6:1	Tichajij c'a ivi' jabel, que man tibananej chiquivüch ri vinük que nyixtajin chubanic ri nrajo' ri Dios, roma xa man utz tüj. Roma si xa quiri' nibün, man jun c'a rajil-ruq'uexel nic'ul riq'uin ri aj-chicaj Itata'.
23353	MAT 6:2	Tok rix niya' limosna, man c'a tivelesaj rutzijol, cachi'el tok nk'ajan jun trompeta ri nac'axüx coma conojel ri vinük. Man tibün quiri'. Man tibün cachi'el ri nquibün ri vinük ca'i' quipalüj, nquelesaj rutzijol pa tak bey y pa tak jay ape' ntzijos-vi ri rutzij ri Dios, richin que tetamüx que utz ri nyetajin chubanic. Ketzij vi ninbij que ri vinük ri nyebanun quiri', riq'uin ri xquic'ul quik'ij quiq'uin ri vinük, xa xquil yan c'a rajil-ruq'uexel ri nyebanun.
23354	MAT 6:3	Y tok rix niya' limosna, man c'a titzijoj chin jun chic. Man jun c'a nc'atzin-vi que nretamaj ta na jun chic vinük ri nyixtajin chubanic.
23355	MAT 6:4	Richin quiri' ri limosna ri niya', man jun chic c'a vinük tetaman. Pero ri aj-chicaj Itata', rija' retaman. Rija' nutz'et ri man tz'etetül tüj coma ri vinük y nuya' rajil-ruq'uexel chive. Y ri rajil-ruq'uexel ri nuya' chive, nk'alajin c'a chiquivüch ri vinük.
23356	MAT 6:5	Rix tok nibün c'a orar, man tibün cachi'el nquibün ri vinük ca'i' quipalüj. Roma ri vinük ri' juis c'a ncajo' que ja ri ape' yec'o vinük, chiri' nquibün-vi orar: Pa tak jay ape' ntzijos-vi rutzij ri Dios, pa tak esquina, xaxe richin quetz'et. Rije' ye pa'ül tok nquibün orar. Y ketzij vi ninbij chive, que ri vinük ri nyebanun quiri', riq'uin ri nquic'ul quik'ij quiq'uin ri vinük, xa xquic'ul yan c'a rajil-ruq'uexel ri nyebanun.
23357	MAT 6:6	Y tok jun c'a chive rix nbün orar, utz toc pa jay y tutz'apij ruchi' ri jay y c'ateri' tich'o c'a riq'uin ri Rutata' ri c'o chila' chicaj. Y stape' (aunque) man nutz'et tüj ri achique chok chin nch'o-vi, retaman que c'o ri nac'axan richin. Y ri nac'axan-pe richin nutz'et-vi c'a ri man tz'etetül tüj coma ri vinük y nuya' rajil-ruq'uexel chin. Y ri rajil-ruq'uexel ri nuya' chin, nk'alajin c'a chiquivüch ri vinük.
23358	MAT 6:7	Tok rix nibün c'a orar, man tibün cachi'el nquibün ri vinük ri man quetaman tüj ruvüch ri Dios. Roma chiquivüch rije', xaxe roma nyequibün nimak' tak oraciones y juis tzij ri nquicusaj chupan, romari' tok nye'ac'axüx-pe roma ri Dios, quiri' nquinuc rije'.