23233	MAT 1:20	Pánih jenah joí ʉ̃onit, ã oo jʉ́mʉchah, Dioíh ángelboó caandíh jígohnit, “José, Davidji jʉima, Tʉ́ini Espírituboó ã teo wáacatjĩh María mi wʉdʉ jʉmna caá. Pánihna, tíiccanjeh caántjĩh ma téihya chéweé.
23234	MAT 1:21	Caánt newé weépdih mi tʉ́ʉhbipna caá. Caanjéh tigaá ã́ih cã́acwã iiguípna bejnit déejidih tʉ́i ʉbni ã jʉmbipna caá. Páant cã́acwãdih tʉ́i ʉbni pínah ã jʉmʉchah, Jesús ma wʉ̃t bʉ́ʉdhdʉ́p”, ángel Josédih ãt niijíp wʉt jĩ.
23236	MAT 1:23	“Jáap wili wébít bid jʉiníh newé weépdih mi tʉ́ʉhbipna caá. Caandíh ‘Emanuel’, ĩ niijbípna caá”, ãt niíj daacáp tajĩ. “Emanuel”, niijná, “Dios jwĩjeéh ã jʉmna caá”, niíj naóhna ĩt chãjap wʉt jĩ.
23240	MAT 2:2	Pánih jʉinít, caanjĩ́h moondíh nin pah ĩt niíj ʉʉ́bh joyóp wʉt jĩ: —¿Judíowã ĩ chah maáh pínah dedjĩh tigaá ã cã́ac jʉmat? Yeó aáb jʉ̃ʉ́wʉ́pmant jʉmna, chah iigní cʉ́i ã jáap jígohochah enna, ‘Maáh ã cã́ac jʉmna caá’, jwĩ niíj jéihyep jĩ. Páant ã jígohochah enna, caandíh weñedih jʉ̃óhna caá jwĩ chãjap, cʉ́iwãdih bohénit ĩt niijíp wʉt jĩ.
23242	MAT 2:4	Pánihna, Herodesboó sacerdotewã ĩ maáta, Moisés ã wʉtatjidih bohénitdihbʉt ãt bid wáacap wʉt jĩ. Páant ĩ míic wáac jʉí beedéchah ennit, queétdih nin pah ãt niíj ʉʉ́bh joyóp wʉt jĩ: —¿Dedboo tígaá Cristo ã cã́ac jʉmat pínahdih Dios naáwátdih naóh yapanit ĩt niíj daác jĩ? ãt niijíp wʉt jĩ.
23243	MAT 2:5	—Judea baácboó jʉmni Belén tʉ́tchidih Cristo ã cã́ac jʉmbipna caá. Nin pah Dios naáwátdih naóh yapani ãt niíj daacáp tajĩ:
23244	MAT 2:6	‘Judea baácboó jʉmni Belén tʉ́tchimant judíowãdih wʉtni pínah ã jʉ̃óhbipna caá. Caán queétdih tʉ́i en daoní ã jʉmbipna caá. Pánihna, Belénboó ã cã́ac jʉmni pínah tʉ́tchi ã jʉmʉchah, oboh jʉmni tʉ́tchi nihcan caá’, ãt niíj daacáp tajĩ, Herodesdih ĩt niijíp wʉt jĩ.
23246	MAT 2:8	Páant ĩ naáwát tʉ́ttimah, Belén tʉ́tchina wahna, Herodes queétdih nin pah ãt niijíp wʉt jĩ: —Caandíh ñi tʉ́i bidbi jwʉhʉʉ́. Bid jʉinít, weemdíh naáwádih ñi jwʉ́ʉb jʉ̃ʉ́wʉ́, weembʉ́t caandíh weñedih wã bejat pínah niijná, ãt niijíp wʉt yʉh jĩ.
23250	MAT 2:12	Caandíh wʉ̃h péanit, ʉ̃wʉdih ĩt bejep wʉt jĩ. Pánih ʉ̃onit, ĩ oo jʉ́mʉchah, Dios queétdih nin pah ãt niíj naáwáp wʉt jĩ: “Herodes pebhboó ñi jwʉ́ʉb bejca bojoó”, ãt niijíp wʉt jĩ. Páant ã niijíchah joinítji jáanit, ĩ́ih baácna jwʉ́ʉb bejna, biíh namáboó ĩt bejep wʉt jĩ.
23251	MAT 2:13	Páant ĩ jwʉ́ʉb bejat tʉ́ttimah, José jwʉh ã jwʉ́ʉb oo jʉ́mʉchah, Dioíh ángel caandíhbʉt nin pah ãt niíj naáwáp wʉt jĩ: “Ma jáa bojoó. Bainídih ĩ mawat pínah niijná, Herodes ã́ih soldadowãdih wahna caá ã chãjap. Pánihna, bainídih, ã íindihbʉt Egipto baácboó waícanjeh ma nʉmah jwei béjeé. Caanná wã niiját pah bóo ñi jʉm jwʉhʉʉ́”, ángel Josédih ãt niijíp wʉt jĩ.
23253	MAT 2:15	Caán Egipto baácna jʉibínit, Herodes ã báadh jwʉhat pah bóo caánboó ĩt jʉm jwʉhʉp wʉt jĩ. Páant Jesús ã yapachah, Dios naáwátdih naóh yapani nin ã daacátji pah ãt yapap wʉt jĩ: “ ‘Egipto baácboó jʉmni wã wʉ̃ʉ́hdih wã bid bojbipna caá’, Dios ã niijíp be”, ãt niíj daacáp tajĩ.
23256	MAT 2:18	“Ramá wʉ̃t jʉmni tʉ́tchidih moón bʉ́dí ñaacátdih ĩ joiná caá. Bʉ́dí jĩ́gahnit, ĩ ñaác jʉñát bʉ́dí ã yáana caá. Raquel mi jʉimená yaádh, judíowã ĩ weha mána yaádh, ĩ wehdih ĩ mao yohochah ennit, bʉ́dí ĩ ñaác jʉ̃iná caá. Ĩ weh ĩ wihcatdih enna, ĩ jĩ́gahat ã yaicán niít”, ãt niíj daacáp tajĩ.
23258	MAT 2:20	“Wébítdih mawíhnitji maátaboó ĩ wʉn beedáh bejep be. Pánihna, caandíh ã íinjĩh Israel baácboó ma nʉmah jwʉ́ʉb bejeé, páant mʉntih”, ãt niijíp wʉt jĩ.
23261	MAT 2:23	Pánihna, caanná jʉibínitji, Nazaret wʉ̃t jʉmni tʉ́tchiboó ĩt jʉmʉp wʉt jĩ. Caanná ĩ jʉmʉchah, Dios naáwátdih naóh yapanit ĩ daacátji pah Jesús ãt jʉmʉp wʉt jĩ. “ ‘Nazaret tʉ́tchidih bóo caá’, cã́acwã Dios ã wahnidih ĩ niijbípna caá”, ĩt niíj daacáp tajĩ.
23263	MAT 3:2	Nin pah queétdih ãt niíj naáwáp wʉt jĩ: “¡Ñi yéej chãjatdih cádahnit, tʉ́iniboodíh ñi tʉ́ʉt nʉʉmʉ́! Nihat baácdih moondíh Dios ã maáh jʉmatdih ã jʉ́ʉtat pínah bahnijeh ã jʉdhna caá”, ãt niijíp wʉt jĩ.
23264	MAT 3:3	Jon jã́tih Dios naáwátdih naóh yapani Isaíasboó Juan ã bohéát pínahdih nin pah ãt niíj daacáp tajĩ: “Mʉʉ́ wihcapboó nin pah ã niíj ñaác bohébipna caá: ‘Jwĩ Maáh ã jʉ̃ʉ́wát pínah jã́tih ñi yéej chãjatdih cádahnit, tʉ́iniboodíh tʉ́ʉt nʉʉmnít, caandíh ñi tʉ́i páñaá’, ã niijbípna caá”, Isaías ãt niíj daacáp tajĩ.
23268	MAT 3:7	Dawá fariseowã, saduceowãbʉt daabáát tʉ́ʉtʉdih ĩ jʉibínachah ennit, Juan queétdih nin pah ãt jípónih niijíp wʉt jĩ: “¡Maiwã panihnit yeejépwã jʉmna, peéh chãjat pínahdih ʉ́ʉm jweííhnitjeh caá! Obohjeéhtih, yeéb ñi yéej chãjatdih ñi cádahíhcat jíib Dios yeebdíh ã peéh chãjachah, ñi jéih jweicán niít.
23270	MAT 3:9	Nin pah ñi niíj jenah joicá bojoó: ‘Jon jã́tih bóo Abraham jwiít judíowã jwĩ nʉo ãt jʉmʉp wʉt jĩ. Pánihna, ã jʉimená jʉmna, Dioíhwã caá jwĩ jʉmʉp’, ñi niíj jenah joicá bojoó. Yeebdíh nin pah wã niijná caá: Abraham jʉimená ñi jʉmʉchah yʉhna, dedé pínah nihcan caá. Diosboó nin jee dáhnadih tʉ́ʉt nʉʉmnít, Abraham jʉimená pínahdih ã jéih chãjna caá. Abraham jʉimená ñi jʉmat nin oboh jʉmni jee dáhna ã nihat pahjeh tigaá.
23272	MAT 3:11	Wã tʉ́ttimah jʉ̃óhni wã chah wẽpni caá. Páant ã jʉmʉchah jenah joinít, ‘Weém oboh jʉmni caá’, wã niíj jenah joiná caá. Pánihna, ñi yéej chãjatdih cádahnit, tʉ́iniboodíh ñi tʉ́ʉt nʉʉmʉ́chah, yeebdíh wã daabána caá. Páant wã daabáát panihni, caánboó yeebdíh Tʉ́ini Espíritu ã wẽpatdih bʉ́dí ã wʉ̃hbipna caá. Caán ã wẽpat tʉʉ iigát panihnijĩh ñi yéejatdih cáwat pah ã chãjbipna caá, jwʉ́ʉb yéej chãjíhatdih ñi jenah joicát pínah niijná.
23273	MAT 3:12	Trigo teoni panihni caá. Ã́ih chóonadih caóh caj péanit, caán tíibna yoobátdihjeh wʉh wʉʉ́hboó jʉ́i yacnit, ã́ih mʉʉ́boó ã ámohbipna caá. Obohjeéhtih, ã caóh cajni chóonaboodíh ã cáo yohbipna caá. Páant ã chãjat pah wã tʉ́ttimah jʉ̃óhni caandíh jepahnitdih ã tʉ́i ʉbbipna caá. Obohjeéhtih, caandíh jepahcannitboodíh iiguípna ã wahbipna caá. Caán iigát dedé ã noón dʉbcan niít”, Juan ãt niijíp wʉt jĩ.
23275	MAT 3:14	Obohjeéhtih, daabáíhcan, nin pah Juan caandíh ãt niíj jepahap wʉt jĩ: —Meémboó chah wẽpni jʉmna, weémboodíh ma daabána ãta tʉ́i tagaá. Meemdíh daabáni pínah nihcan caá, Juan Jesúsdih ãt niijíp wʉt jĩ.
23276	MAT 3:15	—Páant niijcánjeh, weemdíh ma daabánaá. Pánih daabánit, Dios ã́ihwãdih ã chãjat tʉ́ʉtat pahjeh tigaá jwĩ chãjbip. Páant jwĩ chãjachah ennit, cã́acwãboó Dios ã wahni wã jʉmatdih ĩ jéihbipna caá, Jesús ãt niijíp wʉt jĩ. —Caán láa bácah, ã tʉ́imi nacaá, Juan ãt niíj jepahap wʉt jĩ.
23278	MAT 3:17	Páant ã jʉí jaamáchah, “Nin wã wʉ̃ʉ́h, wã oini caá. Caandíh bʉ́dí wã wẽina caá”, Dios jeámant ãt niijíp wʉt jĩ.
23281	MAT 4:3	Páant ã nʉʉgʉ́p wʉnʉchah enna, Satanásboó ã pebhna jʉibínit, —Meém Dios wʉ̃ʉ́h jʉmna, nin jee dáhnadih ‘Pan dahna ma jʉmʉʉ́’, ma niijí, ãt niijíp wʉt yʉh jĩ.
23282	MAT 4:4	—Páant wã chãjcan niít. Dios naáwátdih naóh yapani nin pah ãt niíj daacáp tajĩ: ‘Jeémátdihjeh pohba ĩ jeéméchah, cã́acwãíh caolih tʉ́i booni panihni ã jʉmcan niít. Ĩ́ih caolih tʉ́i booni ã jʉmat pínah niijná, Dios naáwátdih tʉ́i joyát caá náahap’, ãt niíj daacáp tajĩ, Jesús Satanásdih ãt niíj jepahap wʉt jĩ.
23283	MAT 4:5	Páant ã niíj jepahat tʉ́ttimah, Jerusalén, “Dioíh tʉ́tchi”, ĩ niijní tʉ́tchina Satanás Jesúsdih ãt nʉmah bejep wʉt jĩ. Caanná nʉmah jʉibínit, Dioíh mʉʉ́ chah jap bóo jʉmni waolí beo nah yapatboó Jesúsdih ãt ñʉhat tʉ́ʉtʉp wʉt jĩ.
23284	MAT 4:6	Pánih ñʉhat tʉ́ʉtnit, nin pah ãt niíj naáwáp wʉt yʉh jĩ: —Meém Dios wʉ̃ʉ́h jʉmna, meemdíh ã wapat pínahdih jʉ́ʉtat tʉ́ʉt niijná, ninmant ma ñaáp jéen bejeé. Davidji nin pah ã niíj daacátjidih ma tʉ́i náhninaá: ‘Dios ã́ih ángelwãdih meemdíh ã en dawát tʉ́ʉtbipna caá. Pánihna, queét meemdíh ĩ jípónih teobipna caá, jee dáhboó míih jítcha ã bʉʉg lájcat pínah niijná’, ãt niíj daacáp tajĩ, Satanás Jesúsdih ãt niijíp wʉt jĩ.
23285	MAT 4:7	—Páant wã chãjcan niít. Dios naáwátdih biíh naóh yapani nin pah ãt niíj daacáp tajĩ: ‘Ñi Maáh Dios ã niijátjidih “¿Yoobópdih niít?” niíj jéihíhna, caandíh ñi chãjat tʉ́ʉtca bojoó’, ãt niíj daacáp tajĩ, Jesús caandíh ãt niíj jepahap wʉt jĩ.
23287	MAT 4:9	Pánih jʉ́ʉtnit, nin pah caandíh ãt niijíp wʉt yʉh jĩ: —Wã pebh bódicha caj yoh ñajnit, weemdíh ma weñeé. Páant ma weñechah, nihat nin tʉ́tchina ã jʉmatdihbʉt meémboodíh wã wʉ̃hbipna caá, Jesúsdih ãt niijíp wʉt jĩ.
23288	MAT 4:10	—Satanás, weemdíh ma cádah bejeé. Dios naáwátdih naóh yapani nin pah ãt niíj daacáp tajĩ: ‘Ma Maáh Diosdihjeh wẽinit, ã wʉtatdih ma jepahaá’, ãt niíj daacáp tajĩ, Jesús Satanásdih ãt niíj jepahap wʉt jĩ.
23293	MAT 4:15	“Zabulón, Neftalí ĩ jʉimenáíh baácji, Jordán mʉj conanaamánt, íim pebh, Galilea wʉ̃t jʉmni baácdih dawá judíowã nihcannit ĩ jʉmna caá.
23294	MAT 4:16	Caanjĩ́h moón dʉpʉ́napboó jʉmnit panihnit Diosdih ĩt jéih jwʉhcap taga. Pánih jéihcan, iiguípna bejnit déeji ĩt jʉmʉp taga. Obohjeéhtih, Dios ã wahni, yeh iigát panihni, ã tʉ́i chãjatdih jʉ́ʉtnit, queétdih caandíh ãt jéihyanap taga bʉca”, Isaías ãt niíj daacáp tajĩ.
23295	MAT 4:17	Caanná jʉmna, nin pah Jesús ãt niíj naóh bohé jwíihip wʉt jĩ: “Nihat baácdih moondíh Dios ã maáh jʉmatdih ã jʉ́ʉtat pínah bahnijeh ã jʉdhna caá. Pánihna, ñi yéej chãjatdih cádahnit, tʉ́iniboodíh ñi tʉ́ʉt nʉʉmʉ́”, ãt niijíp wʉt jĩ.
23297	MAT 4:19	—Weemdíh ñi pej jʉm jʉ̃ʉ́wʉ́. Páant ñi jʉ̃ʉ́wʉ́chah, yeebdíh wã bohébipna caá. Páant wã bohénachah joinít, queejwã́dih ñi bidat pah, cã́acwãboodíh bidnit, wĩ́ih doonádih ñi naóhbipna caá, weemdíh jepahna, wĩ́ihwã ĩ jʉmat pínah niijná, ãt niijíp wʉt jĩ.
23306	MAT 5:3	“Det moh yéejnit panihnit Dios ã teo wáacatdih bidnitdih Dios ã wẽi enna caá. Pánih wẽi ennit, queétdih ã teo wáacbipna caá, Dios ã maáh jʉmʉpboó ĩ tʉ́i jʉmat pínah niijná.
23307	MAT 5:4	“Det ĩ yéejatdih jĩ́gahnit, bita ĩ yéejatdihbʉt jĩ́gahnitdih Dios ã wẽi enna caá. Pánih wẽi ennit, queétdih tʉ́i teo wáacnit, ĩ yéejatdih ã yohochah, ĩ jĩ́gahat ã yaibípna caá.
23308	MAT 5:5	“Det bitadih yap yohcanjeh teo wáacnitdih Dios ã wẽi enna caá. Pánih wẽi ennit, nin baác jáap ã jʉmʉchah, queétdih maáta pínah ã waadábipna caá.
23309	MAT 5:6	“Det nʉʉgʉ́p wʉn babhbíhnit panihnit yoobópdih chãjat pínahdih bidnitdih Dios ã wẽi enna caá. Pánih wẽi ennit, Dios queétdih ã teo wáacbipna caá, caandíh ĩ tʉ́i jepahat pínah niijná.
23310	MAT 5:7	“Det bitadih jĩ́gah en teo wáacnitdih Dios ã wẽi enna caá. Pánih wẽi ennit, Diosbʉt queétdih ã jĩ́gah en teo wáacbipna caá.
23311	MAT 5:8	“Det Diosdihjeh bidnit, yoobópdih jenah joinítdih Dios ã wẽi enna caá. Pánih wẽi ennit, ã teo wáacachah, Diosdih ĩ enbipna caá.
23312	MAT 5:9	“Det bitadih míic jʉ̃ihñat tʉ́ʉtcan, tʉ́i biícdih chãjat tʉ́ʉtnitdih Dios ã wẽi enna caá. Pánih wẽi ennit, ‘Wã weh caá’, queétdih ã niijbípna caá.
23313	MAT 5:10	“Det Dios ã náahat pah ĩ chãjat jíib bitaboó queétdih yeejép ĩ chãjachah yʉhna, caandíh cádahcannitdih Dios ã wẽi enna caá. Pánih wẽi ennit, ã teo wáacachah, Dios ã maáh jʉmʉpboó ĩ jʉmbipna caá.
23314	MAT 5:11	“Wĩ́ihwã ñi jʉmat jíib bita yeebdíh ĩ jʉ̃ihñʉchah, yeejép ĩ chãjachah, ĩ yee naóh yacachah, yeebdíh wẽi ennit, wã teo wáacbipna caá.
23315	MAT 5:12	Dios naáwátdih naóh yapanitjidih biíc yoobó yeejép ĩtát chãj waáwáp tajĩ. Pánihna, queétdih ĩ chãjatji pahjeh bita yeebdíhbʉt yeejép ĩ chãjbipna caá. Obohjeéhtih, jeáboó ñi jʉibínachah, Dios yeebdíh bʉ́dí ã tʉ́i chãjbipna caá. Páant ã tʉ́i chãjat pínahdih jéihnit, bita yeebdíh yeejép ĩ chãjachah yʉhna, ñi tʉ́i weñeé”, Jesús queétdih ãt niijíp wʉt jĩ.
23316	MAT 5:13	“Yeéb nin baácboó jʉmna, nʉ́ʉmni panihni ñi jʉmna caá. Nʉ́ʉmnijĩh ñipĩ́ bʉiná caá, jeémát ã nʉñat pínah niijná. Pánihat pah yeéb wĩ́ihwãboó nihat bitajeéh jʉmna, queétdih ñi tʉ́i teo wáacna caá, ĩ tʉ́i jʉmat pínah niijná. Obohjeéhtih, nʉ́ʉmni ã bʉyát beedéchah, ñi jéih jwʉ́ʉb bʉyácan caá. Páant ã bʉicáh, caandíh yohatjeh caá náahap. Pánih yohnidih cã́acwã jéihcanjeh, ĩ wid chʉ̃ibipna caá. Pánihat dée pah yeéb Diosdih cádahna, bitadih teo wáacat dée wihcan, bʉicánni nʉ́ʉmni panihni ñita jʉm tagaá.
23317	MAT 5:14	“Yeéb nin baácboó jʉmna, jiiát panihni ñi jʉmna caá. Chei namáboó ñi jii béjat pah, ñi tʉ́i chãjachah ennit, bitabʉt biíc yoobó Dioíh namáboó ĩ jéih bejna caá. Jeejíh jʉmni tʉ́tchidih dedé jãhat wihcah, nihat cã́acwã ĩ tʉ́i enat pah, yeéb ñi tʉ́i chãjatdihbʉt nihat ĩ tʉ́i enna caá.
23319	MAT 5:16	Pánihna, caán japboó cáagni jiiát dah panihni jʉmna, yeebbʉ́t bitadih ñi tʉ́i chãjaá. Páant ñi tʉ́i chãjachah ennit, ñi íip jeámant bóodih cã́acwã ĩ wẽi naóhbipna caá”, queétdih Jesús ãt niijíp wʉt jĩ.
23320	MAT 5:17	“Nindihbʉt yeebdíh wã jéihyaat tʉ́ʉtna caá: Moisés ã wʉtatjidih, Dios naáwátdih naóh yapanit ĩ daacátjidihbʉt yohodih wã jʉ̃óhcan beé. Queét ĩ daacátjidih yoobópdih cã́acwãdih jéihyanit, ĩ niijátji pah biíc yoobó chãjat tʉ́ʉt niijná, wã jʉ̃ʉ́wʉ́p be.
23322	MAT 5:19	Ded biíc wʉtatdih yap yohna, ‘Dedé pínah nihcan caá’, niijní, bitadihbʉt yap yohat tʉ́ʉtni, Dios ã maáh jʉmʉpboó oboh jʉmni ã jʉmbipna caá. Obohjeéhtih, ded ã wʉtatdih tʉ́i jepahna, bitadihbʉt jepahat tʉ́ʉtni, Dios ã maáh jʉmʉpboó maáh ã jʉmbipna caá.
23323	MAT 5:20	Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. Moisés ã wʉtatjidih bohénit, fariseowãbʉt ‘Dios ã wʉtatdih jwĩ tʉ́i jepah beedána caá’, niijná yʉhna, ĩ tʉ́i chãjcan caá. Pánihna, Dios ã wʉtatdih yeébboodíh queét chah tʉ́i jepahat caá náahap. Pánih jepahcan, Dios ã maáh jʉmʉpboó ñi jʉibícan niít”, Jesús queétdih ãt niijíp wʉt jĩ.
23324	MAT 5:21	“Ñi nʉowãdih nin pah ĩ niíj naóh bohéátjidih yeebbʉ́t ñit joijí tagaá: ‘Cã́acwãdih ñi mao yohca bojoó. Ded cã́acdih mao yohnidih peéh chãjat ã jʉmbipna caá’, ĩ niijátjidih ñit joijí tagaá.
23325	MAT 5:22	Obohjeéhtih, weémboó nin pah yeebdíh wã naóhna caá: Ded biíhdih íijna, cã́acdih mao yohnidih ĩ peéh chãjat pah, caandíhbʉt peéh chãjat ã jʉmbipna caá. Ded biíhdih jʉ̃ihna ‘Meém jenah joicánni caá’, ã niijátji jíib, peéh chãjat tʉ́ʉtnit pebhboó ĩ ʉb bejbipna caá. ‘Meém yeejépabeh caá’, niijní iiguípna bejni pínah ã jʉmna caá.
23326	MAT 5:23	“Diosdih weñedih jʉibína, sacerdotedih nʉñʉ́pdih ñi mao wʉ̃hat tʉ́ʉtat pínah jã́tihbitjeh, biíh yeebdíh ã íijatdih náhninit, nin pah ñi chãjaá:
23327	MAT 5:24	Ñi wʉ̃hni pínah nʉñʉ́pdih jwej jwʉhnit, ã pebhna jwʉ́ʉb bej, ñi míic ámohoó. ‘Páant wã chãjatjidih wã jĩ́gahna caá. Chéneji wã jwʉ́ʉb chãjcan niít, páant mʉntih. Pánihna, weemdíh ma íij jenah joyátdih ma cádahaá’, ñi niijí. Páant ñi míic ámohat tʉ́ttimah, Dioíh mʉʉná caandíh weñedih ma jwʉ́ʉb bejeé, bʉca.
23328	MAT 5:25	“Biíhdih ma jíib bʉʉdáátdih bidnit, cã́acwãdih peéh chãjat tʉ́ʉtni maáh pebhna naóh yacadih meemdíh ã ʉb bejechah, ãjeéh íijcanjeh ma bejeé. Peéh chãjat tʉ́ʉtni pebhboó ñi jʉibíát pínah jã́tih, meemdíh ã naóh yaccat pínah niijná, caanjĩ́h ñi míic ámohoó. Páant ñi chãjcah nihna, yeebdíh ãta naóh yac tagaá. Páant ã naóh yacachah joinít, peéh chãjat tʉ́ʉtniboó meemdíh nemat mʉʉ́boó ãta nemat tʉ́ʉt tagaá.
23329	MAT 5:26	Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. Caán nemat mʉʉ́boó ñi jíib chãj beedáát pah bóo ñi jʉm jwʉhbipna caá. Caán jíib chãjat tʉ́ʉtnidih jíib chãj péanit, ñi bacbipna caá”, Jesús queétdih ãt niijíp wʉt jĩ.
23330	MAT 5:27	“Ñi nʉowãdih nin pah ĩ niíj naóh bohéátjidih yeebbʉ́t ñit joijí tagaá: ‘Bita weha mánajĩh yeejép ñi chãjca bojoó’, ĩ niijátjidih ñit joijí tagaá.
23332	MAT 5:29	“Ma jéihyepmant bóo quíibjĩh en ñinahnit, yeejép chãjna, caan dáhdih wã́at yohat pah, caán yéej chãjatdih ma cádahaá. Caandíh cádahcan, iiguípna mata bej tagaá. Míih quíib dahdih ma wã́at yohochah, caan dáhjeh ãta bʉʉd tágaá. Obohjeéhtih, chénat pah dahjĩh iiguípna bejna, chah yeejép pohba mata yap tagaá. Pánihna, en ñinahnit, yeejép chãjatdih cádahat caá náahap.
23333	MAT 5:30	“Míih jéihyepmant bóo téihyajĩh yeejép chãjna, caán téihyadih ma dʉ́ʉc bóod yohat pah, caán yéej chãjatdih ma cádahaá. Caandíh cádahcan, iiguípna mata bej tagaá. Míih téihyadih ma yohochah, caán téihyajeh ãta bʉʉd tágaá. Obohjeéhtih, chénat pah téihyajĩh iiguípna bejna, chah yeejép pohba mata yap tagaá. Pánihna, yéej chãjatdih cádahat caá náahap”, Jesús queétdih ãt niijíp wʉt jĩ.
23334	MAT 5:31	“Ñi nʉowãdih nin pah ĩ niíj naóh bohéátjidih yeebbʉ́t ñit joijí tagaá: ‘Yaddih yohíhna, ñi yohat pínah papélahdih wʉ̃hnit, caántdih ñi jéih yohna caá’, ĩt niijíp wʉt yʉh jĩ.
23335	MAT 5:32	Obohjeéhtih, weémboó nin pah yeebdíh wã naóhna caá: Ãjeéh bóli biíh newéjĩh yeejép mi chãjat jíibjeh, newé caántdih ã jéih yohna caá. Páant mi chãjcah yʉhna, ã yohat tʉ́ttimah, biíhjĩh mi jwʉ́ʉb áa jʉmna, caanjĩ́h yeejép mita chãj tagaá. Pánihna, det yohnitjĩh jwʉ́ʉb áa jʉmna, yeejép ĩ chãjna caá”, Jesús ãt niijíp wʉt jĩ.
23336	MAT 5:33	“Jon jã́tih moondíh nin pah ĩ niíj naóh bohéátjidih yeebbʉ́t ñit joijí tagaá: ‘ “Dios ã enechah, wã niiját pah wã chãjbipna caá. Páant wã chãjcah, weemdíh ã peéh chãja naáh”, niijnít, ñi niiját pahjeh chãjat caá náahap’, ĩt niijíp wʉt jĩ.
23337	MAT 5:34	Obohjeéhtih, yeébboó ñi niiját pah chãjíhcan, Dios ã wʉ̃tjĩh niijcánjeh, ‘weemdíh peéh chãjná’, niijná, biíh wʉ̃tjĩhjeh ñipĩ́ niijná caá. Yoobópdih nin pah yeebdíh wã naóhna caá: ‘Jeá tʉ́ini ã jʉmat pah, wã niiját biíc yoobó wã chãjbipna caá’, ñipĩ́ niijná caá. Obohjeéhtih, ‘jeá’, niijná yʉhna, Dios ã maáh jʉmʉpboó ã jʉmʉchah, ã wʉ̃tdih niiját pahjeh mʉntih niijná caá ñi chãjap.
23338	MAT 5:35	‘Nin baác tʉ́ini ã jʉmat pah, wã niiját biíc yoobó wã chãjbipna caá’, ñipĩ́ niijná caá. Obohjeéhtih, ‘baác’, niijná yʉhna, nin baácdih moondíh Dios maáh ã jʉmʉchah, ã wʉ̃tdih niiját pahjeh mʉntih niijná caá ñi chãjap. ‘Jerusalén tʉ́tchi tʉ́ini ã jʉmat pah, wã niiját biíc yoobó wã chãjbipna caá’, ñipĩ́ niijná caá. Obohjeéhtih, Jerusalén jwĩ Maáh chah wẽpni ã ñíoni, caandíh jwĩ weñat pínah tʉ́tchi, oboh jʉmni tʉ́tchi nihcah, biíc yoobó mʉntih niijná caá ñi chãjap.
23339	MAT 5:36	‘Wã báadhna, wã niiját pah yoobópdih wã chãjbipna caá’, ñi niijíchah, biíc yoobó ã tʉ́ican caá. Diosjeh yeebdíh ã jéih báadhdat tʉ́ʉtna caá. Caanjéh ñíih waó yoócdih jéih baabána, ã jéih jwʉ́ʉb eyana caá. Yeéb ã́ihwã jʉmna, ñíih bácahjĩh niijná yʉhna, ã́ih wʉ̃tjĩh niiját pahjeh mʉntih niijná caá ñi chãjap.
23340	MAT 5:37	Obohjeéhtih, nin pahjeh ñi niijí: ‘Páant wã chãjbip caá’, niíj, ‘Páant wã chãjcan niít’, ñi niijí. Chah dawá jacna ñi niijíchah, ã tʉ́ican caá”, Jesús ãt niijíp wʉt jĩ.
23341	MAT 5:38	“Ñi nʉowãdih nin pah ĩ niíj naóh bohéátjidih yeebbʉ́t ñit joijí tagaá. ‘Biíh míih quíib dahdih ã bʉ́ʉh mawat pahjeh, meembʉ́t caandíh bʉ́ʉh mao jwʉ́ʉbanaá. Míih maó doóbhdih ã daj mawat pahjeh, meembʉ́t caandíh daj mao jwʉ́ʉbanaá’, ĩt niijíp wʉt jĩ.
23345	MAT 5:42	Ded ã náahatdih meemdíh ã ʉʉ́bʉ́chah, ma wʉ̃hʉʉ́. Biíh meemdíh ã waííhichah, caandíh ma wayaá”, Jesús ãt niijíp wʉt jĩ.
23346	MAT 5:43	“Ñi nʉowãdih nin pah ĩ niíj naóh bohéátjidih yeebbʉ́t ñit joijí tagaá: ‘Ñijeéh jʉmnitdih ñi oyoó. Obohjeéhtih, yeebdíh eníhcannitdih eníhcat caá náahap’, ĩt niijíp wʉt jĩ.
23351	MAT 5:48	Jeámant bóo jwĩ íip nihatdih tʉ́i chãjni ã jʉmat pah, ã weh jʉmna, biíc yoobó yeebbʉ́t nihatdih tʉ́i chãjnit ñi jʉmʉʉ́”, Jesús ãt niijíp wʉt jĩ.
23352	MAT 6:1	“Dios tʉ́inidih ã chãjat tʉ́ʉtʉchah jepahnit, ‘¡Ñi eneé! Dios ã wʉtat pah wã tʉ́i chãjna caá’, bitadih ñi niijcá bojoó. Pánih bita ĩ wẽi enat pínahdihjeh bidna, ĩ wẽi naáwátjeh ñi tʉ́i chãjat jíib wãát jʉmna caá. Dios jeámant bóo yeebdíh ã wʉ̃hcan niít.
23353	MAT 6:2	“Moh yéejnitdih teo wáacna, bitadih ñi jʉ́ʉtca bojoó. Tʉ́i chãjnit pah jígohnitboó nihat ĩ wẽi enatdih bidna, ded pah ĩ chãjat pah ñi chãjca bojoó. Queét namánaboó jʉmnitdih, jwiít judíowã jwĩ míic wáacat mʉʉnáboó jʉmnitdihbʉt ĩpĩ́ wʉ̃hna caá, dawá queétdih ennit, ĩ wẽi naáwát pínah niijná. Queétdih ĩ wẽi naáwáchah, ĩ tʉ́i chãjatji jíib dée ĩ bíbohna caá. Diosboó ĩ tʉ́i chãjatji jíib queétdih ã jwʉ́ʉb wʉ̃hcan niít.
23355	MAT 6:4	Páant moh yéejnitdih ñi teo wáacachah, cã́acwã ĩ encah yʉhna, Diosboó ã enna caá. Pánih enna, caanjéh ñi tʉ́i chãjatji jíib yeebdíh ã wʉ̃hbipna caá”, Jesús ãt niijíp wʉt jĩ.
23356	MAT 6:5	“Diosdih ʉʉ́bhna, tʉ́i chãjnit pah jígohnitboó nihat ĩ wẽi enatdih bidna, ĩ ʉʉ́bát pah yeébboó ñi ʉʉ́bhca bojoó. Queétboó ʉʉ́bhna, jwiít judíowã jwĩ míic wáacat mʉʉnáboó, namánaboobʉ́t ñʉhnit, Diosdih ĩ ʉʉ́bhna caá, dawá queétdih ennit, ĩ wẽi naáwát pínah niijná. Páant cã́acwã ĩ wẽi enatjeh caá ĩ ʉʉ́bát jíib dée.
23358	MAT 6:7	“ ‘Dawá láa nin jacnajĩhjeh wã ʉʉ́bʉ́chah, Dios weemdíh ã tʉ́i jepahbipna caá’, caandíh jéihcannitboó ĩ niíj jenah joiná yʉh caá.
23360	MAT 6:9	Pánihna, yeébboó nin pah jwĩ íipdih ñi niíj ʉʉ́bʉ́: ‘Paá, meém jeáboó jʉmni, chah tʉ́ini ma jʉmʉchah, meemdíh jwĩ wẽina caá. Ma wʉ̃t chah yáaat caá jwiít jwĩ náahna caá.
23364	MAT 6:13	Nemépwã ĩ maáh jwiítdih ã yéejaíhichah, ma teo wáacá, jwĩ yéej chãjcat pínah niijná. Páant jwĩ ʉʉ́bʉ́chah, meém jwĩ Maáh chah wẽpni jʉmna, ma jéih jepahna caá. Páant ma jʉmʉchah, yeó jáap jʉmat pah nihat meemdíh ĩ wẽi naáwát caá náahap. Páant tií ã jʉmʉ nah’, Diosdih ñi niíj ʉʉ́bʉ́.
23365	MAT 6:14	“Bita yeebdíh ĩ yéej chãjatdih ñi yohochah ennit, jwĩ íip jeáboó jʉmnibʉt yeéb ñi yéej chãjatdih ã yohbipna caá.
23366	MAT 6:15	Obohjeéhtih, bita yeebdíh ĩ yéej chãjatdih ñi yohcah, jwĩ íipbʉt ñi yéej chãjatdih ã yohcan niít”, Jesús ãt niijíp wʉt jĩ.
23367	MAT 6:16	“Diosdih tʉ́i ʉʉ́bát tʉ́ʉt niijná, jeémp jwʉhcan, jĩ́gahnit pah ñi jígohca bojoó. Páant tigaá tʉ́i chãjnit pah jígohnitboó ĩpĩ́ chãjap. Cã́acwã queétdih ĩ wẽi naáwátdih bidna, queét ĩ́ih móotdih jĩ́gahni pah ĩ chãjna caá. Páant ĩ chãjachah, jeémp jwʉhcannit ĩ jʉmatdih nihat ennit, ‘Queét tʉ́init caá’, ĩ niíj wẽina caá. Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá: Cã́acwã queétdih ĩ wẽi naáwátjeh ĩ jeémp jwʉhcat jíib dée ã jʉmna caá. Diosboó queétdih ã wẽi naóhcan niít. Queét ĩ chãjat pah ñi chãjca bojoó.
23369	MAT 6:18	Yeéb páant ñi chãjachah, ñi jeémp jwʉhcatdih cã́acwã ĩ jéihcah yʉhna, jwĩ íipboó ã jéihbipna caá. Jwĩ íip, jwĩ jéih enca naáh, ñijeéh jʉmnit, jeémp jwʉhcanjeh, ñi ʉʉ́bʉ́chah, ã enbipna caá. Pánih ennit, ded pah jeémp jwʉhcan, ñi ʉʉ́bát jíib yeebdíh ã tʉ́i chãjbipna caá”, Jesús ãt niijíp wʉt jĩ.
23370	MAT 6:19	“Nin baácboó jʉm jwʉhna, ‘Wĩ́ih pínahjeh caá’, niíj jenah joinít, bií déedih dawá ñi ʉb ámohca bojoó. Nin baácboó jʉmni ã moopáh bejbipna caá. Biíh moópcannidih bitaboó ĩ nʉʉmbípna caá. Pánihna, nin baácdih bóo bií dée bʉʉdní pínahjeh ã jʉmʉchah, caandíh ñi en ñinahca bojoó.
23372	MAT 6:21	Dios pebhboó ñíih bʉ́dí jíib jʉmni panihni ã jʉmʉchah jéihnit, Dios ã weñat pínahdih ñi tʉ́i jenah joibípna caá. Obohjeéhtih, nin baácboojéh ñíih bʉ́dí jíib jʉmnidih bíbohnit, ñi weñat pínahdihjeh ñi jenah joibípna caá”, Jesús ãt niijíp wʉt jĩ.
23373	MAT 6:22	“Jiiát ã tʉ́i yeh iiguíchah, jwĩ tʉ́i jéih enat pah, Dios ã weñat pínahdih tʉ́i jenah joinít, tʉ́inidih ñi chãjbipna caá. Ded pah ñi jenah joyátdihjeh ñi chãjbipna caá. Tʉ́inidih jenah joinít, tʉ́inidih ñi chãjbipna caá.
23374	MAT 6:23	Obohjeéhtih, tʉ́icannidih jenah joinít, yeejépdih ñi chãjbipna caá. Páant yeejépdih ñi jenah joyóchah, tʉbit yeejép ñi chãjat ã jʉmbipna caá”, Jesús ãt niijíp wʉt jĩ.
23375	MAT 6:24	“Ded Diosdih oini ã weñat pínahdih chãjna, tʉbit pohba dinerodih ã jenah joicán niít. Obohjeéhtih, ded dinerodihjeh bʉ́dí jenah joiníboó Diosboodíh ã oican caá. Dinerojĩhjeh wẽini jʉmna, Diosboodíh ã náahcan niít. Pánihna, Diosdih, dinerodihbʉt biíc yoobó ñi jéih bidcan caá”, Jesús ãt niijíp wʉt jĩ.
23376	MAT 6:25	“Nin pah yeebdíh wã jwʉ́ʉb naóhna caá: Ñi jeémát pínah, ñi babhbat pínah, ñi dʉwát pínah yéguehnadihbʉt ñi náhni dahwaca bojoó. Obohjeéhtih, caandíh bidat chah Diosjeéh ñi tʉ́i jʉmat pínahboodíh ñi bidií. Páant ñi bidichah, caán yeebdíh oina, ñi jeémát pínah, ñi dʉwát pínahdihbʉt ã wʉ̃hbipna caá, ñi tʉ́i jʉmat pínah niijná.
23377	MAT 6:26	Jwébehwãdih ded pah Dios ã en dawátdih ñi jenah joyoó. Queét wápchi wihcan, jeémát ĩ ámohat mʉʉnádihbʉt ĩ bíbohcah yʉhna, jwĩ íipboó queétdih tʉ́i en daoná, ĩ jeémát pínahdih ãpĩ́ wʉ̃hna caá. ¡Obohjeéhtih, jwébehwãdih ã oyat chah yeébboodíh Dios ã oina caá! Pánih oinit, yeebdíhbʉt ã tʉ́i en daobípna caá.
23379	MAT 6:28	“Ñi dʉwát pínah yéguehnadihbʉt bʉ́dí ñi jenah joicá bojoó. Jiadih bóo cháanadih ñi tʉ́i jenah joyoó. Caán cháana behna, ã tʉ́i jígohat pínahdih ãpĩ́ teocan caá.
23385	MAT 6:34	Cheibit dedé ã yapat pínahdih bʉ́dí ñi jenah joicá bojoó. Cheibit yeejép ñi yapachah, Dios yeebdíh ã teo wáacbipna caá. Bʉʉ ded pah ñi chãjatdihjeh jenah joyát caá náahap. Biíh yeó jáapdih bóo pínahdih tʉbit ñi jenah joicá bojoó. Dios yeebdíh en daonít, ã tʉ́i teo wáacbipna caá”, Jesús ãt niijíp wʉt jĩ.
23386	MAT 7:1	“ ‘Meém yeejép caá’, bitadih ñi niijcá bojoó. Páant ñi niijcáh, Dios yeebdíhbʉt ‘Meém yeejép caá’, ã niijcán niít.
23387	MAT 7:2	Bitadih ‘Ãpĩ́ tʉ́i chãjcan caá’, ñi niíj enat pah, Diosboó yeebdíhbʉt biíc yoobó ã niíj enbipna caá.
23388	MAT 7:3	Nin pah yeéb ñipĩ́ chãjna caá: Ñi déedih bainí quíib becát ã jʉmʉchah, caanbítdih ñi tʉ́i enna caá. Caán bainí oj ã jʉmʉchah yʉhna, ñi enat pah, ñi dée ã yéej chãjatbitdih ñipĩ́ enna caá. Obohjeéhtih, yeebdíh bʉ́dí quíib becát ã jʉmʉchah yʉhna, caandíh ñi encan caá. Caandíh ñi encat pah, bʉ́dí yeejép chãjna yʉhna, ñi enah bojna caá. ¿Dépanih tigaá páant ñi chãj?
23389	MAT 7:4	Yeebdíh bʉ́dí quíib becát panihni ã jʉmʉchah yʉhna, ‘Némé, ma quíib becátdih weémboó meemdíh wã póoj yohbipna caá’, ñipĩ́ niijná caá. Pánihat pah, bʉ́dí yéej chãjnit jʉmna yʉhna, ‘Némé, tʉbit yeejép chãjna caá ma chãjap. Caandíh ma cádahaá’, ñipĩ́ niijná caá. ¿Dépanih tigaá yeéb yeejép chãjnit jʉmna yʉhna, bʉ́dí ñi yéej chãjatdih jenah joicánjeh, bita bainí ĩ yéej chãjatdihjeh ñi jenah joí?
23391	MAT 7:6	“Mʉjjiowã́ panihnit yeejépwã Diosdih náahcannitdih ã́ih tʉ́ini doonádih ñi naóhca bojoó. Páant ñi naáwáchah, caandíh joí íijnit, yeebdíh tʉbit yeejép ĩta chãj taga. Momo mʉʉwã panihnit, ií náah chãjnitdih Dioíh tʉ́ini doonádih ñi naóhca bojoó. Queétdih ñi naáwáchah, joííhcan, bʉ́dí jíib jʉmni jeé tíibnadih momo mʉʉwã bepédih ĩ wid chʉñat pah, caán tʉ́ini doonádih ĩta yoh tagaá”, Jesús ãt niijíp wʉt jĩ.
23392	MAT 7:7	“Diosdih ʉʉ́bhna, ñi ʉʉ́bh cádahca bojoó. Páant ñi ʉʉ́bʉ́chah, ded pah ñi ʉʉ́bátdih Dios yeebdíh ã wʉ̃hbipna caá. Ded pah ñi náahatdih bidnit, ñi bid cádahcah, ded pah ñi bidatdih yeebdíh ã wʉ̃hbipna caá. Jẽc panihnidih wʉʉ́mp mao cádahcah, Dios ã wãtbipna caá.
23394	MAT 7:9	“¿Pan dahdih ñi wʉ̃ʉ́h yeebdíh ã ʉʉ́bʉ́chah joinít, jee dáhboodíh caandíh ñita wʉ̃h taniít? Ñita wʉ̃hcan tagaá.
23395	MAT 7:10	¿Queejdíh ã ʉʉ́bʉ́chah, bʉcdih ñita wʉ̃h taniít? Ñita wʉ̃hcan tagaá.
23397	MAT 7:12	“Bita yeebdíh ĩ tʉ́i chãjat pínahdih ñi náahat pah, yeebbʉ́t bitadih ñi tʉ́i chãjaá. Queét yeebdíh ĩ tʉ́i chãjcah yʉhna, yeébboó queétdih ñi tʉ́i chãjaá. Páant tigaá Moisés ã wʉtatji, Dios naáwátdih naóh yapanit ĩ daacátjibʉt ã niijíp”, Jesús queétdih ãt niijíp wʉt jĩ.
23398	MAT 7:13	“Jeáboó bejíhna, Diosdih tʉ́i jenah joinít, ñi jepahaá. Pánih jepahnit, ã weñat pínahdihjeh ñi chãjbipna caá. Pánih chãjnit, bainí jẽc panihni ã jʉmʉchah yʉhna, ã pebhna bejni bainí namádih ñi jéih ñáan bejbipna caá. Obohjeéhtih bʉ́dí jẽcdih waadnít, bʉ́dí namádih ñi bejechah, dedé bʉwat ã wihcan niít. Páant ã bʉocah, dawá jenah joicánjeh iiguípna bejni namádih bejna, bʉʉdnít ĩ jʉmbipna caá.
23399	MAT 7:14	Obohjeéhtih, bainí jẽcdih waadná, bainí namáboó ñi ñáan bejechah, tʉ́i jenah joyát caá náahap. Pánihat pah, Dios pebhboó yeéb ñi bejíhichah, ã bʉwʉchah yʉhna, caandíh tʉ́i jenah joinít jʉmna, ñi jéih bʉʉjábipna caá. Pánih ñáan bejna, Dios pebhboó jʉibínit, páantjeh ãjeéh ñi tʉ́i jʉmbipna caá. Obohjeéhtih, daocánnit tʉ́i jenah joinítjeh caán namáboó ĩ jéih ñáan bejbipna caá”, Jesús ãt niijíp wʉt jĩ.
23400	MAT 7:15	“Ñi tʉ́i chãja chaáh. ‘Dios naáwátdih naóh yapani caá’, niíj yeenitdih ñi joyáh bojoó. Queét tʉ́init pah jígohna yʉhna, ĩ jenah joyátboó yeejép ã jʉmʉchah, yeebdíh ĩ yéejaíhbipna caá.
23405	MAT 7:20	‘Dios naáwátdih naóh yapani wã jʉmna caá’, niíj yeenitdih nin pah ñi beh enbipna caá: Ded pah ĩ chãjatdih enna, yeenit ĩ jʉmatdih ñi jéihbipna caá”, Jesús ãt niijíp wʉt jĩ.
23406	MAT 7:21	“Dawá weemdíh ‘Maá’, niijnít jʉmna yʉhna, jeáboó ĩ jʉibícan niít. Wã íip jeáboó jʉmni ã weñat pínahdih chãjnitjeh ã maáh jʉmʉpna ĩ jʉibíbipna caá.
23407	MAT 7:22	Péeni yeó jáapnadih wã íip ã maáh jʉmʉpna waádíhnit, dawá weemdíh jepahcannitjibʉt nin pah ĩ niijbípna yʉh caá: ‘Maá, ma wẽpatjĩh ma naáwátdih jwiít jwĩ naóh yapanap jĩ. Ma wẽpatjĩh nemépwãdih jwĩ bacat tʉ́ʉtʉp jĩ. Cã́acwãjeh ĩ jéih chãjca naáhdih ma wẽpatjĩh jwĩ chãj jʉ́ʉtʉp jĩ’, ĩ niijbípna yʉh caá.
23408	MAT 7:23	Obohjeéhtih, ‘¡Yeebdíh wã jéihcan caá! ¡Yeejép chãjnitjeh ñi jʉmna caá! Pánih jʉmnit, wã pebhna ñi waád jʉ̃óhca bojoó’, queétdih wã niíj jepahbipna caá”, Jesús ãt niijíp wʉt jĩ.
23409	MAT 7:24	“Ded wã bohéátdih joí jepahna, mʉʉ́ chãj pooni panihni ã jʉmna caá. Tʉ́i jenah joiní jwʉmʉ́p baácdih nʉmah baád waadánit, ã́ih jagápdih ã tʉ́i dodhdop be.
23412	MAT 7:27	Caán mʉʉdíh ã péaat tʉ́ttimah, mah bʉ́dí jʉ̃óh, mʉj daab béj, bʉ́dí johlitbʉt ã jʉ̃ʉ́wʉ́p be. Pánih bʉ́dí ã johochah, caán mʉʉ́ ã́acna, bʉ́dí ã yáanap be”, Jesús ãt niijíp wʉt jĩ.
23414	MAT 7:29	“Caán tʉ́i jéihni pah jwiítdih ã niíj bohéna caá. Moisés ã wʉtatjidih bohénit páant ĩpĩ́ niíj bohécan caá. Pánih bohéna, caánboó yoobópdih tigaá maáh ã jʉmʉp”, ĩt míic niijíp wʉt jĩ.
23416	MAT 8:2	Páant ĩ bejechah, bácah moópni jwãáhnit, bódicha caj yoh ñajnit, nin pah ãt niijíp wʉt jĩ: —Maá, ma booaíhna, weemdíh ma jéih booana caá, Jesúsdih ãt niijíp wʉt jĩ.
23417	MAT 8:3	—¡Jʉ́ʉ! Wẽinit meemdíh wã booana caá, caandíh teo jã́hanit, ãt niijíp wʉt jĩ. Páant Jesús ã niijíchahjeh, ã moopát ãt ñʉʉmáh bejep wʉt jĩ.
23418	MAT 8:4	—Meemdíh wã booaatjidih bitadih ma naóhca bojoó. Pánih naóhcan, sacerdotedihjeh naáwádih ma bejeé. Caanná jʉibínit, míih bácah ã ñʉʉmátjidih ma jʉ́ʉtʉ́. Moisés ã wʉtatji pah sacerdotewã ĩ cáo wʉ̃hat pínah niijná, chéne jopwãdih ma wʉ̃hʉʉ́, Dios meemdíh ã booaatjidih ĩ jéihyat pínah niijná. Tʉ́ttimah, ma déewãjeéh ma jwʉ́ʉb jʉmʉchah, ã tʉ́ibipna caá, Jesús caandíh ãt wẽp niijíp wʉt jĩ.
23420	MAT 8:6	—Maá, weemdíh ma teo wáacá. Weemdíh teo wʉ̃hni bʉ́dí wʉnna, wĩ́ih mʉʉ́boó ã lajna caá. Ã́ih bácah jwioní ã jʉmʉchah, bʉ́dí tʉbanit, ã jéih bejcan caá, Jesúsdih ãt niijíp wʉt jĩ.
23421	MAT 8:7	—Caandíh booanadih wã bejmi caá, Jesús caandíh ãt niíj jepahap wʉt jĩ.
23422	MAT 8:8	—Obohjeéhtih, Maá, wĩ́ih mʉʉná ma bejcah, ã tʉ́imi nacaá. Weem cháh wẽpni ma jʉmʉchah, ‘Wĩ́ih mʉʉdíh ma waád jʉ̃ʉ́wʉ́’, niijní dée nihcan caá. Ma naáwáchahjeh, weemdíh teo wʉ̃hni ã boobipna caá. Wã chah jʉmnit bita maáta weemdíh ĩ wʉtna caá. Weembʉ́t soldadowãdih wʉtni caá. Biícdih ‘Ma bejeé’, wã niijíchah, ãpĩ́ bejna caá. Biíhdih ‘Ma jʉ̃ʉ́wʉ́’, wã niijíchah, ãpĩ́ jʉ̃óhna caá. ‘Nindih ma chãjaá’, wã niijíchah, páant ã chãjna caá. Weém wʉtni jʉmna, meembʉ́t wʉtni ma jʉmatdih wã jéihna caá. Ma wʉtat pahjeh weemdíh teo wʉ̃hni ã boobipna caá, soldadowã ĩ maáh Jesúsdih ãt niijíp wʉt jĩ.
23424	MAT 8:10	Páant ã niijíchah joí wẽinit, Jesús ãjeéh péenitdih nin pah ãt niijíp wʉt jĩ: —Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. Nin soldadowã ĩ maáh judío nihcan yʉhna, Diosdih ã tʉ́i jenah joiná caá. Caandíh teo wʉ̃hnidih wã booaat pínahdih ãt jéihyep taga. Weemdíh caán ã tʉ́i jenah joyát pah, ded judío biíc yoobó jenah joinídih wã en jwʉhcan caá.
23427	MAT 8:13	Páant queétdih niíj péanit, soldadowã ĩ maáhdih nin pah ãt jwʉ́ʉb niijíp wʉt jĩ: —Míih mʉʉná ma jwʉ́ʉb bejeé. Meemdíh teo wʉ̃hni booni ã jʉmna caá. ‘Jesús caandíh ã booabipna caá’, ma niíj jenah joyát pahjeh ã yapna caá, Jesús caandíh ãt niijíp wʉt jĩ. Páant ã niijíchahjeh, ã́ih mʉʉ́boó jʉmni caandíh teo wʉ̃hni ãt boonap wʉt jĩ.
23431	MAT 8:17	Páant ã chãjachah, Dios naáwátdih naóh yapani Isaías ã niijátji pah ãt yapap wʉt jĩ. “Jwĩ tʉbʉ́p chʉ̃ʉ́átdih, jwĩ wʉnatdihbʉt jĩ́gah ennit, ãt booanap taga”, Isaías ãt niíj daacáp tajĩ.
23432	MAT 8:18	Dawá Jesús pebh ĩ jʉí ñʉhʉchah ennit, Jesús ã bohénitdih nin pah ãt niijíp wʉt jĩ: —Chóbe conanaáboó jwĩ chʉ́ʉh bejjĩh, ãt niijíp wʉt jĩ.
23433	MAT 8:19	Páant niijnít, jẽ́litna ĩ dei bejechah, Moisés ã wʉtatjidih bohéni Jesúsdih jwãáhnit, nin pah ãt niijíp wʉt jĩ: —Bohéní, deyoób ma bejechah, weembʉ́t majeéh wã bejmi caá, ãt niijíp wʉt jĩ.
23434	MAT 8:20	—Jia mʉjjiowã́ ĩ́ih mʉʉ́ pínah íitnadih ĩ bíbohna caá. Jwébehwãbʉt ĩ́ih yécanadih ĩ bíbohna caá. Obohjeéhtih, weémboó nihat cã́acwã ʉ́ʉd jeñé, wĩ́ih mʉʉjéh pohba wã bíbohcan caá. Pánihna, wãjeéh ma jʉ̃ʉ́wʉ́chah, bʉ́dí bʉwat meemdíhbʉt ã jʉmbipna caá, Jesús caandíh ãt niíj jepahap wʉt jĩ.
23435	MAT 8:21	Páant ã niijíchah joinít, biíh jwʉh nin pah ãt niijíp wʉt jĩ: —Maá, majeéh weembʉ́t wã bejmi caá. Obohjeéhtih, wã bejat pínah jã́tih wã íip ã wʉnʉchah, ã́ih bácahdih wã yohat pínah niijná, ‘Ma chão jwʉ́hʉʉ́’, weemdíh ma niijí. Ã wʉnʉchah yoh péanit, majeéh wã bejbipna caá, ãt niijíp wʉt jĩ.
23436	MAT 8:22	—Weemdíh náahcannit wʉnnit panihnit jʉmna, queétboó wʉnnitdih ĩ yoho naáh. Obohjeéhtih, meémboó wãjeéh jʉmni pínah bʉʉ ma jʉ̃ʉ́wʉ́, Jesús caandíh ãt niijíp wʉt yʉh jĩ.
23439	MAT 8:25	—¡Maá, jwiítdih ma teo wáacá! ¡Daabná caá jwĩ chãjap! ĩt niíj wʉcʉp wʉt jĩ.
23440	MAT 8:26	Páant ĩ niíj wʉcʉchah, jáanit, Jesús queétdih nin pah ãt niijíp wʉt jĩ: —¿Dépanih tigaá bʉ́dí ñi ʉ́ʉm? Weemdíh tʉ́i jenah joiná, ñita ʉ́ʉmcan tagaá, ãt niijíp wʉt jĩ. Páant niijnít, ñah ñʉhnit, johlit, nolihatdihbʉt jʉ̃ihnit, “Ma yayaá”, ãt niijíp wʉt jĩ. Páant ã niijíchahjeh, johlit nolihatbʉt biícmantjeh ãt yayáh bejep wʉt jĩ.
23441	MAT 8:27	Páant ã yapachah, en wʉ́hi bejnit, queétjeh nin pah ĩt míic niijíp wʉt jĩ: —¿Dedé cã́ac tigaá nin? Ã naáwáchahjeh, johlit, nolihatbʉt ã yayáh bejna caá, ĩt niijíp wʉt jĩ.
23443	MAT 8:29	Pánihna, Jesúsdih jwãáh dei jʉibínit, nin pah ĩt niíj ñaacáp wʉt jĩ: —¿Meém Dios wʉ̃ʉ́h, dépanih chãjadih jʉ̃óh tigaá ma chãj? ¿Dios ã peéh chãjat pínah ã jʉdh jwʉhʉchah yʉhna, jã́tih jwiítdih peéh chãjadih jʉ̃óhnit beé ma chãjap? ĩt niijíp wʉt jĩ.
23445	MAT 8:31	Pánihna, queétdih ennit, nemépwã nin pah Jesúsdih ĩt niijíp wʉt jĩ: —Jwiítdih bacat tʉ́ʉtna, cot mʉʉwãdih ma waadát tʉ́ʉtʉ́, ĩt niijíp wʉt jĩ.
23446	MAT 8:32	—Jʉ́ʉ, caán láa bácah ñi bejeé, Jesús queétdih ãt niijíp wʉt jĩ. Páant ã niijíchahjeh, queét cã́acwãíh bácahmant bacnit, mʉʉwãdih nemépwã ĩt waadáp wʉt jĩ. Páant ĩ waadáchah, wẽpép ñáo dei bej, íimna bʉʉ́g báah bejnit, mʉʉwã ĩt chĩíc wʉn beedáh bejep wʉt jĩ.
23450	MAT 9:2	Caanná ĩ jʉibínachah, caanjĩ́h moón jéih yoocannidih ã ñajat chóojĩh Jesús pebhna ĩt beo jʉibínap wʉt jĩ. “Jesús nindih ã jéih booabipna caá”, ĩt niíj jenah joyóp wʉt jĩ. Páant ĩ niíj jenah joyátdih jéihnit, jéih yoocannidih nin pah Jesús ãt niijíp wʉt jĩ: —Ma weñeé. Ma yéejatdih meemdíh wã yohna caá, ãt niijíp wʉt jĩ.
23451	MAT 9:3	Páant ã niijíchah joinít, biquína Moisés ã wʉtatjidih bohénit nin pah ĩt niíj jenah joyóp wʉt yʉh jĩ: “Diosjeh yéejatdih ã jéih yohna caá. Nin cã́acjeh jʉmna yʉhna, páant niijná, ‘Dios wã jʉmna caá’, niíj yeena caá ã chãjap”, ĩt niíj jenah joyóp wʉt jĩ.
23452	MAT 9:4	Páant ĩ niíj jenah joyátdih jéihnit, nin pah Jesús queétdih ãt niijíp wʉt jĩ: —¿Dépanih tigaá páant yeejép ñi jenah joí?
23453	MAT 9:5	‘Ma yéejatdih wã yohna caá’, wã niijíchah joinít, weemdíh jéihcan yʉhna, ‘Yeeni caá’, ñi niíj jenah joiná caá. Obohjeéhtih, ‘Ñah ñʉhnit, ma yáac chʉ̃i bejeé’, wã niijíchah, caán ã bejechah ennit, wã niiját yoobópdih ã jʉmatdih ñi jéihbipna caá. Pánih jéihna, yéejat yohat wẽpat wã bíbohatdihbʉt ñi jéihbipna caá.
23454	MAT 9:6	Weém nihat cã́acwã ʉ́ʉd jeñé, nin baácdih moondíh jéih booanit, ĩ yéej chãjatdihbʉt wã jéih yohna caá. Pánih tibeé Dios weemdíh ã wah deyanap jĩ, cã́acwã ĩ yéejatdih wã yohat pínah niijná. Pánihna, caán wẽpatdih wã bíbohatdih yeéb ñi jéihyat pínah niijná, nin pah wã chãj jʉ́ʉtbipna caá, ãt niijíp wʉt jĩ. Páant niíj péanit, jéih yoocannidih nin pah ãt niijíp wʉt jĩ: —Ma ñah ñʉhʉʉ́. Ma ñajat chóodih ʉbnit, míih mʉʉ́boó ma jwʉ́ʉb bejeé, ãt niijíp wʉt jĩ.
23457	MAT 9:9	Pánih booa péaniji caán mʉʉmánt bac bejnit, Jesús ã bohénitdih ãt jwʉ́ʉb nʉmah jib bejep wʉt jĩ. Pánih bejnit, caanmánt jʉ̃óhnit, weém Mateo pebh ĩ jʉyʉ́p jĩ. Romanowã ĩ maáta ĩ ʉʉ́bát tʉ́ʉtni dinerodih ʉʉ́bh wʉ̃hni wã jʉmʉp jĩ. Pánihna, caán láa wĩ́ih tewat tólihboó wã chʉ́ʉdʉp jĩ. Caanjĩ́h wã chʉ́ʉdʉchah ennit, nin pah weemdíh Jesús ã niijíp jĩ: —Wãjeéh ma pée jʉ̃ʉ́wʉ́, ã niijíp jĩ. Páant ã niijíchah joinítjeh, ñah ñʉhnit, ãjeéh wã bejep jĩ.
23458	MAT 9:10	Tʉ́ttimah, Jesúswãdih wĩ́ih mʉʉ́boó nʉmah jeémédih wã bejep jĩ. Weem páh dawá dinerodih ʉʉ́bh wʉ̃hnitdih, bita “Yeejépwã caá”, ĩ niijnítdihbʉt wã nʉmah jeémép jĩ.
23459	MAT 9:11	Páant queét biícdih jwĩ jeéméchah ennit, biquína fariseowã jwiít Jesús ã bohénitdih nin pah ĩ niíj jʉ̃ihñʉp jĩ: —¿Dépanih tigaá ñíih bohéni dinerodih ʉʉ́bh wʉ̃hnit, yeejép chãjnit biícdih ã jeémp? ĩ niijíp jĩ.
23460	MAT 9:12	Páant ĩ niijíchah joinít, Jesúsboó queét fariseowãdih nin pah ã niíj jepahap jĩ: —Tʉbʉ́p chʉ̃ʉ́hcannit cohnidih ĩpĩ́ bidcan caá. Wʉnnitjeh caá caandíh ĩ bidip. Pánihat pah ‘Weém yéejat wihcanni caá’, niíj jenah joinít, teo wáacni pínahdih ĩpĩ́ bidcan caá. Obohjeéhtih, ‘Wã yéejatdih jĩ́gahnit, wã tʉ́ʉt nʉʉ́míhna caá’, niíj jenah joinít caá teo wáacni pínahdih ĩ bidip. ‘Jwiít yeejépwã caá’, niíj jenah joinítdihjeh teo wáacadih wã jʉ̃ʉ́wʉ́p be, ĩ yéej chãjatdih cádahnit, tʉ́iniboodíh ĩ tʉ́ʉt nʉʉmát pínah niijná. Dios naáwátdih naóh yapani ã niíj daacátjidih yeebdíh jéihyat caá náahap. ‘ “Nʉñʉ́pwãdih ñi mao cáo wʉ̃hatdih weém wã náahcan caá. Obohjeéhtih, bitadih ñi jĩ́gah en teo wáacatdih caá yeebdíh wã náah yacap”, Dios ã niijná caá’, ãt niíj daacáp tajĩ.Caán ded pah ã daacátjidih jéihyat tʉ́ʉt niijná, ñi jwʉ́ʉb bohénaá. Caán ã daacátji pah, jĩ́gah ennit, weém cã́acwãdih teo wáacadih wã jʉ̃ʉ́wʉ́p be, ã niijíp jĩ.
23462	MAT 9:14	Tʉ́ttimah, Juan Daabáni ã bohénitboó jwĩ pebh jʉinít, nin pah Jesúsdih ĩ niíj ʉʉ́bh joyóp jĩ: —Jwiít Juan ã bohénit, jwĩ nʉowã ĩ wʉtat pah jwĩpĩ́ jeémp jwʉhcan caá. Fariseowãbʉt biíc yoobó ĩpĩ́ chãjna caá. ¿Dépanih tigaá ma bohénitboó páantjeh ĩ jeémp? Jesúsdih ĩ niijíp jĩ.
23463	MAT 9:15	—Nin pah caá ã jʉmʉp: Téihya chéoni ã nʉmah jeémpnit biícdih ã jʉm jwʉhʉchah, jĩ́gahcan, ĩpĩ́ tʉ́i wẽi jeémpna caá. Obohjeéhtih, caán téihya chéonidih bita ĩ ʉb bejat tʉ́ttimah, jĩ́gahnit, ĩta jeémp jwʉhcan tagaá. Weém caán téihya chéoni panihni wã jʉmna caá. Pánihat pah tigaá wã bohénit wãjeéh jʉmna, wẽinit, páantjeh ĩ jeémpna caá. Obohjeéhtih, bita weemdíh ĩ ʉb bejat tʉ́ttimah, wã bohénitjeéh wã wihcah, caán láa jĩ́gahnit, ĩ jeémp jwʉhcan niít, Jesús queétdih ã niijíp jĩ.
23464	MAT 9:16	Pánihna, ded pah jwĩ nʉowã ĩ wʉtatji ã́ih jáap bohéátjĩh fariseowã ĩ widíhichah enna, Jesús queétdih nin pah ã jwʉ́ʉb niíj bohénap jĩ: “Jáap yégueh chóo chocca naáh chóojĩh máa yégueh chóodih nah wai bʉ́ʉdhdat ã náahcan caá. Páant ñi chãjachah nihna, caandíh ñi chocat tʉ́ttimah, jiínt bejna, máa chóodih chah ãta yewa tagaá. Páant tigaá jwĩ nʉowã ĩ naáwátjidih wĩ́ih jáap bohéátjĩh wid naóhcat caá náahap.
23465	MAT 9:17	Pánihat dée, pah jwʉhcanni iguíh macdih nʉñʉ́p chóojĩh ĩ chãjniji máa wʉh wʉʉ́hdih yáacat ã náahcan caá. Páant ñi yáacachah nihna, iguíh mac pahna, máa wʉh wʉʉ́h jéih yʉ́ʉhcan, ãta yewah bej tagaá. Páant ã yewechah, chénat pah ãta bʉʉd tágaá. Pánihna, jáap macdih, jáap wʉh wʉʉ́hboó yáacat caá náahap. Páant ñi yáacachah, iguíh mac, caandíh yáacni chóobʉt ã tʉ́i jʉmbipna caá. Pánihat pah, wĩ́ih jáap bohéát jwĩ nʉowã ĩ naáwátjijĩh wid naóhcat caá náahap”, ã niijíp jĩ.
23466	MAT 9:18	Wĩ́ih mʉʉ́boó páantjeh jwĩ jʉmʉchah, jwiít judíowã jwĩ míic wáacat mʉʉdíh en daonít ĩ maáh ã waád jʉyʉ́p jĩ. Waád jʉinít, Jesús pebh bódicha caj yoh ñajnit, nin pah ã niijíp jĩ: —Wã nʉʉ́m jáantjeh mi wʉnah bejep be. Obohjeéhtih, caántdih ma teo jã́ha booaat tʉ́ʉt niijná, wãjeéh ma jʉ̃ʉ́wʉ́. Páant ma teo jã́hanachah, mi jwʉ́ʉb boobipna caá, Jesúsdih ã niijíp jĩ.
23468	MAT 9:20	Pánih bejnit, namádih jwĩ bejechah, cã́acwã cãtíh biíh wili wʉnnih mit jʉmʉp tajĩ. Caánt doce jópchi mácanihat panihat wʉnnih, “Jesúíh yégueh chóodihjeh jʉibí teona, wã boobipna caá”, mit niíj jenah joyóp wʉt jĩ. Páant niíj jenah joinít, Jesús tã́ahmant jʉ̃óhnit, ã́ih yégueh chóo yapatbitdih mit jʉí tewep tajĩ.
23470	MAT 9:22	Páant mi jʉí tewatdih jéihna, tac pʉ́ʉd ennit, Jesús caántdih nin pah ã niijíp jĩ: —Nʉʉmʉ́, ma weñeé. Weemdíh tʉ́i jenah joinít, ma boona caá, ã niijíp jĩ. Páant ã niijíchahjeh, mit boonap tajĩ.
23472	MAT 9:24	Páant ĩ jʉñʉ́chah ennit, Jesús queétdih nin pah ã niijíp jĩ: —Yeéb ñi bac bejeé. Mi wʉncan caá. Ʉ̃ona caá mi chãjap, ã niijíp jĩ. Páant ã niijíchah joinít, “Nih yáana caá ã chãjap”, niijnít, cã́acwã caandíh ĩ dehwep jĩ.
23475	MAT 9:27	Caanjĩ́h jʉmnitji jwʉ́ʉb jibidih jwĩ bejechah, chénewã jéih encannit neoná jwiítdih pée bejnit, nin pah ĩ niíj ej ñaacáp jĩ: —¡David jʉima, Dios ã wahni, jwiítdih ma jĩ́gah eneé! ĩ niijíp jĩ.
23476	MAT 9:28	Páant ĩ niíj ej ñaacáchah, jwiít Jesús biícdih biíh mʉʉ́boó jwĩ waad béjep jĩ. Páant jwĩ waad béjechah, queét jéih encannitbʉt ĩ ñʉʉ́n waád jʉyʉ́p jĩ. Páant ĩ waád jʉyʉ́chah ennit, Jesús queétdih nin pah ã niijíp jĩ: —‘Jwiítdih ã jéih booami nacaá’, ¿weemdíh ñi niíj jenah joí niít? ã niijíp jĩ. —Páant tigaá jwĩ niíj jenah joyóp, caandíh ĩ niíj jepahap jĩ.
23477	MAT 9:29	Páant ĩ niíj jepahachah joinít, ĩ́ih quíibdih teo jã́hanit, nin pah ã niijíp jĩ: —‘Páant ã chãjbipna caá’, ñi niíj jenah joyát pahjeh tigaá wã chãjbip, ã niijíp jĩ.
23478	MAT 9:30	Páant ã niijíchahjeh, ĩ jéih enep jĩ, bʉca. Pánih booanit, Jesús nin pah queétdih ã jwʉ́ʉb niijíp jĩ: —Weém bʉʉtéh yeebdíh wã booaatdih bitadih ñi naóhca bojoó, ã niijíp jĩ.
23481	MAT 9:33	Páant ĩ ʉb jʉyʉ́chah ennit, Jesús nemépdih ã bacat tʉ́ʉtʉp jĩ. Páant ã bacat tʉ́ʉtʉchahjeh, jéih wéhecanniji ã jwʉ́ʉb wéhenap jĩ. Caandíh ennit, nihat ĩ en wʉ́hi bejep jĩ. —¡Nin pah yapatdih nihat jwiít Israel baácdih moón jwĩpĩ́ encan jĩ! ĩ míic niijíp jĩ.
23482	MAT 9:34	Obohjeéhtih, fariseowã mácah ĩ míic niíj wéhenap jĩ. —Nemépwã ĩ maáh ã wẽpatjĩh caá nemépwãdih ã bacat tʉ́ʉtʉp, ĩ míic niijíp jĩ.
23485	MAT 9:37	Pánih jĩ́gah ennit, jwiít ã bohénitdih nin pah ã niijíp jĩ: —Jóo dajat láa bʉ́dí tewat ã jʉmʉchah yʉhna, teonitboó daocánnitjeh ĩ jʉmna caá. Pánihat pah, tʉ́ini doonádih joinít pínah dawá ĩ jʉmʉchah yʉhna, queétdih naóhnit pínahboó daocánnitjeh ĩ jʉmna caá.
23491	MAT 10:5	Jwiít doce ã bohénitdih ã wẽpatdih wʉ̃h, biíh tʉ́tchinaboó wahna, ded pah jwĩ chãjat pínahdih nin pah Jesús jwiítdih ã niíj naáwáp jĩ: “Judíowã nihcannit pebhna ñi bejca bojoó. Samaria baácboobʉ́t ñi bejca bojoó.
23493	MAT 10:7	‘Dios maáh ã jʉmatdih ã jʉ́ʉtat pínah bahnijeh ã jʉdhna caá’, queétdih ñi niíj naáwá.
23495	MAT 10:9	“Pánih bejna, dinerodih ñi ʉb bejca bojoó.
23497	MAT 10:11	“Caán tʉ́tchina jʉibínit, caán tʉ́tchidih jʉm jwʉhna, yeebdíh wẽi jwãáhnitíh mʉʉdíhjeh ñi chão jwʉ́hʉʉ́.
23498	MAT 10:12	Ĩ́ih mʉʉná waad béjnit, ‘Dios ã tʉ́yat ñijeéh ã jʉmʉ naáh’, caán mʉʉdíh moondíh ñi niijí.
23501	MAT 10:15	Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. Peéh chãjni yeó jáapdih Sodoma tʉ́tchidih moón, Gomorra tʉ́tchidih moondíhbʉt Dios bʉ́dí ã peéh chãjbipna caá.Obohjeéhtih, queétdih ã peéh chãjat chah, yeebdíh náahcannitboodíh ã peéh chãjbipna caá”, jwiítdih ã niijíp jĩ.
23502	MAT 10:16	“¡Weemdíh ñi tʉ́i joyoó! Yeéb ovejawã panihnitdih jiowã́ panihnit pebhboó wã wahna caá. Pánihna, jopwã pah tac behcannit, maiwã pah ñi tʉ́i yap náhninaá.
23503	MAT 10:17	¡Ñi tʉ́i chãja chaáh! Yeebdíh eníhcannit ñi maátadih ĩ wʉ̃hbipna caá. Jwiít judíowã jwĩ míic wáacat mʉʉ́boó waadnít, yeebdíh ĩ pʉ̃ibipna caá.
23505	MAT 10:19	Páant maátadih ĩ wʉ̃hʉchah, ‘Ded pah wã niiját pínahdih wã jéihcan niít’, ñi niíj jenah joicá bojoó. Yeebdíh ĩ ʉʉ́bh joyóchahjeh, ñi niiját pínahdih Dios yeebdíh ã jéihyabipna caá.
23507	MAT 10:21	“Caán láa, det wĩ́ihwã ĩ jʉmat jíib, biíc weh jʉmna yʉhna, maátadih naóh yacnit, ã déedih ã mao yohat tʉ́ʉtbipna caá. Ĩ mána ĩ wehdih, ĩ wehboó ĩ mánadihbʉt ĩ mao yohat tʉ́ʉtbipna caá.
23510	MAT 10:24	“Jáap jéihni caandíh bohéni chah nihcan caá. Biíc yoobó teo wʉ̃hnibʉt ã maáh chah nihcan caá.
23511	MAT 10:25	‘Ded pah weemdíh bohénidih ã yapat pah mʉntih weemdíhbʉt ã yapbipna caá’, jáap jéihnidih niíj jenah joyát caá náahap. Teo wʉ̃hnibʉt ‘Ded pah wã maáhdih ã yapat pah mʉntih weemdíhbʉt ã yapbipna caá’, niíj jenah joyát caá náahap. Obohjeéhtih, ‘Wã maáh chah jʉmna, caandíh yeejép ã yapat pah weémboodíh ã yapcan niít’, niíj jenah joicát caá náahap. Weém mʉʉ́ mínah panihni, yeébboó wã pebh moon pánihnit ñi jʉmna caá. Pánihna, cã́acwã weemdíh ‘Beelzebú caá’, niijná, yeéb wĩ́ihwãdihbʉt biíc yoobó yeejép ĩ niijbípna caá”, Jesús jwiítdih ã niijíp jĩ.
23512	MAT 10:26	“Bʉʉ láa cã́acwãdih wĩ́ih tʉ́ini doonádih ñi naáwáchah yʉhna, joííhcan, bita ĩ encah, yeebdíh yeejép ĩ chãjbipna caá. Pánih yeejép ĩ bih chãjachah yʉhna, tʉ́ttimah nihat ĩ tʉ́i jéihbipna caá. Yeebdíh yeejép chãjnitdih ñi ʉ́ʉmca bojoó.
23515	MAT 10:29	“Chéne jwébehwãbit bainíbitjeh ĩ jíib jʉmʉchah yʉhna, biícbitdih Dios ã bʉʉdácan caá. Dios ã wʉtcah, caanbít ã wʉncan niít.
23517	MAT 10:31	Jwébehwãdih ã oyat chah, yeébboodíh ã oina caá. Pánih oinit, ã en dawátdih jéihna, ñi náhni dahwaca bojoó”, Jesús ã niijíp jĩ.
23518	MAT 10:32	“ ‘Weém Jesúíh caá’, ded bitadih ã niijíchah, weembʉ́t caandíh ‘Caán wĩ́ih caá’, wã íip jeáboó jʉmnidih wã niijbípna caá.
23519	MAT 10:33	Obohjeéhtih, ded wĩ́ih jʉmna yʉhna, ‘Weém Jesúíh nihcan caá’, bitadih ã niijíchah, ‘Caán wĩ́ih nihcan caá’, weembʉ́t wã íipdih wã niijbípna caá”, Jesús ã niijíp jĩ.
23520	MAT 10:34	“¿Ded pah tigaá yeéb weemdíh ñi niíj jenah joí? ‘Ã́ih doonádih joinít, nihat cã́acwã tʉ́i biícdih ĩ jʉmbipna caá’, ¿ñi niíj jenah joí niít? Obohjeéhtih, pánihcan caá. Cã́acwã wã bohéátdih ĩ joyát tʉ́ttimah, biquína wã naáwátdih ĩ tʉ́i wẽi joyóchah, bitaboó caandíh jepahcan, queétdih ĩ en jʉ̃ihbipna caá.
23523	MAT 10:37	“Ded weemdíh ã oyat chah ã mánadih, ã wehdih oina, wĩ́ih nihcan niít.
23525	MAT 10:39	Ded weemdíh tʉ́i jenah joicán, bií déedih en ñinahnit, ã náahatdihjeh chãjna, iiguípna ã bejbipna caá. Obohjeéhtih, ded ã́ih pínahdih jenah joicánjeh, wã weñat pínahdih chãjniboó páantjeh wãjeéh ã tʉ́i jʉmbipna caá”, Jesús ã niijíp jĩ.
23526	MAT 10:40	“Det yeéb wĩ́ihwãdih tʉ́i náahna, weemdíhbʉt ĩ náahna caá. Pánihna, weemdíh tʉ́i náahni weemdíh wahnidihbʉt ã náahna caá.
23528	MAT 10:42	Ded wĩ́ih moh yéejni ã jʉmʉchah enna, caandíh ã babhbat pínah, bainí mahjeh ã wʉ̃hʉchah yʉhna, ã teo wáacatbit jíib, Dios caandíhbʉt ã tʉ́i chãjbipna caá”, Jesús jwiítdih ã niijíp jĩ.
23531	MAT 11:3	Páant ã wahachah, jwĩ pebh jʉinít, nin pah Jesúsdih ĩ niíj ʉʉ́bh joyóp jĩ: —Juan jwiítdih nin pah ã niíj ʉʉ́bh joí enat tʉ́ʉtʉp be: ‘ “Wã tʉ́ttimah biíh ã jʉ̃óhbipna caá”, ¿wã niijníji niít meém? ¿Wã niijníji ma nihcah, biíhdih páñat náah niít?’ ã niijíp be, Jesúsdih ĩ niijíp jĩ.
23532	MAT 11:4	Páant ĩ niíj ʉʉ́bh joyóchah joinít, Jesús queétdih nin pah ã niíj jepahap jĩ: —Bʉʉ ded pah ñi joyátji, ñi enatjidihbʉt Juandih nin pah niíj naáwádih ñi bejeé:
23533	MAT 11:5	‘Jéih encannitji, jéih joicánnitji, jéih bejcannitjidihbʉt ã booana beé. Bácah moópnitji, wʉnah bejnitjidih yʉh bʉca ã booana beé.Moh yéejnitdih ã tʉ́i ʉbat pínah doonádihbʉt naóhna ã chãjap be.
23534	MAT 11:6	Pánihna, “Ded weemdíh tʉ́i jenah joí cádahcannidih Dios ã wẽi enna caá”, Jesús ã niijíp be’, Juandih niíj naáwádih ñi bejeé, ã niijíp jĩ.
23535	MAT 11:7	Páant ã niijíchah joinít, Juandih naáwádih ĩ jwʉ́ʉb bejep jĩ. Páant ĩ jwʉ́ʉb bejechah, Juan ded pah ã jʉmatdih dawá jwĩjeéh péenitdih Jesús nin pah ã niíj naáwáp jĩ: “¿Dedédih enedih bej tigaá ñipĩ́ chãj, mʉʉ́ wihcapboó bejna? ¿Jiwi jeémp yílip déedih johlit ã joh jwejni panihnidih enedih ñi bejnit beé? Obohjeéhtih, Juan pánihcan beé. Det biáboó ĩ naáwáchah yʉhna, caánboó jweéhcanjeh, yoobópdih ãpĩ́ naáwáp wʉt jĩ.
23536	MAT 11:8	Pánih jʉmnidih bidcan, ¿tʉ́ini yégueh dʉonídih enedih ñi bejnit beé? Obohjeéhtih, tʉ́ini yégueh dʉonít maátaíh mʉʉ́boó ĩpĩ́ jʉmna caá. Juanboó queét pah nihcan beé.
23537	MAT 11:9	Pánih jʉmnidihbʉt bidcan, ¿Dios naáwátdih naóh yapanidih enedih bejnit beé ñi chãj? Páant tigaá Juan ã jʉmʉp. Bita naóh yapanit chah ã jʉmna caá.
23538	MAT 11:10	Juan ã jwíih naóh waáwát pínahdih jon jã́tih Dios naáwátdih naóh yapani nin pah ãt niíj naóh daacáp tajĩ: ‘Ã wʉ̃ʉ́hdih Dios nin pah ã niijíp be: “Ma jã́tih wã naáwátdih naóh waóhni pínahdih wã wahbipna caá, meémboó ma naáwáchah joinít, cã́acwã ĩ jepahat pínah niijná”, Dios ã niijíp be’, ãt niíj daacáp tajĩ.
23540	MAT 11:12	“Juan ã bohé jwíih láa bʉʉ láana, Dios ã maáh jʉmʉpboó dawá ĩ waadát pínahdih bʉ́dí ĩ bidna caá. Pánih bidna, Diosdih tʉ́i jenah joinít, yeó jáap jʉmat pah chah dawá waadná caá ĩ chãjap. Obohjeéhtih, bitaboó páant ĩ waadátdih íijnit, queétdih ĩ jãhna yʉh caá.
23542	MAT 11:14	‘Dios ã wahni ã jʉ̃ʉ́wát pínah jã́tih, Elías panihni ã jʉ̃óhbipna caá’, jon jã́tih ĩ niijní tigaá Juan ã jʉmʉp. Pánihna, ‘Yoobópdih tigaá Juan ĩ niijní Elías panihni ã jʉmʉp’, yeebdíh niíj jenah joyát caá náahap.
23543	MAT 11:15	¡Ded molít jʉmna, ã tʉ́i joyó naáh!
23544	MAT 11:16	“Bʉʉ láa moón weemdíh jepahcannit nin pah ñi jʉmna caá: Yoahdih tíohnit wébít pah caá ñi jʉmʉp. Tíoh chʉ́ʉdnit, nin pah ĩpĩ́ niíj míic jʉ̃ihna caá:
23545	MAT 11:17	‘Jwĩ pelat póoj tíhwichah yʉhna, yeébboó ñi bʉ́ʉdíhcan beé. Wʉnnitdih jwĩ jʉ̃í tíhwichah yʉhna, ñi jʉ̃í wáaquíhcan beé’, ĩ niíj míic jʉ̃ihna caá.
23546	MAT 11:18	Páant ĩ chãjat pah, yeebbʉ́t biíc yoobó ñipĩ́ chãjna caá. Juan Daabáni cã́acwãjeéh jeémpcan, poonidihbʉt ãpĩ́ babhcap jĩ. Páant ã chãjcah enna, ‘Nemép caolih jʉmni caá’, niíj jʉ̃ihnit, ã bohéátdih ñi joííhcap jĩ.
23547	MAT 11:19	Obohjeéhtih, weém, nihat cã́acwã ʉ́ʉd jeñé, cã́acwãjeéh jeémpnit, wãpĩ́ babhna caá. Páant wã chãjachah ennit, ‘Eneé. Nin bʉ́dí jeémpni, babh máihni caá ã jʉmʉp. Romanowã ĩ ʉʉ́bát tʉ́ʉtni nʉ́odih ʉʉ́bh wʉ̃hnit, yeejép chãjnit biícdih ãpĩ́ pej jʉmna caá’, niíj jʉ̃ihnit, weemdíhbʉt ñi jepahcan caá. Páant niíj jʉ̃ihna, wébít pah caá ñi jʉmʉp. Obohjeéhtih, ded pah Dios ã wʉtat pah wã tʉ́i chãjachah enna, ã jenah joyát yoobópdih ã jʉmatdih ñi jéihbipna caá”, Jesús queétdih ã niijíp jĩ.
23549	MAT 11:21	“¡Corazín tʉ́tchidih moón yeejép ñi yapbipna caá! ¡Betsaida tʉ́tchidih moonbʉ́t yeejép ñi yapbipna caá! Ñíih tʉ́tchinadih Dios ã wẽpatjĩh bʉ́dí wã chãj jʉ́ʉtʉp yʉh be. Páant ã wẽpatjĩh wã chãj jʉ́ʉtʉchah enna, Tiro tʉ́tchidih moón, Sidón tʉ́tchidih moonbʉ́t ĩ yéejatdih cádahnit, tʉ́iniboodíh ĩta tʉ́ʉt nʉʉm tágaá. Jĩ́gahna dʉwát chóo dʉonít, ĩ jĩ́gahatdih jʉ́ʉtna, tʉʉ jõóhjĩh ĩta míic waáh tagaá.
23551	MAT 11:23	Yeebbʉ́t Capernaum tʉ́tchidih moón, ‘Jwiít chah jʉmnit jwĩ jʉmna caá’, ¿ñi míic niíj jenah joí niít? Páant niíj jenah joiná yʉhna, oboh jʉmnit ñi jʉmbipna caá.Ñíih tʉ́tchidih Dios ã wẽpatjĩh dawá láa wã chãj jʉ́ʉtʉchah yʉhna, yeéb weemdíh ñi jepahcap be. Sodoma tʉ́tchijidih Dios ã wẽpatjĩh páant wã chãj jʉ́ʉtʉchah nihna, caán tʉ́tchidih moón ĩ yéejatdih ĩta cádah tagaá. Páant ĩ cádahachah, caán tʉ́tchi páantjeh ãta jʉm tagaá.
23552	MAT 11:24	Yeebdíh yoobópdih wã naóhna caá. Peéh chãjat yeó jáapdih Dios Sodoma tʉ́tchidih moondíh ã peéh chãjat chah yeébboodíh bʉ́dí ã peéh chãjbipna caá”, Jesús ã niijíp jĩ.
23553	MAT 11:25	Caán láa nin pah Jesús jwĩ íipdih ã niíj ʉʉ́bʉ́p jĩ: “Paá, meém nihat baácdih moón, nihat jeádih moondíhbʉt ĩ maáh ma jʉmʉchah, meemdíh bʉ́dí wã wẽina caá. ‘Jwiít tʉ́i jéihnit caá’, niijnítdih wã bohéátdih ma beh joyát tʉ́ʉtcap be. Obohjeéhtih, jéih jwʉhcannitboodíh mapĩ́ beh joyána caá. Páant ma chãjachah, ‘Tʉ́ina caá, Paá’, meemdíh wã niijná caá.
23554	MAT 11:26	Páant tigaá, Paá, mapĩ́ wẽi chãjap”, ã niijíp jĩ.
23555	MAT 11:27	Páant niíj ʉʉ́bh péanit, cã́acwãboodíh nin pah Jesús ã niíj naáwáp jĩ: “Dios wã íip nihat ã wẽpat biíc yoobó weemdíhbʉt ã wʉ̃hʉp be.Ded pah wã jʉmatdih wã íipjeh caá ã jéihyep. Biíh jéihni wihcan caá. Pánihna, ded pah wã íip ã jʉmatdihbʉt weemjéh caá wã jéihyep. Det wã ñíonitdihbʉt wãpĩ́ bohéna caá. Jwiítjeh caá caandíh jwĩ jéihyep.
23558	MAT 11:30	Pánih choonít jʉmna, wã weñat pínahdih ñi chãjachah, yeebdíh ã bʉocan niít. Bʉ́dí chodat panihnidih dʉwát tʉ́ʉtcan, ñi bʉʉjáca naáhdih yeebdíh wã wʉtcan niít”, ã niijíp jĩ.
23560	MAT 12:2	Páant jwĩ ʉ́ʉcʉchah enna, jwĩjeéh bejnit fariseowã íijnit, Jesúsdih nin pah ĩ niíj jʉ̃ihñʉp jĩ: —Jwiítdih ma joi jwʉ́hʉʉ́. ¿Dépanih tigaá jwĩ chooát yeó jáapdih yʉhna, ma bohénit ĩ teo? Pánih teona, Dios ã wʉtatdih yap yohna caá ĩ chãjap, ĩ niijíp jĩ.
23561	MAT 12:3	Páant ĩ niijíchah joinít, “Wã bohénit ĩ yap yohcan caá”, niiját tʉ́ʉt niijná, Jesús queét fariseowãdih nin pah ã niíj bóod chʉñʉp jĩ: —Davidji ã pej jʉmnitjĩh nʉʉgʉ́p wʉnna, Dioíh mʉʉná waadnít, sacerdotewã Diosdih ĩ wʉ̃hniji pandih ĩt jeémép wʉt jĩ. Obohjeéhtih, caán pan sacerdotewãjeh ĩ jeémát pínah ãt jʉmʉp wʉt jĩ. Dios wʉtna, bitadih caán pandih ãt jeémát tʉ́ʉtcap wʉt jĩ. ¿Davidwã páant ĩ chãjatjidih Dios naáwátdih ĩ daácni nʉ́odih ñi bohécannit jĩí? Caán pandih ĩ jeéméchah yʉhna, ‘Ñi tʉ́i chãjcan beé’, Diosboó ãt niijcáp wʉt jĩ. Pánihat pah, bʉʉ nin trigodih ʉ́ʉc jeémpna, wã bohénitbʉt Diosdih ĩ yap yohcan caá.
23563	MAT 12:5	Nindihbʉt ñi náhninaá: Dioíh mʉʉ́boó teonit sacerdotewã jwĩ chooát yeó jáapdih ĩpĩ́ choocán caá. Páant ĩ choocán yʉhna, Dios ã wʉtatdih yap yohnit nihcan caá. ¿Páant Moisés ã wʉtatjidih ñi bohécannit jĩí?