23240	MAT 2:2	Pánih jʉinít, caanjĩ́h moondíh nin pah ĩt niíj ʉʉ́bh joyóp wʉt jĩ: —¿Judíowã ĩ chah maáh pínah dedjĩh tigaá ã cã́ac jʉmat? Yeó aáb jʉ̃ʉ́wʉ́pmant jʉmna, chah iigní cʉ́i ã jáap jígohochah enna, ‘Maáh ã cã́ac jʉmna caá’, jwĩ niíj jéihyep jĩ. Páant ã jígohochah enna, caandíh weñedih jʉ̃óhna caá jwĩ chãjap, cʉ́iwãdih bohénit ĩt niijíp wʉt jĩ.
23242	MAT 2:4	Pánihna, Herodesboó sacerdotewã ĩ maáta, Moisés ã wʉtatjidih bohénitdihbʉt ãt bid wáacap wʉt jĩ. Páant ĩ míic wáac jʉí beedéchah ennit, queétdih nin pah ãt niíj ʉʉ́bh joyóp wʉt jĩ: —¿Dedboo tígaá Cristo ã cã́ac jʉmat pínahdih Dios naáwátdih naóh yapanit ĩt niíj daác jĩ? ãt niijíp wʉt jĩ.
23243	MAT 2:5	—Judea baácboó jʉmni Belén tʉ́tchidih Cristo ã cã́ac jʉmbipna caá. Nin pah Dios naáwátdih naóh yapani ãt niíj daacáp tajĩ:
23246	MAT 2:8	Páant ĩ naáwát tʉ́ttimah, Belén tʉ́tchina wahna, Herodes queétdih nin pah ãt niijíp wʉt jĩ: —Caandíh ñi tʉ́i bidbi jwʉhʉʉ́. Bid jʉinít, weemdíh naáwádih ñi jwʉ́ʉb jʉ̃ʉ́wʉ́, weembʉ́t caandíh weñedih wã bejat pínah niijná, ãt niijíp wʉt yʉh jĩ.
23275	MAT 3:14	Obohjeéhtih, daabáíhcan, nin pah Juan caandíh ãt niíj jepahap wʉt jĩ: —Meémboó chah wẽpni jʉmna, weémboodíh ma daabána ãta tʉ́i tagaá. Meemdíh daabáni pínah nihcan caá, Juan Jesúsdih ãt niijíp wʉt jĩ.
23276	MAT 3:15	—Páant niijcánjeh, weemdíh ma daabánaá. Pánih daabánit, Dios ã́ihwãdih ã chãjat tʉ́ʉtat pahjeh tigaá jwĩ chãjbip. Páant jwĩ chãjachah ennit, cã́acwãboó Dios ã wahni wã jʉmatdih ĩ jéihbipna caá, Jesús ãt niijíp wʉt jĩ. —Caán láa bácah, ã tʉ́imi nacaá, Juan ãt niíj jepahap wʉt jĩ.
23281	MAT 4:3	Páant ã nʉʉgʉ́p wʉnʉchah enna, Satanásboó ã pebhna jʉibínit, —Meém Dios wʉ̃ʉ́h jʉmna, nin jee dáhnadih ‘Pan dahna ma jʉmʉʉ́’, ma niijí, ãt niijíp wʉt yʉh jĩ.
23282	MAT 4:4	—Páant wã chãjcan niít. Dios naáwátdih naóh yapani nin pah ãt niíj daacáp tajĩ: ‘Jeémátdihjeh pohba ĩ jeéméchah, cã́acwãíh caolih tʉ́i booni panihni ã jʉmcan niít. Ĩ́ih caolih tʉ́i booni ã jʉmat pínah niijná, Dios naáwátdih tʉ́i joyát caá náahap’, ãt niíj daacáp tajĩ, Jesús Satanásdih ãt niíj jepahap wʉt jĩ.
23284	MAT 4:6	Pánih ñʉhat tʉ́ʉtnit, nin pah ãt niíj naáwáp wʉt yʉh jĩ: —Meém Dios wʉ̃ʉ́h jʉmna, meemdíh ã wapat pínahdih jʉ́ʉtat tʉ́ʉt niijná, ninmant ma ñaáp jéen bejeé. Davidji nin pah ã niíj daacátjidih ma tʉ́i náhninaá: ‘Dios ã́ih ángelwãdih meemdíh ã en dawát tʉ́ʉtbipna caá. Pánihna, queét meemdíh ĩ jípónih teobipna caá, jee dáhboó míih jítcha ã bʉʉg lájcat pínah niijná’, ãt niíj daacáp tajĩ, Satanás Jesúsdih ãt niijíp wʉt jĩ.
23285	MAT 4:7	—Páant wã chãjcan niít. Dios naáwátdih biíh naóh yapani nin pah ãt niíj daacáp tajĩ: ‘Ñi Maáh Dios ã niijátjidih “¿Yoobópdih niít?” niíj jéihíhna, caandíh ñi chãjat tʉ́ʉtca bojoó’, ãt niíj daacáp tajĩ, Jesús caandíh ãt niíj jepahap wʉt jĩ.
23287	MAT 4:9	Pánih jʉ́ʉtnit, nin pah caandíh ãt niijíp wʉt yʉh jĩ: —Wã pebh bódicha caj yoh ñajnit, weemdíh ma weñeé. Páant ma weñechah, nihat nin tʉ́tchina ã jʉmatdihbʉt meémboodíh wã wʉ̃hbipna caá, Jesúsdih ãt niijíp wʉt jĩ.
23288	MAT 4:10	—Satanás, weemdíh ma cádah bejeé. Dios naáwátdih naóh yapani nin pah ãt niíj daacáp tajĩ: ‘Ma Maáh Diosdihjeh wẽinit, ã wʉtatdih ma jepahaá’, ãt niíj daacáp tajĩ, Jesús Satanásdih ãt niíj jepahap wʉt jĩ.
23297	MAT 4:19	—Weemdíh ñi pej jʉm jʉ̃ʉ́wʉ́. Páant ñi jʉ̃ʉ́wʉ́chah, yeebdíh wã bohébipna caá. Páant wã bohénachah joinít, queejwã́dih ñi bidat pah, cã́acwãboodíh bidnit, wĩ́ih doonádih ñi naóhbipna caá, weemdíh jepahna, wĩ́ihwã ĩ jʉmat pínah niijná, ãt niijíp wʉt jĩ.
23416	MAT 8:2	Páant ĩ bejechah, bácah moópni jwãáhnit, bódicha caj yoh ñajnit, nin pah ãt niijíp wʉt jĩ: —Maá, ma booaíhna, weemdíh ma jéih booana caá, Jesúsdih ãt niijíp wʉt jĩ.
23417	MAT 8:3	—¡Jʉ́ʉ! Wẽinit meemdíh wã booana caá, caandíh teo jã́hanit, ãt niijíp wʉt jĩ. Páant Jesús ã niijíchahjeh, ã moopát ãt ñʉʉmáh bejep wʉt jĩ.
23418	MAT 8:4	—Meemdíh wã booaatjidih bitadih ma naóhca bojoó. Pánih naóhcan, sacerdotedihjeh naáwádih ma bejeé. Caanná jʉibínit, míih bácah ã ñʉʉmátjidih ma jʉ́ʉtʉ́. Moisés ã wʉtatji pah sacerdotewã ĩ cáo wʉ̃hat pínah niijná, chéne jopwãdih ma wʉ̃hʉʉ́, Dios meemdíh ã booaatjidih ĩ jéihyat pínah niijná. Tʉ́ttimah, ma déewãjeéh ma jwʉ́ʉb jʉmʉchah, ã tʉ́ibipna caá, Jesús caandíh ãt wẽp niijíp wʉt jĩ.
23420	MAT 8:6	—Maá, weemdíh ma teo wáacá. Weemdíh teo wʉ̃hni bʉ́dí wʉnna, wĩ́ih mʉʉ́boó ã lajna caá. Ã́ih bácah jwioní ã jʉmʉchah, bʉ́dí tʉbanit, ã jéih bejcan caá, Jesúsdih ãt niijíp wʉt jĩ.
23421	MAT 8:7	—Caandíh booanadih wã bejmi caá, Jesús caandíh ãt niíj jepahap wʉt jĩ.
23422	MAT 8:8	—Obohjeéhtih, Maá, wĩ́ih mʉʉná ma bejcah, ã tʉ́imi nacaá. Weem cháh wẽpni ma jʉmʉchah, ‘Wĩ́ih mʉʉdíh ma waád jʉ̃ʉ́wʉ́’, niijní dée nihcan caá. Ma naáwáchahjeh, weemdíh teo wʉ̃hni ã boobipna caá. Wã chah jʉmnit bita maáta weemdíh ĩ wʉtna caá. Weembʉ́t soldadowãdih wʉtni caá. Biícdih ‘Ma bejeé’, wã niijíchah, ãpĩ́ bejna caá. Biíhdih ‘Ma jʉ̃ʉ́wʉ́’, wã niijíchah, ãpĩ́ jʉ̃óhna caá. ‘Nindih ma chãjaá’, wã niijíchah, páant ã chãjna caá. Weém wʉtni jʉmna, meembʉ́t wʉtni ma jʉmatdih wã jéihna caá. Ma wʉtat pahjeh weemdíh teo wʉ̃hni ã boobipna caá, soldadowã ĩ maáh Jesúsdih ãt niijíp wʉt jĩ.
23424	MAT 8:10	Páant ã niijíchah joí wẽinit, Jesús ãjeéh péenitdih nin pah ãt niijíp wʉt jĩ: —Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. Nin soldadowã ĩ maáh judío nihcan yʉhna, Diosdih ã tʉ́i jenah joiná caá. Caandíh teo wʉ̃hnidih wã booaat pínahdih ãt jéihyep taga. Weemdíh caán ã tʉ́i jenah joyát pah, ded judío biíc yoobó jenah joinídih wã en jwʉhcan caá.
23427	MAT 8:13	Páant queétdih niíj péanit, soldadowã ĩ maáhdih nin pah ãt jwʉ́ʉb niijíp wʉt jĩ: —Míih mʉʉná ma jwʉ́ʉb bejeé. Meemdíh teo wʉ̃hni booni ã jʉmna caá. ‘Jesús caandíh ã booabipna caá’, ma niíj jenah joyát pahjeh ã yapna caá, Jesús caandíh ãt niijíp wʉt jĩ. Páant ã niijíchahjeh, ã́ih mʉʉ́boó jʉmni caandíh teo wʉ̃hni ãt boonap wʉt jĩ.
23432	MAT 8:18	Dawá Jesús pebh ĩ jʉí ñʉhʉchah ennit, Jesús ã bohénitdih nin pah ãt niijíp wʉt jĩ: —Chóbe conanaáboó jwĩ chʉ́ʉh bejjĩh, ãt niijíp wʉt jĩ.
23433	MAT 8:19	Páant niijnít, jẽ́litna ĩ dei bejechah, Moisés ã wʉtatjidih bohéni Jesúsdih jwãáhnit, nin pah ãt niijíp wʉt jĩ: —Bohéní, deyoób ma bejechah, weembʉ́t majeéh wã bejmi caá, ãt niijíp wʉt jĩ.
23434	MAT 8:20	—Jia mʉjjiowã́ ĩ́ih mʉʉ́ pínah íitnadih ĩ bíbohna caá. Jwébehwãbʉt ĩ́ih yécanadih ĩ bíbohna caá. Obohjeéhtih, weémboó nihat cã́acwã ʉ́ʉd jeñé, wĩ́ih mʉʉjéh pohba wã bíbohcan caá. Pánihna, wãjeéh ma jʉ̃ʉ́wʉ́chah, bʉ́dí bʉwat meemdíhbʉt ã jʉmbipna caá, Jesús caandíh ãt niíj jepahap wʉt jĩ.
23435	MAT 8:21	Páant ã niijíchah joinít, biíh jwʉh nin pah ãt niijíp wʉt jĩ: —Maá, majeéh weembʉ́t wã bejmi caá. Obohjeéhtih, wã bejat pínah jã́tih wã íip ã wʉnʉchah, ã́ih bácahdih wã yohat pínah niijná, ‘Ma chão jwʉ́hʉʉ́’, weemdíh ma niijí. Ã wʉnʉchah yoh péanit, majeéh wã bejbipna caá, ãt niijíp wʉt jĩ.
23436	MAT 8:22	—Weemdíh náahcannit wʉnnit panihnit jʉmna, queétboó wʉnnitdih ĩ yoho naáh. Obohjeéhtih, meémboó wãjeéh jʉmni pínah bʉʉ ma jʉ̃ʉ́wʉ́, Jesús caandíh ãt niijíp wʉt yʉh jĩ.
23439	MAT 8:25	—¡Maá, jwiítdih ma teo wáacá! ¡Daabná caá jwĩ chãjap! ĩt niíj wʉcʉp wʉt jĩ.
23440	MAT 8:26	Páant ĩ niíj wʉcʉchah, jáanit, Jesús queétdih nin pah ãt niijíp wʉt jĩ: —¿Dépanih tigaá bʉ́dí ñi ʉ́ʉm? Weemdíh tʉ́i jenah joiná, ñita ʉ́ʉmcan tagaá, ãt niijíp wʉt jĩ. Páant niijnít, ñah ñʉhnit, johlit, nolihatdihbʉt jʉ̃ihnit, “Ma yayaá”, ãt niijíp wʉt jĩ. Páant ã niijíchahjeh, johlit nolihatbʉt biícmantjeh ãt yayáh bejep wʉt jĩ.
23441	MAT 8:27	Páant ã yapachah, en wʉ́hi bejnit, queétjeh nin pah ĩt míic niijíp wʉt jĩ: —¿Dedé cã́ac tigaá nin? Ã naáwáchahjeh, johlit, nolihatbʉt ã yayáh bejna caá, ĩt niijíp wʉt jĩ.
23443	MAT 8:29	Pánihna, Jesúsdih jwãáh dei jʉibínit, nin pah ĩt niíj ñaacáp wʉt jĩ: —¿Meém Dios wʉ̃ʉ́h, dépanih chãjadih jʉ̃óh tigaá ma chãj? ¿Dios ã peéh chãjat pínah ã jʉdh jwʉhʉchah yʉhna, jã́tih jwiítdih peéh chãjadih jʉ̃óhnit beé ma chãjap? ĩt niijíp wʉt jĩ.
23445	MAT 8:31	Pánihna, queétdih ennit, nemépwã nin pah Jesúsdih ĩt niijíp wʉt jĩ: —Jwiítdih bacat tʉ́ʉtna, cot mʉʉwãdih ma waadát tʉ́ʉtʉ́, ĩt niijíp wʉt jĩ.
23446	MAT 8:32	—Jʉ́ʉ, caán láa bácah ñi bejeé, Jesús queétdih ãt niijíp wʉt jĩ. Páant ã niijíchahjeh, queét cã́acwãíh bácahmant bacnit, mʉʉwãdih nemépwã ĩt waadáp wʉt jĩ. Páant ĩ waadáchah, wẽpép ñáo dei bej, íimna bʉʉ́g báah bejnit, mʉʉwã ĩt chĩíc wʉn beedáh bejep wʉt jĩ.
23450	MAT 9:2	Caanná ĩ jʉibínachah, caanjĩ́h moón jéih yoocannidih ã ñajat chóojĩh Jesús pebhna ĩt beo jʉibínap wʉt jĩ. “Jesús nindih ã jéih booabipna caá”, ĩt niíj jenah joyóp wʉt jĩ. Páant ĩ niíj jenah joyátdih jéihnit, jéih yoocannidih nin pah Jesús ãt niijíp wʉt jĩ: —Ma weñeé. Ma yéejatdih meemdíh wã yohna caá, ãt niijíp wʉt jĩ.
23452	MAT 9:4	Páant ĩ niíj jenah joyátdih jéihnit, nin pah Jesús queétdih ãt niijíp wʉt jĩ: —¿Dépanih tigaá páant yeejép ñi jenah joí?
23454	MAT 9:6	Weém nihat cã́acwã ʉ́ʉd jeñé, nin baácdih moondíh jéih booanit, ĩ yéej chãjatdihbʉt wã jéih yohna caá. Pánih tibeé Dios weemdíh ã wah deyanap jĩ, cã́acwã ĩ yéejatdih wã yohat pínah niijná. Pánihna, caán wẽpatdih wã bíbohatdih yeéb ñi jéihyat pínah niijná, nin pah wã chãj jʉ́ʉtbipna caá, ãt niijíp wʉt jĩ. Páant niíj péanit, jéih yoocannidih nin pah ãt niijíp wʉt jĩ: —Ma ñah ñʉhʉʉ́. Ma ñajat chóodih ʉbnit, míih mʉʉ́boó ma jwʉ́ʉb bejeé, ãt niijíp wʉt jĩ.
23457	MAT 9:9	Pánih booa péaniji caán mʉʉmánt bac bejnit, Jesús ã bohénitdih ãt jwʉ́ʉb nʉmah jib bejep wʉt jĩ. Pánih bejnit, caanmánt jʉ̃óhnit, weém Mateo pebh ĩ jʉyʉ́p jĩ. Romanowã ĩ maáta ĩ ʉʉ́bát tʉ́ʉtni dinerodih ʉʉ́bh wʉ̃hni wã jʉmʉp jĩ. Pánihna, caán láa wĩ́ih tewat tólihboó wã chʉ́ʉdʉp jĩ. Caanjĩ́h wã chʉ́ʉdʉchah ennit, nin pah weemdíh Jesús ã niijíp jĩ: —Wãjeéh ma pée jʉ̃ʉ́wʉ́, ã niijíp jĩ. Páant ã niijíchah joinítjeh, ñah ñʉhnit, ãjeéh wã bejep jĩ.
23459	MAT 9:11	Páant queét biícdih jwĩ jeéméchah ennit, biquína fariseowã jwiít Jesús ã bohénitdih nin pah ĩ niíj jʉ̃ihñʉp jĩ: —¿Dépanih tigaá ñíih bohéni dinerodih ʉʉ́bh wʉ̃hnit, yeejép chãjnit biícdih ã jeémp? ĩ niijíp jĩ.
23460	MAT 9:12	Páant ĩ niijíchah joinít, Jesúsboó queét fariseowãdih nin pah ã niíj jepahap jĩ: —Tʉbʉ́p chʉ̃ʉ́hcannit cohnidih ĩpĩ́ bidcan caá. Wʉnnitjeh caá caandíh ĩ bidip. Pánihat pah ‘Weém yéejat wihcanni caá’, niíj jenah joinít, teo wáacni pínahdih ĩpĩ́ bidcan caá. Obohjeéhtih, ‘Wã yéejatdih jĩ́gahnit, wã tʉ́ʉt nʉʉ́míhna caá’, niíj jenah joinít caá teo wáacni pínahdih ĩ bidip. ‘Jwiít yeejépwã caá’, niíj jenah joinítdihjeh teo wáacadih wã jʉ̃ʉ́wʉ́p be, ĩ yéej chãjatdih cádahnit, tʉ́iniboodíh ĩ tʉ́ʉt nʉʉmát pínah niijná. Dios naáwátdih naóh yapani ã niíj daacátjidih yeebdíh jéihyat caá náahap. ‘ “Nʉñʉ́pwãdih ñi mao cáo wʉ̃hatdih weém wã náahcan caá. Obohjeéhtih, bitadih ñi jĩ́gah en teo wáacatdih caá yeebdíh wã náah yacap”, Dios ã niijná caá’, ãt niíj daacáp tajĩ.Caán ded pah ã daacátjidih jéihyat tʉ́ʉt niijná, ñi jwʉ́ʉb bohénaá. Caán ã daacátji pah, jĩ́gah ennit, weém cã́acwãdih teo wáacadih wã jʉ̃ʉ́wʉ́p be, ã niijíp jĩ.
23462	MAT 9:14	Tʉ́ttimah, Juan Daabáni ã bohénitboó jwĩ pebh jʉinít, nin pah Jesúsdih ĩ niíj ʉʉ́bh joyóp jĩ: —Jwiít Juan ã bohénit, jwĩ nʉowã ĩ wʉtat pah jwĩpĩ́ jeémp jwʉhcan caá. Fariseowãbʉt biíc yoobó ĩpĩ́ chãjna caá. ¿Dépanih tigaá ma bohénitboó páantjeh ĩ jeémp? Jesúsdih ĩ niijíp jĩ.
23463	MAT 9:15	—Nin pah caá ã jʉmʉp: Téihya chéoni ã nʉmah jeémpnit biícdih ã jʉm jwʉhʉchah, jĩ́gahcan, ĩpĩ́ tʉ́i wẽi jeémpna caá. Obohjeéhtih, caán téihya chéonidih bita ĩ ʉb bejat tʉ́ttimah, jĩ́gahnit, ĩta jeémp jwʉhcan tagaá. Weém caán téihya chéoni panihni wã jʉmna caá. Pánihat pah tigaá wã bohénit wãjeéh jʉmna, wẽinit, páantjeh ĩ jeémpna caá. Obohjeéhtih, bita weemdíh ĩ ʉb bejat tʉ́ttimah, wã bohénitjeéh wã wihcah, caán láa jĩ́gahnit, ĩ jeémp jwʉhcan niít, Jesús queétdih ã niijíp jĩ.
23466	MAT 9:18	Wĩ́ih mʉʉ́boó páantjeh jwĩ jʉmʉchah, jwiít judíowã jwĩ míic wáacat mʉʉdíh en daonít ĩ maáh ã waád jʉyʉ́p jĩ. Waád jʉinít, Jesús pebh bódicha caj yoh ñajnit, nin pah ã niijíp jĩ: —Wã nʉʉ́m jáantjeh mi wʉnah bejep be. Obohjeéhtih, caántdih ma teo jã́ha booaat tʉ́ʉt niijná, wãjeéh ma jʉ̃ʉ́wʉ́. Páant ma teo jã́hanachah, mi jwʉ́ʉb boobipna caá, Jesúsdih ã niijíp jĩ.
23470	MAT 9:22	Páant mi jʉí tewatdih jéihna, tac pʉ́ʉd ennit, Jesús caántdih nin pah ã niijíp jĩ: —Nʉʉmʉ́, ma weñeé. Weemdíh tʉ́i jenah joinít, ma boona caá, ã niijíp jĩ. Páant ã niijíchahjeh, mit boonap tajĩ.
23472	MAT 9:24	Páant ĩ jʉñʉ́chah ennit, Jesús queétdih nin pah ã niijíp jĩ: —Yeéb ñi bac bejeé. Mi wʉncan caá. Ʉ̃ona caá mi chãjap, ã niijíp jĩ. Páant ã niijíchah joinít, “Nih yáana caá ã chãjap”, niijnít, cã́acwã caandíh ĩ dehwep jĩ.
23475	MAT 9:27	Caanjĩ́h jʉmnitji jwʉ́ʉb jibidih jwĩ bejechah, chénewã jéih encannit neoná jwiítdih pée bejnit, nin pah ĩ niíj ej ñaacáp jĩ: —¡David jʉima, Dios ã wahni, jwiítdih ma jĩ́gah eneé! ĩ niijíp jĩ.
23476	MAT 9:28	Páant ĩ niíj ej ñaacáchah, jwiít Jesús biícdih biíh mʉʉ́boó jwĩ waad béjep jĩ. Páant jwĩ waad béjechah, queét jéih encannitbʉt ĩ ñʉʉ́n waád jʉyʉ́p jĩ. Páant ĩ waád jʉyʉ́chah ennit, Jesús queétdih nin pah ã niijíp jĩ: —‘Jwiítdih ã jéih booami nacaá’, ¿weemdíh ñi niíj jenah joí niít? ã niijíp jĩ. —Páant tigaá jwĩ niíj jenah joyóp, caandíh ĩ niíj jepahap jĩ.
23477	MAT 9:29	Páant ĩ niíj jepahachah joinít, ĩ́ih quíibdih teo jã́hanit, nin pah ã niijíp jĩ: —‘Páant ã chãjbipna caá’, ñi niíj jenah joyát pahjeh tigaá wã chãjbip, ã niijíp jĩ.
23478	MAT 9:30	Páant ã niijíchahjeh, ĩ jéih enep jĩ, bʉca. Pánih booanit, Jesús nin pah queétdih ã jwʉ́ʉb niijíp jĩ: —Weém bʉʉtéh yeebdíh wã booaatdih bitadih ñi naóhca bojoó, ã niijíp jĩ.
23481	MAT 9:33	Páant ĩ ʉb jʉyʉ́chah ennit, Jesús nemépdih ã bacat tʉ́ʉtʉp jĩ. Páant ã bacat tʉ́ʉtʉchahjeh, jéih wéhecanniji ã jwʉ́ʉb wéhenap jĩ. Caandíh ennit, nihat ĩ en wʉ́hi bejep jĩ. —¡Nin pah yapatdih nihat jwiít Israel baácdih moón jwĩpĩ́ encan jĩ! ĩ míic niijíp jĩ.
23482	MAT 9:34	Obohjeéhtih, fariseowã mácah ĩ míic niíj wéhenap jĩ. —Nemépwã ĩ maáh ã wẽpatjĩh caá nemépwãdih ã bacat tʉ́ʉtʉp, ĩ míic niijíp jĩ.
23485	MAT 9:37	Pánih jĩ́gah ennit, jwiít ã bohénitdih nin pah ã niijíp jĩ: —Jóo dajat láa bʉ́dí tewat ã jʉmʉchah yʉhna, teonitboó daocánnitjeh ĩ jʉmna caá. Pánihat pah, tʉ́ini doonádih joinít pínah dawá ĩ jʉmʉchah yʉhna, queétdih naóhnit pínahboó daocánnitjeh ĩ jʉmna caá.
23531	MAT 11:3	Páant ã wahachah, jwĩ pebh jʉinít, nin pah Jesúsdih ĩ niíj ʉʉ́bh joyóp jĩ: —Juan jwiítdih nin pah ã niíj ʉʉ́bh joí enat tʉ́ʉtʉp be: ‘ “Wã tʉ́ttimah biíh ã jʉ̃óhbipna caá”, ¿wã niijníji niít meém? ¿Wã niijníji ma nihcah, biíhdih páñat náah niít?’ ã niijíp be, Jesúsdih ĩ niijíp jĩ.
23532	MAT 11:4	Páant ĩ niíj ʉʉ́bh joyóchah joinít, Jesús queétdih nin pah ã niíj jepahap jĩ: —Bʉʉ ded pah ñi joyátji, ñi enatjidihbʉt Juandih nin pah niíj naáwádih ñi bejeé:
23560	MAT 12:2	Páant jwĩ ʉ́ʉcʉchah enna, jwĩjeéh bejnit fariseowã íijnit, Jesúsdih nin pah ĩ niíj jʉ̃ihñʉp jĩ: —Jwiítdih ma joi jwʉ́hʉʉ́. ¿Dépanih tigaá jwĩ chooát yeó jáapdih yʉhna, ma bohénit ĩ teo? Pánih teona, Dios ã wʉtatdih yap yohna caá ĩ chãjap, ĩ niijíp jĩ.
23561	MAT 12:3	Páant ĩ niijíchah joinít, “Wã bohénit ĩ yap yohcan caá”, niiját tʉ́ʉt niijná, Jesús queét fariseowãdih nin pah ã niíj bóod chʉñʉp jĩ: —Davidji ã pej jʉmnitjĩh nʉʉgʉ́p wʉnna, Dioíh mʉʉná waadnít, sacerdotewã Diosdih ĩ wʉ̃hniji pandih ĩt jeémép wʉt jĩ. Obohjeéhtih, caán pan sacerdotewãjeh ĩ jeémát pínah ãt jʉmʉp wʉt jĩ. Dios wʉtna, bitadih caán pandih ãt jeémát tʉ́ʉtcap wʉt jĩ. ¿Davidwã páant ĩ chãjatjidih Dios naáwátdih ĩ daácni nʉ́odih ñi bohécannit jĩí? Caán pandih ĩ jeéméchah yʉhna, ‘Ñi tʉ́i chãjcan beé’, Diosboó ãt niijcáp wʉt jĩ. Pánihat pah, bʉʉ nin trigodih ʉ́ʉc jeémpna, wã bohénitbʉt Diosdih ĩ yap yohcan caá.
23568	MAT 12:10	Caanjĩ́h téihya ágahni ã jʉmʉp jĩ. Pánihna, fariseowãboó Jesúsdih naóh yacat tʉ́ʉt niijná, caandíh nin pah ĩ niíj ʉʉ́bh joyóp jĩ: —¿Ma jenah joyóchah, jwĩ chooát yeó jáapdih Dios ã booaat tʉ́ʉt niít? ĩ niijíp jĩ.
23569	MAT 12:11	—¿Ñíih oveja íitboó ã bʉʉg yácachah ennit, ñita jwʉ́ʉb ʉbcan taniít?
23571	MAT 12:13	Páant niíj péanit, caán téihya ágahnidih nin pah ã niíj wʉtʉp jĩ: —Míih téihyadih ma yoo dʉwʉʉ́, ã niijíp jĩ. Páant ã niijíchah joinít, ã́ih téihyadih ã yoo dʉwʉ́p jĩ. Páant ã yoo dʉwʉ́chahjeh, ã́ih téihya ã tʉ́yah bejep jĩ.
23596	MAT 12:38	Biíh láa mʉʉ́ diítboó jwĩ jʉmʉchah, biquína fariseowã, Moisés ã wʉtatjidih bohénitjĩh waád jʉinít, nin pah Jesúsdih ĩ niijíp yʉh jĩ: —Bohéní, jwiít cã́acwã jwĩ jéih chãjca naáhdih ma chãj jʉ́ʉtʉ́, meém Dios ã wahni yoobópdih ma jʉmatdih jwĩ jéihyat pínah niijná, ĩ niijíp jĩ.
23597	MAT 12:39	Páant ĩ niijíchah joinít, Jesús queét maátadih nin pah ã niíj jepahap jĩ: —Yeéb yeejépwã Diosdih náahcannit ñi jʉmna caá. Pánihnit jʉmna, Dios ã wẽpatjĩh ñipĩ́ chãj jʉ́ʉtat tʉ́ʉtna yʉh caá. Obohjeéhtih, yeebdíh páant wã chãj jʉ́ʉtcan niít. Dios naáwátdih naóh yapani Jonásjidih Dios ã wẽp chãjat pah mʉntih weemdíhbʉt chãjnit, ã wẽpat yeebdíh ã jʉ́ʉtbipna caá. Páant bóojeh ã wẽpat jʉ́ʉtat ã jʉmbipna caá.
23605	MAT 12:47	Páant ĩ jʉyʉ́chah ennit, jwĩjeéh jʉmni Jesúsdih nin pah ã niijíp jĩ: —¡Ma eneé! Meemdíh míic wéheat tʉ́ʉt niijná, ma íin ma ʉ́ʉdwã biícdih jóocmant ĩ pã́ina caá, ã niijíp jĩ.
23606	MAT 12:48	—Ma niiját tʉ́ina caá. Obohjeéhtih, ¿Dedh tigaá wã íin? ¿Det tigaá wã ʉ́ʉdwã? ã niijíp jĩ.
23607	MAT 12:49	Páant niijnít, jwiít ã bohénitdih jʉ́ʉtnit, nin pah ã niijíp jĩ: —Nit caá wã íin, wã ʉ́ʉdwã panihnit.
23618	MAT 13:10	Páant ã niiját tʉ́ttimah, jwiít ã bohénit ã bohéátdih beh joicán, ã pebhna jʉibínit, nin pah jwĩ niíj ʉʉ́bh joyóp jĩ: —¿Dépanih tigaá cã́acwãdih bohéna, ma jenah joiní naáwátjĩhjeh mapĩ́ bohé? jwĩ niijíp jĩ.
23619	MAT 13:11	Páant jwĩ niijíchah joinít, Jesús nin pah jwiítdih ã niíj jepahap jĩ: —Dios jwĩ maáh yoobát jʉmna, nihat cã́acwãdih ã teo wáacat pínah dooná, jwĩ déewã jon jã́tih moondíh ã jéihya jwʉhca naáh doonádih bʉʉ yeéb wã bohénitdih Dios ã jéihyaat tʉ́ʉtna caá. Obohjeéhtih, bitadih páantjeh ã jéihya jwʉhcan caá.
23644	MAT 13:36	Pánih naóh péanit, jãáj chóodih chʉ́ʉdniji aáb jʉ̃óhnit, caandíh joinítdih “Jwĩ bejna caá”, niijnít, mʉʉná Jesús jwiítdih ã nʉmah jwʉ́ʉb aab béjep jĩ. Pánih mʉʉná aáb jʉibínit, jwiít caandíh nin pah jwĩ niijíp jĩ: —Trigo cãtíh yeejép yílip chíihat naáwátjĩh ma bohénachah, jwĩ beh joicán beé. Pánihna, jwiítdih ma jéihya naáwá, jwĩ niijíp jĩ.
23645	MAT 13:37	Páant jwĩ niijíchah joinít, Jesús nin pah ã niíj jepahap jĩ: —Weém, nihat cã́acwã ʉ́ʉd jeñé, wápchi mínah panihni caá. Weém Dios ã wahni jʉmna, trigodih momni panihni wã jʉmna caá.
23659	MAT 13:51	Páant niíj péanit, Jesús jwiítdih nin pah ã niíj ʉʉ́bh joyóp jĩ: —¿Bʉtéh wã bohéátdih ñi beh joinít beé? ã niijíp jĩ. —Jwĩ beh joiná beé, caandíh jwĩ niíj jepahap jĩ.
23660	MAT 13:52	Páant jwĩ niíj jepahachah joinít, jwiítdih nin pah ã jwʉ́ʉb niíj naáwáp jĩ: —Det Moisés ã wʉtatjidih bohénit Dios ã maáh jʉmatdihbʉt bohéna, máadih, jáapdihbʉt cã́acwãdih ĩ jéih bohéna caá. Queét bohénit mʉʉ́ mínah panihnit caá ĩ jʉmʉp. Caán, bitadih teo wáacat tʉ́ʉt niijná, ã́ih mʉʉdíh jʉmni tʉ́inidih ʉb bacanit, jáapdih, máadihbʉt queétdih ã jéih wʉ̃hna caá, Jesús jwiítdih ã niijíp jĩ.
23662	MAT 13:54	Pánih bejnit, ã behni tʉ́tchina jwĩ jʉibínap jĩ. Caanná jʉibínit, jwiít judíowã jwĩ míic wáacat mʉʉná waadnít, caanjĩ́h jʉmnitdih ã bohénap jĩ. Páant ã bohénachah joiná, joí wʉ́hi bejnit, nin pah ĩ míic niíj ʉʉ́bh joyóp jĩ: —¿Dedmant tigaá nin bohéátdih ãt joí? ¿Dépanih tigaá ã tʉ́i jéih beedá? Dios ã wẽpatjĩh jwiít cã́acwã jwĩ chãjca naáhdih ãpĩ́ chãjna caá.
23665	MAT 13:57	Páant niíj jenah joinít, íijna, caandíh ĩ náahcap jĩ. Páant ĩ náahcatdih enna, nin pah queétdih Jesús ã niijíp jĩ: —Dios naáwátdih naóh yapanidih bita ĩpĩ́ wẽi joiná caá. Páant ĩ wẽi joyóchah yʉhna, ã́ih tʉ́tchidih moón, ã déewãboó caandíh ĩpĩ́ joííhcan caá. Pánihna, ninjĩh wã behechah ennitji, weemdíh ñi joííhcan caá, ã niijíp jĩ.
23673	MAT 14:7	—Dios ã enechah, meemdíh yoobópdih wã naóhna caá. Dedé ma náahatdih weemdíh ma ʉʉ́bʉ́chah, meemdíh wã wʉ̃hbipna caá, caántdih ãt niijíp wʉt jĩ.
23674	MAT 14:8	Páant ã niijíchah joinít, mi íin ded pah mi niiját tʉ́ʉtat pahjeh Herodesdih mit jepahap wʉt jĩ. —Juan Daabániíh wao dáhdih dʉ́ʉc bóodat tʉ́ʉtʉ́. Pánih péanit, pamapjih ã́ih wao dáhdih cáagnit, weemdíh ma wʉ̃hʉʉ́, caán ã wʉnatdih wã jéihyat pínah niijná, mit niijíp wʉt jĩ.
23681	MAT 14:15	Cheyeh jʉmʉchah, jwiít ã bohénit caandíh nin pah jwĩ niijíp yʉh jĩ: —Cheyeh caá. Nin pebhbit tʉ́tchi wihcan caá. Pánihna, queétdih yʉʉ́pbit jʉmni tʉ́tchina ma wahaá, jeémátdih ĩ jíib chãjat pínah niijná, jwĩ niijíp jĩ.
23682	MAT 14:16	—Ĩ bejca bojo naáh. Yeebjéh queét ĩ jeémát pínahdih ñi wʉ̃hʉʉ́, Jesús jwiítdih ã niíj jepahap jĩ.
23683	MAT 14:17	—Obohjeéhtih, biícjĩh bóo téihya botoni pan dahna, chéne queejwã́bitdihjeh jwĩ bíbohna caá, jwĩ niijíp jĩ.
23684	MAT 14:18	—Caán ñi bíbohnidih weemdíh ñi ʉb jʉ̃ʉ́wʉ́, ã niijíp jĩ.
23692	MAT 14:26	Jwĩ pebhna ã jʉ̃ʉ́wʉ́chah ennit, bʉ́dí jwĩ ʉ́ʉmʉp jĩ. —¡Cã́aquíh dadah caá! jwĩ niíj ñaacáp yʉh jĩ.
23693	MAT 14:27	Páant jwĩ ʉ́ʉmʉchah ennit, Jesúsboó jwiítdih nin pah ã niijíp jĩ: —¡Weemjéh tigaá! ¡Weemdíh ñi en ʉ́ʉmca bojoó! ã niijíp jĩ.
23694	MAT 14:28	Páant ã niijíchah joinít, Pedroboó caandíh nin pah ã niijíp jĩ: —Maá, yoobópdih meemjéh jʉmna, íimjih weemdíhbʉt ma pebhna ma yáac chʉ̃i bejat tʉ́ʉtʉ́, ã niijíp jĩ.
23695	MAT 14:29	—Ma jʉ̃ʉ́wʉ́, Jesús ã niíj jepahap jĩ. Páant ã niijíchah joinít, Pedro jãáj chóodih jʉmniji íimjih dei ñʉhnit, Jesús pebhna ã yáac chʉ̃i bejep yʉh jĩ.
23696	MAT 14:30	Obohjeéhtih, johlit nolihatbʉt bʉ́dí ã jʉmʉchah enna, ãt ʉ́ʉmʉp jĩ. Pánih ʉ́ʉmna, daab béjnajeh, Jesúsdih nin pah ã niíj ejep jĩ: —¡Maá, weemdíh ma teo wáacá! ã niijíp jĩ.
23697	MAT 14:31	Páant ã niijíchahjeh, ã́ih téihyadih teonit, Jesús caandíh ã wái ñahanap jĩ. —¡Bainíjeh wã wẽpatdih ma jenah joiná caá! ¿Dépanih tigaá weemdíh ma tʉ́i jenah joicán? Pedrodih ã niijíp jĩ.
23699	MAT 14:33	Páant ã yapachah ennit, jwiít ã bohénit Jesúsdih jwĩ wẽi naáwáp jĩ. —¡Yoobópdih meém Dios wʉ̃ʉ́h tigaá ma jʉmʉp! jwĩ niijíp jĩ.
23702	MAT 14:36	—Míih yégueh chóodihjeh nit wʉnnitdih ma tewat tʉ́ʉtʉ́, ĩ niijíp jĩ. Pánihna, ã́ih yégueh chóodih teonit pah moonjéh ĩ boonap jĩ.
23704	MAT 15:2	—¿Dépanih tigaá ma bohénitboó jwĩ nʉowã ĩ wʉtatji pah ĩ chãjcan? Jwiít jwĩpĩ́ téih chocat pah, queét ĩ jeémát pínah jã́tih ĩ téih choccan caá, ĩ niijíp yʉh jĩ.
23705	MAT 15:3	Páant ĩ niijíchah joinít, Jesús nin pah queétdih ã niíj ʉʉ́bh joí jwʉ́ʉbanap jĩ: —¿Yeébboó dépanih tigaá Dios ã wʉtatdih jepahcan, jwĩ nʉowã ĩ wʉtatboodíhjeh ñi jepah?
23712	MAT 15:10	Páant niíj péanit, caanjĩ́h jʉmnitdih ã pebhna jʉ̃ʉ́wát tʉ́ʉtnit, queétdih nin pah ã niíj bohénap jĩ: —Nin wã naáwátdih ñi tʉ́i joyoó.
23714	MAT 15:12	Páant ã niiját tʉ́ttimah, jwiítboó caandíh nin pah jwĩ niijíp jĩ: —Páant ma niijíchah joinít, queét fariseowã bʉ́dí ĩ íijna beé, jwĩ niijíp jĩ.
23715	MAT 15:13	—Obohjeéhtih, queét fariseowã wã íip Dios ã momca naáh panihnit ĩ jʉmʉchah, queétdih ã yoh beedábipna caá.
23717	MAT 15:15	Páant ã niijíchah joinít, Pedroboó nin pah ã niijíp jĩ: —Jwiítdih ma naáwátjidih ma jéihyanaá, ã niijíp jĩ.
23718	MAT 15:16	—¿Yeebbʉ́t páantjeh ñi beh joi jwʉ́hcan niít?
23724	MAT 15:22	Caanná jwĩ jʉibínachah, caán baácdih bóli Jesús pebh jʉinít, nin pah mi niíj ñaacáp jĩ: —¡David jʉima, Dios ã wahni, weemdíh ma jĩ́gah eneé! ¡Wã nʉʉmdíh nemép jʉmna, caántdih bʉ́dí ã moh yéejana caá! mi niijíp jĩ.
23725	MAT 15:23	Páant mi niijíchah joiná yʉhna, caántdih ã jepah jwʉhcap jĩ. Páant ã jepahcatdih enna, jwiít ã bohénitboó caandíh nin pah jwĩ niijíp jĩ: —Páantjeh jwiítdih mi ñaác péenachah, ma jwʉ́ʉb bejat tʉ́ʉtʉ́, jwĩ niijíp jĩ.
23726	MAT 15:24	—Judíowã bʉʉdnít ovejawã panihnit ĩ jʉmʉchah ennit, queétdihjeh teo wáacat náahna, Dios weemdíh ã wahap jĩ, Jesús jwiítdih ã niijíp jĩ.
23727	MAT 15:25	Páant ã niijíchah joinít, caánt judío nihcannihboó ã pebh bódicha caj yoh ñajnit, nin pah mi niijíp jĩ: —¡Maá, weemdíh ma teo wáacá! mi niijíp jĩ.
23728	MAT 15:26	—Wébít ĩ jeémát pínahdih ʉbnit, ĩ́ih mʉjjiowã́dih jwĩ wʉ̃hʉchah, ã tʉ́ican caá. Pánihat pah judíowã ĩ jeémát panihnidih biíh baácdih moondíh wã wʉ̃hʉchah, ã tʉ́ican caá, Jesús caántdih ã niijíp jĩ.
23729	MAT 15:27	—Ma niiját yoobópdih tigaá, Maá. Obohjeéhtih, queét ĩ jeémp jéenanidih mʉjjiowã́ ĩpĩ́ jeémpna caá, mi niíj jepahap jĩ.
23730	MAT 15:28	—Meémboó weemdíh tʉ́i jenah joiníh ma jʉmʉchah, ma niiját pah wã chãjna caá, Jesús caántdih ã niijíp jĩ. Páant ã niijíchahjeh, mi nʉʉ́m mit boonap wʉt jĩ.
23734	MAT 15:32	Pánih booa péanit, Jesús jwiítdih ã pebh jʉ̃ʉ́wát tʉ́ʉtnit, nin pah ã niijíp jĩ: —Queét jwĩjeéh biíc peihcanni yeó jáap ĩ jʉmʉchah, ĩ́ih jeémát ã beedná nacaá. Pánih jeémát wihcannit ĩ jʉmʉchah, queétdih bʉ́dí wã jĩ́gah enna caá. ‘Queét nʉʉgʉ́p wʉn bʉʉgná’ niijná, queétdih ĩ́ih mʉʉnáboó wã jwʉ́ʉb bejat tʉ́ʉtcan niít, ã niijíp jĩ.
23735	MAT 15:33	—¿Obohjeéhtih, ninjĩh tʉ́tchi wihcapboó jʉmna, queét dawá ĩ jʉmʉchah, dedboo tígaá ĩ jeémát pínahdih jwĩ jíib chãj bií? Jesúsdih jwĩ niíj ʉʉ́bh joyóp jĩ.