23229	MAT 1:16	Y ri Jacob xralc'ualaj c'a ri José ri xoc rachijil ri María. Y ri María ri' yari' ri xalan ri Jesús ri Cristo.
23239	MAT 2:1	Ri Jesús xalex c'a pa tinamit Belén, ri tinamit ri c'o pa rucuenta ri Judea. Tek xalex ri Jesús, ya c'a ri Herodes ri rey, y yac'ari' tek jun ca'i' achi'a' ri c'o quetamabel chiquij ri ch'umila', xe'apon pa Jerusalem. Ri achi'a' ri', pa relebel k'ij ye petenak wi,
23261	MAT 2:23	Y xe'apon c'a pa tinamit Nazaret y chiri' xec'oje' wi ka, riche (rixin) chi queri' can nibanatej na c'a achi'el ri tz'ibatal ca cuma ri profetas ri xek'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca. Riye' can quitz'iban ca chi ri Jesús can c'o na chi nibix nazareno chare.
23274	MAT 3:13	Y yac'ari' tek ri Jesús petenak c'a pa Galilea y xapon riq'ui ri Juan chiri' chuchi' ri raken ya' Jordán. Riya' can petenak c'a riche (rixin) chi niban el bautizar ruma ri Juan ri Bautista.
23275	MAT 3:14	Yac'a ri Juan ma nrajo' ta nuben bautizar ri Jesús, y nubij c'a chare: Xa yin ta riyin ri' ri utz chi yiban bautizar awuma riyit y mani chi can yit c'a riyit ri xatoka wuq'ui riyin, riche (rixin) chi yatinben el bautizar, xcha' ri Juan.
23276	MAT 3:15	Yac'a ri Jesús xubij chare ri Juan ri Bautista: Riyoj rajawaxic c'a chi nikaben ronojel ri nubij ri Dios chake. Rumari' re wacami rajawaxic c'a chi riyit yinaben bautizar riyin. Y c'ac'ari' tek ri Juan ri Bautista xuben bautizar ri Jesús.
23277	MAT 3:16	Y tek ri Jesús banon chic c'a bautizar, xbe'el pe pa ya'. Y Riya' xutz'et c'a chi ri caj xjakatej y xutz'et chuka' chi ri Lok'olaj Espíritu riche (rixin) ri Dios nika c'a pe pa ruwi' achi'el jun palomax. Can choj wi c'a petenak pa ruwi' Riya'.
23279	MAT 4:1	Y yac'ari' tek ri Jesús xuc'uex ruma ri Lok'olaj Espíritu riche (rixin) chi xbe c'a pa jun desierto, riche (rixin) chi nitojtobex c'a ruma ri itzel winek.
23280	MAT 4:2	Tek ri Jesús can cawinek k'ij y cawinek ak'a' chic ri ma waynek ta, yac'ari' tek xpe runumic.
23281	MAT 4:3	Y can yac'ari' tek xpe ri itzel winek nutojtobej ri Jesús, y xubij c'a chare: Wi kas kitzij chi yit c'a riyit ri Ruc'ajol ri Dios, tabana' c'a chique re abej re' chi que'oc caxlan wey, xcha'.
23282	MAT 4:4	Yac'a ri Jesús xubij c'a chare ri itzel winek: Tz'ibatal ca chupan ri ruch'abel ri Dios, chi ma xu (xe) ta wi riq'ui caxlan wey nic'ase' wi ri winek, xa can nic'ase' chuka' riq'ui ronojel ri ruch'abel ri Dios.
23283	MAT 4:5	Y yac'ari' tek ri itzel winek xuc'uaj ri Jesús c'a chupan ri lok'olaj tinamit Jerusalem, y c'a pa ruwi' ri rachoch ri Dios xberuya' wi.
23284	MAT 4:6	C'ac'ari' tek ri itzel winek xubij chare ri Jesús: Wi kas kitzij chi yit Ruc'ajol ri Dios, tac'aka' ka awi' pa xulan. Ruma chupan ri ruch'abel ri Dios tz'ibatal ca, nubij: Ri Dios can xquerutek pe ri ru'ángeles awuq'ui riche (rixin) chi yatquichajij. Xcatquili'ej pa quik'a', riche (rixin) chi queri' ma xtachak'ij (xtatoch') ta awaken chuwech abej, xcha' chare.
23285	MAT 4:7	Yac'a ri Jesús xubij chare ri itzel winek: Riyin ma nben ta ri narayij riyit. Ruma tz'ibatal ca chuka' chupan ri ruch'abel ri Dios chi ma tatojtobej ta ri Awajaf Dios, xcha' ri Jesús.
