23214	MAT 1:1	Re wuj ri nuchop el wawe', jun wuj ri tz'ibatal wi ca ri quibi' ri ye ojer tak rati't rumama' ri Jesucristo. Can nik'alajin wi c'a chi Riya' can jun chique ri ye ralc'ual ca ri rey David, y can ralc'ual ca chuka' ri Abraham.
23231	MAT 1:18	Y ri ralaxbel ri Jesucristo quec'are' ri rubanic: Ri María rute' ri Jesucristo, jun c'a k'opoj ri c'utun chic ruma ri José. Y xc'ulwachitej c'a chi tek c'a ma jane quic'uan ta qui', xnabetej chi ri María yawa' chic riche (rixin) chi nic'oje' ral. Yac'a ri María queri' xril ruma ruchuk'a' ri Lok'olaj Espíritu.
23234	MAT 1:21	Ri ac'al c'a ri xtralaj ri María, ti c'ajol (ala'), y JESÚS c'a rubi' xtaya', ruma ya Riya' ri xquecolo ri winek chupan ri quimac.
23239	MAT 2:1	Ri Jesús xalex c'a pa tinamit Belén, ri tinamit ri c'o pa rucuenta ri Judea. Tek xalex ri Jesús, ya c'a ri Herodes ri rey, y yac'ari' tek jun ca'i' achi'a' ri c'o quetamabel chiquij ri ch'umila', xe'apon pa Jerusalem. Ri achi'a' ri', pa relebel k'ij ye petenak wi,
23244	MAT 2:6	Y riyit tinamit Belén ri yitc'o pa Judá, riyit ma can ta yit co'ol chiquicojol ri nima'k tak tinamit chiri' pa Judá, ruma ya ri chiri' awuq'ui riyit xtipe wi ri uc'uey bey, y can xqueruchajij ri nutinamit Israel achi'el nuben jun utzilaj aj yuk', nicha' ri Dios, xecha' apo chare ri rey Herodes.
23250	MAT 2:12	Y ri achi'a' ri c'o quetamabel chiquij ri ch'umila', can xk'alajsex c'a chiquiwech ri pa cachic', chi man chic quetzolin ta pa quibey riche (rixin) chi nbequiya' ca rubixic chare ri rey Herodes. Y can queri' wi xquiben ri achi'a' ri', ruma tek xetzolin chic el pa quiruwach'ulef, xa jun wi chic chi bey ri xquic'uaj el.
23251	MAT 2:13	Y tek ri achi'a' ri c'o quetamabel chiquij ri ch'umila' ye elenak chic el, can yac'ari' tek jun ángel riche (rixin) ri Ajaf Dios xuc'ut ri' chuwech ri José pa rachic'. Y ri ángel ri' xubij chare: Cayacatej c'a el. Tac'uaj el ri ac'al rachibilan ri rute' y quixanmej el wawe'. Quixbiyin c'a pan Egipto y quixc'oje' chila', y riyin xtinya' rubixic chawe tek utz chic yixtzolin pe. Ruma chi re wacami, ri rey Herodes can xtorucanoj wi re ac'al riche (rixin) chi nucamisaj, xcha' chare.
23257	MAT 2:19	Y tek caminek chic el ri rey Herodes, can yac'ari' tek ri ángel riche (rixin) ri Ajaf Dios xuc'ut chic ri' chuwech ri José pa rachic', ri chila' pan Egipto.
23262	MAT 3:1	Chupan c'a ri k'ij ri', ri Juan ri Bautista xuchop ruk'alajsaxic ri ruch'abel ri Dios chiquiwech ri winek ri ye'apon riq'ui, ri chiri' pa jun desierto ri c'o chiri' pa rucuenta ri Judea.
23268	MAT 3:7	Y tek riya' xutz'et chi can ye q'uiy c'a chique ri achi'a' fariseos y ye q'uiy chuka' chique ri achi'a' saduceos ye'apon riq'ui ruma nicajo' chi yeban el bautizar ruma riya', riya' xubij c'a chique: Riyix xa yix achi'el itzel tak cumatz, ruma niwajo' yixanmej chuwech ri ruc'ayewal. ¿Achique xbin chiwe chi utz yixanmej chuwech ri ruc'ayewal ri xtutek pe ri Dios, re chkawech apo?
23270	MAT 3:9	Man c'a tich'ob ta ka riyix chi can xu (xe) wi ruma chi yix ralc'ual ca ri Abraham, chi ruma ta ri' xquixcolotej, ma que ta ri'. Ruma xa ta ri Dios nrajo', Riya' can nicowin wi nuben ralc'ual ri Abraham chique re abej re ye'itz'et wawe'.
23273	MAT 3:12	Y can ruchojmirisan chic ri' riche (rixin) chi nuben achi'el nuben jun achi tek nujosk'ij ri rutrigo pan era, ri can c'o chic jun horqueta pa ruk'a' riche (rixin) chi nuq'uek chuwacak'ik' ri trigo ri ch'ayon chic. Ri trigo ri nuchayuj ca ri', yari' ri numol y nuyec. Yac'a ri raken ri trigo ri nuc'uaj el cak'ik', xa nuporoj pa k'ak' ri majun bey nichuptej ta.
23278	MAT 3:17	Y can c'o c'a jun ch'abel xpe chila' chicaj y xubij: Yare' ri Nuc'ajol y can sibilaj nwajo', y nucukuban nuc'u'x riq'ui, xcha' ri ch'abel ri'.
