23214	MAT 1:1	Re wuj ri nuchop el wawe', jun wuj ri tz'ibatal wi ca ri quibi' ri ye ojer tak rati't rumama' ri Jesucristo. Can nik'alajin wi c'a chi Riya' can jun chique ri ye ralc'ual ca ri rey David, y can ralc'ual ca chuka' ri Abraham.
23219	MAT 1:6	Y ri Isaí xralc'ualaj ri David ri xoc jun rey; y ri rey David xralc'ualaj ri Salomón. Y ri rute' ri Salomón, ya ri rixjayil ca ri Urías.
23230	MAT 1:17	Cajlajuj c'a sol winek xec'ase' el, ri nitiquir pe riq'ui ri Abraham c'a riq'ui ri rey David. Cajlajuj chuka' sol winek xec'ase' el, ri nitiquir pe riq'ui ri rey David c'a chupan ri tiempo tek ri kech aj Israel xechapatej el y xe'uc'uex c'a pa Babilonia. Y cajlajuj chuka' sol winek xec'ase' el, ri nitiquir pe tek ri kech aj Israel xebec'oje' pa Babilonia, hasta riq'ui ri tiempo tek xalex ri Cristo.
23233	MAT 1:20	Y ri José ya c'a ri' ri nuch'ob pa ránima. Y pa rachic' xuc'ut c'a ri' jun ángel riche (rixin) ri Ajaf chuwech, y xbix chare ruma ri ángel ri': Riyit José, ri yit jun chique ri ye ralc'ual ca ri rey David, man c'a taxibij ta awi' chi yac'ule' riq'ui ri María ri ac'utun chic riche (rixin) chi ntoc awixjayil. Wacami petenak chic alanic chrij ruma ya ri Lok'olaj Espíritu xka pa ruwi'.
23235	MAT 1:22	Ronojel c'a re' xc'ulwachitej riche (rixin) chi can nibanatej ri xbix ruma ri Dios chare ri profeta Isaías ri jun chique ri xek'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca, tek xubij:
23236	MAT 1:23	Tiwetamaj c'a chi xtic'oje' jun ri c'a k'opoj na y xtic'oje' jun ral, astape' man c'o ta riq'ui achi. Y can xtralaj na wi jun ac'al, ti c'ajol (ala'), ri xtubini'aj Emanuel. Re bi'aj re' can ntel c'a chi tzij chi ri Dios c'o kiq'ui.
23243	MAT 2:5	Xepe ri principali' tak sacerdotes y ri aj tz'iba' xquibij c'a chare ri rey: Ri Cristo nalex pa tinamit Belén wawe' pa rucuenta re Judea. Ruma jun chique ri profetas ri xek'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca, quec'are' ri rutz'iban ca:
23244	MAT 2:6	Y riyit tinamit Belén ri yitc'o pa Judá, riyit ma can ta yit co'ol chiquicojol ri nima'k tak tinamit chiri' pa Judá, ruma ya ri chiri' awuq'ui riyit xtipe wi ri uc'uey bey, y can xqueruchajij ri nutinamit Israel achi'el nuben jun utzilaj aj yuk', nicha' ri Dios, xecha' apo chare ri rey Herodes.
23251	MAT 2:13	Y tek ri achi'a' ri c'o quetamabel chiquij ri ch'umila' ye elenak chic el, can yac'ari' tek jun ángel riche (rixin) ri Ajaf Dios xuc'ut ri' chuwech ri José pa rachic'. Y ri ángel ri' xubij chare: Cayacatej c'a el. Tac'uaj el ri ac'al rachibilan ri rute' y quixanmej el wawe'. Quixbiyin c'a pan Egipto y quixc'oje' chila', y riyin xtinya' rubixic chawe tek utz chic yixtzolin pe. Ruma chi re wacami, ri rey Herodes can xtorucanoj wi re ac'al riche (rixin) chi nucamisaj, xcha' chare.
23253	MAT 2:15	Can chila' wi c'a pan Egipto xebec'oje' wi y xetzolin pan Israel c'a ya tek caminek chic ri rey Herodes. Riche (rixin) chi queri' can nibanatej na c'a ri ruk'alajsan ri Ajaf Dios chuwech ri jun profeta ri xk'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca. Ri tz'ibatal c'a ca nubij: Pan Egipto c'a c'o wi ri nuc'ajol tek xinsiq'uij (xinwoyoj). Quec'ari' ri rubin ri Dios.
23255	MAT 2:17	Wawe' can xbanatej wi c'a achi'el ri tz'ibatal ca ruma ri jun profeta ri xk'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca, ri xubini'aj Jeremías, tek xubij ca:
23257	MAT 2:19	Y tek caminek chic el ri rey Herodes, can yac'ari' tek ri ángel riche (rixin) ri Ajaf Dios xuc'ut chic ri' chuwech ri José pa rachic', ri chila' pan Egipto.
23261	MAT 2:23	Y xe'apon c'a pa tinamit Nazaret y chiri' xec'oje' wi ka, riche (rixin) chi queri' can nibanatej na c'a achi'el ri tz'ibatal ca cuma ri profetas ri xek'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca. Riye' can quitz'iban ca chi ri Jesús can c'o na chi nibix nazareno chare.
