23214	MAT 1:1	Re wuj ri nuchop el wawe', jun wuj ri tz'ibatal wi ca ri quibi' ri ye ojer tak rati't rumama' ri Jesucristo. Can nik'alajin wi c'a chi Riya' can jun chique ri ye ralc'ual ca ri rey David, y can ralc'ual ca chuka' ri Abraham.
23216	MAT 1:3	Yac'a ri Judá y ri Tamar ri rixjayil xecalc'ualaj ri Fares y ri Zara; yac'a ri Fares ri xalc'ualan ri Esrom; y ri Esrom xralc'ualaj ri Aram.
23217	MAT 1:4	Y ri Aram xralc'ualaj ri Aminadab; ri Aminadab xralc'ualaj ri Naasón; y ri Naasón xralc'ualaj ri Salmón.
23218	MAT 1:5	Y ri Salmón y ri Rahab ri rixjayil xcalc'ualaj ri Booz; ri Booz y ri Rut ri rixjayil xcalc'ualaj ri Obed; y ri Obed xralc'ualaj ri Isaí.
23219	MAT 1:6	Y ri Isaí xralc'ualaj ri David ri xoc jun rey; y ri rey David xralc'ualaj ri Salomón. Y ri rute' ri Salomón, ya ri rixjayil ca ri Urías.
23220	MAT 1:7	Yac'a ri Salomón xralc'ualaj ri Roboam; ri Roboam xralc'ualaj ri Abías; y ri Abías xralc'ualaj ri Asa.
23221	MAT 1:8	Y ri Asa xralc'ualaj ri Josafat; ri Josafat xralc'ualaj ri Joram; y ri Joram xralc'ualaj ri Uzías.
23222	MAT 1:9	Y ri Uzías xralc'ualaj ri Jotam; ri Jotam xralc'ualaj ri Acaz; y ri Acaz xralc'ualaj ri Ezequías.
23223	MAT 1:10	Y ri Ezequías xralc'ualaj ri Manasés; ri Manasés xralc'ualaj ri Amón; y ri Amón xralc'ualaj ri Josías.
23224	MAT 1:11	Y ri Josías xralc'ualaj ri Jeconías y ri ye nic'aj chic rach'alal ri Jeconías. Y ya tiempo ri' tek ri kech aj Israel xechapatej el y xe'uc'uex c'a pa Babilonia.
23225	MAT 1:12	Y tek yec'o chic chiri' pa Babilonia, ri Jeconías xralc'ualaj ri Salatiel; y ri Salatiel xralc'ualaj ri Zorobabel.
23226	MAT 1:13	Y ri Zorobabel xralc'ualaj ri Abiud; ri Abiud xralc'ualaj ri Eliaquim; y ri Eliaquim xralc'ualaj ri Azor.
23227	MAT 1:14	Y ri Azor xralc'ualaj ri Sadoc; ri Sadoc xralc'ualaj ri Aquim; y ri Aquim xralc'ualaj ri Eliud.
23229	MAT 1:16	Y ri Jacob xralc'ualaj c'a ri José ri xoc rachijil ri María. Y ri María ri' yari' ri xalan ri Jesús ri Cristo.
23230	MAT 1:17	Cajlajuj c'a sol winek xec'ase' el, ri nitiquir pe riq'ui ri Abraham c'a riq'ui ri rey David. Cajlajuj chuka' sol winek xec'ase' el, ri nitiquir pe riq'ui ri rey David c'a chupan ri tiempo tek ri kech aj Israel xechapatej el y xe'uc'uex c'a pa Babilonia. Y cajlajuj chuka' sol winek xec'ase' el, ri nitiquir pe tek ri kech aj Israel xebec'oje' pa Babilonia, hasta riq'ui ri tiempo tek xalex ri Cristo.
23231	MAT 1:18	Y ri ralaxbel ri Jesucristo quec'are' ri rubanic: Ri María rute' ri Jesucristo, jun c'a k'opoj ri c'utun chic ruma ri José. Y xc'ulwachitej c'a chi tek c'a ma jane quic'uan ta qui', xnabetej chi ri María yawa' chic riche (rixin) chi nic'oje' ral. Yac'a ri María queri' xril ruma ruchuk'a' ri Lok'olaj Espíritu.
23232	MAT 1:19	Yac'a ri José ri nbe'oc rachijil ri María, can jun chojmilaj winek wi; y man c'a xrajo' ta xuya' (xutzek) ruq'uix ri María chiquiwech ri winek, rumari' xrajo' chi man ta ninabex chi nuya' ca.