23291	MAT 4:13	Pero xa ma xc'oje' ta ka pa tinamit Nazaret, xa xuya' ca ri tinamit ri', riche (rixin) chi xbec'oje' pa jun tinamit ri Capernaum rubi'; jun tinamit ri c'o chuchi' jun choy. Ri Capernaum ri' pa culef ri ye quiy quimam ca ri Zabulón y ri Neftalí c'o wi.
23292	MAT 4:14	Ri Jesús xapon c'a chupan ri jun tinamit ri', riche (rixin) chi queri' nibanatej ri tz'ibatal ca ruma ri profeta Isaías, ri achi ri xk'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca. Y riya' rubin c'a ca:
23296	MAT 4:18	Y tek ri Jesús benak c'a chuchi' ri choy Galilea, xerutz'et c'a ye ca'i' achi'a' cach'alal qui'. Ri ca'i' achi'a' ri', ya ri Simón ri nibix chuka' Pedro chare, rachibilan ri Andrés ri rach'alal. Riye' can ye aj chapoy car wi, rumari' tek yetajin niquiq'uek ka ri quiya'l chapabel car chupan ri choy.
23297	MAT 4:19	Y tek ri Jesús xch'o quiq'ui ri ca'i' aj chapoy tak car ri', xubij chique: Quinitzekelbej y xtinc'ut chiwech achique rubanic ye'ich'ec pe winek riche (rixin) chi yinquitzekelbej.
23298	MAT 4:20	Ri ca'i' achi'a' ri', can yac'ari' xquiya' ca ri chapoj car y xquitzekelbej el.
23299	MAT 4:21	C'a juba' c'a quebiyin apo, tek ri Jesús xerutz'et c'a ye ca'i' chic achi'a' ri cach'alal qui'. Y ri ca'i' achi'a' ri', ya ri Jacobo y ri Juan ri ye ruc'ajol ri jun achi Zebedeo rubi'. Riye' can ya c'a ri pa jucu' yesamej wi riq'ui ri Zebedeo ri quitata', yequic'ojoj c'a ri quiya'l chapabel car. Y xpe c'a ri Jesús xerusiq'uij (xeroyoj) riche (rixin) chi niquitzekelbej.
23300	MAT 4:22	Y ri Jacobo y ri Juan, ri ye ca'i' achi'a' ri', can yac'ari' tek xquiya' ca ri quijucu' y ri quitata' y xquitzekelbej el ri Jesús.
23303	MAT 4:25	Y ri Jesús can xtzekelbex c'a cuma sibilaj ye q'uiy winek ri ye petenak pa tak tinamit ri yec'o pa rucuenta ri Galilea, cuma chuka' ri ye petenak pa tak tinamit ri yec'o pa rucuenta ri Decápolis, ri yepe pa Jerusalem y ri ye petenak pa nic'aj chic tinamit ri yec'o pa rucuenta ri Judea. Y can queri' chuka', xtzekelbex cuma sibilaj ye q'uiy winek ri ye petenak c'a juc'an chic ruchi' ri raken ya' Jordán.
23304	MAT 5:1	Y tek ri Jesús xerutz'et chi ye sibilaj ye q'uiy winek ri quimolon qui', Riya' xjote' c'a pa ruwi' jun juyu', y xtz'uye' c'a ka. Y c'ac'ari' xquimol apo qui' ri ye rudiscípulos riq'ui.
23322	MAT 5:19	Xabachique winek ri ma nrajo' ta nuben jun chique ri pixa' ri nubij chupan ri ley, astape' jun pixa' ri achi'el xa ma nim ta rejkalen y can queri' chuka' nuc'ut chiquiwech ri winek, ri nibano c'a queri', ma nim ta oc ruk'ij ri xtic'oje' pa rajawaren ri caj. Yac'a ri winek ri can nuben wi ronojel ri pixa' ri nubij chupan ri ley y can queri' chuka' nuc'ut chiquiwech ri winek, riya' can nim c'a ruk'ij xtic'oje' pa rajawaren ri caj.
23325	MAT 5:22	Yac'a riyin nbij chi xabachique ri nipe royowal chare jun chic rach'alal, can aj mac wi y can utz wi chi nik'at tzij pa ruwi'. Chuka' xabachique ri nibin chare jun chic rach'alal: Majun ana'oj, nicha' chare; ri nibin queri', can aj mac wi chuka', rumari' can utz chi nuc'uex chiquiwech ri achi'a' ri pa moc (comon) yek'ato tzij riche (rixin) chi nik'at tzij pa ruwi'. Y xabachique ri nibin nacanic chare jun chic rach'alal, ri' xa can utz wi chi nibe pa k'ak'.
23327	MAT 5:24	taya' c'a ca ri ofrenda chiri' chuwech ri altar y cabiyin riq'ui ri jun awach'alal ri', jac'utuj acuybel mac chuwech. Y tek achojmirisan chic ca y junan chic iwech, c'ac'ari' catzolin y taya' ri ofrenda chare ri Dios.
23331	MAT 5:28	Yac'a riyin nbij chi xabachique c'a achi ri nutzu' jun ixok y can nurayij ruwech; ri nibano queri', pa ránima xa can xmacun yan c'a riq'ui ri jun ixok ri'.
23344	MAT 5:41	O wi c'o c'a jun chiwe riyix ri niban puersa chare ruma jun winek chi tuc'uaj jun ejka'n c'a pa jun kilómetro, xa can tiquicot c'a tuc'uaj el ri ejka'n ri', y chuka' ma tupokonaj ta chi nuc'uaj jun kilómetro chic ri ejka'n ri'.
23353	MAT 6:2	Tek riyix niya' limosna chare jun winek, man c'a tiwelesaj ta rutzijol, ma tixupuj ta trompeta riche (rixin) chi nac'axex cuma ri winek. Ma tiben ta achi'el ri niquiben ri winek ri xa ca'i' quipalej. Riye' can niquelesaj rutzijol pa tak bey y pa tak jay ri kas nic'ut wi ri ruch'abel ri Dios, riche (rixin) chi netamex chi c'o utzil ri yetajin chubanic. Can kitzij wi nbij chi ri winek ri yebano queri', riq'ui ri xquic'ul quik'ij chique ri winek, xa can xquic'ul yan c'a rajel ruq'uexel ri yequibanala'.
23355	MAT 6:4	Riche (rixin) chi queri' ri limosna ri niya', majun c'a winek netaman. Yac'a ri Itata' ri c'o chila' chicaj, Riya' retaman. Riya' can nutz'et ri ma tz'etetel ta cuma ri winek y xtuya' rajel ruq'uexel chiwe. Y ri rajel ruq'uexel ri xtuya' chiwe, can xtik'alajin c'a chiquiwech ri winek.
23356	MAT 6:5	Riyix tek niben c'a orar, ma tiben ta achi'el niquiben ri winek ri xa ca'i' quipalej. Ruma ri winek ri' can sibilaj c'a nika chiquiwech chi ya ri acuchi (achique) yec'o wi winek, chiri' niquiben wi orar. Tek niquiben orar, can yepa'e' pa tak jay ri kas nic'ut wi ruch'abel ri Dios, y ri pa tak xquina riche (rixin) ri bey xaxu (xaxe) wi riche (rixin) chi yetz'et cuma ri winek. Y can kitzij wi nbij chiwe, chi ri winek ri yebano queri', riq'ui ri niquic'ul quik'ij chique ri winek, xa can xquic'ul yan c'a rajel ruq'uexel ri yequibanala'.
23358	MAT 6:7	Tek riyix niben c'a orar, ma tiben ta achi'el niquiben ri winek ri ma quiniman ta ri Dios. Ruma riye', niquicamuluj ch'abel y q'uiy ch'abel niquibij ruma riye' niquich'ob chi riq'ui ri' ye'ac'axex pe ruma ri Dios.
23364	MAT 6:13	Y man c'a taya' ta k'ij chi ri itzel nuben ta chake chi yojtzak pa mac. Xa can kojacolo' c'a chuwech. Queri' ri nikac'utuj, ruma xaxu (xaxe) wi c'a riyit ri yitc'o pa kawi', c'o awuchuk'a', y c'o ak'ij ac'ojlen riche (rixin) xtibe k'ij xtibe sek. Amén.
23367	MAT 6:16	Tek riyix ma yixwa' ta riche (rixin) chi niben orar, ma tiben ta achi'el niquiben ri winek ri xa ca'i' quipalej; ruma riye' xa yebison ri yetzu'un, riche (rixin) chi can nik'alajin chiquiwech ri winek chi ma ye waynek ta. Y kitzij nbij chiwe, chi ri yebano queri', riq'ui ri niquic'ul quik'ij chique ri winek, xquic'ul yan c'a ri rajel ruq'uexel.
23369	MAT 6:18	Riche (rixin) chi queri', ma tik'alajsaj ta iwi' chiquiwech ri winek chi ma ibanon ta wa'in ruma niben orar. Xaxu (xaxe) wi ri Tata'ixel ri ma tz'etetel ta ri netaman chi ma ibanon ta wa'in. Riya' can nutz'et c'a ri ma tz'etetel ta cuma ri winek y xtuya' rajel ruq'uexel chiwe. Ri rajel ruq'uexel ri xtuya' chiwe, can xtik'alajin chiquiwech ri winek.
23375	MAT 6:24	Majun c'a mozo ri nicowin ta nisamej quiq'ui ye ca'i' patrón. Ruma wi nrajo' jun chique ri rupatrón, nretzelaj ca ri jun chic. Y wi can sibilaj nunimaj rutzij ri jun, can nretzelaj ri jun chic. Y quec'ari' chuka', ri winek ri xa benak ránima chrij ri beyomel, ma nicowin ta nuben ri nrajo' ri Dios, xcha' ri Jesús.
23377	MAT 6:26	Que'itz'eta' na pe' ri aj xic' tak chicop ri yebe pa cak'ik', riye' majun quitico'n niquiben ta, y majun cosecha niquelesaj, ni majun chuka' quic'ujay riche (rixin) chi quiyacon ta quijal. Ma riq'ui wi ri' riye' can yewa', ruma ya ri Itata' ri c'o chila' chicaj ri niya'o quiway. ¿C'a ta c'a riyix man ta xtuya' iway ri Dios, tek riyix más iwejkalen que chiquiwech ri aj xic' tak chicop?
23379	MAT 6:28	¿Y achique c'a ruma tek nich'ujirisaj iwi' ruma ri itziak? Ri Dios retaman nuya' itziak. Xaxu (xaxe) na pe' que'itzu' ri cotz'i'j ri lirio quibi', ri yec'o pa tak juyu'. Que'itzu' tek yeq'uiy. Riye' ma yesamej ta, ni ma yebatz'in ta, riche (rixin) chi queri' yequibanala' ta quitziak ri ye jabel oc.
23391	MAT 7:6	Ri lok'olaj ruch'abel ri Dios y ronojel ri c'o quejkalen, ri achi'el quejkalen ri abej ri nibix perla chique, ma que'iya' ta chiquiwech ri winek ri xa ye achi'el ri tz'i' y ye achi'el ri ak. Ruma ri chicop ri', astape' sibilaj quejkalen ri niya'ox (nya') chique, riye' xa niquipalbela' chi aken y c'o jantek yeyacatej chrij ri xya'o chique y niquic'ajij chi eyaj.
23401	MAT 7:16	Can xtiwetamaj wi quiwech, achi'el tek niwetamaj ruwech juwi' che', xaxu (xaxe) wi riq'ui nitz'et rubanic ri ruwech ri nuya'. Tek niwachin jun k'ayis ri c'o q'uiy ruq'uixal, ma xtuya' ta uva o higo.
23402	MAT 7:17	Queri' c'a chuka' iwetaman chi jun utzilaj che' nuya' utzilaj tak ruwech, yac'a ri itzel che', itzel chuka' ri ruwech ri nuya'.
23407	MAT 7:22	Y chupan c'a ri k'ij tek riyin xtink'et tzij pa quiwi' ri winek, ye q'uiy c'a ri xquebin chuwe: ¡Ajaf! ¡Ajaf! xquecha', riyoj pan abi' riyit xkak'alajsaj wi ri ruch'abel ri Dios, pan abi' riyit xekelesaj itzel tak espíritu quiq'ui q'uiy winek y pan abi' chuka' riyit xekabanala' sibilaj q'uiy milagros, xquecha'.
23413	MAT 7:28	Y tek ri Jesús xtane' ka chubixic re ch'abel re', ri winek ri xe'ac'axan riche (rixin) can sibilaj c'a xquimey ri ch'abel ri xuc'ut chiquiwech.
23415	MAT 8:1	Y tek ri Jesús kajnek chic c'a pe pa ruwi' ri juyu', ri winek ri ye tzeketel chrij can sibilaj ye q'uiy.
23416	MAT 8:2	Y xpe c'a jun achi ri c'o jun itzel yabil chrij, y ri yabil ri' lepra rubi'. Ri achi ri' xxuque' xmaje' ka chuwech ri Jesús y xubij c'a chare: Ajaf, wi riyit nawajo' yinac'achojsaj chare re nuyabil, can yic'achoj wi c'a ri', ruma riyin wetaman chi can yacowin wi, xcha'.
23418	MAT 8:4	C'ac'ari' ri Jesús xubij chare ri achi ri': Nchilabej c'a el chawe chi majun achoj chare tatzijoj wi ri xbanatej awuq'ui, xa choj jac'utu' awi' chuwech ri sacerdote, y can taya' c'a ri ofrenda ri rajawaxic chi naya', achi'el nubij chupan ri rutz'iban ca ri Moisés, riche (rixin) chi queri' nak'alajsaj c'a awi' chiquiwech chi yit ch'ajch'oj chic, xcha' el chare.
23423	MAT 8:9	Riyin can wetaman wi chi queri' xtibanatej, ruma chi yin jun achi ri nnimaj ri nubij ri aj k'atbel tzij chuwe ri c'o chi nben. Y yec'o chuka' soldados ri ye ya'on pa nuk'a'. Tek nbij c'a chare jun chi tibe, can nibe wi; y wi nbij chuka' chare jun chic chi tipe, can nipe wi chuka'. Y tek nbij c'a chare ri numozo chi tabana' re', can nuben wi chuka', xcha' ri capitán.
23424	MAT 8:10	Y ri Jesús can xumey c'a tek xrac'axaj ri ch'abel ri' y xubij chique ri ye tzekelbeyon riche (rixin): Can kitzij nbij chiwe chi ri xbin re ch'abel re', can rucukuban wi ruc'u'x wuq'ui. Y majun c'a wech aj Israel ri wilon ta ri can rucukuban ta ruc'u'x wuq'ui, achi'el re jun achi re'.
23430	MAT 8:16	Tek ntoc c'a pe ak'a' ri k'ij ri', ye q'uiy c'a ri c'o itzel tak espíritu quiq'ui xe'uc'uex apo chuwech ri Jesús, riche (rixin) chi ri Jesús yerelesaj ta el ri itzel tak espíritu quiq'ui. Y Riya' xubij c'a chique ri itzel tak espíritu chi que'el el, y xeruc'achojsaj chuka' el quinojel ri ye yawa'i';
23434	MAT 8:20	Xpe ri Jesús xubij chare ri aj tz'ib ri': Ri xwan can c'o wi jul ri acuchi (achique) yec'oje' wi; y queri' chuka' ri aj xic' tak chicop ri yebe pa cak'ik', can c'o chuka' quisoc. Yac'a riyin ri C'ajolaxel ri xinalex chicojol, can majun wachoch ri acuchi (achique) yinuxlan wi juba', xcha' chare.
23435	MAT 8:21	Yac'a chuka' ri' tek jun chic ri can tzekelbey riche (rixin) ri Jesús, xubij c'a apo chare: Ajaf, riyin can nwajo' wi yatintzekelbej. Xa yac'a chi taya' na k'ij chuwe chi nmuk na el ri nata', c'ac'ari' tek xcatintzekelbej chic, xcha'.
23440	MAT 8:26	Xpe ri Jesús xubij chique ri ye rudiscípulos: Can ma cukul ta c'a ic'u'x wuq'ui, rumari' tek ixibin iwi', xcha' chique. Y Riya' xbeyacatej c'a pe y xubij: Tiq'uis el ri cak'ik' y titane' ka ri ruwi' ya', xcha'. Y queri' xbanatej. Ri cak'ik' xq'uis el, y chuka' ri ruwi' ya' xtane' ka.
23442	MAT 8:28	Y tek ri Jesús y ri ye rudiscípulos xe'apon c'a ri juc'an chic ruchi' ya', chiri' pa jun lugar ri Gadara rubi', yec'o c'a ye ca'i' winek xe'apon riq'ui ri Jesús; winek ri xa c'o itzel tak espíritu quiq'ui, xebe'el pe pa camposanto. Y ruma chi can q'uiy pokon niquiben ri winek ri', rumari' majun chic winek ri nik'ax ta chic chupan ri bey ri'.
23443	MAT 8:29	Ri ca'i' winek ri', ri c'o itzel tak espíritu quiq'ui, xquirek apo quichi' chare ri Jesús, y xquibij: Riyit Jesús ri Ruc'ajol ri Dios, ¿achique c'a ruma tek yojanek? ¿Achique c'a ruma yojach'ujirisaj yan, tek xa ma jane napon ta ruk'ijul? xecha' chare.
23444	MAT 8:30	Y quela' c'a apo juba' chare ri lugar ri', sibilaj c'a ye q'uiy ak ntajin yewa'.
23445	MAT 8:31	Xepe ri itzel tak espíritu ri yec'o quiq'ui ri ye ca'i' winek ri', xquic'utuj utzil chare ri Jesús, y xquibij c'a chare: Wi yojawelesaj el wawe' quiq'ui re winek re', taya' k'ij chake chi yoj-oc quiq'ui la ak yec'o chila', xecha'.
23447	MAT 8:33	Yec'a ri yeyuk'un quiche (quixin) ri ak ri', xu (xe) wi c'a xquitz'et ca ri xbanatej, xe'anmej. Xebe pa tinamit, xbequiyala' ca rutzijol achique ri xquic'ulwachij ri ak y xbequibij chuka' ri xbanatej quiq'ui ri ye ca'i' winek ri c'o itzel tak espíritu quiq'ui.
23451	MAT 9:3	Y can yac'ari' tek yec'o jun ca'i' chique ri aj tz'iba' ri yec'o apo chiri', xquibij ka pa tak cánima chrij ri Jesús: Re' xa itzel xubij ruma nujunumaj ri' riq'ui ri Dios.
23456	MAT 9:8	Ri winek c'a ri quimolon apo qui' chiri', tek xquitz'et chi ri achi siquirnek xpa'e' el, xquimey; ruma majun bey c'a quitz'eton ta chi nibanatej ta queri'. Y ri winek ri' xquiya' c'a ruk'ij ruc'ojlen ri Dios; ruma ruya'on pe ri jun nimalaj uchuk'a' ri' chique ri winek.
23458	MAT 9:10	Y tek Riya' tz'uyul pa mesa ri chiri' pa jay, ye q'uiy c'a chique ri ye c'utuy tak alcawal y nic'aj chic winek ri xa ye aj maqui', xetz'uye' apo ri pa mesa junan riq'ui ri Jesús y quiq'ui ri rudiscípulos.
23459	MAT 9:11	Y ri achi'a' fariseos tek xquitz'et ri', xquibij c'a chique ri ye rudiscípulos ri Jesús: ¿Achique ruma tek la Itijonel niwa' quiq'ui ri ye c'utuy tak alcawal y quiq'ui nic'aj chic winek ri xa ye aj maqui'? xecha' chique.
23461	MAT 9:13	Riyin ma xipe ta chiquicanoxic winek ri choj quic'aslen. Riyin xipe chiquicanoxic ri aj maqui', ri rajawaxic chi nitzolin pe quic'u'x riq'ui ri Dios. Quixbiyin c'a chiretamaxic ri achique ntel wi chi tzij ri ruch'abel ri Dios tek nubij: Riyin ri más nika chinuwech chi niben riyix ya chi nijoyowaj quiwech ri winek, ya c'a ri' ri más nika chinuwech, que chuwech ri chicop ri yecamisex y ye'itzuj (ye'isuj) chinuwech.
23463	MAT 9:15	Xpe ri Jesús xubij chique: ¿Achique nibij riyix? ¿La utz cami chi xa yebison ri xesiq'uix (xe'oyox) pa jun c'ulanen y chi man ta yewa', tek xa c'a c'o na apo quiq'ui ri achijlon ri xa c'a xc'ule'? Ma utz ta. Pero xtapon na ri k'ij tek re achijlon re' xtelesex el chiquicojol, y yac'ari' tek ma xquewa' ta, riche (rixin) chi xtiquiben orar.
23465	MAT 9:17	Y queri' chuka' majun niya'o ta c'ac'ac' ruya'al uva chupan jun tz'um yabel ya' ri xa ri'j chic. Ruma wi queri' niban, y ri tz'um xa ma niyukuk ta chic, xa nirakaro' y niq'uis el ri ruya'al uva chupan. Y chuka' ri tz'um ri' majun chic nic'atzin wi. Yac'a jun c'ac'ac' tz'um yabel ya', utz niyaque' ri c'ac'ac' ruya'al uva chupan. Ri ruya'al uva can nic'oje' c'a jabel chupan ruma chi ri ruya'al uva y ri tz'um niquito' qui'. Quec'ari' xubij ri Jesús chique ri winek.