23286	MAT 4:8	Y ri itzel winek xuc'uaj chic c'a ri Jesús c'a pa ruwi' jun juyu' ri nej jotol chicaj, y xuc'ut c'a chuwech ronojel ri cajawaren y ri quic'ojlen ri nima'k tak tinamit ri yec'o chuwech re ruwach'ulef.
23287	MAT 4:9	Y yac'ari' tek ri itzel winek xubij c'a chare ri Jesús: Can ronojel c'a re xinc'ut chawech xtinya' chawe, wi yaxuque' yamaje' chinuwech riche (rixin) chi naya' nuk'ij, xcha' chare ri Jesús.
23288	MAT 4:10	Yac'ari' tek ri Jesús xubij chare: Cabiyin quela' riyit Satanás. Ruma chupan ri ruch'abel ri Dios ri tz'ibatal ca, nubij: Xaxu (xaxe wi) c'a ri Ajaf Dios taya' ruk'ij, y xaxu (xaxe wi) chuka' Riya' ri ruc'amon chi nanimaj ri nubij, xcha' ri Jesús chare.
23289	MAT 4:11	Y yac'ari' tek ri itzel winek xuya' ca ri Jesús. Y xe'oka ri ángeles riq'ui ri Jesús, y xquichop niquinimaj niquilij.
23290	MAT 4:12	Y tek ri Jesús xrac'axaj chi ri Juan ri Bautista xchapatej y xya'ox (xya') pa cárcel, yac'ari' tek ri Jesús xtzolin chic pa ruwach'ulef Galilea.
23292	MAT 4:14	Ri Jesús xapon c'a chupan ri jun tinamit ri', riche (rixin) chi queri' nibanatej ri tz'ibatal ca ruma ri profeta Isaías, ri achi ri xk'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca. Y riya' rubin c'a ca:
23295	MAT 4:17	Y tek ri Jesús xapon ri pa tinamit Capernaum, can yac'ari' tek xuchop rutzijoxic ri ruch'abel ri Dios y nubij c'a chique ri winek: Can titzolin c'a pe ic'u'x riq'ui ri Dios, ruma xa can nakaj chic c'o wi pe ri rajawaren ri caj, xcha' ri Jesús chique.
23296	MAT 4:18	Y tek ri Jesús benak c'a chuchi' ri choy Galilea, xerutz'et c'a ye ca'i' achi'a' cach'alal qui'. Ri ca'i' achi'a' ri', ya ri Simón ri nibix chuka' Pedro chare, rachibilan ri Andrés ri rach'alal. Riye' can ye aj chapoy car wi, rumari' tek yetajin niquiq'uek ka ri quiya'l chapabel car chupan ri choy.
23297	MAT 4:19	Y tek ri Jesús xch'o quiq'ui ri ca'i' aj chapoy tak car ri', xubij chique: Quinitzekelbej y xtinc'ut chiwech achique rubanic ye'ich'ec pe winek riche (rixin) chi yinquitzekelbej.
23299	MAT 4:21	C'a juba' c'a quebiyin apo, tek ri Jesús xerutz'et c'a ye ca'i' chic achi'a' ri cach'alal qui'. Y ri ca'i' achi'a' ri', ya ri Jacobo y ri Juan ri ye ruc'ajol ri jun achi Zebedeo rubi'. Riye' can ya c'a ri pa jucu' yesamej wi riq'ui ri Zebedeo ri quitata', yequic'ojoj c'a ri quiya'l chapabel car. Y xpe c'a ri Jesús xerusiq'uij (xeroyoj) riche (rixin) chi niquitzekelbej.
23300	MAT 4:22	Y ri Jacobo y ri Juan, ri ye ca'i' achi'a' ri', can yac'ari' tek xquiya' ca ri quijucu' y ri quitata' y xquitzekelbej el ri Jesús.
23301	MAT 4:23	Ri Jesús can ronojel tinamit ri yec'o pa rucuenta ri Galilea xapon wi, nuc'ut c'a ri ruch'abel ri Dios chiquiwech ri winek pa tak jay ri kas nic'ut wi ri ruch'abel ri Dios, nutzijoj c'a ri lok'olaj ch'abel ri nich'o chrij ri rajawaren ri Dios. Yeruc'achojsaj c'a winek ri jalajoj chi yabilal y k'axon ntoc chique.