23262	MAT 3:1	Chupan c'a ri k'ij ri', ri Juan ri Bautista xuchop ruk'alajsaxic ri ruch'abel ri Dios chiquiwech ri winek ri ye'apon riq'ui, ri chiri' pa jun desierto ri c'o chiri' pa rucuenta ri Judea.
23263	MAT 3:2	Riya' xubij c'a chique ri winek: Can titzolin c'a pe ic'u'x riq'ui ri Dios, ruma xa nakaj chic c'o wi pe ri rajawaren ri Dios, nicha' chique.
23264	MAT 3:3	Can chrij c'a ri Juan ri' ch'onak wi ca ri profeta Isaías, jun achi ri xk'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca. Riya' quec'are' ri rutz'iban ca: C'o c'a jun achi ri xtic'oje' pa jun desierto. Y riya' xturek c'a ruchi' riche (rixin) chi xtubij chique ri winek ri xque'apon riq'ui: Tichojmirisaj apo rubey ri Ajaf. Y can choj c'a tibana' chare. Quec'ari' ri tz'ibatal ca.
23268	MAT 3:7	Y tek riya' xutz'et chi can ye q'uiy c'a chique ri achi'a' fariseos y ye q'uiy chuka' chique ri achi'a' saduceos ye'apon riq'ui ruma nicajo' chi yeban el bautizar ruma riya', riya' xubij c'a chique: Riyix xa yix achi'el itzel tak cumatz, ruma niwajo' yixanmej chuwech ri ruc'ayewal. ¿Achique xbin chiwe chi utz yixanmej chuwech ri ruc'ayewal ri xtutek pe ri Dios, re chkawech apo?
23269	MAT 3:8	Riyix rajawaxic c'a chi nik'alajin chupan ri ic'aslen chi can kitzij xtzolin pe ic'u'x riq'ui ri Dios.
23270	MAT 3:9	Man c'a tich'ob ta ka riyix chi can xu (xe) wi ruma chi yix ralc'ual ca ri Abraham, chi ruma ta ri' xquixcolotej, ma que ta ri'. Ruma xa ta ri Dios nrajo', Riya' can nicowin wi nuben ralc'ual ri Abraham chique re abej re ye'itz'et wawe'.
23271	MAT 3:10	Ri ruc'ayewal ri nuya' ri Dios xa nipe yan. Riya' can xtuben achi'el nuben jun achi ri c'o chic ri iquej pa ruk'a' riche (rixin) chi xqueruchoy ri che' ri xa ma yewachin ta jabel. Y ronojel c'a ri xqueruchoy el, xqueruq'uek pa k'ak'.
23272	MAT 3:11	Riyin, pa ya' yixinben wi bautizar tek nitzolin pe ic'u'x riq'ui ri Dios. Pero c'o c'a jun achi ri xtipe re chkawech apo, ri man achi'el ta oc riyin. Riyin can ma yin ruc'amon ta (takal ta chuwij) riche (rixin) chi nc'uaj ri ruxajab, ruma ri jun achi ri' can más wi nim ruk'ij y can más wi nim ruchuk'a' que chinuwech riyin. Tek Riya' xtipe, can xquixruben wi bautizar riq'ui ri Lok'olaj Espíritu y riq'ui k'ak'.
23276	MAT 3:15	Yac'a ri Jesús xubij chare ri Juan ri Bautista: Riyoj rajawaxic c'a chi nikaben ronojel ri nubij ri Dios chake. Rumari' re wacami rajawaxic c'a chi riyit yinaben bautizar riyin. Y c'ac'ari' tek ri Juan ri Bautista xuben bautizar ri Jesús.
23277	MAT 3:16	Y tek ri Jesús banon chic c'a bautizar, xbe'el pe pa ya'. Y Riya' xutz'et c'a chi ri caj xjakatej y xutz'et chuka' chi ri Lok'olaj Espíritu riche (rixin) ri Dios nika c'a pe pa ruwi' achi'el jun palomax. Can choj wi c'a petenak pa ruwi' Riya'.
23281	MAT 4:3	Y can yac'ari' tek xpe ri itzel winek nutojtobej ri Jesús, y xubij c'a chare: Wi kas kitzij chi yit c'a riyit ri Ruc'ajol ri Dios, tabana' c'a chique re abej re' chi que'oc caxlan wey, xcha'.
23282	MAT 4:4	Yac'a ri Jesús xubij c'a chare ri itzel winek: Tz'ibatal ca chupan ri ruch'abel ri Dios, chi ma xu (xe) ta wi riq'ui caxlan wey nic'ase' wi ri winek, xa can nic'ase' chuka' riq'ui ronojel ri ruch'abel ri Dios.
23283	MAT 4:5	Y yac'ari' tek ri itzel winek xuc'uaj ri Jesús c'a chupan ri lok'olaj tinamit Jerusalem, y c'a pa ruwi' ri rachoch ri Dios xberuya' wi.