23466	MAT 9:18	Y tek ri Jesús c'a ntajin c'a chutzijoxic ronojel ri', c'o c'a jun achi principal xapon y xbexuque' xbemaje' chuwech y c'ac'ari' xubij chare: Ri numi'al xa c'a juba' ticom ka, tabana' jun utzil jaya' ri ak'a' pa ruwi' riche (rixin) chi queri' xtic'ase' chic jun bey, xcha' ri achi.
23470	MAT 9:22	Yac'a ri Jesús chanin c'a xuna' chi xchapatej rutziak y xtzu'un ca chrij. Y tek rutz'eton chic achique ri xchapo ruchi' rutziak, xubij c'a chare ri ixok ri': Numi'al, xac'achoj, ruma xacukuba' ac'u'x wuq'ui. Ma cabison ta chic, xuche'ex. Y ri ixok ri', can yac'ari' xc'achoj chare ri ruyabil.
23474	MAT 9:26	Ri xbanatej c'a chiri', xbe c'a rutzijol ri pa tak tinamit chupan ri ruwach'ulef ri'.
23475	MAT 9:27	Y tek ri Jesús elenak chic c'a pe ri chiri', yec'o c'a ca'i' moyi' xquitzekelbej el ri Jesús y niquirek quichi' chrij y niquibij c'a chare: ¡Riyit ri yit ralc'ual ca ri rey David, tajoyowaj kawech ruma re kabanon! yecha'.
23479	MAT 9:31	Yac'a riye' xa ma que ta ri' xquiben tek ye elenak chic pe chiri' riq'ui ri Jesús. Riye' xa xquichop c'a rutzijoxic pa ronojel ri ruwach'ulef ri', ri xuben ri Jesús.
23489	MAT 10:3	Ri Felipe, ri Bartolomé, ri Tomás, ri Mateo ri c'utuy alcawal, ri Jacobo ruc'ajol ri jun achi ri Alfeo rubi', ri Lebeo ri nibix chuka' Tadeo chare.
23497	MAT 10:11	Xabachique ta na tinamit o xabachique ta na aldea ri yixapon wi, nabey na tiwetamaj achique winek ri utz chi yixapon pa rachoch. Y can chiri' c'a quixc'oje' wi ka, y can c'a ya tek yixel pe chupan ri tinamit ri', c'ac'ari' utz chi niya' ca ri jay ri xixc'oje' wi.
23499	MAT 10:13	Tibij c'a chique: Ya ta c'a ri uxlanibel c'u'x riche (rixin) ri Dios xtic'oje' pan iwi'. Y wi can utz chi yixc'oje' ka chupan ri jay ri', ri uxlanibel c'u'x ri nuya' ri Dios ri niraybej pa quiwi', can xtika wi c'a pa quiwi'. Yac'a wi ma ruc'amon ta chi yixc'oje' ka chupan ri jay ri', ri uxlanibel c'u'x ri nuya' ri Dios ri niraybej pa quiwi', ma xtic'oje' ta ca quiq'ui, xa xtitzolin pe iwuq'ui riyix.
23500	MAT 10:14	Wi can ma nicajo' ta yixquic'ul, y ma nicajo' ta chuka' niquic'axaj ri ruch'abel ri Dios ri nitzijoj riyix chique, can quixel c'a pe chiri' quiq'ui pa cachoch o pa quitinamit. Y titotala' (tiquirala') ca ri pokolaj ri c'o chiwaken chiquiwech ri winek ri', riche (rixin) chi tiquetamaj chi ma utz ta ri xquiben.
23503	MAT 10:17	Can tichajij c'a iwi', riche (rixin) chi manxa choj tibejacha' iwi' pa quik'a' ri winek ri ye'etzelan iwuche (iwixin). Ruma riye' xquixquijech pa quik'a' ri achi'a' ri pa moc (comon) yek'ato tzij; y chuka' ri winek ri' xquixquich'ey ri chiri' pa tak jay ri kas nic'ut wi ri ruch'abel ri Dios.
23504	MAT 10:18	Chuka' ri winek can xquixquic'uaj c'a chiquiwech ri aj k'atbel tak tzij; chiquiwech reyes y nic'aj chic aj k'atbel tak tzij. Y xa wuma c'a riyin tek xtic'ulwachij queri', pero xa can xquixcowin c'a xquinik'alajsaj chiquiwech riye' y chiquiwech chuka' ri winek ri ma ye israelitas ta.
23505	MAT 10:19	Yac'a tek ri winek xquixquijech pa quik'a' ri aj k'atbel tak tzij, ma tich'ujirisaj ta iwi' chuch'obic achique chi ch'abel ri xtibij chique. Ruma chupan ri hora ri', ri Dios xtuya' c'a ch'abel chiwe ri nic'atzin chi nibij.
23507	MAT 10:21	Y xtibanatej c'a, chi yec'o achi'a' cach'alal qui', jun chique riye' xtiyacatej y xtujech ri rach'alal pa camic. Chuka' can yec'o wi tata'aj ri xqueyacatej chiquij ri calc'ual. Ri alc'ualaxela' xqueyacatej chuka' chiquij ri quite' quitata' y xquequiya' pa camic.