23302	MAT 4:24	Ri rutzijol ri Jesús xapon c'a pa ronojel tinamit ri yec'o pa rucuenta ri Siria. Y ri ye yawa'i' xec'amer c'a pe chuwech ri Jesús riche (rixin) chi yeruc'achojsaj el, yawa'i' ri ma junan ta ruwech yabil ntoc chique. Yec'o ri can k'axon c'a riche (rixin) ri ch'aculaj ri ntoc chique. Yec'o ri xa itzel tak espíritu ri ye oconek quiq'ui. Yec'o c'a ri ye ch'u'j y yec'o c'a chuka' ri ye siquirnek. Y can quinojel c'a ri yawa'i' ri' xeruc'achojsaj el.
23303	MAT 4:25	Y ri Jesús can xtzekelbex c'a cuma sibilaj ye q'uiy winek ri ye petenak pa tak tinamit ri yec'o pa rucuenta ri Galilea, cuma chuka' ri ye petenak pa tak tinamit ri yec'o pa rucuenta ri Decápolis, ri yepe pa Jerusalem y ri ye petenak pa nic'aj chic tinamit ri yec'o pa rucuenta ri Judea. Y can queri' chuka', xtzekelbex cuma sibilaj ye q'uiy winek ri ye petenak c'a juc'an chic ruchi' ri raken ya' Jordán.
23304	MAT 5:1	Y tek ri Jesús xerutz'et chi ye sibilaj ye q'uiy winek ri quimolon qui', Riya' xjote' c'a pa ruwi' jun juyu', y xtz'uye' c'a ka. Y c'ac'ari' xquimol apo qui' ri ye rudiscípulos riq'ui.
23305	MAT 5:2	Y yac'ari' tek ri Jesús xuchop nitzijon riche (rixin) chi yerutijoj, y xubij c'a:
23375	MAT 6:24	Majun c'a mozo ri nicowin ta nisamej quiq'ui ye ca'i' patrón. Ruma wi nrajo' jun chique ri rupatrón, nretzelaj ca ri jun chic. Y wi can sibilaj nunimaj rutzij ri jun, can nretzelaj ri jun chic. Y quec'ari' chuka', ri winek ri xa benak ránima chrij ri beyomel, ma nicowin ta nuben ri nrajo' ri Dios, xcha' ri Jesús.
23412	MAT 7:27	Xka c'a job, xepe c'a raken tak ya' y xepe c'a cak'ik' chrij ri jun jay ri' y ri jay xtzak; y xq'uis c'a chiri'. Queri' c'a ri ch'abel ri xerubij ri Jesús.
23413	MAT 7:28	Y tek ri Jesús xtane' ka chubixic re ch'abel re', ri winek ri xe'ac'axan riche (rixin) can sibilaj c'a xquimey ri ch'abel ri xuc'ut chiquiwech.
23415	MAT 8:1	Y tek ri Jesús kajnek chic c'a pe pa ruwi' ri juyu', ri winek ri ye tzeketel chrij can sibilaj ye q'uiy.
23416	MAT 8:2	Y xpe c'a jun achi ri c'o jun itzel yabil chrij, y ri yabil ri' lepra rubi'. Ri achi ri' xxuque' xmaje' ka chuwech ri Jesús y xubij c'a chare: Ajaf, wi riyit nawajo' yinac'achojsaj chare re nuyabil, can yic'achoj wi c'a ri', ruma riyin wetaman chi can yacowin wi, xcha'.
23417	MAT 8:3	Y ri Jesús can yac'ari' tek xuyuk apo ruk'a' y xuchop apo ri achi ri c'o ri itzel yabil chrij y xubij chare: Nwajo' chi yac'achoj. Tiq'uis c'a el re yabil re' chawij, xcha' chare. Y can xu (xe) wi xubij queri' ri Jesús, ri achi xch'ajch'ojir chare ri ruyabil.
23418	MAT 8:4	C'ac'ari' ri Jesús xubij chare ri achi ri': Nchilabej c'a el chawe chi majun achoj chare tatzijoj wi ri xbanatej awuq'ui, xa choj jac'utu' awi' chuwech ri sacerdote, y can taya' c'a ri ofrenda ri rajawaxic chi naya', achi'el nubij chupan ri rutz'iban ca ri Moisés, riche (rixin) chi queri' nak'alajsaj c'a awi' chiquiwech chi yit ch'ajch'oj chic, xcha' el chare.