23284	MAT 4:6	C'ac'ari' tek ri itzel winek xubij chare ri Jesús: Wi kas kitzij chi yit Ruc'ajol ri Dios, tac'aka' ka awi' pa xulan. Ruma chupan ri ruch'abel ri Dios tz'ibatal ca, nubij: Ri Dios can xquerutek pe ri ru'ángeles awuq'ui riche (rixin) chi yatquichajij. Xcatquili'ej pa quik'a', riche (rixin) chi queri' ma xtachak'ij (xtatoch') ta awaken chuwech abej, xcha' chare.
23285	MAT 4:7	Yac'a ri Jesús xubij chare ri itzel winek: Riyin ma nben ta ri narayij riyit. Ruma tz'ibatal ca chuka' chupan ri ruch'abel ri Dios chi ma tatojtobej ta ri Awajaf Dios, xcha' ri Jesús.
23288	MAT 4:10	Yac'ari' tek ri Jesús xubij chare: Cabiyin quela' riyit Satanás. Ruma chupan ri ruch'abel ri Dios ri tz'ibatal ca, nubij: Xaxu (xaxe wi) c'a ri Ajaf Dios taya' ruk'ij, y xaxu (xaxe wi) chuka' Riya' ri ruc'amon chi nanimaj ri nubij, xcha' ri Jesús chare.
23292	MAT 4:14	Ri Jesús xapon c'a chupan ri jun tinamit ri', riche (rixin) chi queri' nibanatej ri tz'ibatal ca ruma ri profeta Isaías, ri achi ri xk'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca. Y riya' rubin c'a ca:
23295	MAT 4:17	Y tek ri Jesús xapon ri pa tinamit Capernaum, can yac'ari' tek xuchop rutzijoxic ri ruch'abel ri Dios y nubij c'a chique ri winek: Can titzolin c'a pe ic'u'x riq'ui ri Dios, ruma xa can nakaj chic c'o wi pe ri rajawaren ri caj, xcha' ri Jesús chique.
23301	MAT 4:23	Ri Jesús can ronojel tinamit ri yec'o pa rucuenta ri Galilea xapon wi, nuc'ut c'a ri ruch'abel ri Dios chiquiwech ri winek pa tak jay ri kas nic'ut wi ri ruch'abel ri Dios, nutzijoj c'a ri lok'olaj ch'abel ri nich'o chrij ri rajawaren ri Dios. Yeruc'achojsaj c'a winek ri jalajoj chi yabilal y k'axon ntoc chique.
23303	MAT 4:25	Y ri Jesús can xtzekelbex c'a cuma sibilaj ye q'uiy winek ri ye petenak pa tak tinamit ri yec'o pa rucuenta ri Galilea, cuma chuka' ri ye petenak pa tak tinamit ri yec'o pa rucuenta ri Decápolis, ri yepe pa Jerusalem y ri ye petenak pa nic'aj chic tinamit ri yec'o pa rucuenta ri Judea. Y can queri' chuka', xtzekelbex cuma sibilaj ye q'uiy winek ri ye petenak c'a juc'an chic ruchi' ri raken ya' Jordán.
23306	MAT 5:3	Jabel ruwaquik'ij ri winek ri can niquina' pa cánima chi nic'atzin ri Dios chique, ruma quiche (quixin) riye' ri rajawaren ri caj.
23307	MAT 5:4	Jabel ruwaquik'ij ri ye'ok' chuwech ri Dios, ruma riye' xquebochi'ix ruma ri Dios. Y xquequicot.
23308	MAT 5:5	Jabel ruwaquik'ij ri ch'uch'uj cánima, ruma riye' xtoc quiche (quixin) ri ruwach'ulef ri rutzujun (rusujun) ca ri Dios chique.
23309	MAT 5:6	Jabel ruwaquik'ij ri can ninum y nic'at cánima chrij ri chojmilaj c'aslen riq'ui ri Dios, ruma ri Dios xtuben c'a chique chi xtich'uch'u' ka ri cánima.
23311	MAT 5:8	Jabel ruwaquik'ij ri ch'ajch'oj cánima, ruma riye' can xtiquitz'et c'a ruwech ri Dios.
23312	MAT 5:9	Jabel ruwaquik'ij ri c'o cánima riche (rixin) chi yequibochi'ij ri yebano oyowal, ruma riye' xtibix chique chi ye ralc'ual ri Dios.
23313	MAT 5:10	Jabel ruwaquik'ij ri niquik'axaj tijoj pokonal pa quik'a' nic'aj chic, ruma can choj wi ri quic'aslen chuwech ri Dios. Can jabel wi ruwaquik'ij, ruma chi quiche (quixin) riye' ri rajawaren ri caj.
23315	MAT 5:12	Rumari' riyix quixtze'en y quixquicot c'a, ruma nim rajel ruq'uexel ri xtic'ul chila' chicaj. Ruma ri tijoj pokonal ri nik'axaj riyix wacami, can queri' chuka' xquik'axaj ri profetas ri xek'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca, achi'a' ri xec'oje' el nabey que chiwech riyix.
