23214	MAT 1:1	Weém, Mateo, ded pah Jesucristo ã jʉmatjidih wã daácna caá. Jesucristo ã nʉowãji ĩ wʉ̃tnadih wã jwíih naóhbipna caá. Ã nʉoji jon jã́tih bóo David wʉ̃t jʉmni ãt jʉmʉp wʉt jĩ. Caán ã jʉmat pínah jã́tih ã nʉoji Abraham wʉ̃t jʉmnibʉt ãt jʉmʉp wʉt jĩ.
23216	MAT 1:3	Judáboó ã weh chénewã ĩt jʉmʉp wʉt jĩ. Fares, Zara ĩt wʉ̃t jʉmʉp wʉt jĩ. Ĩ íin Tamar mit wʉ̃t jʉmʉp wʉt jĩ. Faresboó Esrom íip ãt jʉmʉp wʉt jĩ. Esromboó Aram íip ãt jʉmʉp wʉt jĩ.
23219	MAT 1:6	Isaíboó David íip ãt jʉmʉp wʉt jĩ. David wʉt jĩí judíowã ĩ chah maáh ãt jʉmʉp wʉt jĩ. Davidboó Urías wʉ̃t jʉmniji áadih jwʉ́ʉb áa jʉmat tʉ́ttimah, Salomóndih ãt weh jʉmʉp wʉt jĩ.
23224	MAT 1:11	Josíasboó Jeconías ã déewãjĩh ĩ íip ãt jʉmʉp wʉt jĩ. Queét jʉm láa Israel baácdih moondíh míic mao yap yohnit, Babilonia baácdih moónboó queétdih ĩ́ih baácna ĩt ʉb bejep wʉt jĩ.
23225	MAT 1:12	Babilonia baácna ĩ jʉibíát tʉ́ttimah, Jeconíasboó Salatieldih ãt weh jʉmʉp wʉt jĩ. Salatielboó Zorobabel íip ãt jʉmʉp wʉt jĩ.
23230	MAT 1:17	Abrahamjidih jwĩ jenah jwíihichah, pʉ́ʉ́ Davidji jʉm láa jwĩ jenah péanachah, nihat ĩ jʉimenájĩh jʉmna, catorce poómp ĩt jʉmʉp wʉt jĩ. Davidjidih jwĩ jwʉ́ʉb jenah jwíihichah, pʉ́ʉ́ Babilonia baácna judíowãdih ĩ ʉb bej láa jwĩ jenah péanachah, nihat ĩ jʉimenájĩh jʉmna, catorce poómp ĩt jwʉ́ʉb jʉmʉp wʉt jĩ. Babilonia baácna ĩ jʉibí láa jwĩ jwʉ́ʉb jenah jwíihichah, pʉ́ʉ́ Cristo ã cã́ac jʉm láa jwĩ jenah péanachah, nihat ĩ jʉimenájĩh jʉmna, catorce poómp ĩt jwʉ́ʉb jʉmʉp wʉt jĩ, páant mʉntih.
23231	MAT 1:18	Nin pah Jesucristo ãt cã́ac jʉmʉp wʉt jĩ. Ã íin Maríaboó Joséjĩh téihya chéonih pínah mit jʉmʉp wʉt jĩ. Ĩ téihya chéwat pínah jã́tih Tʉ́ini Espíritu ã wẽpatjĩh caántdih ã wʉdhdanachah, mit wʉdʉ jʉmʉp wʉt jĩ.
23232	MAT 1:19	Páant mi wʉdʉ jʉmʉchah jéihna, Joséboó yoobópdih chãjni jʉmna, cã́acwã ĩ encahjeh, caántdih yohat tʉ́ʉt ãtih chãjap wʉt yʉh jĩ.
23233	MAT 1:20	Pánih jenah joí ʉ̃onit, ã oo jʉ́mʉchah, Dioíh ángelboó caandíh jígohnit, “José, Davidji jʉima, Tʉ́ini Espírituboó ã teo wáacatjĩh María mi wʉdʉ jʉmna caá. Pánihna, tíiccanjeh caántjĩh ma téihya chéweé.
23234	MAT 1:21	Caánt newé weépdih mi tʉ́ʉhbipna caá. Caanjéh tigaá ã́ih cã́acwã iiguípna bejnit déejidih tʉ́i ʉbni ã jʉmbipna caá. Páant cã́acwãdih tʉ́i ʉbni pínah ã jʉmʉchah, Jesús ma wʉ̃t bʉ́ʉdhdʉ́p”, ángel Josédih ãt niijíp wʉt jĩ.
23236	MAT 1:23	“Jáap wili wébít bid jʉiníh newé weépdih mi tʉ́ʉhbipna caá. Caandíh ‘Emanuel’, ĩ niijbípna caá”, ãt niíj daacáp tajĩ. “Emanuel”, niijná, “Dios jwĩjeéh ã jʉmna caá”, niíj naóhna ĩt chãjap wʉt jĩ.
23237	MAT 1:24	Dioíh ángel caandíh ã naáwát tʉ́ttimah, ã niiját pahjeh José Maríadih ãt téihya chéwep wʉt jĩ.
23238	MAT 1:25	Obohjeéhtih, mi weh jʉmat pínah jã́tih, José mijeéh ãt jʉmcap wʉt jĩ. Pánihna, caánt mi weép jʉmat tʉ́ttimah, Joséboó mi wʉ̃ʉ́hdih Jesús ãt wʉ̃t bʉ́ʉdhdʉp wʉt jĩ.