23419	MAT 8:5	Y tek ri Jesús xoc c'a pa tinamit Capernaum, c'o c'a jun achi ri xapon riq'ui. Y ri achi ri' jun capitán y xuc'utuj c'a jun utzil chare ri Jesús.
23421	MAT 8:7	Xpe ri Jesús xubij chare ri capitán: Yibe c'a y xtinc'achojsaj ri amozo, xcha' chare.
23422	MAT 8:8	Y quec'are' ri ch'abel ri xubij chic apo ri capitán chare ri Jesús: Ajaf, riyit nim ak'ij y ma ruc'amon ta (takal ta chuwij) chi yatoc pa wachoch. Xaxu (xaxe) wi tabij jun ch'abel chi nic'achoj ri numozo y xtic'achoj.
23424	MAT 8:10	Y ri Jesús can xumey c'a tek xrac'axaj ri ch'abel ri' y xubij chique ri ye tzekelbeyon riche (rixin): Can kitzij nbij chiwe chi ri xbin re ch'abel re', can rucukuban wi ruc'u'x wuq'ui. Y majun c'a wech aj Israel ri wilon ta ri can rucukuban ta ruc'u'x wuq'ui, achi'el re jun achi re'.
23427	MAT 8:13	Yac'ari' tek ri Jesús xubij el chare ri capitán: Catzolin chawachoch. Ruma xanimaj chi riyin yicowin yic'achojsan, can xtibanatej c'a ri araybel, xcha' el chare. Y ri rumozo ri capitán, can ya c'a hora ri' xc'achoj chare ri ruyabil.
23428	MAT 8:14	Y tek ri Jesús xapon pa rachoch ri Pedro, xutz'et c'a chi ri rujite' ri Pedro kajnek pa ch'at ruma c'o jun nimalaj c'aten chrij.
23429	MAT 8:15	Xpe Riya' xuchop ruk'a' ri yawa' y can yac'ari' tek xq'uis el ri nimalaj c'aten chrij. Ri rujite' ri Pedro xyacatej c'a pe pa ruch'at y xuchop yerunimaj yerilij apo ri Jesús y ri ye benak riq'ui.
23430	MAT 8:16	Tek ntoc c'a pe ak'a' ri k'ij ri', ye q'uiy c'a ri c'o itzel tak espíritu quiq'ui xe'uc'uex apo chuwech ri Jesús, riche (rixin) chi ri Jesús yerelesaj ta el ri itzel tak espíritu quiq'ui. Y Riya' xubij c'a chique ri itzel tak espíritu chi que'el el, y xeruc'achojsaj chuka' el quinojel ri ye yawa'i';
23431	MAT 8:17	riche (rixin) chi queri' can nibanatej c'a ri rubin ca ri profeta Isaías, ri jun achi ri xk'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca. Ri Isaías quec'are' ri rubin ca chrij ri Jesús: Xerelesaj c'a el kayabilal konojel, y xuc'uaj c'a ronojel ri kak'axomal. Queri' ri rubin ca.
23432	MAT 8:18	Tek ri Jesús xerutz'et chi sibilaj ye q'uiy winek ri quisutin qui' chrij, yac'ari' tek Riya' xubij chique ri rudiscípulos chi jo' kojk'ax chic apo la juc'an ruchi' ya'.
23433	MAT 8:19	Y c'o c'a jun achi aj tz'ib ri xapon apo riq'ui ri Jesús y xubij chare: Tijonel, riyin nwajo' c'a chi yatintzekelbej xabacuchi (xabachique) ri yabe wi, xcha' chare.
23434	MAT 8:20	Xpe ri Jesús xubij chare ri aj tz'ib ri': Ri xwan can c'o wi jul ri acuchi (achique) yec'oje' wi; y queri' chuka' ri aj xic' tak chicop ri yebe pa cak'ik', can c'o chuka' quisoc. Yac'a riyin ri C'ajolaxel ri xinalex chicojol, can majun wachoch ri acuchi (achique) yinuxlan wi juba', xcha' chare.
23435	MAT 8:21	Yac'a chuka' ri' tek jun chic ri can tzekelbey riche (rixin) ri Jesús, xubij c'a apo chare: Ajaf, riyin can nwajo' wi yatintzekelbej. Xa yac'a chi taya' na k'ij chuwe chi nmuk na el ri nata', c'ac'ari' tek xcatintzekelbej chic, xcha'.
23436	MAT 8:22	Xpe ri Jesús xubij chare: Riyit quinatzekelbej. Xa taya' c'a ca chi ri caminaki' quemuk na cuma ri ye caminek chupan ri quimac, xcha' ri Jesús.
23437	MAT 8:23	Y ri Jesús xoc c'a el pa jun jucu' y ri ye rudiscípulos xquitzekelbej el.
23438	MAT 8:24	Y yac'ari' tek xpe jun nimalaj cak'ik' pa ruwi' ri choy. Ri ruwi' ya' xa juba' ma numuk ri jucu'. Pero ri Jesús warnek el.
23439	MAT 8:25	Y xepe ri discípulos xquic'asoj c'a ri Jesús y xquibij chare: ¡Ajaf! ¡Ajaf! Kojacolo' c'a. Wacami yojcom, xecha' chare.
23440	MAT 8:26	Xpe ri Jesús xubij chique ri ye rudiscípulos: Can ma cukul ta c'a ic'u'x wuq'ui, rumari' tek ixibin iwi', xcha' chique. Y Riya' xbeyacatej c'a pe y xubij: Tiq'uis el ri cak'ik' y titane' ka ri ruwi' ya', xcha'. Y queri' xbanatej. Ri cak'ik' xq'uis el, y chuka' ri ruwi' ya' xtane' ka.
23441	MAT 8:27	Y ri discípulos xquimey tek xquitz'et ri xuben ri Jesús y niquibila' c'a: ¿Achique c'a rubanic chi achi re'? Ruma hasta ri cak'ik' y ri ya' can niquinimaj wi chuka' rutzij, xecha'.
23442	MAT 8:28	Y tek ri Jesús y ri ye rudiscípulos xe'apon c'a ri juc'an chic ruchi' ya', chiri' pa jun lugar ri Gadara rubi', yec'o c'a ye ca'i' winek xe'apon riq'ui ri Jesús; winek ri xa c'o itzel tak espíritu quiq'ui, xebe'el pe pa camposanto. Y ruma chi can q'uiy pokon niquiben ri winek ri', rumari' majun chic winek ri nik'ax ta chic chupan ri bey ri'.
23443	MAT 8:29	Ri ca'i' winek ri', ri c'o itzel tak espíritu quiq'ui, xquirek apo quichi' chare ri Jesús, y xquibij: Riyit Jesús ri Ruc'ajol ri Dios, ¿achique c'a ruma tek yojanek? ¿Achique c'a ruma yojach'ujirisaj yan, tek xa ma jane napon ta ruk'ijul? xecha' chare.
23445	MAT 8:31	Xepe ri itzel tak espíritu ri yec'o quiq'ui ri ye ca'i' winek ri', xquic'utuj utzil chare ri Jesús, y xquibij c'a chare: Wi yojawelesaj el wawe' quiq'ui re winek re', taya' k'ij chake chi yoj-oc quiq'ui la ak yec'o chila', xecha'.
23446	MAT 8:32	Ri Jesús xubij c'a chique: Jix c'a. Y can yac'ari' tek ri itzel tak espíritu xe'el el y xebe'oc quiq'ui ri ak. Y quinojel ri ak ri' xquichop anin (anibel) pa xulan, chuwech jun juyu' xulan ruwech y choj xebeka c'a pa choy. Can quinojel c'a ri ak ri' xecom pa ya'.
23448	MAT 8:34	Y yac'ari' tek quinojel ri winek riche (rixin) ri tinamit xepe c'a riq'ui ri Jesús chutz'etic y chuka' riche (rixin) chi xquic'utuj utzil chare chi tel el ri chiri' chupan ri quilugar, ruma riye' ma nicajo' ta chi nic'oje' ka chiri'.
23449	MAT 9:1	Yac'ari' tek ri Jesús xoc el pa jucu' y xebe c'a juc'an chic ruchi' choy. Y ri Jesús xapon pa tinamit ri acuchi (achique) xq'uiy wi Riya'.
23450	MAT 9:2	Y yac'ari' tek c'o jun achi siquirnek, li'en el chuwech ruwarabel, xuc'uex apo chuwech ri Jesús. Y tek ri Jesús xerutz'et chi can quicukuban quic'u'x riq'ui, Riya' xubij c'a chare ri achi siquirnek: Walc'ual, tiquicot c'a ri awánima; ri amac xecuyutej, xcha' chare.
23451	MAT 9:3	Y can yac'ari' tek yec'o jun ca'i' chique ri aj tz'iba' ri yec'o apo chiri', xquibij ka pa tak cánima chrij ri Jesús: Re' xa itzel xubij ruma nujunumaj ri' riq'ui ri Dios.
23452	MAT 9:4	Yac'a ri Jesús can retaman c'a ri niquich'ob ka ri aj tz'iba'. Rumari' Riya' xubij chique: ¿Achique ruma tek itzel ri xich'ob pa tak iwánima?
23454	MAT 9:6	Wacami c'a, riche (rixin) chi riyix niwetamaj chi riyin ri C'ajolaxel ri xinalex chicojol can c'o k'atbel tzij pa nuk'a' riche (rixin) chi ncuy mac chuwech re ruwach'ulef, titz'eta' c'a. Y ri Jesús xubij c'a chare ri achi siquirnek: Nbij c'a chawe: Cayacatej, tac'uaj el la awarabel y cabiyin chawachoch, xcha' chare.
23457	MAT 9:9	Y tek ri Jesús ruchapon el bey, xutz'et jun achi Mateo rubi'. Ri achi ri' tz'uyul c'a ri acuchi (achique) yetoj wi ca ri alcawal. Y xpe ri Jesús xubij c'a chare: Quinatzekelbej. Y yac'ari' tek riya' xbeyacatej pe ri acuchi (achique) tz'uyul wi y xutzekelbej el ri Jesús.
23458	MAT 9:10	Y tek Riya' tz'uyul pa mesa ri chiri' pa jay, ye q'uiy c'a chique ri ye c'utuy tak alcawal y nic'aj chic winek ri xa ye aj maqui', xetz'uye' apo ri pa mesa junan riq'ui ri Jesús y quiq'ui ri rudiscípulos.
23459	MAT 9:11	Y ri achi'a' fariseos tek xquitz'et ri', xquibij c'a chique ri ye rudiscípulos ri Jesús: ¿Achique ruma tek la Itijonel niwa' quiq'ui ri ye c'utuy tak alcawal y quiq'ui nic'aj chic winek ri xa ye aj maqui'? xecha' chique.
23460	MAT 9:12	Tek ri Jesús xrac'axaj pe ri tzij ri niquibij ri achi'a' fariseos, Riya' xubij chique: Jun ajk'omanel ma ye ta ri ye utz ri yerak'omaj. Riya' yerak'omaj ri yawa'i'.
23462	MAT 9:14	Y yac'ari' tek ri ye rudiscípulos ri Juan ri Bautista xe'oka riq'ui ri Jesús, y xquibij chare: Riyoj can c'o c'a k'ij nikachajij tek can ma yojwa' ta riche (rixin) chi nikaben orar. Y queri' chuka' niquiben ri quidiscípulos ri achi'a' fariseos. ¿Y achique c'a ruma tek ri adiscípulos riyit ma que ta ri' niquiben? xecha'.
23463	MAT 9:15	Xpe ri Jesús xubij chique: ¿Achique nibij riyix? ¿La utz cami chi xa yebison ri xesiq'uix (xe'oyox) pa jun c'ulanen y chi man ta yewa', tek xa c'a c'o na apo quiq'ui ri achijlon ri xa c'a xc'ule'? Ma utz ta. Pero xtapon na ri k'ij tek re achijlon re' xtelesex el chiquicojol, y yac'ari' tek ma xquewa' ta, riche (rixin) chi xtiquiben orar.
23465	MAT 9:17	Y queri' chuka' majun niya'o ta c'ac'ac' ruya'al uva chupan jun tz'um yabel ya' ri xa ri'j chic. Ruma wi queri' niban, y ri tz'um xa ma niyukuk ta chic, xa nirakaro' y niq'uis el ri ruya'al uva chupan. Y chuka' ri tz'um ri' majun chic nic'atzin wi. Yac'a jun c'ac'ac' tz'um yabel ya', utz niyaque' ri c'ac'ac' ruya'al uva chupan. Ri ruya'al uva can nic'oje' c'a jabel chupan ruma chi ri ruya'al uva y ri tz'um niquito' qui'. Quec'ari' xubij ri Jesús chique ri winek.
23466	MAT 9:18	Y tek ri Jesús c'a ntajin c'a chutzijoxic ronojel ri', c'o c'a jun achi principal xapon y xbexuque' xbemaje' chuwech y c'ac'ari' xubij chare: Ri numi'al xa c'a juba' ticom ka, tabana' jun utzil jaya' ri ak'a' pa ruwi' riche (rixin) chi queri' xtic'ase' chic jun bey, xcha' ri achi.
23467	MAT 9:19	Xpe ri Jesús xyacatej c'a el y ye rachibilan ri rudiscípulos xquitzekelbej el ri achi.
23468	MAT 9:20	Y c'o c'a jun ixok ri c'o jun ruyabil riche (rixin) ic' chare. Ri ixok ri' c'o chic c'a cablajuj juna' ri ma tanel ta ri ruquiq'uel, xjel c'a apo chrij ri Jesús, y xberuchapa' c'a ca juba' ri ruchi' rutziak ri Jesús.
23469	MAT 9:21	Ruma ri ixok ri' can yerubila' c'a pa ránima: Xa riq'ui ta nchop el juba' ruchi' rutziak ri Jesús, yic'achoj, chinek pa ránima.
23470	MAT 9:22	Yac'a ri Jesús chanin c'a xuna' chi xchapatej rutziak y xtzu'un ca chrij. Y tek rutz'eton chic achique ri xchapo ruchi' rutziak, xubij c'a chare ri ixok ri': Numi'al, xac'achoj, ruma xacukuba' ac'u'x wuq'ui. Ma cabison ta chic, xuche'ex. Y ri ixok ri', can yac'ari' xc'achoj chare ri ruyabil.
23471	MAT 9:23	Y tek ri Jesús ntoc c'a apo pa rachoch ri achi ri principal, xutz'et chi ri winek yech'ujlan y yec'o chic c'a ri yebano xul.
23472	MAT 9:24	Xpe Riya' xubij: Kojiya' na ca juba' kayon, ruma re ti k'opoj re' xa ma caminek ta, xa warnek, xcha' chique ri winek. Yac'a riye' xa xetze'en chrij ri Jesús, ruma can quetaman chi caminek chic ri ti k'opoj ri'.
23473	MAT 9:25	Y yac'a tek ri winek ye elenak chic el, ri Jesús xoc apo chupan ri jay ri acuchi (achique) c'o wi ri ti k'opoj ri caminek chic. Xpe Riya' xuchop ruk'a' ri ti k'opoj, y can yac'ari' tek xc'astej.
23475	MAT 9:27	Y tek ri Jesús elenak chic c'a pe ri chiri', yec'o c'a ca'i' moyi' xquitzekelbej el ri Jesús y niquirek quichi' chrij y niquibij c'a chare: ¡Riyit ri yit ralc'ual ca ri rey David, tajoyowaj kawech ruma re kabanon! yecha'.
23476	MAT 9:28	Tek ri Jesús xapon pa jay, ri ca'i' moyi' xe'apon c'a chuka' riq'ui. Y ri Jesús xuc'utuj c'a chique: ¿Can ninimaj c'a riyix chi riyin yicowin nben chiwe chi yixtzu'un? xcha' chique. Y ri ca'i' moyi' ri' xquibij: Ja' (je) Ajaf, nikanimaj, xecha' chare.
23477	MAT 9:29	Xpe ri Jesús xuchop ri runak' tak quiwech chi ye ca'i' y xubij chique: Ruma riyix ninimaj chi riyin yicowin yixinc'achojsaj, can tibanatej c'a ri iraybel, xcha' chique.
23478	MAT 9:30	Y can yac'ari' tek xetzu'un. Yac'a ri Jesús xuchilabej c'a el chique: Can tiwac'axaj c'a el jabel, chi re xbanatej iwuq'ui, majun achoj chare titzijoj wi, xcha' el chique.
23479	MAT 9:31	Yac'a riye' xa ma que ta ri' xquiben tek ye elenak chic pe chiri' riq'ui ri Jesús. Riye' xa xquichop c'a rutzijoxic pa ronojel ri ruwach'ulef ri', ri xuben ri Jesús.
23480	MAT 9:32	Y tek ri ca'i' achi'a' ri yetzu'un chic, kas elen c'a niquiben pe, can yac'ari' tek yec'o chic nic'aj xe'oc apo riq'ui ri Jesús, quic'uan apo jun achi ri memurnek ruma chapatajnek ruma jun itzel espíritu.
23481	MAT 9:33	Y tek elesan chic c'a ri itzel espíritu riq'ui ri achi ruma ri Jesús, ri achi xch'o. Y ri winek ri xetz'eto xquimey y xquibij: Majun bey c'a tz'eton ta chi que ta re' banatajnek wawe' pan Israel, yecha' c'a.
23482	MAT 9:34	Yac'a ri achi'a' fariseos xa niquibij c'a chrij ri Jesús: La' xa ya ri cajawalul ri itzel tak espíritu ri niya'o uchuk'a' chare, rumari' tek nicowin yerelesaj itzel tak espíritu, yecha'.
23483	MAT 9:35	Ri Jesús can pa ronojel wi c'a nima'k tak tinamit y pa tak aldea xapon wi, y xerutijoj c'a ri winek riq'ui ri ruch'abel ri Dios. Y ya c'a ri pa tak jay ri kas nic'ut wi ri ruch'abel ri Dios, chiri' napon wi riche (rixin) chi yerutijoj ri winek. Y chuka' can nutzijoj c'a ri lok'olaj ch'abel ri nich'o chrij ri rajawaren ri Dios. Yeruc'achojsaj chuka' yawa'i', y yerucol c'a ri winek chuwech ronojel ruwech k'axomal.
23485	MAT 9:37	Yac'ari' tek ri Jesús xubij chique ri rudiscípulos: Can kitzij wi chi ri samaj riche (rixin) chi nitzijox ri ruch'abel ri Dios, sibilaj nim; yec'a ri yetzijon ri ch'abel ri' xa ma ye q'uiy ta oc.
23487	MAT 10:1	Y ri Jesús xerusiq'uij (xeroyoj) c'a ri ye cablajuj rudiscípulos, y xuya' k'atbel tzij pa quik'a', riche (rixin) chi yecowin yequelesaj ri itzel tak espíritu y riche (rixin) chi yequic'achojsaj ri winek chare xabachique chi yabil y xabachique chi k'axomal.
23490	MAT 10:4	Ri Simón ri c'o quiq'ui ri achi'a' ri nibix cananista chique, y ri Judas Iscariote ri xjacho riche (rixin) ri Jesús pa quik'a' ri winek.
23491	MAT 10:5	Y yec'a ri cablajuj achi'a' ri' ri xerutek el ri Jesús. Xerupixabala' c'a el. Xubila' chique: Nichop c'a bey, xa yac'a ri ma quixapon ta quiq'ui ri winek ri xa ma ye israelitas ta. Chuka' ma quixapon ta ri pa tak tinamit ri yec'o pa rucuenta ri Samaria.
23511	MAT 10:25	Ri discípulo c'o chi nuk'axaj tijoj pokonal achi'el ri rutijonel, y ri mozo c'o chi nuk'axaj tijoj pokonal achi'el ri rupatrón. Riyin ri Tata'ixel, wi ri winek quibin Beelzebú chuwe, ¿c'a ta c'a chiwe riyix ri yix walc'ual man ta xtiquibij itzel chiwe?
23529	MAT 11:1	Y tek ri Jesús xuq'uis rubixic chique ri cablajuj rudiscípulos ri achique chi samaj ri nbequibana', Riya' can ma xc'oje' ta chic ca chiri', xa xbe c'a pa nic'aj chic tinamit ri yec'o chiri' pan Israel, chuc'utic y chutzijoxic ri ruch'abel ri Dios.
23530	MAT 11:2	Y ri Juan ri Bautista tek c'o pa cárcel xrac'axaj c'a ri samaj ri nuben ri Jesús, rumari' riya' xerutek c'a el ye ca'i' rudiscípulos c'a riq'ui ri Jesús.
23532	MAT 11:4	Y ri Jesús xubij c'a el chique ri ye ca'i' rudiscípulos ri Juan: Wacami quixtzolin y jebe'itzijoj chare ri xitz'et ca y ri xiwac'axaj el re wawe'.
23535	MAT 11:7	Y tek ri ye ca'i' rudiscípulos ri Juan ri Bautista xebe el, ri Jesús xerubila' c'a utzilaj tak ch'abel chrij ri Juan chiquiwech ri winek ri yec'o chiri'. Y quec'are' ri nubij ri Jesús chique: ¿Achique ri xbe'itz'eta' riyix pa desierto? ¿La xitz'et cami riyix jun achi chiri', chi xa achi'el jun aj, ri xa nibe quela' y nibe chic quela' pa ruk'a' ri cak'ik'? Ma que ta ri'.
23547	MAT 11:19	Y tek xinoka riyin ri C'ajolaxel ri xinalex chicojol, riyin ntij caxlan wey y nkum chuka' ruya'al uva. Y ye q'uiy yebin chi xu (xe wi) wa'in nwajo', y niquibij chuka' chi yin jun k'abarel, chi yin cachibil ri c'utuy tak alcawal y yin cachibil chuka' ri aj maqui'. Yac'a ri runa'oj ri Dios can nik'alajin pa quic'aslen ri ye ralc'ual chic, chi can choj wi, xcha' ri Jesús.