23320	MAT 5:17	Man c'a tich'ob ta chi riyin xipe riche (rixin) chi majun ruk'ij nben chare ri ley riche (rixin) ri Moisés, y chuka' ma tich'ob ta chi riyin xipe riche (rixin) chi queri' chuka' nben chique ri ye tz'ibatal ca cuma ri profetas ri xek'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca. Ma que ta ri'. Riyin xipe riche (rixin) chi nbek'alajin pe jabel ri kas nubij ri ley y ri quitz'iban ca ri profetas.
23326	MAT 5:23	Rumari' wi riyit can yitc'o chic apo riq'ui ri altar riche (rixin) chi naya' jun ofrenda chare ri Dios y yari' tek ninatej chawe chi riyit c'o jun pokon abanon chare jun awach'alal,
23327	MAT 5:24	taya' c'a ca ri ofrenda chiri' chuwech ri altar y cabiyin riq'ui ri jun awach'alal ri', jac'utuj acuybel mac chuwech. Y tek achojmirisan chic ca y junan chic iwech, c'ac'ari' catzolin y taya' ri ofrenda chare ri Dios.
23337	MAT 5:34	Yac'a riyin nbij chiwe: Majun bey tiben ta jurar, ni ma tinataj ta ri caj ruma chi niben jurar, ruma ya ri chila' chicaj tz'uyul wi ri Dios.
23338	MAT 5:35	Y ma tinataj ta ri ruwach'ulef, ruma ya ri chiri' nuya' wi ri raken ri Dios. Ni ma tinataj ta chuka' ri tinamit Jerusalem, ruma ri tinamit ri' riche (rixin) ri Nimalaj Rey.
23347	MAT 5:44	Yac'a riyin nbij chiwe: Can que'iwajo' c'a ri ye'etzelan iwuche (iwixin); tic'utuj c'a chare ri Dios chi yeruben ta bendecir ri winek ri yerayin itzel pan iwi'; tibana' utzil chique ri xa ma utz ta quina'oj iwuq'ui riyix; y tibana' chuka' orar pa quiwi' ri ye'okotan y yeyok'o iwuche (iwixin).
23350	MAT 5:47	Y wi xaxu (xaxe wi) ri iwach'alal ye'ik'etela' tek niya' rutzil quiwech, ¿achique ta chic c'a ri más rejkalen ri yixtajin chubanic riyix? Majun. Ruma ri winek ri ma quetaman ta ruwech ri Dios can queri' chuka' niquiben riye'.
23352	MAT 6:1	Can tichajij c'a iwi' jabel, chi ma xaxu (xaxe) ta riche (rixin) chi utz yixtz'etetej cuma ri winek tek niben ri nrajo' ri Dios, ri' ma utz ta. Ruma wi xa queri' niben, can majun c'a rajel ruq'uexel xtic'ul riq'ui ri Itata' ri c'o chila' chicaj.
23353	MAT 6:2	Tek riyix niya' limosna chare jun winek, man c'a tiwelesaj ta rutzijol, ma tixupuj ta trompeta riche (rixin) chi nac'axex cuma ri winek. Ma tiben ta achi'el ri niquiben ri winek ri xa ca'i' quipalej. Riye' can niquelesaj rutzijol pa tak bey y pa tak jay ri kas nic'ut wi ri ruch'abel ri Dios, riche (rixin) chi netamex chi c'o utzil ri yetajin chubanic. Can kitzij wi nbij chi ri winek ri yebano queri', riq'ui ri xquic'ul quik'ij chique ri winek, xa can xquic'ul yan c'a rajel ruq'uexel ri yequibanala'.
23356	MAT 6:5	Riyix tek niben c'a orar, ma tiben ta achi'el niquiben ri winek ri xa ca'i' quipalej. Ruma ri winek ri' can sibilaj c'a nika chiquiwech chi ya ri acuchi (achique) yec'o wi winek, chiri' niquiben wi orar. Tek niquiben orar, can yepa'e' pa tak jay ri kas nic'ut wi ruch'abel ri Dios, y ri pa tak xquina riche (rixin) ri bey xaxu (xaxe) wi riche (rixin) chi yetz'et cuma ri winek. Y can kitzij wi nbij chiwe, chi ri winek ri yebano queri', riq'ui ri niquic'ul quik'ij chique ri winek, xa can xquic'ul yan c'a rajel ruq'uexel ri yequibanala'.
23357	MAT 6:6	Y tek jun c'a chiwe riyix nuben orar, utz ntoc pa rachoch y tutz'apij ruchi' ri rachoch y c'ac'ari' tich'o riq'ui ri Dios Tata'ixel ri c'o chila' chicaj. Y astape' ma nutz'et ta ri achoj riq'ui nich'o wi, can retaman chi c'o ri nac'axan pe riche (rixin). Y ri nac'axan pe riche (rixin) can nutz'et wi c'a ri ma tz'etetel ta cuma ri winek y nuya' rajel ruq'uexel chare. Y ri rajel ruq'uexel ri xtuya' chare, can xtik'alajin c'a chiquiwech ri winek.
23358	MAT 6:7	Tek riyix niben c'a orar, ma tiben ta achi'el niquiben ri winek ri ma quiniman ta ri Dios. Ruma riye', niquicamuluj ch'abel y q'uiy ch'abel niquibij ruma riye' niquich'ob chi riq'ui ri' ye'ac'axex pe ruma ri Dios.
23359	MAT 6:8	Tek riyix niben orar, ma tiben ta achi'el niquiben ri winek ri ma quiniman ta ri Dios. Ruma chi ri Itata' ri c'o chila' chicaj, can retaman chic c'a ri achique ri rajawaxic chiwe, tek c'a ma jane nic'utuj ta chare.
23360	MAT 6:9	Tek riyix niben orar, tibana' jun oración achi'el re': Katata' Dios yitc'o chila' chicaj, xtibanatej ta c'a chi quinojel ta ri winek niquiya' ta ak'ij, y man ta xtiquixolk'otij ri lok'olaj abi'.
23374	MAT 6:23	Yac'a wi ri runak' tak awech ma ye utz ta, riyit yitc'o pa jun k'eku'm. Rumari' wi xa nichuptej ri sakil ri ruya'on ri Dios pan awánima, can pa jun nimalaj k'eku'm yac'oje' wi.
23375	MAT 6:24	Majun c'a mozo ri nicowin ta nisamej quiq'ui ye ca'i' patrón. Ruma wi nrajo' jun chique ri rupatrón, nretzelaj ca ri jun chic. Y wi can sibilaj nunimaj rutzij ri jun, can nretzelaj ri jun chic. Y quec'ari' chuka', ri winek ri xa benak ránima chrij ri beyomel, ma nicowin ta nuben ri nrajo' ri Dios, xcha' ri Jesús.
23376	MAT 6:25	Y rumari' tek riyin nbij chiwe: Ma tich'ujirisaj ta iwi' chupan ri ic'aslen chi acuchi (achique) nipe wi ri iway iwuc'ya', ni ruma ta ri itziak ri nicuchbej ri ich'acul. ¿La ma ya ta cami ri ic'aslen ri ruya'on ri Dios ri más rejkalen que chuwech ri iway iwuc'ya'? ¿La ma ya ta cami ri ich'acul ri más rejkalen que chuwech ri itziak?
23377	MAT 6:26	Que'itz'eta' na pe' ri aj xic' tak chicop ri yebe pa cak'ik', riye' majun quitico'n niquiben ta, y majun cosecha niquelesaj, ni majun chuka' quic'ujay riche (rixin) chi quiyacon ta quijal. Ma riq'ui wi ri' riye' can yewa', ruma ya ri Itata' ri c'o chila' chicaj ri niya'o quiway. ¿C'a ta c'a riyix man ta xtuya' iway ri Dios, tek riyix más iwejkalen que chiquiwech ri aj xic' tak chicop?
23379	MAT 6:28	¿Y achique c'a ruma tek nich'ujirisaj iwi' ruma ri itziak? Ri Dios retaman nuya' itziak. Xaxu (xaxe) na pe' que'itzu' ri cotz'i'j ri lirio quibi', ri yec'o pa tak juyu'. Que'itzu' tek yeq'uiy. Riye' ma yesamej ta, ni ma yebatz'in ta, riche (rixin) chi queri' yequibanala' ta quitziak ri ye jabel oc.
23381	MAT 6:30	Wi ri k'ayis riche (rixin) pa juyu' wacami jabel oc rubanon, yac'a ri chua'k xa chaki'j chic y nic'ak pa k'ak', y ma riq'ui wi ri' ri Dios yeruwik, ¿c'a ta c'a riyix winek chi man ta xtuya' itziak ri Dios? ¿Achique c'a ruma tek xa ma nicukuba' ta ic'u'x riq'ui?
23383	MAT 6:32	Ruma ri winek ri ma quetaman ta ruwech ri Dios queri' niquiben, yac'a riyix c'o ri Itata' chila' chicaj y retaman chi ronojel ri' nic'atzin chiwe.
23384	MAT 6:33	Rumari' ri más rajawaxic chi niben riyix, ya ri ticanoj ri rajawaren ri Dios y ri achique rubanic nic'uaj jun c'aslen choj chuwech. Y wi queri' xtiben, ri Dios can xtuya' c'a pe ronojel ri nic'atzin chiwe.
23391	MAT 7:6	Ri lok'olaj ruch'abel ri Dios y ronojel ri c'o quejkalen, ri achi'el quejkalen ri abej ri nibix perla chique, ma que'iya' ta chiquiwech ri winek ri xa ye achi'el ri tz'i' y ye achi'el ri ak. Ruma ri chicop ri', astape' sibilaj quejkalen ri niya'ox (nya') chique, riye' xa niquipalbela' chi aken y c'o jantek yeyacatej chrij ri xya'o chique y niquic'ajij chi eyaj.
23392	MAT 7:7	Can tic'utuj c'a ri nic'atzin chiwe y ri Dios can xtuya' wi pe chiwe. Ticanoj ri niwajo' y xtiwil. Quixsiq'uin (quixoyon) apo chuchi' jay y xquixac'axex pe.
23393	MAT 7:8	Ruma wi riyix can riq'ui ronojel iwánima nic'utuj chare ri Dios, Riya' can xtuya' wi pe chiwe. Wi riyix can nicanoj, can xtiwil wi. Y wi riyix yixsiq'uin (yixoyon) apo chuchi' jay, can xtojak wi c'a chiwech.
23397	MAT 7:12	Rumac'ari' ri achi'el niwajo' riyix chi ri winek utz niquiben iwuq'ui, can quec'ari' tibana' riyix quiq'ui riye'. Ruma queri' ri tz'ibatal chupan ri ley riche (rixin) ri Moisés, y queri' chuka' quibin ca ri profetas ri xek'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca.
23400	MAT 7:15	Rumari' nic'atzin nichajij iwi' chiquiwech ri winek ri yebin chi niquik'alajsaj ri ruch'abel ri Dios y xa ma kitzij ta ri niquibij. Ruma tek xa can c'ari' ye'apon iwuq'ui, niquic'ut chi can jabel ri quic'aslen, achi'el quibanic ri tak carne'l; can majun itzel nitz'etetej ta chiquij. Yac'a tek nbec'ulun pe ri etzelal ri c'o pa tak cánima, xa ye achi'el chic quibanic ri utiwa' (coyotes); yequiq'uis c'a ri achoj quiq'ui ye'apon wi.
23407	MAT 7:22	Y chupan c'a ri k'ij tek riyin xtink'et tzij pa quiwi' ri winek, ye q'uiy c'a ri xquebin chuwe: ¡Ajaf! ¡Ajaf! xquecha', riyoj pan abi' riyit xkak'alajsaj wi ri ruch'abel ri Dios, pan abi' riyit xekelesaj itzel tak espíritu quiq'ui q'uiy winek y pan abi' chuka' riyit xekabanala' sibilaj q'uiy milagros, xquecha'.
23431	MAT 8:17	riche (rixin) chi queri' can nibanatej c'a ri rubin ca ri profeta Isaías, ri jun achi ri xk'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca. Ri Isaías quec'are' ri rubin ca chrij ri Jesús: Xerelesaj c'a el kayabilal konojel, y xuc'uaj c'a ronojel ri kak'axomal. Queri' ri rubin ca.
23443	MAT 8:29	Ri ca'i' winek ri', ri c'o itzel tak espíritu quiq'ui, xquirek apo quichi' chare ri Jesús, y xquibij: Riyit Jesús ri Ruc'ajol ri Dios, ¿achique c'a ruma tek yojanek? ¿Achique c'a ruma yojach'ujirisaj yan, tek xa ma jane napon ta ruk'ijul? xecha' chare.
23451	MAT 9:3	Y can yac'ari' tek yec'o jun ca'i' chique ri aj tz'iba' ri yec'o apo chiri', xquibij ka pa tak cánima chrij ri Jesús: Re' xa itzel xubij ruma nujunumaj ri' riq'ui ri Dios.
23456	MAT 9:8	Ri winek c'a ri quimolon apo qui' chiri', tek xquitz'et chi ri achi siquirnek xpa'e' el, xquimey; ruma majun bey c'a quitz'eton ta chi nibanatej ta queri'. Y ri winek ri' xquiya' c'a ruk'ij ruc'ojlen ri Dios; ruma ruya'on pe ri jun nimalaj uchuk'a' ri' chique ri winek.
23461	MAT 9:13	Riyin ma xipe ta chiquicanoxic winek ri choj quic'aslen. Riyin xipe chiquicanoxic ri aj maqui', ri rajawaxic chi nitzolin pe quic'u'x riq'ui ri Dios. Quixbiyin c'a chiretamaxic ri achique ntel wi chi tzij ri ruch'abel ri Dios tek nubij: Riyin ri más nika chinuwech chi niben riyix ya chi nijoyowaj quiwech ri winek, ya c'a ri' ri más nika chinuwech, que chuwech ri chicop ri yecamisex y ye'itzuj (ye'isuj) chinuwech.
23475	MAT 9:27	Y tek ri Jesús elenak chic c'a pe ri chiri', yec'o c'a ca'i' moyi' xquitzekelbej el ri Jesús y niquirek quichi' chrij y niquibij c'a chare: ¡Riyit ri yit ralc'ual ca ri rey David, tajoyowaj kawech ruma re kabanon! yecha'.
23483	MAT 9:35	Ri Jesús can pa ronojel wi c'a nima'k tak tinamit y pa tak aldea xapon wi, y xerutijoj c'a ri winek riq'ui ri ruch'abel ri Dios. Y ya c'a ri pa tak jay ri kas nic'ut wi ri ruch'abel ri Dios, chiri' napon wi riche (rixin) chi yerutijoj ri winek. Y chuka' can nutzijoj c'a ri lok'olaj ch'abel ri nich'o chrij ri rajawaren ri Dios. Yeruc'achojsaj chuka' yawa'i', y yerucol c'a ri winek chuwech ronojel ruwech k'axomal.
