23233	MAT 1:20	Pánih jenah joí ʉ̃onit, ã oo jʉ́mʉchah, Dioíh ángelboó caandíh jígohnit, “José, Davidji jʉima, Tʉ́ini Espírituboó ã teo wáacatjĩh María mi wʉdʉ jʉmna caá. Pánihna, tíiccanjeh caántjĩh ma téihya chéweé.
23236	MAT 1:23	“Jáap wili wébít bid jʉiníh newé weépdih mi tʉ́ʉhbipna caá. Caandíh ‘Emanuel’, ĩ niijbípna caá”, ãt niíj daacáp tajĩ. “Emanuel”, niijná, “Dios jwĩjeéh ã jʉmna caá”, niíj naóhna ĩt chãjap wʉt jĩ.
23250	MAT 2:12	Caandíh wʉ̃h péanit, ʉ̃wʉdih ĩt bejep wʉt jĩ. Pánih ʉ̃onit, ĩ oo jʉ́mʉchah, Dios queétdih nin pah ãt niíj naáwáp wʉt jĩ: “Herodes pebhboó ñi jwʉ́ʉb bejca bojoó”, ãt niijíp wʉt jĩ. Páant ã niijíchah joinítji jáanit, ĩ́ih baácna jwʉ́ʉb bejna, biíh namáboó ĩt bejep wʉt jĩ.
23251	MAT 2:13	Páant ĩ jwʉ́ʉb bejat tʉ́ttimah, José jwʉh ã jwʉ́ʉb oo jʉ́mʉchah, Dioíh ángel caandíhbʉt nin pah ãt niíj naáwáp wʉt jĩ: “Ma jáa bojoó. Bainídih ĩ mawat pínah niijná, Herodes ã́ih soldadowãdih wahna caá ã chãjap. Pánihna, bainídih, ã íindihbʉt Egipto baácboó waícanjeh ma nʉmah jwei béjeé. Caanná wã niiját pah bóo ñi jʉm jwʉhʉʉ́”, ángel Josédih ãt niijíp wʉt jĩ.
23253	MAT 2:15	Caán Egipto baácna jʉibínit, Herodes ã báadh jwʉhat pah bóo caánboó ĩt jʉm jwʉhʉp wʉt jĩ. Páant Jesús ã yapachah, Dios naáwátdih naóh yapani nin ã daacátji pah ãt yapap wʉt jĩ: “ ‘Egipto baácboó jʉmni wã wʉ̃ʉ́hdih wã bid bojbipna caá’, Dios ã niijíp be”, ãt niíj daacáp tajĩ.
23256	MAT 2:18	“Ramá wʉ̃t jʉmni tʉ́tchidih moón bʉ́dí ñaacátdih ĩ joiná caá. Bʉ́dí jĩ́gahnit, ĩ ñaác jʉñát bʉ́dí ã yáana caá. Raquel mi jʉimená yaádh, judíowã ĩ weha mána yaádh, ĩ wehdih ĩ mao yohochah ennit, bʉ́dí ĩ ñaác jʉ̃iná caá. Ĩ weh ĩ wihcatdih enna, ĩ jĩ́gahat ã yaicán niít”, ãt niíj daacáp tajĩ.
23258	MAT 2:20	“Wébítdih mawíhnitji maátaboó ĩ wʉn beedáh bejep be. Pánihna, caandíh ã íinjĩh Israel baácboó ma nʉmah jwʉ́ʉb bejeé, páant mʉntih”, ãt niijíp wʉt jĩ.
23261	MAT 2:23	Pánihna, caanná jʉibínitji, Nazaret wʉ̃t jʉmni tʉ́tchiboó ĩt jʉmʉp wʉt jĩ. Caanná ĩ jʉmʉchah, Dios naáwátdih naóh yapanit ĩ daacátji pah Jesús ãt jʉmʉp wʉt jĩ. “ ‘Nazaret tʉ́tchidih bóo caá’, cã́acwã Dios ã wahnidih ĩ niijbípna caá”, ĩt niíj daacáp tajĩ.
23263	MAT 3:2	Nin pah queétdih ãt niíj naáwáp wʉt jĩ: “¡Ñi yéej chãjatdih cádahnit, tʉ́iniboodíh ñi tʉ́ʉt nʉʉmʉ́! Nihat baácdih moondíh Dios ã maáh jʉmatdih ã jʉ́ʉtat pínah bahnijeh ã jʉdhna caá”, ãt niijíp wʉt jĩ.
23264	MAT 3:3	Jon jã́tih Dios naáwátdih naóh yapani Isaíasboó Juan ã bohéát pínahdih nin pah ãt niíj daacáp tajĩ: “Mʉʉ́ wihcapboó nin pah ã niíj ñaác bohébipna caá: ‘Jwĩ Maáh ã jʉ̃ʉ́wát pínah jã́tih ñi yéej chãjatdih cádahnit, tʉ́iniboodíh tʉ́ʉt nʉʉmnít, caandíh ñi tʉ́i páñaá’, ã niijbípna caá”, Isaías ãt niíj daacáp tajĩ.
23268	MAT 3:7	Dawá fariseowã, saduceowãbʉt daabáát tʉ́ʉtʉdih ĩ jʉibínachah ennit, Juan queétdih nin pah ãt jípónih niijíp wʉt jĩ: “¡Maiwã panihnit yeejépwã jʉmna, peéh chãjat pínahdih ʉ́ʉm jweííhnitjeh caá! Obohjeéhtih, yeéb ñi yéej chãjatdih ñi cádahíhcat jíib Dios yeebdíh ã peéh chãjachah, ñi jéih jweicán niít.
23278	MAT 3:17	Páant ã jʉí jaamáchah, “Nin wã wʉ̃ʉ́h, wã oini caá. Caandíh bʉ́dí wã wẽina caá”, Dios jeámant ãt niijíp wʉt jĩ.
23283	MAT 4:5	Páant ã niíj jepahat tʉ́ttimah, Jerusalén, “Dioíh tʉ́tchi”, ĩ niijní tʉ́tchina Satanás Jesúsdih ãt nʉmah bejep wʉt jĩ. Caanná nʉmah jʉibínit, Dioíh mʉʉ́ chah jap bóo jʉmni waolí beo nah yapatboó Jesúsdih ãt ñʉhat tʉ́ʉtʉp wʉt jĩ.
23285	MAT 4:7	—Páant wã chãjcan niít. Dios naáwátdih biíh naóh yapani nin pah ãt niíj daacáp tajĩ: ‘Ñi Maáh Dios ã niijátjidih “¿Yoobópdih niít?” niíj jéihíhna, caandíh ñi chãjat tʉ́ʉtca bojoó’, ãt niíj daacáp tajĩ, Jesús caandíh ãt niíj jepahap wʉt jĩ.
23293	MAT 4:15	“Zabulón, Neftalí ĩ jʉimenáíh baácji, Jordán mʉj conanaamánt, íim pebh, Galilea wʉ̃t jʉmni baácdih dawá judíowã nihcannit ĩ jʉmna caá.
23295	MAT 4:17	Caanná jʉmna, nin pah Jesús ãt niíj naóh bohé jwíihip wʉt jĩ: “Nihat baácdih moondíh Dios ã maáh jʉmatdih ã jʉ́ʉtat pínah bahnijeh ã jʉdhna caá. Pánihna, ñi yéej chãjatdih cádahnit, tʉ́iniboodíh ñi tʉ́ʉt nʉʉmʉ́”, ãt niijíp wʉt jĩ.
23306	MAT 5:3	“Det moh yéejnit panihnit Dios ã teo wáacatdih bidnitdih Dios ã wẽi enna caá. Pánih wẽi ennit, queétdih ã teo wáacbipna caá, Dios ã maáh jʉmʉpboó ĩ tʉ́i jʉmat pínah niijná.
23307	MAT 5:4	“Det ĩ yéejatdih jĩ́gahnit, bita ĩ yéejatdihbʉt jĩ́gahnitdih Dios ã wẽi enna caá. Pánih wẽi ennit, queétdih tʉ́i teo wáacnit, ĩ yéejatdih ã yohochah, ĩ jĩ́gahat ã yaibípna caá.
23308	MAT 5:5	“Det bitadih yap yohcanjeh teo wáacnitdih Dios ã wẽi enna caá. Pánih wẽi ennit, nin baác jáap ã jʉmʉchah, queétdih maáta pínah ã waadábipna caá.
23309	MAT 5:6	“Det nʉʉgʉ́p wʉn babhbíhnit panihnit yoobópdih chãjat pínahdih bidnitdih Dios ã wẽi enna caá. Pánih wẽi ennit, Dios queétdih ã teo wáacbipna caá, caandíh ĩ tʉ́i jepahat pínah niijná.
23310	MAT 5:7	“Det bitadih jĩ́gah en teo wáacnitdih Dios ã wẽi enna caá. Pánih wẽi ennit, Diosbʉt queétdih ã jĩ́gah en teo wáacbipna caá.
23311	MAT 5:8	“Det Diosdihjeh bidnit, yoobópdih jenah joinítdih Dios ã wẽi enna caá. Pánih wẽi ennit, ã teo wáacachah, Diosdih ĩ enbipna caá.
23312	MAT 5:9	“Det bitadih míic jʉ̃ihñat tʉ́ʉtcan, tʉ́i biícdih chãjat tʉ́ʉtnitdih Dios ã wẽi enna caá. Pánih wẽi ennit, ‘Wã weh caá’, queétdih ã niijbípna caá.
23313	MAT 5:10	“Det Dios ã náahat pah ĩ chãjat jíib bitaboó queétdih yeejép ĩ chãjachah yʉhna, caandíh cádahcannitdih Dios ã wẽi enna caá. Pánih wẽi ennit, ã teo wáacachah, Dios ã maáh jʉmʉpboó ĩ jʉmbipna caá.
23314	MAT 5:11	“Wĩ́ihwã ñi jʉmat jíib bita yeebdíh ĩ jʉ̃ihñʉchah, yeejép ĩ chãjachah, ĩ yee naóh yacachah, yeebdíh wẽi ennit, wã teo wáacbipna caá.
23316	MAT 5:13	“Yeéb nin baácboó jʉmna, nʉ́ʉmni panihni ñi jʉmna caá. Nʉ́ʉmnijĩh ñipĩ́ bʉiná caá, jeémát ã nʉñat pínah niijná. Pánihat pah yeéb wĩ́ihwãboó nihat bitajeéh jʉmna, queétdih ñi tʉ́i teo wáacna caá, ĩ tʉ́i jʉmat pínah niijná. Obohjeéhtih, nʉ́ʉmni ã bʉyát beedéchah, ñi jéih jwʉ́ʉb bʉyácan caá. Páant ã bʉicáh, caandíh yohatjeh caá náahap. Pánih yohnidih cã́acwã jéihcanjeh, ĩ wid chʉ̃ibipna caá. Pánihat dée pah yeéb Diosdih cádahna, bitadih teo wáacat dée wihcan, bʉicánni nʉ́ʉmni panihni ñita jʉm tagaá.
23317	MAT 5:14	“Yeéb nin baácboó jʉmna, jiiát panihni ñi jʉmna caá. Chei namáboó ñi jii béjat pah, ñi tʉ́i chãjachah ennit, bitabʉt biíc yoobó Dioíh namáboó ĩ jéih bejna caá. Jeejíh jʉmni tʉ́tchidih dedé jãhat wihcah, nihat cã́acwã ĩ tʉ́i enat pah, yeéb ñi tʉ́i chãjatdihbʉt nihat ĩ tʉ́i enna caá.
23320	MAT 5:17	“Nindihbʉt yeebdíh wã jéihyaat tʉ́ʉtna caá: Moisés ã wʉtatjidih, Dios naáwátdih naóh yapanit ĩ daacátjidihbʉt yohodih wã jʉ̃óhcan beé. Queét ĩ daacátjidih yoobópdih cã́acwãdih jéihyanit, ĩ niijátji pah biíc yoobó chãjat tʉ́ʉt niijná, wã jʉ̃ʉ́wʉ́p be.
23324	MAT 5:21	“Ñi nʉowãdih nin pah ĩ niíj naóh bohéátjidih yeebbʉ́t ñit joijí tagaá: ‘Cã́acwãdih ñi mao yohca bojoó. Ded cã́acdih mao yohnidih peéh chãjat ã jʉmbipna caá’, ĩ niijátjidih ñit joijí tagaá.
23326	MAT 5:23	“Diosdih weñedih jʉibína, sacerdotedih nʉñʉ́pdih ñi mao wʉ̃hat tʉ́ʉtat pínah jã́tihbitjeh, biíh yeebdíh ã íijatdih náhninit, nin pah ñi chãjaá:
23328	MAT 5:25	“Biíhdih ma jíib bʉʉdáátdih bidnit, cã́acwãdih peéh chãjat tʉ́ʉtni maáh pebhna naóh yacadih meemdíh ã ʉb bejechah, ãjeéh íijcanjeh ma bejeé. Peéh chãjat tʉ́ʉtni pebhboó ñi jʉibíát pínah jã́tih, meemdíh ã naóh yaccat pínah niijná, caanjĩ́h ñi míic ámohoó. Páant ñi chãjcah nihna, yeebdíh ãta naóh yac tagaá. Páant ã naóh yacachah joinít, peéh chãjat tʉ́ʉtniboó meemdíh nemat mʉʉ́boó ãta nemat tʉ́ʉt tagaá.
23330	MAT 5:27	“Ñi nʉowãdih nin pah ĩ niíj naóh bohéátjidih yeebbʉ́t ñit joijí tagaá: ‘Bita weha mánajĩh yeejép ñi chãjca bojoó’, ĩ niijátjidih ñit joijí tagaá.
23332	MAT 5:29	“Ma jéihyepmant bóo quíibjĩh en ñinahnit, yeejép chãjna, caan dáhdih wã́at yohat pah, caán yéej chãjatdih ma cádahaá. Caandíh cádahcan, iiguípna mata bej tagaá. Míih quíib dahdih ma wã́at yohochah, caan dáhjeh ãta bʉʉd tágaá. Obohjeéhtih, chénat pah dahjĩh iiguípna bejna, chah yeejép pohba mata yap tagaá. Pánihna, en ñinahnit, yeejép chãjatdih cádahat caá náahap.
23333	MAT 5:30	“Míih jéihyepmant bóo téihyajĩh yeejép chãjna, caán téihyadih ma dʉ́ʉc bóod yohat pah, caán yéej chãjatdih ma cádahaá. Caandíh cádahcan, iiguípna mata bej tagaá. Míih téihyadih ma yohochah, caán téihyajeh ãta bʉʉd tágaá. Obohjeéhtih, chénat pah téihyajĩh iiguípna bejna, chah yeejép pohba mata yap tagaá. Pánihna, yéej chãjatdih cádahat caá náahap”, Jesús queétdih ãt niijíp wʉt jĩ.
23334	MAT 5:31	“Ñi nʉowãdih nin pah ĩ niíj naóh bohéátjidih yeebbʉ́t ñit joijí tagaá: ‘Yaddih yohíhna, ñi yohat pínah papélahdih wʉ̃hnit, caántdih ñi jéih yohna caá’, ĩt niijíp wʉt yʉh jĩ.
23336	MAT 5:33	“Jon jã́tih moondíh nin pah ĩ niíj naóh bohéátjidih yeebbʉ́t ñit joijí tagaá: ‘ “Dios ã enechah, wã niiját pah wã chãjbipna caá. Páant wã chãjcah, weemdíh ã peéh chãja naáh”, niijnít, ñi niiját pahjeh chãjat caá náahap’, ĩt niijíp wʉt jĩ.
23341	MAT 5:38	“Ñi nʉowãdih nin pah ĩ niíj naóh bohéátjidih yeebbʉ́t ñit joijí tagaá. ‘Biíh míih quíib dahdih ã bʉ́ʉh mawat pahjeh, meembʉ́t caandíh bʉ́ʉh mao jwʉ́ʉbanaá. Míih maó doóbhdih ã daj mawat pahjeh, meembʉ́t caandíh daj mao jwʉ́ʉbanaá’, ĩt niijíp wʉt jĩ.
23346	MAT 5:43	“Ñi nʉowãdih nin pah ĩ niíj naóh bohéátjidih yeebbʉ́t ñit joijí tagaá: ‘Ñijeéh jʉmnitdih ñi oyoó. Obohjeéhtih, yeebdíh eníhcannitdih eníhcat caá náahap’, ