23214	MAT 1:1	Jabi chama David yamabo, Abraham yamabo, tihi caba chahitaxocobo Jesucristo iniquë. Jabi Jesucristo naborëquëbo janë bo tëquë tsi xo naa.
23215	MAT 1:2	Abraham baquë Isaac iniquë. Isaac baquë Jacob iniquë. Jatsi doce ca baquë bo Jacob yamabá jayaniquë. Jacob jariapari baquë Judá iniquë.
23216	MAT 1:3	Jatsi dos ca baquë bo, naa Fares, Zara, tihi cabo Judá jayaniquë. Jato jahëhua, Tamar ini quiha. Jatsi Fares baquë Esrom iniquë. Esrom baquë Aram iniquë.
23217	MAT 1:4	Aram baquë Aminadab iniquë. Aminadab baquë Naasón iniquë. Naasón baquë Salmón iniquë.
23218	MAT 1:5	Salmón baquë Booz iniquë. Jasca, jahuë jahëhua Rahab ini quiha. Jatsi Booz baquë Obed iniquë. Jasca, jahuë jahëhua Rut ini quiha. Jatsi Obed baquë Isaí iniquë.
23219	MAT 1:6	Isaí baquë David iniquë, naa chama-chamaria inish cato. David baquë Salomón iniquë. Urías i-ipaonish ca ahui jahuë jahëhua ini quiha.
23220	MAT 1:7	Salomón baquë Roboam iniquë. Roboam baquë Abías iniquë. Abías baquë Asa iniquë.
23221	MAT 1:8	Asa baquë Josafat iniquë. Josafat baquë Joram iniquë. Joram baquë Uzías iniquë.
23222	MAT 1:9	Uzías baquë Jotam iniquë. Jotam baquë Acaz iniquë. Acaz baquë Ezequías iniquë.
23223	MAT 1:10	Ezequías baquë Manasés iniquë. Manasés baquë Amón iniquë. Amón baquë Josías iniquë.
23224	MAT 1:11	Jeconías, jahuë noma bo, tihi cabo Josías saihuaniquë. Naatiyá tsi Babilonia mai qui Israél ca nohiria bohacaniquë.
23225	MAT 1:12	Jaquirëquë Salatiel Jeconías saihuaniquë. Jatsi Salatiel baquë Zorobabel iniquë.
23226	MAT 1:13	Zorobabel baquë Abiud iniquë. Abiud baquë Eliaquim iniquë. Eliaquim baquë Azor iniquë.
23227	MAT 1:14	Azor baquë Sadoc iniquë. Sadoc baquë Aquim iniquë. Aquim baquë Eliud iniquë.
23228	MAT 1:15	Eliud baquë Eleazar iniquë. Eleazar baquë Matán iniquë. Matán baquë Jacob iniquë.
23229	MAT 1:16	Jacob baquë José iniquë, naa María bënë. Jabi Jesu, naa Cristo icanai ca María comaniquë.
23230	MAT 1:17	Jabi Abraham bësotiyá quirëquë catorce ca naborëquëbo iniquë. Jatsi chama David yamabo bësoniquë. Jaquirëquë catorce ca naborëquëbo huëtsa bo iniquë. Jatsi Babilonia mai qui Israél cabo bohacaniquë. Jaquirëquë catorce ca naborëquëbo huëtsa bo iniquë. Jatsi Jesu coniquë.
23231	MAT 1:18	Nëca tsi quiha Jesucristo conina ra. Jabi bënë bipaima jahuë jahëhua María iniquë. Jahuë bënë ti ca José ini quiha. Jama, bënë binox pari tsi quiha María tohoyaniquë Espíritu Santó no.
23232	MAT 1:19	Jatsi quiha José, naa jahuë bënë ti cató María bicasyamaniquë, joni shinajiaxëni ca ja ini quëshpi na. Jasca, nohiria bësojo xo tsi bëro tsi María ja niacasyamani quiha, bërabihuacasyamaquí na.
23233	MAT 1:20	Jaha tsi jahuë ahui ti ca niahai ca ja shina-shinaniquë. Shinajano tsi quiha ja qui jisiquiniquë Iboba ángel, ja namahai cató no. Jisiquihax José qui ja chaniniquë: —Jisa José, David yamaba chahitaxocobá. Mi ahui ti ca María biti raquëyamahuë. Espíritu Santó tsi ja tohoyayamëquë.
23234	MAT 1:21	Baquë comaxëhi quiha. Ja coquë tsi Jesu ja janëhacaxëti xo, jato jocha quima nohiria bo ja xabahamaxëhai quëshpi na.
23235	MAT 1:22	Nëcapi-jayamëquë Iboba Chani jatihuahacano iquish na, naa jahuë Chani yoanish cató quënënina.
23236	MAT 1:23	Jabi ja quënëni ca tsi xo naa: “Tohoyaxëhi quiha yoxajahini. Tohoyaxo tsi baquë comaxëhi quiha. Comaxo tsi Emanuel ja janëhacaxëti xo” —nëa tsi quiha José qui ángel nëcaniquë. Noba joí tsi “No bëta xo Dios” ii quiha jahuë janë.
23237	MAT 1:24	Bësoxo tsi quiha María José biniquë jahuë ahui iti, naa angél yoani jascaria. Bixo tsi jahuë xobo qui ja bëniquë racati.
23238	MAT 1:25	Jabi jahuë ahui ya ja jobonayamani quiha jariapari jahuë baquë conox pari no. Baquë coquë tsi quiha Jesu José janëniquë.
23239	MAT 2:1	Belén tsi quiha Jesu coniquë, naa jodioba maí no. Toa mai rey Herodés yonani quiha. Toatiyá tsi quiha Jerusalén qui tres ca tiisi ca joni bo cahëniquë. Nëama, naa oriente ax ja bëcani quiha.
23240	MAT 2:2	Cahëhax, —¿Jahuënia ni jodioba chama-chamaria, naa cobëna cato? Jahuë huishti no jisyamëquë noba mai xo na. Ja iqui tsi ja qui arahi no joquë ra —i nohiria qui naa tres ca tiisi ca joni bo niquë.
23241	MAT 2:3	Jatsi quiha shina-huëjënatsi chama Herodes niquë nicahax na. Shina-huëjëniquë Jerusalén ca nohiria ri.
23242	MAT 2:4	Jatsi jodioba arati iboba chama bo, Dios papi cahëxëni cabo, tihi cabo Herodés quënaniquë. Quënaxo tsi jato ja nicaniquë: —¿Jahuënia tsi coxëhi ni mato Cristo, naa mato Xabahamati Ibo ra? —iquiina.
23243	MAT 2:5	Jatsi quiha ja quëbicaniquë: —Jodioba maí tsi, naa Belén yacatá tsi ja coti xo. Tocani quiha Dios Chani yoanish cato, naa ja quënëni cató no:
23244	MAT 2:6	“Jisa Belén ca nohiria bá. Jodioba maí tsi huëstima tsi xo toa mato oquë ca yaca huëtsa bo. Jama, oquëhuahacaxëhi quiha mato yaca ri. Belén tsi coxëhi quiha chama-chamaria. Noho Israél ca nohiria bo ó bësoxëhi quiha” ii quiha ja quënënina —i Herodes qui jaca niquë.
23245	MAT 2:7	Jatsi quiha johax ca tiisicanaibo qui chani Herodés raaniquë ja qui ja bëcano iquish na. Jamë jato bëta ja chanicasni quiha. Ja bëcaquë tsi quiha Herodés jato nicaniquë: —¿Jënino tsi ma jisni ca huishti jisiquini? —iquiina.
23246	MAT 2:8	Jatsi quiha Belén qui Herodés jato raaniquë. —Toa baquë mërahi bocata. Tsayahax jahari ma bëcano ëa yoaxëna. Ja qui cacasquia ëa ri ja qui araxëna —i jato qui ja niquë.
23247	MAT 2:9	Jatsi quiha Belén qui bocatsi quiha tiisi jaya ca joni bo niquë, Herodes nicahax na. Ja bocaquë tsi quiha jisiquitëquëniquë huishtima, naa jato maí tsi jisiquinish ca huishti jascaria cato. Jisiquixo tsi quiha Belén qui jato ja mëpiniquë. Jatsi Baquë Jesu ini ca iti qui cahëhax huishti niiniquë.
23248	MAT 2:10	Jatsi ja rani-ranicaniquë, huishti jisi na.
23249	MAT 2:11	Ranihax José xobo qui ja jicocaniquë. Jicoxo baquë ico ca María ja jiscaniquë. Jatsi ja mënicaniquë. Mënihax ja qui ja aracaniquë. Jaquirëquë quiha jato sota bo ja pëcacaniquë, ja bëcani ca jahuë bo ja qui axëna.
23250	MAT 2:12	Jaquirëquë ja namacanai cató tsi quiha Diós jato yobaniquë: —Jahari Herodes qui boyamacahuë —iquiina. Jaha tsi bahi huëtsa quiha jato país qui ja bocaniquë jahari.
23251	MAT 2:13	Tiisi ca joni bo bocaquë tsi quiha José qui ángel jisiquiniquë ja namahai cató no. —Joihuë. Baquë pistia, jahuë jahëhua María, tihi cabo bihuë. Egipto mai qui jabatsicana. Toaparicahuë. Mato ë yoano tsi jënimaxëhi quiha ma bacahaina. Mi baquë mërapaima xo Herodes pë, axëna —nëa tsi quiha José qui ángel nëcaniquë.
23252	MAT 2:14	Jatsi quiha José joiniquë. Joixo Baquë, jahuë jahëhua, tihi cabo ja boniquë Egipto mai qui. Baquichá ja jisbayacani quiha.
23253	MAT 2:15	Toá tsi naama tsi quiha ja chitëcaniquë. Jatsi Herodes rësoquë tsi ja bacacaniquë. Nëca tsi Dios Chani yoanish cató quënëni ca jatihuahacani quiha, “Egipto quima noho Baquë ë quënaquë” i Ibo Dios ni quëshpi na.
23254	MAT 2:16	Jabi tiisi jaya ca joni bá Herodes paraniquë, quinia huëtsa jato mai qui ja bacacani quëshpi na. Jatsi ja paracanai ca cahëhax Herodes caxarianiquë. Caxaxo tsi jahuë soldado bo ja raaniquë jatiroha ca Belén ca baquë bo ati. Jasca, Belén tahë ca yaca bo qui jato ja raani quiha, toá ca baquë bo ati. Jatiroha ca baquë bo quiha, naa dos años nama cabo ja ani quiha. Jabi ja tocaniquë shinaxo na, siri tsi jahari jato mai qui tiisi jaya cabo bocani nori iqui na.
23255	MAT 2:17	Jato ja quëyoquë tsi quiha Jeremías, naa Dios Chani yoanish cató yoani ca jatihuahacani quiha. Ja yoani tsi xo naa:
23256	MAT 2:18	“Anomaria iqui quiha Ramá ca pacotsa. Cohuëria xo ja ara-aracanaina ra. Toá tsi jato xocobo quëshpi tsi arahi quiha yoxa bo. Ranihuatimaxëni tsi xo toa jahuë nohiria, jato baquë bo acacani iqui na” tihi tsi ii quiha ja quënënina.
23257	MAT 2:19	Jatsi Herodes rësoniquë. Ja rësoquë tsi quiha José qui Iboba ángel jisiquiniquë ja namahai cató no.
23258	MAT 2:20	Jisiquihax, —Joihuë. Baquë pistia, jahuë jahëhua, tihi cabo jahari Israel mai qui bohuë. Rësoyoniquë Baquë pistia acascanish cabo ra —i José qui ángel niquë.
23259	MAT 2:21	Jatsi quiha José joiniquë. Jesu pistia, jahuë jahëhua, tihi cabo bihax Israel mai qui ja bacaniquë.
23260	MAT 2:22	Bacaxo tsi quiha Herodes yamaba baquë Arquelaó yonahai ca ja nicaniquë. Jahuë jahëpa ja ratini quiha yonaxëna. Nicahax tsi quiha José raquë-raquëniquë. Toa mai qui ja cacasyamani quiha racaxëna. Jatsi quiha angél yobatëquëniquë ja namahai cató no, Galilea mai qui ja cano.
23261	MAT 2:23	Cahëhax Nazaret icanai ca yaca qui ja caniquë racahi na. Toa xo tsi jahuë xobo ja aniquë. Tocapijani quiha, Dios Chani yoanish cató chani jatihuaxëna, naa “Nazareno ja quënahacaxëti xo” i ja ni quëshpi na.
23262	MAT 3:1	Nazarét tsi Jesu racano tsi quiha nohiria ashimanish ca Juan jisiquiniquë jodioba maí no. Xabacha xo tsi quiha Dios Chani ja yoaniquë:
23263	MAT 3:2	—Mato jocha quima Dios quiri bësocana. Joti basima tsi xo Diós otohaina ra —i nohiria bo qui Juan niquë.
23264	MAT 3:3	Jabi nëca tsi quiha Juan yoati tsi Dios Chani yoanish ca Isaiás quënëni quiha: “Xabacha xo tsi quënaxëhi quiha joni. Quënahi tsi ‘Rohahuahacatsicana Ibo johai quëshpi na’ ixëhi quiha. Jasca, ‘Bahi mëstë ca acana ja bax coti’ ixëhi quiha” nëa tsi quiha ja quënëni ca niquë Juan yoati na.
23265	MAT 3:4	Camello raní tsi quiha Juan sahuëti acacaniquë. Bichi cinturón ja chinëxëniquë. Chapo bo, bina bata, tihi cabo ja piniquë.
23266	MAT 3:5	Jasca, jodioba maí ca nohiria tëquë Juan qui bocaniquë jahuë chani nicaxëna. Bocani quiha Jerusalén ca nohiria ri. Bocani quiha ani Jordán tapaí ca nohiria.
23267	MAT 3:6	Jasca, jato jocha ja bërohuacaquë tsi quiha ani Jordán xo tsi jato ja ashimaniquë.
23268	MAT 3:7	Jatsi Juan qui huëstima ca jodioba chama bo bocaniquë ashimahacaxëna. Jato jisi tsi jato Juán raahaniquë: —Jisa, rono ba baquë bá. ¿Tsohuë mato yobaha, Dios johai ca copi quima paxaxëna?
23269	MAT 3:8	Jocha pi quima bësoquí tsi mato jabi paxa ca pari noqui jismacahuë.
23270	MAT 3:9	Quiniacaxëcahuë. “Dios xocobo yoi bo xo noa” i ma casmitsa, Abraham yamaba chahitaxocobo ma nori iqui na. Mahitsa tsi xo toa ra. Jaha pi quëëquí tsi naa maxax bo jahuë xocobo yoi manëmati mëtsa xo Dios, jahuë́-na bo iti.
23271	MAT 3:10	Jaboqui tsi nohiria copihi quiha Dios ra. Bimi jia ca pi jihuí saihuayamano tsi rërahi quiha ibo. Rëraxo tsi chihi qui niaxëhi quiha. Jabi tocaxëqui Dios ri jabi jia ca saihuayamahai ca qui.
23272	MAT 3:11	Jaboqui mato jocha quima pi ma casono tsi mato ashimaxëquia jënë́ no. Jama, ë cho joxëhi quiha ëa oquë cato ra. Jahuë yonati iti mëtsama xo ëa ra, ëa oquëria ca ja nori iqui na. Espíritu Santo, chihi, tihi cabá tsi mato ashimaxëhi quiha ra joquí na.
23273	MAT 3:12	Nohiria yoi cabo quima jahuë xocobo yoi bo aquëxëhi quiha Dios, naa ibobá jahuë trigo bëro aquëhai jascaria. Aquëxo jahuë nëpo niahi quiha. Jasca, jahuë xobó tsi jahuë xocobo yoi bo ó bësoxëhi quiha Dios; jama nocatimaxëni ca chihi qui niahacaxëti xo toa nohiria yoi bo, naa nëpo niahacahai jascaria —i Juan niquë.
23274	MAT 3:13	Jatsi ani Jordán qui Jesu joniquë Galilea mai ax na. Johax tsi quiha Juan qui ja caniquë ashimahacaxëna.
23275	MAT 3:14	Jama, Juán Jesu ashimacasyamani quiha. —¿E qui johai pa? Jishopë, acasyama xo ëa ra. Ea pi mi ashimaxëti xo ra —i Juan niquë.
23276	MAT 3:15	Jatsi Jesú quëbiniquë: —Jaboqui ëa mi ashimano. Nëca ca quiniá tsi jaha Dios quëëhai ca jatihuaxëqui noa —i Jesu niquë Juan qui. Jatsi Juán Jesu ashimaniquë.
23277	MAT 3:16	Ashima-hacahax tsi quiha jënë quima Jesu tsëquëniquë. Tsëquëjano tsi quiha japëquëniquë naipa. Jatsi nai ax Dios Shina ja qui botëhai ca, naa boto jascaria, Jesú jisniquë.
23278	MAT 3:17	Jatsi naipá ca joi chaniniquë: —Noho Baquë tsi xo naa ra. Noiquia. Ja qui raniquia —iquiina.
23279	MAT 4:1	Jatsi quiha xaba qui Espíritu Santó Jesu mëpiniquë, Satanás tanamano iquish na.
23280	MAT 4:2	Cuarenta bari no tsi quiha ja piyamaniquë. Paxnatsijaniquë.
23281	MAT 4:3	Jatsi ja qui Satanás joniquë, jochati tanamaxëna. —Dios Baquë pi iqui tsi maxax bo qui chanihuë, mapari ja manëcano —i ja qui Satanás niquë.
23282	MAT 4:4	Jatsi Jesú quëbiniquë: —“Mapari roha tsi bësoyamaxëhi quiha joni; jama Dios Chaní nori” ii quiha Quënëhacanish cabo —i Jesu niquë.
23283	MAT 4:5	Jatsi Jerusalén qui Satanás boniquë. Boxo tsi quiha Dios arati xobo cacha, naa jahuë quëpë tsi Jesu ja nimaniquë.
23284	MAT 4:6	Nimahax Satanás chaniniquë: —Dios Baquë pi iquí tsi mai quiri mimë niahuë. “Jahuë ángel bo raaxëhi quiha Dios, mi noho ja bësocano” ii quiha Quënëhacanish cabo. Jasca, “Jato mëquënë́ tsi mia bëcaxëcani quiha, maxaxá tsi mi tahë bo tëquëyamano iquish na” ii quiha —nëa tsi Jesu qui Satanás nëcaniquë.
23285	MAT 4:7	Jatsi Jesú quëbiniquë: —Jama xo. “Ibo Dios tanamayamahuë” ii quiha Quënëhacanish cabo ra —iquiina.
23286	MAT 4:8	Jatsi quiha maca tëtëca qui Satanás Jesu boniquë maí ca país bo, jato oquë, tihi cabo ja qui jismaxëna.
23287	MAT 4:9	Jismahax tsi quiha Jesu qui ja chaniniquë: —Ea bësojó pi mi mënino tsi, ë qui pi mi arano tsi, naa jahuë bo tëquë mi qui axëquia ra —iquiina.
23288	MAT 4:10	Jatsi Jesú quëbiniquë: —Cata, Satanás. “Ibo Dios roha qui aracana. Ja roha nicacana” ii quiha Quënëhacanish cabo ra —iquiina.
23289	MAT 4:11	Jatsi Jesu Satanás jisbayaniquë. Ja caquë tsi quiha ángel bo bëcaniquë Jesu mëbixëna.
23290	MAT 4:12	Naatiyá tsi quiha preso qui Juan nanëhacaniquë rë. Nicaniquë Jesu. Nicahax tsi quiha jodioba mai Jesú jisbayaniquë. Jisbaya tsi Galilea mai qui ja bacaniquë, naa jahuë Nazarét ca xobo qui.
23291	MAT 4:13	Jama, Nazarét ja chitëyamani quiha. Riquihax Capernaum yaca qui ja cani quiha racaxëna, naa ia Galilea tapaí cato. Zabulón, Neftalí, tihi ca mai bo basima quiha.
23292	MAT 4:14	Tocajaquë tsi Isaiás quënëni ca jatihuahacani quiha. Jabi Isaiás quënëni ca tsi xo naa:
23293	MAT 4:15	“Jisa Zabulón ca nohiria bá; Jisa Neftalí ca nohiria bá, naa ia quinia cabo, naa ani Jordán rabëquëx ca nohiria bá. Jisa mato Galileá ca carayanabá.
23294	MAT 4:16	Huëa-huëaria nori ca jisxëqui tsëmo ó ca bësohai ca nohiria bo ra. Rësopaoti basima ca nohiria bo qui huahuaxëhi quiha Huëa nori cato ra” ii quiha ja quënënina.
23295	MAT 4:17	Jaquirëquë Dios Chani yoatí Jesú chitahëhuaniquë: —Mato jocha quima Dios quiri bësocahuë. Jaboqui otocatsi quiha chama-chamaria Dios ra —i nohiria bo qui ja niquë.
23296	MAT 4:18	Ia Galilea quënipama tsi quiha dos ca joni bo Jesú jisniquë, naa Simón, naa Pedro quënahacanish cato, jahuë noma Andrés. Jisi tsi jato ja quënaniquë. Jabi jato sani biti nishi bo niahi ja icani quiha, sani bicanaibo ja icani quëshpi na.
23297	MAT 4:19	—Nëri bëcahuë. Ea ma banahuano. Joni bo bicanaibo mato manëmaxëquia —i jato qui Jesu niquë.
23298	MAT 4:20	Jatsi bamaxoma tsi quiha jato sani biti nishi bo, jato jahëpa, tihi cabo ja jisbëriacaniquë Jesu banahuaxëna.
23299	MAT 4:21	Riquicayá tsi quiha ori tsi dos ca joni huëtsa bo Jesú jisniquë, naa Zebedeo baquë Jacobo, Jacobo noma Juan. Notí tsi jato jahëp ya ja icani quiha, jato sani biti nishi bo rohahuahi na. Jatsi Jesú jato quënaniquë.
23300	MAT 4:22	Jatsi bamaxoma tsi quiha jato nishi bo, jato jahëpa, tihi cabo ja jisbëriacaniquë Jesu banahuaxëna.
23301	MAT 4:23	Jatsi quiha Galilea mai tëquë tsi Jesu coniquë, Dios Chani yoahi na. Jodioba catiti xobo xo tsi ja tiisimabonani quiha. “Nohiria bo otocatsi quiha Dios ra” i ja ni quiha Chani jia ca yoahi na. Jasca, iquicanaibo, isicanaibo, tihi cabo ja jënimahuabonaniquë, Dios Chani yoaquí na.
23302	MAT 4:24	Jatsi ja ani iqui tsi chani pacananiquë ja yoati na. Siria maí tëquë tsi toa chani pacanani quiha. Jatsi iquicanaibo, isicanaibo, yoshi jaya cabo, yoyo jaya cabo, mohitimaxëni cabo, tihi cabo Jesu qui nohiria bá bëniquë jënimahuahacacano. Jatsi jato ja jënimahuaniquë ra.
23303	MAT 4:25	Jasca, nohiria miscó Jesu banahuaniquë ra. Galileá ca nohiria, Diez Yacatá ca nohiria, Jerusalén ca nohiria, jodioba maí ca nohiria, ani Jordán rabëquëx ca nohiria, tihi ca nohiriá banahuani quiha ra.
23304	MAT 5:1	Nohiria misco jisi tsi maca chahitaxëni Jesu tëmahinaniquë. Tëmahinahax tsi quiha ja tsahoniquë. Jatsi jahuë rabëtiria bo ja qui quëtsoniquë jahuë chani nicaxëna.
23305	MAT 5:2	Jatsi jato tiisimati ja chitahëhuaniquë. Ja nëcaniquë:
23306	MAT 5:3	—Shoma tsi xo toa Dios jabi ja nariscanai ca cahëxëni cabo. Jató-na xo Dios. Jato otoxëhi quiha.
23307	MAT 5:4	‘Shoma tsi xo toa cohuë cabo. Jato bëpasimaxëhi quiha Dios ra.
23308	MAT 5:5	‘Shoma tsi xo toa shinapënicanaibo. Naa mai tëquë ibohuacaxëcani quiha.
23309	MAT 5:6	‘Shoma tsi xo toa Dios mëstë ó quëëcanaibo. Jato ranihuaxëhi quiha Dios.
23310	MAT 5:7	‘Shoma tsi xo toa nohiria huëtsa bo mëbicanaibo. Jato mëbixëhi quiha Dios.
23311	MAT 5:8	‘Shoma tsi xo toa shinajiaxëni jaya cabo. Dios jiscaxëcani quiha.
23312	MAT 5:9	‘Shoma tsi xo toa iquinacasyamacanaibo. Dios baquë bo quënahacacaxëcani quiha.
23313	MAT 5:10	‘Shoma tsi xo toa tënëmahacacanaibo jia ca ja acanai quëshpi na. Jató-na xo Dios. Jato otoxëhi quiha.