23509	MAT 10:23	Y tek ri winek ri yec'o chupan jun tinamit niquichop yixquiya' pa tijoj pokonal, utz niya' ca y yixanmej c'a el chuwech ronojel ri', y yixbe pa jun chic tinamit. Y nbij c'a chiwe chi ma jane quixk'ax ta pa ronojel tinamit ri yec'o wawe' pan Israel, tek riyin ri C'ajolaxel ri xinalex chicojol xapon yan ri k'ij chi yipe.
23514	MAT 10:28	Ma tixibij ta iwi' chiquiwech ri xaxu (xaxe wi) oc ri ch'aculaj ri yecowin niquicamisaj, yac'a ri iwánima ma yecowin ta niquicamisaj. Ri achoj chuwech ri ruc'amon chi nixibij wi iwi', can chuwech ri jun ri nicowin nuya' ri iwánima y ri ich'acul chupan ri k'ak' ri majun bey nichuptej ta.
23525	MAT 10:39	Rumari' wi xa ya ri c'aslen riche (rixin) re ruwach'ulef ri nrajo', ma xtril ta ruc'aslen riche (rixin) xtibe k'ij xtibe sek. Yac'a ri winek ri ma nupokonaj ta ri ruc'aslen re wawe' choch'ulef, astape' ta na can napon pa camic wuma riyin, can xtril wi ri ruc'aslen riche (rixin) xtibe k'ij xtibe sek.
23529	MAT 11:1	Y tek ri Jesús xuq'uis rubixic chique ri cablajuj rudiscípulos ri achique chi samaj ri nbequibana', Riya' can ma xc'oje' ta chic ca chiri', xa xbe c'a pa nic'aj chic tinamit ri yec'o chiri' pan Israel, chuc'utic y chutzijoxic ri ruch'abel ri Dios.
23535	MAT 11:7	Y tek ri ye ca'i' rudiscípulos ri Juan ri Bautista xebe el, ri Jesús xerubila' c'a utzilaj tak ch'abel chrij ri Juan chiquiwech ri winek ri yec'o chiri'. Y quec'are' ri nubij ri Jesús chique: ¿Achique ri xbe'itz'eta' riyix pa desierto? ¿La xitz'et cami riyix jun achi chiri', chi xa achi'el jun aj, ri xa nibe quela' y nibe chic quela' pa ruk'a' ri cak'ik'? Ma que ta ri'.
23540	MAT 11:12	Y ri winek chupan c'a ri k'ij tek can c'a nisamej na ri Juan ri Bautista, yac'ari' tek quichapon pe y c'a yetajin na chupan re k'ij re', chi can niquitij quik'ij chi ye'oc pa rajawaren ri caj. Can niquimajla' c'a qui' chrij y más niquiben ri can riq'ui c'a ronojel quic'u'x ye'apon.
23545	MAT 11:17	Y ri ac'ala' ri' niquibila' c'a: Xojk'ojoman riq'ui xul chiwech y ma xixxajo ta. Xkabixaj bix riche (rixin) bis chiwech y ma xixok' ta. Queri' niquibila' ri ac'ala' pa quetz'anen. Y ye queri' ri winek riche (rixin) re tiempo re', majun ri nika ta chiquiwech.
23547	MAT 11:19	Y tek xinoka riyin ri C'ajolaxel ri xinalex chicojol, riyin ntij caxlan wey y nkum chuka' ruya'al uva. Y ye q'uiy yebin chi xu (xe wi) wa'in nwajo', y niquibij chuka' chi yin jun k'abarel, chi yin cachibil ri c'utuy tak alcawal y yin cachibil chuka' ri aj maqui'. Yac'a ri runa'oj ri Dios can nik'alajin pa quic'aslen ri ye ralc'ual chic, chi can choj wi, xcha' ri Jesús.
23549	MAT 11:21	Riya' xubij c'a: Juyi' oc iwech riyix ri yixc'o pa tinamit Corazín, y juyi' oc chuka' iwech riyix ri yixc'o pa tinamit Betsaida, ruma sibilaj q'uiy milagros xeban chiwech y ma xinimaj ta ri ruch'abel ri Dios. Ruma xa ta ya ri pa tinamit Tiro y pa tinamit Sidón ri xeban ta wi ri milagros ri', ri winek aj chiri' xtzolin yan ta pe quic'u'x riq'ui ri Dios, y quicusalon ta chic quitziak riche (rixin) bis, y quiyalon ta chic chaj chiquij, riche (rixin) chi queri' nik'alajin chi yebison ruma sibilaj q'uiy quimac ri ye quibanalon.
23550	MAT 11:22	Yac'a tek xtapon ri k'ij tek xtik'at tzij pa ruwi' re ruwach'ulef, riyin nbij c'a chiwe chi riyix ri yixc'o pa Corazín y ri yixc'o pa Betsaida ri más xtik'ax ruwi' ri ruc'ayewal ri xtika pan iwi', que chiquiwech ri aj Tiro y ri aj Sidón.
23552	MAT 11:24	Yac'a tek xtapon ri k'ij tek xtik'at tzij pa ruwi' ri ruwach'ulef, riyin nbij c'a chiwe chi riyix ri yixc'o pa Capernaum ri más xtik'ax ruwi' ri ruc'ayewal xtika pan iwi', que chiquiwech ri aj Sodoma.
23555	MAT 11:27	Y c'ac'ari' Riya' xubij c'a: Ri Nata' Dios, can ronojel cosas rujachon pa nuk'a'. Y majun chic c'a etamayon ta yin achique riyin, xaxu (xaxe) wi ri Nata' ri etamayon. Y majun chuka' etamayon ta achique ri' ri Nata', xaxu (xaxe) wi riyin ri Ruc'ajol ri etamayon, y ri winek ri achoj chare xtinwajo' xtink'alajsaj wi riyin, xtretamaj achique c'a ri' ri Nata'.
23557	MAT 11:29	Riyix tic'uaj c'a ri nuyugo chrij tak iwi', y tiwetamaj c'a chuwij riyin, chi riyin nc'uan jun c'aslen ch'uch'uj y nch'utinirisan wi'. Can quec'ari' tibana' riyix riche (rixin) chi ri iwánima xtril uxlanen.
23559	MAT 12:1	Y ya tiempo chuka' ri', pa jun uxlanibel k'ij, ri Jesús y ri rudiscípulos ye benak c'a pa jun ulef ri ticon trigo chuwech. Y ri discípulos xpe quinumic y rumari' c'o c'a ruwi' trigo ri yequich'upla' c'a riche (rixin) chi niquitij.
23562	MAT 12:4	Ri David xbe c'a chucanoxic wey chiri' pa rachoch ri Dios, y can ya ri lok'olaj tak caxlan wey ri xbejach pe chare. Riya' xutij ri lok'olaj tak caxlan wey ri' y xuya' chuka' chique ri ye benak riq'ui. Pero ma riq'ui wi ri', ma mac ta ri xquiben, astape' ri caxlan wey ri' xaxu (xaxe wi) ri sacerdotes yetijo.
23567	MAT 12:9	Y tek ri Jesús y ri ye rudiscípulos ye k'axnek chic chupan ri tico'n ri', riye' xebe ri pa jay ri kas nic'ut wi ri ruch'abel ri Dios.
23568	MAT 12:10	Y chiri' chiquicojol ri winek ri quimolon qui', c'o c'a jun achi chaki'j jun ruk'a'. Xepe c'a ri winek ri' xquic'utuj chare ri Jesús: ¿La ruc'amon cami chi nic'achojsex jun yawa' pa jun uxlanibel k'ij? xecha' chare. Queri' c'a ri xquic'utuj chare ruma nicajo' yetzujun (yesujun) chrij.
23577	MAT 12:19	Ma xtuben ta oyowal, ma xturek ta ruchi', ni ma xtutzijoj ta ri' chiquiwech ri winek ri pa tak bey.
23587	MAT 12:29	Y ri nrajo' nelek' el pa rachoch jun achi ri c'o sibilaj ruchuk'a', nabey c'o chi nuxim ri achi ri', y c'ac'ari' nicowin nucanoj el ronojel ri nrajo' yeruc'uaj.
23591	MAT 12:33	O niben achi'el jun che' utz, ri utz ruwech ri nuya' o niben achi'el jun che' ri ma utz ta, ri xa ma utz ta ruwech ri nuya'. Ruma jun che' netamatej ruwech riq'ui ri ruwech ri nuya', wi utz ri che' ri' o xa ma utz ta.
23594	MAT 12:36	Y riyin nbij c'a chiwe chi chupan ri k'ij tek xtik'at tzij pa ruwi' re ruwach'ulef, ri winek ri xebin ch'abel ri xa majun rejkalen, can xtik'at c'a tzij pa quiwi', ruma ronojel ri ch'abel ri xequibila'.
23599	MAT 12:41	Y tek xtapon c'a ri k'ij riche (rixin) chi xtik'at tzij pa quiwi' ri winek ri yec'o re tiempo re', xquec'astej c'a pe ri winek aj Nínive y xtiquibij c'a chi ma utz ta xquiben ri winek ri yec'o re tiempo re'. Ruma ri winek ri xec'oje' pa tinamit Nínive ri ojer ca, can xu (xe) wi c'a xquic'axaj ri ruch'abel ri Dios ri xutzijoj ri Jonás chique, can yac'ari' tek xtzolin pe quic'u'x riq'ui ri Dios. Y wacami yinc'o riyin ri más nim nuk'ij que chuwech ri Jonás, y xa ma yinquinimaj ta ri winek, xcha' ri Jesús.
23600	MAT 12:42	Y tek xtapon c'a chuka' ri k'ij riche (rixin) chi xtik'at tzij pa quiwi' ri winek ri yec'o re tiempo re', xtic'astej c'a pe ri jun reina ri xc'oje' ojer ca, ri xk'ato tzij pa ruwi' ri ruwach'ulef ri c'o pa sur. Y xtubij c'a chi ma utz ta xquiben ri winek ri yec'o re tiempo re'. Ruma tek xc'ase' ri jun reina ri', sibilaj nej xbiyin wi riche (rixin) chi xorac'axaj ri runa'oj ri jun rey riche (rixin) re Israel, ri xubini'aj Salomón ri xc'oje' ojer ca, y wacami yinc'o riyin ri más nim nuk'ij que chuwech ri rey Salomón. Y xa ma yinquinimaj ta ri winek, xcha' ri Jesús.
23603	MAT 12:45	Y c'ac'ari' tek ri itzel espíritu ri' yeberuc'ama' pe ye wuku' chic itzel tak espíritu ri más chi na ye itzel, y quinojel c'a ri' ye'oc pa ránima ri winek. Y ri winek achoj riq'ui yec'oje' wi ri itzel tak espíritu ri', más lawalo' nuben ri ruc'aslen que chuwech ri rubanon pa nabey mul. Y can quec'ari' xtiquic'ulwachij ri winek ri itzel quic'aslen, ri yec'o re tiempo re'.