23239	MAT 2:1	Herodes Judea baácdih moón ĩ maáh jʉm láa, caán baácdih jʉmni Belén tʉ́tchidih Jesús ãt cã́ac jʉmʉp wʉt jĩ. Ã cã́ac jʉmat tʉ́ttimah, cʉ́iwãdih bohénit yeó aáb jʉ̃ʉ́wʉ́pmant moón jʉ̃óhnit, Jerusalén tʉ́tchina ĩt jʉyʉ́p wʉt jĩ.
23240	MAT 2:2	Pánih jʉinít, caanjĩ́h moondíh nin pah ĩt niíj ʉʉ́bh joyóp wʉt jĩ: —¿Judíowã ĩ chah maáh pínah dedjĩh tigaá ã cã́ac jʉmat? Yeó aáb jʉ̃ʉ́wʉ́pmant jʉmna, chah iigní cʉ́i ã jáap jígohochah enna, ‘Maáh ã cã́ac jʉmna caá’, jwĩ niíj jéihyep jĩ. Páant ã jígohochah enna, caandíh weñedih jʉ̃óhna caá jwĩ chãjap, cʉ́iwãdih bohénit ĩt niijíp wʉt jĩ.
23241	MAT 2:3	Páant, ĩ ʉʉ́bh joyát doonádih joinít, Herodesboó bʉ́dí ãt jenah joyóp wʉt jĩ. Nihat Jerusalén tʉ́tchidih moonbʉ́t biíc yoobó bʉ́dí ĩt jenah joyóp wʉt jĩ.
23242	MAT 2:4	Pánihna, Herodesboó sacerdotewã ĩ maáta, Moisés ã wʉtatjidih bohénitdihbʉt ãt bid wáacap wʉt jĩ. Páant ĩ míic wáac jʉí beedéchah ennit, queétdih nin pah ãt niíj ʉʉ́bh joyóp wʉt jĩ: —¿Dedboo tígaá Cristo ã cã́ac jʉmat pínahdih Dios naáwátdih naóh yapanit ĩt niíj daác jĩ? ãt niijíp wʉt jĩ.
23244	MAT 2:6	‘Judea baácboó jʉmni Belén tʉ́tchimant judíowãdih wʉtni pínah ã jʉ̃óhbipna caá. Caán queétdih tʉ́i en daoní ã jʉmbipna caá. Pánihna, Belénboó ã cã́ac jʉmni pínah tʉ́tchi ã jʉmʉchah, oboh jʉmni tʉ́tchi nihcan caá’, ãt niíj daacáp tajĩ, Herodesdih ĩt niijíp wʉt jĩ.
23245	MAT 2:7	Páant ĩ niiját tʉ́ttimah, cã́ac wihcah, yeó aáb jʉ̃ʉ́wʉ́pmant moondíh Herodes ãt jwʉ́ʉb bid bojop wʉt jĩ. Ã pebh ĩ jʉibínachah ennit, débólih caán cʉ́i ã jwíih jígohatjidih queétdih ãt ʉʉ́bh joyóp wʉt jĩ. Páant ã ʉʉ́bh joyóchah, caán cʉ́idih ĩ jwíih enatjidih ĩt naáwáp wʉt jĩ.
23246	MAT 2:8	Páant ĩ naáwát tʉ́ttimah, Belén tʉ́tchina wahna, Herodes queétdih nin pah ãt niijíp wʉt jĩ: —Caandíh ñi tʉ́i bidbi jwʉhʉʉ́. Bid jʉinít, weemdíh naáwádih ñi jwʉ́ʉb jʉ̃ʉ́wʉ́, weembʉ́t caandíh weñedih wã bejat pínah niijná, ãt niijíp wʉt yʉh jĩ.
23247	MAT 2:9	Páant ã niijíchah joinít, queét ĩt bejep wʉt jĩ. Páant ĩ bejechah, yeó aáb jʉ̃ʉ́wʉ́pmant ĩ jwíih enni cʉ́ijeh mʉntih queétdih ãt jwʉ́ʉb waáwáp wʉt jĩ. Pánihna, wébít ã jʉmni mʉʉ cháh pohba caán cʉ́i ãt chãwáp wʉt jĩ.
23248	MAT 2:10	Páant ã chãwáchah ennit, bʉ́dí ĩt weñep wʉt jĩ.
23249	MAT 2:11	Pánihna, wébít ã jʉmni mʉʉdíh waád jʉibínit, caandíh beh wili biícdih ĩt enep wʉt jĩ. Pánih ennit, wébítdih wẽina, bódicha ĩt caj yoh ñajap wʉt jĩ. Pánih wẽi péanit, ĩ ʉb jʉ̃óhni paihnadih wãtnit, bʉ́dí jíib jʉmni oro, tʉ́i chej jʉmni cáwat pínah, mirra wʉ̃t jʉmni chej jʉmnidihbʉt caandíh ĩt wʉ̃hʉp wʉt jĩ.
23250	MAT 2:12	Caandíh wʉ̃h péanit, ʉ̃wʉdih ĩt bejep wʉt jĩ. Pánih ʉ̃onit, ĩ oo jʉ́mʉchah, Dios queétdih nin pah ãt niíj naáwáp wʉt jĩ: “Herodes pebhboó ñi jwʉ́ʉb bejca bojoó”, ãt niijíp wʉt jĩ. Páant ã niijíchah joinítji jáanit, ĩ́ih baácna jwʉ́ʉb bejna, biíh namáboó ĩt bejep wʉt jĩ.
23251	MAT 2:13	Páant ĩ jwʉ́ʉb bejat tʉ́ttimah, José jwʉh ã jwʉ́ʉb oo jʉ́mʉchah, Dioíh ángel caandíhbʉt nin pah ãt niíj naáwáp wʉt jĩ: “Ma jáa bojoó. Bainídih ĩ mawat pínah niijná, Herodes ã́ih soldadowãdih wahna caá ã chãjap. Pánihna, bainídih, ã íindihbʉt Egipto baácboó waícanjeh ma nʉmah jwei béjeé. Caanná wã niiját pah bóo ñi jʉm jwʉhʉʉ́”, ángel Josédih ãt niijíp wʉt jĩ.
23252	MAT 2:14	Páant ã niijíchah joinít, cheijeh jáanit, Egipto baácna bainídih ã íin biícdih José ãt nʉmah jwei béjep wʉt jĩ.
23253	MAT 2:15	Caán Egipto baácna jʉibínit, Herodes ã báadh jwʉhat pah bóo caánboó ĩt jʉm jwʉhʉp wʉt jĩ. Páant Jesús ã yapachah, Dios naáwátdih naóh yapani nin ã daacátji pah ãt yapap wʉt jĩ: “ ‘Egipto baácboó jʉmni wã wʉ̃ʉ́hdih wã bid bojbipna caá’, Dios ã niijíp be”, ãt niíj daacáp tajĩ.
23254	MAT 2:16	Cʉ́iwãdih bohénit biíh namáboó ĩ jwʉ́ʉb bejat doonádih joinít, Herodesboó bʉ́dí ãt íijip wʉt jĩ. Pánih íijnit, Belén tʉ́tchidih moón neoná weépdih, caán tʉ́tchi jwẽ́ejdih moondíhbʉt ãt mawat tʉ́ʉtʉp wʉt jĩ. Cʉ́iwãdih bohénit débólih caán cʉ́i ã jwíih jígohatjidih ĩ naáwáchah joiníji Herodes ã mawíhniboó chéne jópchi dée ã bíbohatdih ãt jéihyep wʉt jĩ. Pánih jéihna, chéne jópchi nʉmp bíbohnit nihat neoná weépdih ãt mao yohat tʉ́ʉtʉp wʉt jĩ.
23255	MAT 2:17	Páant ã mawat tʉ́ʉtʉchah, Dios naáwátdih naóh yapani Jeremías ã daacátji pah ãt yapap wʉt jĩ.
23256	MAT 2:18	“Ramá wʉ̃t jʉmni tʉ́tchidih moón bʉ́dí ñaacátdih ĩ joiná caá. Bʉ́dí jĩ́gahnit, ĩ ñaác jʉñát bʉ́dí ã yáana caá. Raquel mi jʉimená yaádh, judíowã ĩ weha mána yaádh, ĩ wehdih ĩ mao yohochah ennit, bʉ́dí ĩ ñaác jʉ̃iná caá. Ĩ weh ĩ wihcatdih enna, ĩ jĩ́gahat ã yaicán niít”, ãt niíj daacáp tajĩ.
23257	MAT 2:19	Herodes ã wʉnat tʉ́ttimah, Joséwã Egipto baácboó páantjeh ĩt jʉm jwʉhʉp wʉt jĩ. Pánih jʉmnit, biíc chei José ã oo jʉ́mʉchah, Dioíh ángel caandíh jígohnit, nin pah ãt jwʉ́ʉb niíj naáwáp wʉt jĩ:
23258	MAT 2:20	“Wébítdih mawíhnitji maátaboó ĩ wʉn beedáh bejep be. Pánihna, caandíh ã íinjĩh Israel baácboó ma nʉmah jwʉ́ʉb bejeé, páant mʉntih”, ãt niijíp wʉt jĩ.
23259	MAT 2:21	Páant ã niiját tʉ́ttimah, jáanit, wébítdih ã íin biícdih Israel baácboó ãt nʉmah jwʉ́ʉb bejep wʉt yʉh jĩ.
23260	MAT 2:22	Obohjeéhtih, Herodes ã bʉʉdát tʉ́ttimah, ã wʉ̃ʉ́h Arquelaoboó Judea baácdih moondíh ãt jwʉ́ʉb tʉ́ʉt nʉʉ́m maáh waadáp wʉt jĩ. Páant ã jʉmat doonádih joinít, José caanná ã jwʉ́ʉb bejat pínahdih ãt ʉ́ʉm jenah joyóp wʉt jĩ. Pánih ʉ́ʉm jenah joinít, ã jwʉ́ʉb oo jʉ́mʉchah, Dios caandíh Judea baácboó ãt chãwát tʉ́ʉtcap wʉt jĩ. Páant ã chãwát tʉ́ʉtcah joinít, Judea baácdih yap bejnit, pʉ́ʉ́ Galilea baácna ĩt jʉibínap wʉt jĩ.
23261	MAT 2:23	Pánihna, caanná jʉibínitji, Nazaret wʉ̃t jʉmni tʉ́tchiboó ĩt jʉmʉp wʉt jĩ. Caanná ĩ jʉmʉchah, Dios naáwátdih naóh yapanit ĩ daacátji pah Jesús ãt jʉmʉp wʉt jĩ. “ ‘Nazaret tʉ́tchidih bóo caá’, cã́acwã Dios ã wahnidih ĩ niijbípna caá”, ĩt niíj daacáp tajĩ.
23262	MAT 3:1	Dawá jópchi tʉ́ttimah, Juan Daabáni cã́acwãdih daabána ãt chãjap wʉt jĩ. Judea baácdih mʉʉ́ wihcapboó ã pebhna jʉibínitdih Dios naáwátdih ãt bohé jwíihip wʉt jĩ.
23263	MAT 3:2	Nin pah queétdih ãt niíj naáwáp wʉt jĩ: “¡Ñi yéej chãjatdih cádahnit, tʉ́iniboodíh ñi tʉ́ʉt nʉʉmʉ́! Nihat baácdih moondíh Dios ã maáh jʉmatdih ã jʉ́ʉtat pínah bahnijeh ã jʉdhna caá”, ãt niijíp wʉt jĩ.
23264	MAT 3:3	Jon jã́tih Dios naáwátdih naóh yapani Isaíasboó Juan ã bohéát pínahdih nin pah ãt niíj daacáp tajĩ: “Mʉʉ́ wihcapboó nin pah ã niíj ñaác bohébipna caá: ‘Jwĩ Maáh ã jʉ̃ʉ́wát pínah jã́tih ñi yéej chãjatdih cádahnit, tʉ́iniboodíh tʉ́ʉt nʉʉmnít, caandíh ñi tʉ́i páñaá’, ã niijbípna caá”, Isaías ãt niíj daacáp tajĩ.
23265	MAT 3:4	Juaníh yégueh chóo camello wʉ̃t jʉmni nʉñʉ́p yoócjĩh nóomnit, ĩ yacni chóo wʉt jĩ. Ã́ih jʉyáát tõp momo jiwi chóo tõp wʉt jĩ. Wʉ̃ʉ́c joowã́dih jeémpnit, belo macdihbʉt ãpĩ́ déebep wʉt jĩ.
23266	MAT 3:5	Jerusalén tʉ́tchimant, nihat Judea baácmant, Jordán mʉj jwẽ́ejmantbʉt dawá caandíh joyódih ĩpĩ́ jʉibínap wʉt jĩ.
23267	MAT 3:6	Pánih jʉibínit, ã bohénachah joinít, ĩ yéej chãjatdih Diosdih ĩpĩ́ naáwáp wʉt jĩ. Páant ĩ naáwáchah joinít, Jordán mʉjboó Juan queétdih ãt daabánap wʉt jĩ.
23268	MAT 3:7	Dawá fariseowã, saduceowãbʉt daabáát tʉ́ʉtʉdih ĩ jʉibínachah ennit, Juan queétdih nin pah ãt jípónih niijíp wʉt jĩ: “¡Maiwã panihnit yeejépwã jʉmna, peéh chãjat pínahdih ʉ́ʉm jweííhnitjeh caá! Obohjeéhtih, yeéb ñi yéej chãjatdih ñi cádahíhcat jíib Dios yeebdíh ã peéh chãjachah, ñi jéih jweicán niít.
23269	MAT 3:8	Yéej chãjatdih yoobópdih cádahnit, tʉ́iniboodíh chãjat caá yeebdíh náahap.
23270	MAT 3:9	Nin pah ñi niíj jenah joicá bojoó: ‘Jon jã́tih bóo Abraham jwiít judíowã jwĩ nʉo ãt jʉmʉp wʉt jĩ. Pánihna, ã jʉimená jʉmna, Dioíhwã caá jwĩ jʉmʉp’, ñi niíj jenah joicá bojoó. Yeebdíh nin pah wã niijná caá: Abraham jʉimená ñi jʉmʉchah yʉhna, dedé pínah nihcan caá. Diosboó nin jee dáhnadih tʉ́ʉt nʉʉmnít, Abraham jʉimená pínahdih ã jéih chãjna caá. Abraham jʉimená ñi jʉmat nin oboh jʉmni jee dáhna ã nihat pahjeh tigaá.
23271	MAT 3:10	Nin pah ã jʉmna caá: Yeéb máa nah panihni ñi jʉmʉchah, Diosboó máa nahdih tib yohni panihni caá ã jʉmʉp. Yeejép dahna quehnidih tib yoh bojnit, ã́ih náatnadihbʉt ã pʉd yohbipna caá. Tib yoh péanit, caan náhdih, ã́ih náatnadihbʉt ã cáo yohbipna caá. Páant ã cáwat pah caandíh jepahcannitdih iiguípna ã wahbipna caá.
23272	MAT 3:11	Wã tʉ́ttimah jʉ̃óhni wã chah wẽpni caá. Páant ã jʉmʉchah jenah joinít, ‘Weém oboh jʉmni caá’, wã niíj jenah joiná caá. Pánihna, ñi yéej chãjatdih cádahnit, tʉ́iniboodíh ñi tʉ́ʉt nʉʉmʉ́chah, yeebdíh wã daabána caá. Páant wã daabáát panihni, caánboó yeebdíh Tʉ́ini Espíritu ã wẽpatdih bʉ́dí ã wʉ̃hbipna caá. Caán ã wẽpat tʉʉ iigát panihnijĩh ñi yéejatdih cáwat pah ã chãjbipna caá, jwʉ́ʉb yéej chãjíhatdih ñi jenah joicát pínah niijná.
23273	MAT 3:12	Trigo teoni panihni caá. Ã́ih chóonadih caóh caj péanit, caán tíibna yoobátdihjeh wʉh wʉʉ́hboó jʉ́i yacnit, ã́ih mʉʉ́boó ã ámohbipna caá. Obohjeéhtih, ã caóh cajni chóonaboodíh ã cáo yohbipna caá. Páant ã chãjat pah wã tʉ́ttimah jʉ̃óhni caandíh jepahnitdih ã tʉ́i ʉbbipna caá. Obohjeéhtih, caandíh jepahcannitboodíh iiguípna ã wahbipna caá. Caán iigát dedé ã noón dʉbcan niít”, Juan ãt niijíp wʉt jĩ.
23274	MAT 3:13	Tʉ́ttimah, Jesús Galilea baácboó jʉmniji bejnit, Juandih ã daabáát tʉ́ʉtat tʉ́ʉt niijná, Jordán mʉjna ãt dei jʉibínap wʉt jĩ.
23275	MAT 3:14	Obohjeéhtih, daabáíhcan, nin pah Juan caandíh ãt niíj jepahap wʉt jĩ: —Meémboó chah wẽpni jʉmna, weémboodíh ma daabána ãta tʉ́i tagaá. Meemdíh daabáni pínah nihcan caá, Juan Jesúsdih ãt niijíp wʉt jĩ.
23276	MAT 3:15	—Páant niijcánjeh, weemdíh ma daabánaá. Pánih daabánit, Dios ã́ihwãdih ã chãjat tʉ́ʉtat pahjeh tigaá jwĩ chãjbip. Páant jwĩ chãjachah ennit, cã́acwãboó Dios ã wahni wã jʉmatdih ĩ jéihbipna caá, Jesús ãt niijíp wʉt jĩ. —Caán láa bácah, ã tʉ́imi nacaá, Juan ãt niíj jepahap wʉt jĩ.
23277	MAT 3:16	Páant niíj jepahnit, Jesúsdih ãt daabánap wʉt jĩ. Ã daabá péanachah, Jesús mʉjna ñʉhniji ãt aab ñʉ́hʉp wʉt jĩ. Pánih aab ñʉ́hnitjeh, Jesús ã enechah, jeá ãt jéweah bejep wʉt jĩ. Páant ã jéweah bejechah, jop pah jígohni Tʉ́ini Espíritu jeámant dei jʉ̃óhnit, caandíh ãt jʉí jaamáp wʉt jĩ.
23278	MAT 3:17	Páant ã jʉí jaamáchah, “Nin wã wʉ̃ʉ́h, wã oini caá. Caandíh bʉ́dí wã wẽina caá”, Dios jeámant ãt niijíp wʉt jĩ.
23279	MAT 4:1	Páant ã daabáát tʉ́ttimah, Tʉ́ini Espíritu Jesúsdih mʉʉ́ wihcapboó ãt nʉmah bejep wʉt jĩ, nemépwã ĩ maáh, Satanás, caandíh yeejép ã wʉtat pínah niijná.
23280	MAT 4:2	Caánboó jʉmna, Diosdih tʉ́i ʉʉ́bát tʉ́ʉt niijná, cuarenta yeó jáap ãt jeémpcap wʉt jĩ. Pánih jeémpcan, Jesús nʉʉgʉ́p wʉnna ãt chãjap wʉt jĩ.
23281	MAT 4:3	Páant ã nʉʉgʉ́p wʉnʉchah enna, Satanásboó ã pebhna jʉibínit, —Meém Dios wʉ̃ʉ́h jʉmna, nin jee dáhnadih ‘Pan dahna ma jʉmʉʉ́’, ma niijí, ãt niijíp wʉt yʉh jĩ.
23282	MAT 4:4	—Páant wã chãjcan niít. Dios naáwátdih naóh yapani nin pah ãt niíj daacáp tajĩ: ‘Jeémátdihjeh pohba ĩ jeéméchah, cã́acwãíh caolih tʉ́i booni panihni ã jʉmcan niít. Ĩ́ih caolih tʉ́i booni ã jʉmat pínah niijná, Dios naáwátdih tʉ́i joyát caá náahap’, ãt niíj daacáp tajĩ, Jesús Satanásdih ãt niíj jepahap wʉt jĩ.
23283	MAT 4:5	Páant ã niíj jepahat tʉ́ttimah, Jerusalén, “Dioíh tʉ́tchi”, ĩ niijní tʉ́tchina Satanás Jesúsdih ãt nʉmah bejep wʉt jĩ. Caanná nʉmah jʉibínit, Dioíh mʉʉ́ chah jap bóo jʉmni waolí beo nah yapatboó Jesúsdih ãt ñʉhat tʉ́ʉtʉp wʉt jĩ.
23284	MAT 4:6	Pánih ñʉhat tʉ́ʉtnit, nin pah ãt niíj naáwáp wʉt yʉh jĩ: —Meém Dios wʉ̃ʉ́h jʉmna, meemdíh ã wapat pínahdih jʉ́ʉtat tʉ́ʉt niijná, ninmant ma ñaáp jéen bejeé. Davidji nin pah ã niíj daacátjidih ma tʉ́i náhninaá: ‘Dios ã́ih ángelwãdih meemdíh ã en dawát tʉ́ʉtbipna caá. Pánihna, queét meemdíh ĩ jípónih teobipna caá, jee dáhboó míih jítcha ã bʉʉg lájcat pínah niijná’, ãt niíj daacáp tajĩ, Satanás Jesúsdih ãt niijíp wʉt jĩ.
23285	MAT 4:7	—Páant wã chãjcan niít. Dios naáwátdih biíh naóh yapani nin pah ãt niíj daacáp tajĩ: ‘Ñi Maáh Dios ã niijátjidih “¿Yoobópdih niít?” niíj jéihíhna, caandíh ñi chãjat tʉ́ʉtca bojoó’, ãt niíj daacáp tajĩ, Jesús caandíh ãt niíj jepahap wʉt jĩ.
23286	MAT 4:8	Páant ã niíj jepahat tʉ́ttimah, jap bóo jeená Jesúsdih Satanás ãt nʉmah pʉ́ʉh laab béjep wʉt jĩ. Caán jeejína pʉ́ʉh laáb jʉibínit, nihat cã́acwã ĩ jʉmat yoobó Jesúsdih ãt jʉ́ʉtʉp wʉt jĩ. Dawá ĩ́ih bií déedihbʉt ãt jʉ́ʉtʉp wʉt jĩ.
23287	MAT 4:9	Pánih jʉ́ʉtnit, nin pah caandíh ãt niijíp wʉt yʉh jĩ: —Wã pebh bódicha caj yoh ñajnit, weemdíh ma weñeé. Páant ma weñechah, nihat nin tʉ́tchina ã jʉmatdihbʉt meémboodíh wã wʉ̃hbipna caá, Jesúsdih ãt niijíp wʉt jĩ.
23288	MAT 4:10	—Satanás, weemdíh ma cádah bejeé. Dios naáwátdih naóh yapani nin pah ãt niíj daacáp tajĩ: ‘Ma Maáh Diosdihjeh wẽinit, ã wʉtatdih ma jepahaá’, ãt niíj daacáp tajĩ, Jesús Satanásdih ãt niíj jepahap wʉt jĩ.
23289	MAT 4:11	Páant ã niijíchah joinít, Satanás caandíh ãt cádahap wʉt jĩ. Páant ã cádahat tʉ́ttimah, Dioíh ángelwãboó Jesús pebh jʉibínit, caandíh ĩt teo wáacap wʉt jĩ.
23290	MAT 4:12	Tʉ́ttimah, Juandih nemat mʉʉ́boó ĩ nemat doonádih joinít, Jesús Galilea baácna ãt jwʉ́ʉb bejep wʉt jĩ.
23291	MAT 4:13	Caanjĩ́h jʉmniji Nazaret tʉ́tchimant bejnit, Capernaum tʉ́tchina ãt jʉibínap wʉt jĩ. Caán tʉ́tchi Galilea íim jwẽ́ejdih Zabulón, Neftalí ĩ jʉimenáíh baácji jʉmni tʉ́tchi ãt jʉmʉp wʉt jĩ. Caanná jʉibínit, Jesús ãt jʉmʉp wʉt jĩ.
23292	MAT 4:14	Páant ã jʉmʉchah, Dios naáwátdih naóh yapani Isaías nin ã daacátji pah Jesús ãt yapap wʉt jĩ:
23293	MAT 4:15	“Zabulón, Neftalí ĩ jʉimenáíh baácji, Jordán mʉj conanaamánt, íim pebh, Galilea wʉ̃t jʉmni baácdih dawá judíowã nihcannit ĩ jʉmna caá.
23294	MAT 4:16	Caanjĩ́h moón dʉpʉ́napboó jʉmnit panihnit Diosdih ĩt jéih jwʉhcap taga. Pánih jéihcan, iiguípna bejnit déeji ĩt jʉmʉp taga. Obohjeéhtih, Dios ã wahni, yeh iigát panihni, ã tʉ́i chãjatdih jʉ́ʉtnit, queétdih caandíh ãt jéihyanap taga bʉca”, Isaías ãt niíj daacáp tajĩ.
23295	MAT 4:17	Caanná jʉmna, nin pah Jesús ãt niíj naóh bohé jwíihip wʉt jĩ: “Nihat baácdih moondíh Dios ã maáh jʉmatdih ã jʉ́ʉtat pínah bahnijeh ã jʉdhna caá. Pánihna, ñi yéej chãjatdih cádahnit, tʉ́iniboodíh ñi tʉ́ʉt nʉʉmʉ́”, ãt niijíp wʉt jĩ.
23296	MAT 4:18	Tʉ́ttimah, Galilea íimna dei jʉibí, pʉ́ʉd bejnit, Simón, ã ʉ́ʉd Andrésjĩh queéj jʉ́ʉt maona, ĩ́ih ñʉodíh ĩ yoh báhanachah, Jesús queétdih ãt enep wʉt jĩ. Simónboó Pedro ĩ niijní ãt jʉmʉp wʉt jĩ. Pánih ennit, nin pah queétdih ãt niijíp wʉt jĩ:
23297	MAT 4:19	—Weemdíh ñi pej jʉm jʉ̃ʉ́wʉ́. Páant ñi jʉ̃ʉ́wʉ́chah, yeebdíh wã bohébipna caá. Páant wã bohénachah joinít, queejwã́dih ñi bidat pah, cã́acwãboodíh bidnit, wĩ́ih doonádih ñi naóhbipna caá, weemdíh jepahna, wĩ́ihwã ĩ jʉmat pínah niijná, ãt niijíp wʉt jĩ.
23298	MAT 4:20	Páant ã niijíchah joinítjeh, ĩ́ih ñʉonádih cádahnit, Jesúsjeéh ĩt bejep wʉt jĩ.
23299	MAT 4:21	Pánih chibít yʉʉ́p queétdih nʉmah bejnit, Santiago ã ʉ́ʉd Juandihbʉt Jesús ãt enep wʉt jĩ. Queét ĩ íip Zebedeo biícdih ĩ́ih jãáj chóodih chʉ́ʉdnit, ĩ́ih ñʉonádih ámohna ĩt chãjap wʉt jĩ. Pánih ennit, queét chénewãdihbʉt ãt bid bojop wʉt jĩ, caandíh ĩ pej jʉmat pínah niijná.
23300	MAT 4:22	Páant ã bid bojochah joiná, queétbʉt biícmantjeh nihat ĩ tewatdih, ĩ íipdihbʉt cádahnit, Jesúsjeéh ĩt bejep wʉt jĩ.
23301	MAT 4:23	Pánihna, nihat Galilea baácdih moondíh Jesús ã bohénitdih ãt nʉmah bohé jibip wʉt jĩ. Jwiít judíowã jwĩ míic wáacat mʉʉná jʉmat pah waadnít, Dios ã maáh jʉmat tʉ́ini doonádih ãt bohénap wʉt jĩ. Pánih bohéna, det wʉnnitdihbʉt ãt booanap wʉt jĩ.
23302	MAT 4:24	Páant ã chãjat doonádih nihat Siria baácdih moonbʉ́t ĩt joyóp wʉt jĩ. Pánih joinít, dawá mácah wʉnat jʉmnit, bʉ́dí tʉbanit, nemép caolih jʉmnit, wãá wʉnat jʉmnit, jéih wʉ̃lícannitdihbʉt ĩt ʉb jʉibínap wʉt jĩ. Nihat ĩ ʉb jʉibínitdih Jesús ãt booanap wʉt jĩ.
23303	MAT 4:25	Páant ã chãjat doonádih joinít, Galilea baácdih moón, Diez Tʉ́tchinadih moón, Jerusalén tʉ́tchidih moón, Judea baácdih moón, Jordán mʉj conanaamánt moonbʉ́t dawá caandíh ĩt pée bejep wʉt jĩ.
23304	MAT 5:1	Dawá ã pebh ĩ jʉibínachah ennit, jeé ñaj yacapboó pʉ́ʉh laáb jʉibínit, Jesús caanjĩ́h ãt chʉ́ʉdʉp wʉt jĩ. Páant ã chʉ́ʉdʉchah, ã bohénitbʉt ã pebhna ĩt jʉibínap wʉt jĩ.
23305	MAT 5:2	Páant ĩ jʉibínachah ennit, queétdih bohéna, nin pah ãt niíj naóh jwíihip wʉt jĩ:
23306	MAT 5:3	“Det moh yéejnit panihnit Dios ã teo wáacatdih bidnitdih Dios ã wẽi enna caá. Pánih wẽi ennit, queétdih ã teo wáacbipna caá, Dios ã maáh jʉmʉpboó ĩ tʉ́i jʉmat pínah niijná.
23307	MAT 5:4	“Det ĩ yéejatdih jĩ́gahnit, bita ĩ yéejatdihbʉt jĩ́gahnitdih Dios ã wẽi enna caá. Pánih wẽi ennit, queétdih tʉ́i teo wáacnit, ĩ yéejatdih ã yohochah, ĩ jĩ́gahat ã yaibípna caá.
23308	MAT 5:5	“Det bitadih yap yohcanjeh teo wáacnitdih Dios ã wẽi enna caá. Pánih wẽi ennit, nin baác jáap ã jʉmʉchah, queétdih maáta pínah ã waadábipna caá.
23309	MAT 5:6	“Det nʉʉgʉ́p wʉn babhbíhnit panihnit yoobópdih chãjat pínahdih bidnitdih Dios ã wẽi enna caá. Pánih wẽi ennit, Dios queétdih ã teo wáacbipna caá, caandíh ĩ tʉ́i jepahat pínah niijná.
23310	MAT 5:7	“Det bitadih jĩ́gah en teo wáacnitdih Dios ã wẽi enna caá. Pánih wẽi ennit, Diosbʉt queétdih ã jĩ́gah en teo wáacbipna caá.
23311	MAT 5:8	“Det Diosdihjeh bidnit, yoobópdih jenah joinítdih Dios ã wẽi enna caá. Pánih wẽi ennit, ã teo wáacachah, Diosdih ĩ enbipna caá.
23312	MAT 5:9	“Det bitadih míic jʉ̃ihñat tʉ́ʉtcan, tʉ́i biícdih chãjat tʉ́ʉtnitdih Dios ã wẽi enna caá. Pánih wẽi ennit, ‘Wã weh caá’, queétdih ã niijbípna caá.
23313	MAT 5:10	“Det Dios ã náahat pah ĩ chãjat jíib bitaboó queétdih yeejép ĩ chãjachah yʉhna, caandíh cádahcannitdih Dios ã wẽi enna caá. Pánih wẽi ennit, ã teo wáacachah, Dios ã maáh jʉmʉpboó ĩ jʉmbipna caá.
23314	MAT 5:11	“Wĩ́ihwã ñi jʉmat jíib bita yeebdíh ĩ jʉ̃ihñʉchah, yeejép ĩ chãjachah, ĩ yee naóh yacachah, yeebdíh wẽi ennit, wã teo wáacbipna caá.
23315	MAT 5:12	Dios naáwátdih naóh yapanitjidih biíc yoobó yeejép ĩtát chãj waáwáp tajĩ. Pánihna, queétdih ĩ chãjatji pahjeh bita yeebdíhbʉt yeejép ĩ chãjbipna caá. Obohjeéhtih, jeáboó ñi jʉibínachah, Dios yeebdíh bʉ́dí ã tʉ́i chãjbipna caá. Páant ã tʉ́i chãjat pínahdih jéihnit, bita yeebdíh yeejép ĩ chãjachah yʉhna, ñi tʉ́i weñeé”, Jesús queétdih ãt niijíp wʉt jĩ.