23233	MAT 1:20	Y ri José ya c'a ri' ri nuch'ob pa ránima. Y pa rachic' xuc'ut c'a ri' jun ángel riche (rixin) ri Ajaf chuwech, y xbix chare ruma ri ángel ri': Riyit José, ri yit jun chique ri ye ralc'ual ca ri rey David, man c'a taxibij ta awi' chi yac'ule' riq'ui ri María ri ac'utun chic riche (rixin) chi ntoc awixjayil. Wacami petenak chic alanic chrij ruma ya ri Lok'olaj Espíritu xka pa ruwi'.
23234	MAT 1:21	Ri ac'al c'a ri xtralaj ri María, ti c'ajol (ala'), y JESÚS c'a rubi' xtaya', ruma ya Riya' ri xquecolo ri winek chupan ri quimac.
23236	MAT 1:23	Tiwetamaj c'a chi xtic'oje' jun ri c'a k'opoj na y xtic'oje' jun ral, astape' man c'o ta riq'ui achi. Y can xtralaj na wi jun ac'al, ti c'ajol (ala'), ri xtubini'aj Emanuel. Re bi'aj re' can ntel c'a chi tzij chi ri Dios c'o kiq'ui.
23237	MAT 1:24	Tek xc'astej c'a ri José, can xuben wi achi'el ri xbix chare ruma ri ángel riche (rixin) ri Ajaf. Riya' can xuc'om na wi ri María riche (rixin) chi xoc rixjayil.
23238	MAT 1:25	Pero ri José majun xunek ta ri María c'a ya tek alaxnek chic na ri nabey ral. Y tek xalex ri ac'al, JESÚS ri rubi' xuya'.
23239	MAT 2:1	Ri Jesús xalex c'a pa tinamit Belén, ri tinamit ri c'o pa rucuenta ri Judea. Tek xalex ri Jesús, ya c'a ri Herodes ri rey, y yac'ari' tek jun ca'i' achi'a' ri c'o quetamabel chiquij ri ch'umila', xe'apon pa Jerusalem. Ri achi'a' ri', pa relebel k'ij ye petenak wi,
23241	MAT 2:3	Tek ri rey Herodes xrac'axaj ri xquibij ri achi'a' ri c'o quetamabel chiquij ri ch'umila', xsach ruc'u'x. Y can queri' c'a chuka' xquic'ulwachij ri winek ri aj pa tinamit Jerusalem.
23242	MAT 2:4	Y ri rey Herodes xerumol c'a quinojel ri principali' tak sacerdotes y ri aj tz'iba' chiquicojol ri israelitas, y c'ac'ari' xuc'utuj chique chi acuchi (achique) c'a nalex wi ri Cristo.
23243	MAT 2:5	Xepe ri principali' tak sacerdotes y ri aj tz'iba' xquibij c'a chare ri rey: Ri Cristo nalex pa tinamit Belén wawe' pa rucuenta re Judea. Ruma jun chique ri profetas ri xek'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca, quec'are' ri rutz'iban ca:
23244	MAT 2:6	Y riyit tinamit Belén ri yitc'o pa Judá, riyit ma can ta yit co'ol chiquicojol ri nima'k tak tinamit chiri' pa Judá, ruma ya ri chiri' awuq'ui riyit xtipe wi ri uc'uey bey, y can xqueruchajij ri nutinamit Israel achi'el nuben jun utzilaj aj yuk', nicha' ri Dios, xecha' apo chare ri rey Herodes.
23245	MAT 2:7	Yac'ari' tek ri rey Herodes pan ewel xerusiq'uij (xeroyoj) ri achi'a' ri c'o quetamabel chiquij ri ch'umila', y xuc'utuj ca jabel chique janipe' chic k'ij tiquitz'et wi ri ruch'umil ri Cristo.
23247	MAT 2:9	Y tek ri achi'a' ri c'o quetamabel chiquij ri ch'umila' quic'axan chic c'a ri ch'abel ri xbix el chique ruma ri rey Herodes, xebe. Y ri ch'umil ri quitz'eton pe riye' ri c'a acuchi (achique) quepe wi, pa relebel k'ij, can ruc'uan c'a el quibey. Y tek xe'apon, ri ch'umil ri' xpa'e' pa ruwi' ri acuchi (achique) c'o wi ri ac'al.
23248	MAT 2:10	Y tek xquitz'et c'a ri ch'umil chi xpa'e', sibilaj xquicot ri cánima.
23249	MAT 2:11	Yac'a tek ri achi'a' ri' xe'oc apo pa jay, can xquitz'et wi c'a ri ac'al y ri María ri rute' ri ac'al, y can yac'ari' xexuque' xemaje' ka riche (rixin) chi xquiya' ruk'ij ri ac'al. Y chuka' can xequijakala' c'a ri quiyaconobal y xquisipaj c'a ca k'anapuek, pon y mirra chare.
23250	MAT 2:12	Y ri achi'a' ri c'o quetamabel chiquij ri ch'umila', can xk'alajsex c'a chiquiwech ri pa cachic', chi man chic quetzolin ta pa quibey riche (rixin) chi nbequiya' ca rubixic chare ri rey Herodes. Y can queri' wi xquiben ri achi'a' ri', ruma tek xetzolin chic el pa quiruwach'ulef, xa jun wi chic chi bey ri xquic'uaj el.
23251	MAT 2:13	Y tek ri achi'a' ri c'o quetamabel chiquij ri ch'umila' ye elenak chic el, can yac'ari' tek jun ángel riche (rixin) ri Ajaf Dios xuc'ut ri' chuwech ri José pa rachic'. Y ri ángel ri' xubij chare: Cayacatej c'a el. Tac'uaj el ri ac'al rachibilan ri rute' y quixanmej el wawe'. Quixbiyin c'a pan Egipto y quixc'oje' chila', y riyin xtinya' rubixic chawe tek utz chic yixtzolin pe. Ruma chi re wacami, ri rey Herodes can xtorucanoj wi re ac'al riche (rixin) chi nucamisaj, xcha' chare.
23253	MAT 2:15	Can chila' wi c'a pan Egipto xebec'oje' wi y xetzolin pan Israel c'a ya tek caminek chic ri rey Herodes. Riche (rixin) chi queri' can nibanatej na c'a ri ruk'alajsan ri Ajaf Dios chuwech ri jun profeta ri xk'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca. Ri tz'ibatal c'a ca nubij: Pan Egipto c'a c'o wi ri nuc'ajol tek xinsiq'uij (xinwoyoj). Quec'ari' ri rubin ri Dios.
23254	MAT 2:16	Y can yac'ari' tek ri rey Herodes xunabej chi ri achi'a' ri c'o quetamabel chiquij ri ch'umila' xa ma xquiben ta ri achi'el ri rubin el riya' chique, rumari' xyacatej c'a sibilaj royowal y xutek c'a quicamisaxic quinojel ri tak c'ajola' (alaboni') ri xa c'a ma jane nik'ax ta caca' quijuna' ri yec'o chiri' pa tinamit Belén, y ri yec'o pa tak lugar ri yec'o pe chunakajal ri tinamit. Queri' xuben ruma riya' can retaman ca chi c'o chic ca'i' juna' titz'etetej wi ri ch'umil cuma ri achi'a' ri c'o quetamabel chiquij ri ch'umila'.
23256	MAT 2:18	Chiri' c'a pa tinamit Ramá xac'axatej ok'ej. Can c'o wi nimalaj bis. C'o c'a jun ri nujik' ok'ej. Ri' ya ri Raquel yerok'ej ri ral, y astape' nibochi'ix, xa can ma nik'ax ta c'a ri bis chare ruma ri ral xecom. Queri' ri tz'ibatal ca ruma ri Jeremías.
23257	MAT 2:19	Y tek caminek chic el ri rey Herodes, can yac'ari' tek ri ángel riche (rixin) ri Ajaf Dios xuc'ut chic ri' chuwech ri José pa rachic', ri chila' pan Egipto.
23258	MAT 2:20	Y ri ángel riche (rixin) ri Ajaf xubij c'a chare: Cayacatej c'a el. Tac'uaj el ri ac'al rachibilan ri rute' y quixtzolin c'a pan Israel. Ruma ri xe'ajowan chi xquicamisaj ta ri ac'al, xecom yan.
23259	MAT 2:21	Y ri José can xuben wi c'a ri xbix chare pa rachic' ruma ri ángel. Xuc'uaj el ri ac'al, y ri te'ej. Y xetzolin c'a pan Israel.
23260	MAT 2:22	Xa yac'a riya' tek xrac'axaj chi ya ri Arquelao ri ruc'ajol ca ri rey Herodes ri oconek aj k'atbel tzij pa Judea, xuxibij ri' chi yec'oje' ka ri chiri' pa Judea. Y xk'alajsex c'a chuwech ri José pa jun achic' chi tuc'uaj el ri ac'al y ri te'ej c'a pa Galilea.
23261	MAT 2:23	Y xe'apon c'a pa tinamit Nazaret y chiri' xec'oje' wi ka, riche (rixin) chi queri' can nibanatej na c'a achi'el ri tz'ibatal ca cuma ri profetas ri xek'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca. Riye' can quitz'iban ca chi ri Jesús can c'o na chi nibix nazareno chare.
23262	MAT 3:1	Chupan c'a ri k'ij ri', ri Juan ri Bautista xuchop ruk'alajsaxic ri ruch'abel ri Dios chiquiwech ri winek ri ye'apon riq'ui, ri chiri' pa jun desierto ri c'o chiri' pa rucuenta ri Judea.
23263	MAT 3:2	Riya' xubij c'a chique ri winek: Can titzolin c'a pe ic'u'x riq'ui ri Dios, ruma xa nakaj chic c'o wi pe ri rajawaren ri Dios, nicha' chique.
23264	MAT 3:3	Can chrij c'a ri Juan ri' ch'onak wi ca ri profeta Isaías, jun achi ri xk'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca. Riya' quec'are' ri rutz'iban ca: C'o c'a jun achi ri xtic'oje' pa jun desierto. Y riya' xturek c'a ruchi' riche (rixin) chi xtubij chique ri winek ri xque'apon riq'ui: Tichojmirisaj apo rubey ri Ajaf. Y can choj c'a tibana' chare. Quec'ari' ri tz'ibatal ca.
23265	MAT 3:4	Ri rutziak c'a ri Juan ri Bautista banon riq'ui rusmal camello, y rucusan jun tz'um ri oconek ximibel xerupan. Y ri ruway ye c'a ri sac' y ri cab ri niquiya' ri tak chicop pa tak juyu'.
23266	MAT 3:5	Y ri winek ri ye'apon c'a riq'ui ri Juan ri Bautista, sibilaj c'a ye q'uiy. Yec'o c'a ri ye aj pa tinamit Jerusalem, ri tinamit ri c'o pa rucuenta ri Judea. Y yec'o chuka' ri aj pa nic'aj chic tinamit riche (rixin) ri Judea. Y chuka' can yec'o c'a ri yepe c'a quela' chunakajal ri raken ya' Jordán. Can quinojel c'a ri winek ri' ri ye'apon riq'ui.
23267	MAT 3:6	Ri winek c'a ri' yeban c'a el bautizar ruma riya' ri chiri' pa raken ya' Jordán. Y can yequik'alajsaj wi c'a ri quimac.
23269	MAT 3:8	Riyix rajawaxic c'a chi nik'alajin chupan ri ic'aslen chi can kitzij xtzolin pe ic'u'x riq'ui ri Dios.
23271	MAT 3:10	Ri ruc'ayewal ri nuya' ri Dios xa nipe yan. Riya' can xtuben achi'el nuben jun achi ri c'o chic ri iquej pa ruk'a' riche (rixin) chi xqueruchoy ri che' ri xa ma yewachin ta jabel. Y ronojel c'a ri xqueruchoy el, xqueruq'uek pa k'ak'.
23272	MAT 3:11	Riyin, pa ya' yixinben wi bautizar tek nitzolin pe ic'u'x riq'ui ri Dios. Pero c'o c'a jun achi ri xtipe re chkawech apo, ri man achi'el ta oc riyin. Riyin can ma yin ruc'amon ta (takal ta chuwij) riche (rixin) chi nc'uaj ri ruxajab, ruma ri jun achi ri' can más wi nim ruk'ij y can más wi nim ruchuk'a' que chinuwech riyin. Tek Riya' xtipe, can xquixruben wi bautizar riq'ui ri Lok'olaj Espíritu y riq'ui k'ak'.
23273	MAT 3:12	Y can ruchojmirisan chic ri' riche (rixin) chi nuben achi'el nuben jun achi tek nujosk'ij ri rutrigo pan era, ri can c'o chic jun horqueta pa ruk'a' riche (rixin) chi nuq'uek chuwacak'ik' ri trigo ri ch'ayon chic. Ri trigo ri nuchayuj ca ri', yari' ri numol y nuyec. Yac'a ri raken ri trigo ri nuc'uaj el cak'ik', xa nuporoj pa k'ak' ri majun bey nichuptej ta.
23274	MAT 3:13	Y yac'ari' tek ri Jesús petenak c'a pa Galilea y xapon riq'ui ri Juan chiri' chuchi' ri raken ya' Jordán. Riya' can petenak c'a riche (rixin) chi niban el bautizar ruma ri Juan ri Bautista.
23275	MAT 3:14	Yac'a ri Juan ma nrajo' ta nuben bautizar ri Jesús, y nubij c'a chare: Xa yin ta riyin ri' ri utz chi yiban bautizar awuma riyit y mani chi can yit c'a riyit ri xatoka wuq'ui riyin, riche (rixin) chi yatinben el bautizar, xcha' ri Juan.
23276	MAT 3:15	Yac'a ri Jesús xubij chare ri Juan ri Bautista: Riyoj rajawaxic c'a chi nikaben ronojel ri nubij ri Dios chake. Rumari' re wacami rajawaxic c'a chi riyit yinaben bautizar riyin. Y c'ac'ari' tek ri Juan ri Bautista xuben bautizar ri Jesús.
23277	MAT 3:16	Y tek ri Jesús banon chic c'a bautizar, xbe'el pe pa ya'. Y Riya' xutz'et c'a chi ri caj xjakatej y xutz'et chuka' chi ri Lok'olaj Espíritu riche (rixin) ri Dios nika c'a pe pa ruwi' achi'el jun palomax. Can choj wi c'a petenak pa ruwi' Riya'.
23279	MAT 4:1	Y yac'ari' tek ri Jesús xuc'uex ruma ri Lok'olaj Espíritu riche (rixin) chi xbe c'a pa jun desierto, riche (rixin) chi nitojtobex c'a ruma ri itzel winek.
23280	MAT 4:2	Tek ri Jesús can cawinek k'ij y cawinek ak'a' chic ri ma waynek ta, yac'ari' tek xpe runumic.
23282	MAT 4:4	Yac'a ri Jesús xubij c'a chare ri itzel winek: Tz'ibatal ca chupan ri ruch'abel ri Dios, chi ma xu (xe) ta wi riq'ui caxlan wey nic'ase' wi ri winek, xa can nic'ase' chuka' riq'ui ronojel ri ruch'abel ri Dios.
23283	MAT 4:5	Y yac'ari' tek ri itzel winek xuc'uaj ri Jesús c'a chupan ri lok'olaj tinamit Jerusalem, y c'a pa ruwi' ri rachoch ri Dios xberuya' wi.
23284	MAT 4:6	C'ac'ari' tek ri itzel winek xubij chare ri Jesús: Wi kas kitzij chi yit Ruc'ajol ri Dios, tac'aka' ka awi' pa xulan. Ruma chupan ri ruch'abel ri Dios tz'ibatal ca, nubij: Ri Dios can xquerutek pe ri ru'ángeles awuq'ui riche (rixin) chi yatquichajij. Xcatquili'ej pa quik'a', riche (rixin) chi queri' ma xtachak'ij (xtatoch') ta awaken chuwech abej, xcha' chare.
23285	MAT 4:7	Yac'a ri Jesús xubij chare ri itzel winek: Riyin ma nben ta ri narayij riyit. Ruma tz'ibatal ca chuka' chupan ri ruch'abel ri Dios chi ma tatojtobej ta ri Awajaf Dios, xcha' ri Jesús.
23287	MAT 4:9	Y yac'ari' tek ri itzel winek xubij c'a chare ri Jesús: Can ronojel c'a re xinc'ut chawech xtinya' chawe, wi yaxuque' yamaje' chinuwech riche (rixin) chi naya' nuk'ij, xcha' chare ri Jesús.
23288	MAT 4:10	Yac'ari' tek ri Jesús xubij chare: Cabiyin quela' riyit Satanás. Ruma chupan ri ruch'abel ri Dios ri tz'ibatal ca, nubij: Xaxu (xaxe wi) c'a ri Ajaf Dios taya' ruk'ij, y xaxu (xaxe wi) chuka' Riya' ri ruc'amon chi nanimaj ri nubij, xcha' ri Jesús chare.
23289	MAT 4:11	Y yac'ari' tek ri itzel winek xuya' ca ri Jesús. Y xe'oka ri ángeles riq'ui ri Jesús, y xquichop niquinimaj niquilij.
23290	MAT 4:12	Y tek ri Jesús xrac'axaj chi ri Juan ri Bautista xchapatej y xya'ox (xya') pa cárcel, yac'ari' tek ri Jesús xtzolin chic pa ruwach'ulef Galilea.
23291	MAT 4:13	Pero xa ma xc'oje' ta ka pa tinamit Nazaret, xa xuya' ca ri tinamit ri', riche (rixin) chi xbec'oje' pa jun tinamit ri Capernaum rubi'; jun tinamit ri c'o chuchi' jun choy. Ri Capernaum ri' pa culef ri ye quiy quimam ca ri Zabulón y ri Neftalí c'o wi.
23292	MAT 4:14	Ri Jesús xapon c'a chupan ri jun tinamit ri', riche (rixin) chi queri' nibanatej ri tz'ibatal ca ruma ri profeta Isaías, ri achi ri xk'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca. Y riya' rubin c'a ca:
23293	MAT 4:15	Ri winek ri yec'o pa culef ca ri ye riy rumam ri Zabulón y ri yec'o ri pa culef ca ri ye riy rumam ri Neftalí; ri acuchi (achique) nik'ax wi ri bey ri nibe chuchi' mar, ri juc'an chic ruchi' ri raken ya' Jordán. Ri chila' pa Galilea, acuchi (achique) xa juba' ma quiyon chic winek ri ma ye israelitas ta yec'o.
23294	MAT 4:16	Can ye tinamit c'a ri achi'el pa k'eku'm yec'o wi, y xapon c'a ri Nimalaj Sakil quiq'ui. Y chuka' can ye tinamit c'a ri pa rumujal ri camic yec'o wi, y xapon c'a quiq'ui ri nisakirisan quiche (quixin). Queri' ri tz'ibatal ca.
23295	MAT 4:17	Y tek ri Jesús xapon ri pa tinamit Capernaum, can yac'ari' tek xuchop rutzijoxic ri ruch'abel ri Dios y nubij c'a chique ri winek: Can titzolin c'a pe ic'u'x riq'ui ri Dios, ruma xa can nakaj chic c'o wi pe ri rajawaren ri caj, xcha' ri Jesús chique.
23296	MAT 4:18	Y tek ri Jesús benak c'a chuchi' ri choy Galilea, xerutz'et c'a ye ca'i' achi'a' cach'alal qui'. Ri ca'i' achi'a' ri', ya ri Simón ri nibix chuka' Pedro chare, rachibilan ri Andrés ri rach'alal. Riye' can ye aj chapoy car wi, rumari' tek yetajin niquiq'uek ka ri quiya'l chapabel car chupan ri choy.
23297	MAT 4:19	Y tek ri Jesús xch'o quiq'ui ri ca'i' aj chapoy tak car ri', xubij chique: Quinitzekelbej y xtinc'ut chiwech achique rubanic ye'ich'ec pe winek riche (rixin) chi yinquitzekelbej.
23298	MAT 4:20	Ri ca'i' achi'a' ri', can yac'ari' xquiya' ca ri chapoj car y xquitzekelbej el.
23299	MAT 4:21	C'a juba' c'a quebiyin apo, tek ri Jesús xerutz'et c'a ye ca'i' chic achi'a' ri cach'alal qui'. Y ri ca'i' achi'a' ri', ya ri Jacobo y ri Juan ri ye ruc'ajol ri jun achi Zebedeo rubi'. Riye' can ya c'a ri pa jucu' yesamej wi riq'ui ri Zebedeo ri quitata', yequic'ojoj c'a ri quiya'l chapabel car. Y xpe c'a ri Jesús xerusiq'uij (xeroyoj) riche (rixin) chi niquitzekelbej.
23300	MAT 4:22	Y ri Jacobo y ri Juan, ri ye ca'i' achi'a' ri', can yac'ari' tek xquiya' ca ri quijucu' y ri quitata' y xquitzekelbej el ri Jesús.
23301	MAT 4:23	Ri Jesús can ronojel tinamit ri yec'o pa rucuenta ri Galilea xapon wi, nuc'ut c'a ri ruch'abel ri Dios chiquiwech ri winek pa tak jay ri kas nic'ut wi ri ruch'abel ri Dios, nutzijoj c'a ri lok'olaj ch'abel ri nich'o chrij ri rajawaren ri Dios. Yeruc'achojsaj c'a winek ri jalajoj chi yabilal y k'axon ntoc chique.
23302	MAT 4:24	Ri rutzijol ri Jesús xapon c'a pa ronojel tinamit ri yec'o pa rucuenta ri Siria. Y ri ye yawa'i' xec'amer c'a pe chuwech ri Jesús riche (rixin) chi yeruc'achojsaj el, yawa'i' ri ma junan ta ruwech yabil ntoc chique. Yec'o ri can k'axon c'a riche (rixin) ri ch'aculaj ri ntoc chique. Yec'o ri xa itzel tak espíritu ri ye oconek quiq'ui. Yec'o c'a ri ye ch'u'j y yec'o c'a chuka' ri ye siquirnek. Y can quinojel c'a ri yawa'i' ri' xeruc'achojsaj el.
23303	MAT 4:25	Y ri Jesús can xtzekelbex c'a cuma sibilaj ye q'uiy winek ri ye petenak pa tak tinamit ri yec'o pa rucuenta ri Galilea, cuma chuka' ri ye petenak pa tak tinamit ri yec'o pa rucuenta ri Decápolis, ri yepe pa Jerusalem y ri ye petenak pa nic'aj chic tinamit ri yec'o pa rucuenta ri Judea. Y can queri' chuka', xtzekelbex cuma sibilaj ye q'uiy winek ri ye petenak c'a juc'an chic ruchi' ri raken ya' Jordán.
23304	MAT 5:1	Y tek ri Jesús xerutz'et chi ye sibilaj ye q'uiy winek ri quimolon qui', Riya' xjote' c'a pa ruwi' jun juyu', y xtz'uye' c'a ka. Y c'ac'ari' xquimol apo qui' ri ye rudiscípulos riq'ui.
23306	MAT 5:3	Jabel ruwaquik'ij ri winek ri can niquina' pa cánima chi nic'atzin ri Dios chique, ruma quiche (quixin) riye' ri rajawaren ri caj.
23307	MAT 5:4	Jabel ruwaquik'ij ri ye'ok' chuwech ri Dios, ruma riye' xquebochi'ix ruma ri Dios. Y xquequicot.
23308	MAT 5:5	Jabel ruwaquik'ij ri ch'uch'uj cánima, ruma riye' xtoc quiche (quixin) ri ruwach'ulef ri rutzujun (rusujun) ca ri Dios chique.
23309	MAT 5:6	Jabel ruwaquik'ij ri can ninum y nic'at cánima chrij ri chojmilaj c'aslen riq'ui ri Dios, ruma ri Dios xtuben c'a chique chi xtich'uch'u' ka ri cánima.
23310	MAT 5:7	Jabel ruwaquik'ij ri can niquijoyowaj quiwech ri winek, ruma riye' can xtijoyowex chuka' quiwech.
23311	MAT 5:8	Jabel ruwaquik'ij ri ch'ajch'oj cánima, ruma riye' can xtiquitz'et c'a ruwech ri Dios.
23312	MAT 5:9	Jabel ruwaquik'ij ri c'o cánima riche (rixin) chi yequibochi'ij ri yebano oyowal, ruma riye' xtibix chique chi ye ralc'ual ri Dios.
23313	MAT 5:10	Jabel ruwaquik'ij ri niquik'axaj tijoj pokonal pa quik'a' nic'aj chic, ruma can choj wi ri quic'aslen chuwech ri Dios. Can jabel wi ruwaquik'ij, ruma chi quiche (quixin) riye' ri rajawaren ri caj.
23314	MAT 5:11	Jabel ruwa'ik'ij tek wuma riyin yixyok' y tek ri winek itzel niquina' chiwe, y niquibij ronojel itzel chiwij, y tek wuma riyin nitz'uculux tzij chiwij.
23315	MAT 5:12	Rumari' riyix quixtze'en y quixquicot c'a, ruma nim rajel ruq'uexel ri xtic'ul chila' chicaj. Ruma ri tijoj pokonal ri nik'axaj riyix wacami, can queri' chuka' xquik'axaj ri profetas ri xek'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca, achi'a' ri xec'oje' el nabey que chiwech riyix.
23316	MAT 5:13	Yix c'a riyix ri ratz'amil ri quic'aslen ri winek ri yec'o chuwech re ruwach'ulef. Y wi ta re achi'el atz'an re' niq'uis ta el ri ratz'amil, ¿achique ta c'a rubanic niban chare riche (rixin) chi queri' nitzolin ta chic pe ri ratz'amil? Xa majun chic c'a nic'atzin wi; xa can nirokix el, y nipalbex cuma ri winek.
23318	MAT 5:15	Riyix tek nitzij jun k'ak', majun bey niya' ta oc chuxe' jun almul, ma que ta ri'. Riyix xa nicanoj jun ruc'ojlibel ri nitz'uyuba' wi, riche (rixin) chi queri' can yerusakirisaj c'a quinojel ri yec'o pa jay.
23319	MAT 5:16	Can queri' ta c'a nuben ri ic'aslen riyix chiquiwech ri winek; can jun ta c'a sakil. Riche (rixin) chi queri' niquitz'et ta c'a ri utz ri ye'ibanala', y ri winek can xtiquiya' c'a ruk'ij ruc'ojlen ri Itata' ri c'o chila' chicaj.
23320	MAT 5:17	Man c'a tich'ob ta chi riyin xipe riche (rixin) chi majun ruk'ij nben chare ri ley riche (rixin) ri Moisés, y chuka' ma tich'ob ta chi riyin xipe riche (rixin) chi queri' chuka' nben chique ri ye tz'ibatal ca cuma ri profetas ri xek'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca. Ma que ta ri'. Riyin xipe riche (rixin) chi nbek'alajin pe jabel ri kas nubij ri ley y ri quitz'iban ca ri profetas.
23321	MAT 5:18	Ruma kas kitzij nbij chiwe chi ronojel ri tz'ibatal ca chupan ri ley riche (rixin) ri Moisés, can xquebanatej wi. Re ruwach'ulef y ri caj xa xquek'ax. Pero ri ye tz'ibatal chupan ri ley can xquebanatej wi ronojel, y can majun ri man ta xtibanatej.
23322	MAT 5:19	Xabachique winek ri ma nrajo' ta nuben jun chique ri pixa' ri nubij chupan ri ley, astape' jun pixa' ri achi'el xa ma nim ta rejkalen y can queri' chuka' nuc'ut chiquiwech ri winek, ri nibano c'a queri', ma nim ta oc ruk'ij ri xtic'oje' pa rajawaren ri caj. Yac'a ri winek ri can nuben wi ronojel ri pixa' ri nubij chupan ri ley y can queri' chuka' nuc'ut chiquiwech ri winek, riya' can nim c'a ruk'ij xtic'oje' pa rajawaren ri caj.
23323	MAT 5:20	Nbij c'a chiwe, riyix can rajawaxic chi nic'uaj jun ic'aslen ri más choj que chuwech ri quic'aslen ri ye aj tz'iba' y chuwech ri quic'aslen ri fariseos. Ruma wi ma que ta ri' xtiben, ma xquixoc ta pa rajawaren ri caj.
23324	MAT 5:21	Y riyix can jabel iwetaman, ruma iwac'axan ri xbix chique ri xec'oje' ojer ca, chi ma quecamisan ta. Y xabachique c'a winek ri nicamisan, can aj mac wi y c'o chi nik'at tzij pa ruwi'.
23327	MAT 5:24	taya' c'a ca ri ofrenda chiri' chuwech ri altar y cabiyin riq'ui ri jun awach'alal ri', jac'utuj acuybel mac chuwech. Y tek achojmirisan chic ca y junan chic iwech, c'ac'ari' catzolin y taya' ri ofrenda chare ri Dios.
23328	MAT 5:25	Can tachojmirisaj c'a awi' chanin riq'ui ri ac'ulel ri yatuc'uan chuwech ri aj k'atbel tzij, tek xa c'ac'ari' ichapon el bey pa k'atbel tzij. Ruma wi xa ma que ta ri' xtaben, ri nitzujun (nisujun) chawij xcarujech pa ruk'a' ri aj k'atbel tzij, y ri aj k'atbel tzij ri' xcarujech el pa ruk'a' ri aj ch'ame'y y ri aj ch'ame'y xcaberutz'apij ca pa cárcel.
23329	MAT 5:26	Y can kitzij wi nbij chawe, chi can ma xcatel ta pe chiri' pa cárcel, c'a ya tek atojon chic na ca ri ruq'uisbel centavo ri nibix chawe chi natoj.