23485	MAT 9:37	Yac'ari' tek ri Jesús xubij chique ri rudiscípulos: Can kitzij wi chi ri samaj riche (rixin) chi nitzijox ri ruch'abel ri Dios, sibilaj nim; yec'a ri yetzijon ri ch'abel ri' xa ma ye q'uiy ta oc.
23493	MAT 10:7	Y yac'a tek yix benak chic, can titzijoj ri ruch'abel ri Dios y tibij c'a: Nakaj chic c'o wi pe ri rajawaren ri caj, quixcha' chique.
23499	MAT 10:13	Tibij c'a chique: Ya ta c'a ri uxlanibel c'u'x riche (rixin) ri Dios xtic'oje' pan iwi'. Y wi can utz chi yixc'oje' ka chupan ri jay ri', ri uxlanibel c'u'x ri nuya' ri Dios ri niraybej pa quiwi', can xtika wi c'a pa quiwi'. Yac'a wi ma ruc'amon ta chi yixc'oje' ka chupan ri jay ri', ri uxlanibel c'u'x ri nuya' ri Dios ri niraybej pa quiwi', ma xtic'oje' ta ca quiq'ui, xa xtitzolin pe iwuq'ui riyix.
23500	MAT 10:14	Wi can ma nicajo' ta yixquic'ul, y ma nicajo' ta chuka' niquic'axaj ri ruch'abel ri Dios ri nitzijoj riyix chique, can quixel c'a pe chiri' quiq'ui pa cachoch o pa quitinamit. Y titotala' (tiquirala') ca ri pokolaj ri c'o chiwaken chiquiwech ri winek ri', riche (rixin) chi tiquetamaj chi ma utz ta ri xquiben.
23503	MAT 10:17	Can tichajij c'a iwi', riche (rixin) chi manxa choj tibejacha' iwi' pa quik'a' ri winek ri ye'etzelan iwuche (iwixin). Ruma riye' xquixquijech pa quik'a' ri achi'a' ri pa moc (comon) yek'ato tzij; y chuka' ri winek ri' xquixquich'ey ri chiri' pa tak jay ri kas nic'ut wi ri ruch'abel ri Dios.
23505	MAT 10:19	Yac'a tek ri winek xquixquijech pa quik'a' ri aj k'atbel tak tzij, ma tich'ujirisaj ta iwi' chuch'obic achique chi ch'abel ri xtibij chique. Ruma chupan ri hora ri', ri Dios xtuya' c'a ch'abel chiwe ri nic'atzin chi nibij.
23518	MAT 10:32	Y xabachique c'a winek ri nuk'alajsaj ri' chi riya' yin runiman riyin, riyin chuka' xtink'alajsaj chuwech ri Nata' Dios ri c'o chila' chicaj chi ri winek ri' wuche (wixin) chic riyin.
23519	MAT 10:33	Yac'a jun winek ri xa ma nuk'alajsaj ta ri' chiquiwech ri winek chi riya' wuche (wixin) riyin, riyin chuka' can ma xtink'alajsaj ta apo rubi' chuwech ri Nata' Dios ri c'o chila' chicaj.
23527	MAT 10:41	Ri winek c'a ri can nika chuwech ri ruch'abel ri Dios, y rumari' nuc'ul jun profeta ri nik'alajsan ruch'abel ri Dios, ri winek ri' can xtuc'ul c'a rajel ruq'uexel achi'el rajel ruq'uexel ri nuc'ul ri nik'alajsan ri ruch'abel ri Dios. Y queri' chuka' ri winek ri utz nutz'et jun c'aslen choj y rumari' can nuc'ul riq'ui quicoten jun winek ri can choj wi ruc'aslen; can achi'el c'a rajel ruq'uexel ri xtuc'ul ri choj ruc'aslen, can queri' chuka' xtuc'ul riya'.
23529	MAT 11:1	Y tek ri Jesús xuq'uis rubixic chique ri cablajuj rudiscípulos ri achique chi samaj ri nbequibana', Riya' can ma xc'oje' ta chic ca chiri', xa xbe c'a pa nic'aj chic tinamit ri yec'o chiri' pan Israel, chuc'utic y chutzijoxic ri ruch'abel ri Dios.
23537	MAT 11:9	¿Pero achique ri xbe'itz'eta' riyix pa desierto? ¿Xitz'et cami jun profeta ri nik'alajsan ri ruch'abel ri Dios? Ja' (je). Ri achi ri xitz'et chiri' can ya wi ri' ri rusamaj. Pero can c'o c'a chuka' jun chic samaj ri ya'on pe chare.
23538	MAT 11:10	Ruma can ya c'a riya' ri' ri tako'n ri natan ca chupan ri ruch'abel ri Dios ri tz'ibatal ca, tek ri Dios xubij: Xtintek c'a ri nutako'n ri ninabeyej chawech, riche (rixin) chi nuchojmirisaj apo ri abey. Quec'ari' nubij ri tz'ibatajnek ca.
23539	MAT 11:11	Kitzij c'a re xtinbij chiwe wacami: Chiquicojol quinojel ri ye alaxnek chuwech re ruwach'ulef, majun chic jun profeta ri más ta nim ruk'ij que chuwech ri Juan ri Bautista. Pero wacami ri pa rajawaren ri Dios, astape' jun winek xa co'ol oc ruk'ij, hasta ri' más nim ruk'ij que chuwech ri Juan.
23547	MAT 11:19	Y tek xinoka riyin ri C'ajolaxel ri xinalex chicojol, riyin ntij caxlan wey y nkum chuka' ruya'al uva. Y ye q'uiy yebin chi xu (xe wi) wa'in nwajo', y niquibij chuka' chi yin jun k'abarel, chi yin cachibil ri c'utuy tak alcawal y yin cachibil chuka' ri aj maqui'. Yac'a ri runa'oj ri Dios can nik'alajin pa quic'aslen ri ye ralc'ual chic, chi can choj wi, xcha' ri Jesús.
23548	MAT 11:20	Yec'o c'a tinamit ri xeban wi sibilaj q'uiy milagros ruma ri Jesús. Y ma riq'ui wi ri' ri winek ri yec'o chupan ri tinamit ri' ma xtzolin ta pe quic'u'x riq'ui ri Dios. Y rumari' ri Jesús q'uiy ri xubij chiquij.
23549	MAT 11:21	Riya' xubij c'a: Juyi' oc iwech riyix ri yixc'o pa tinamit Corazín, y juyi' oc chuka' iwech riyix ri yixc'o pa tinamit Betsaida, ruma sibilaj q'uiy milagros xeban chiwech y ma xinimaj ta ri ruch'abel ri Dios. Ruma xa ta ya ri pa tinamit Tiro y pa tinamit Sidón ri xeban ta wi ri milagros ri', ri winek aj chiri' xtzolin yan ta pe quic'u'x riq'ui ri Dios, y quicusalon ta chic quitziak riche (rixin) bis, y quiyalon ta chic chaj chiquij, riche (rixin) chi queri' nik'alajin chi yebison ruma sibilaj q'uiy quimac ri ye quibanalon.
23551	MAT 11:23	Y riyix ri yixc'o pa tinamit Capernaum can nich'ob chi yixbe chila' chicaj riq'ui ri Dios y xtinimirisex ik'ij. Pero xa ma que ta ri'. Xa xtikasex ik'ij, ruma xa c'a chupan ri lugar riche (rixin) ri tijoj pokonal ri xquixbeka wi. Ruma xa ta ronojel ri milagros ri xeban chiwech riyix, ya ta ri' ri xeban chiquiwech ri aj Sodoma, xquinimaj ta y man ta xeq'uis rachibilan ri quitinamit. Xa c'a yec'o ta na re k'ij re'.
23553	MAT 11:25	Y ya tiempo chuka' ri' tek ri Jesús xubij: Nya' ak'ij Nata' Dios, riyit ri yit Rajaf ri caj y re ruwach'ulef, ruma ma xak'alajsaj ta ri lok'olaj ach'abel chiquiwech ri winek ri can niquina' chi sibilaj q'uiy quina'oj y q'uiy quetaman. Xa chiquiwech c'a ri winek ri ma q'uiy ta quetaman ri xa ye achi'el tak ac'ala', xa chiquiwech riye' xak'alajsaj wi re lok'olaj ach'abel re'.
23554	MAT 11:26	Can que wi c'a ri' Nata' Dios, ruma chi queri' ri araybel riyit, xcha' ri Jesús pa ru'oración.
23555	MAT 11:27	Y c'ac'ari' Riya' xubij c'a: Ri Nata' Dios, can ronojel cosas rujachon pa nuk'a'. Y majun chic c'a etamayon ta yin achique riyin, xaxu (xaxe) wi ri Nata' ri etamayon. Y majun chuka' etamayon ta achique ri' ri Nata', xaxu (xaxe) wi riyin ri Ruc'ajol ri etamayon, y ri winek ri achoj chare xtinwajo' xtink'alajsaj wi riyin, xtretamaj achique c'a ri' ri Nata'.
23561	MAT 12:3	Yac'a ri Jesús xubij chique: ¿La majun bey c'a isiq'uin ta ri tz'ibatal ca chupan ri wuj chrij ri xquiben ri David y ri ye rachibil ri ojer ca, tek sibilaj xenum?
23562	MAT 12:4	Ri David xbe c'a chucanoxic wey chiri' pa rachoch ri Dios, y can ya ri lok'olaj tak caxlan wey ri xbejach pe chare. Riya' xutij ri lok'olaj tak caxlan wey ri' y xuya' chuka' chique ri ye benak riq'ui. Pero ma riq'ui wi ri', ma mac ta ri xquiben, astape' ri caxlan wey ri' xaxu (xaxe wi) ri sacerdotes yetijo.
23563	MAT 12:5	Riyin nbij chi riyix can isiq'uin chuka' ri tz'ibatal chupan ri ley riche (rixin) ri Moisés, chi ri sacerdotes can yesamej wi pa rachoch ri Dios chupan ri uxlanibel k'ij y riye' ma mac ta ri niquiben.