23316	MAT 5:13	“Yeéb nin baácboó jʉmna, nʉ́ʉmni panihni ñi jʉmna caá. Nʉ́ʉmnijĩh ñipĩ́ bʉiná caá, jeémát ã nʉñat pínah niijná. Pánihat pah yeéb wĩ́ihwãboó nihat bitajeéh jʉmna, queétdih ñi tʉ́i teo wáacna caá, ĩ tʉ́i jʉmat pínah niijná. Obohjeéhtih, nʉ́ʉmni ã bʉyát beedéchah, ñi jéih jwʉ́ʉb bʉyácan caá. Páant ã bʉicáh, caandíh yohatjeh caá náahap. Pánih yohnidih cã́acwã jéihcanjeh, ĩ wid chʉ̃ibipna caá. Pánihat dée pah yeéb Diosdih cádahna, bitadih teo wáacat dée wihcan, bʉicánni nʉ́ʉmni panihni ñita jʉm tagaá.
23317	MAT 5:14	“Yeéb nin baácboó jʉmna, jiiát panihni ñi jʉmna caá. Chei namáboó ñi jii béjat pah, ñi tʉ́i chãjachah ennit, bitabʉt biíc yoobó Dioíh namáboó ĩ jéih bejna caá. Jeejíh jʉmni tʉ́tchidih dedé jãhat wihcah, nihat cã́acwã ĩ tʉ́i enat pah, yeéb ñi tʉ́i chãjatdihbʉt nihat ĩ tʉ́i enna caá.
23318	MAT 5:15	Jiiát dahdih jiinít, pamap dahjĩh cã́acwã ĩpĩ́ páah jwejcan caá. Obohjeéhtih, caandíh japboó ĩpĩ́ jií cáagna caá, nihat mʉʉ́ diítboó jʉmnit ĩ tʉ́i enat pínah niijná.
23319	MAT 5:16	Pánihna, caán japboó cáagni jiiát dah panihni jʉmna, yeebbʉ́t bitadih ñi tʉ́i chãjaá. Páant ñi tʉ́i chãjachah ennit, ñi íip jeámant bóodih cã́acwã ĩ wẽi naóhbipna caá”, queétdih Jesús ãt niijíp wʉt jĩ.
23320	MAT 5:17	“Nindihbʉt yeebdíh wã jéihyaat tʉ́ʉtna caá: Moisés ã wʉtatjidih, Dios naáwátdih naóh yapanit ĩ daacátjidihbʉt yohodih wã jʉ̃óhcan beé. Queét ĩ daacátjidih yoobópdih cã́acwãdih jéihyanit, ĩ niijátji pah biíc yoobó chãjat tʉ́ʉt niijná, wã jʉ̃ʉ́wʉ́p be.
23321	MAT 5:18	Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. Péeni yeó jáap jã́tih, Moisés ã wʉtatji ã bʉʉdcán niít. Nihat ã daacátji pah ã yap beedáát pínah jã́tih, nin baác, jeábʉt ã bʉʉdcán niít.
23322	MAT 5:19	Ded biíc wʉtatdih yap yohna, ‘Dedé pínah nihcan caá’, niijní, bitadihbʉt yap yohat tʉ́ʉtni, Dios ã maáh jʉmʉpboó oboh jʉmni ã jʉmbipna caá. Obohjeéhtih, ded ã wʉtatdih tʉ́i jepahna, bitadihbʉt jepahat tʉ́ʉtni, Dios ã maáh jʉmʉpboó maáh ã jʉmbipna caá.
23323	MAT 5:20	Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. Moisés ã wʉtatjidih bohénit, fariseowãbʉt ‘Dios ã wʉtatdih jwĩ tʉ́i jepah beedána caá’, niijná yʉhna, ĩ tʉ́i chãjcan caá. Pánihna, Dios ã wʉtatdih yeébboodíh queét chah tʉ́i jepahat caá náahap. Pánih jepahcan, Dios ã maáh jʉmʉpboó ñi jʉibícan niít”, Jesús queétdih ãt niijíp wʉt jĩ.
23324	MAT 5:21	“Ñi nʉowãdih nin pah ĩ niíj naóh bohéátjidih yeebbʉ́t ñit joijí tagaá: ‘Cã́acwãdih ñi mao yohca bojoó. Ded cã́acdih mao yohnidih peéh chãjat ã jʉmbipna caá’, ĩ niijátjidih ñit joijí tagaá.
23325	MAT 5:22	Obohjeéhtih, weémboó nin pah yeebdíh wã naóhna caá: Ded biíhdih íijna, cã́acdih mao yohnidih ĩ peéh chãjat pah, caandíhbʉt peéh chãjat ã jʉmbipna caá. Ded biíhdih jʉ̃ihna ‘Meém jenah joicánni caá’, ã niijátji jíib, peéh chãjat tʉ́ʉtnit pebhboó ĩ ʉb bejbipna caá. ‘Meém yeejépabeh caá’, niijní iiguípna bejni pínah ã jʉmna caá.
23326	MAT 5:23	“Diosdih weñedih jʉibína, sacerdotedih nʉñʉ́pdih ñi mao wʉ̃hat tʉ́ʉtat pínah jã́tihbitjeh, biíh yeebdíh ã íijatdih náhninit, nin pah ñi chãjaá: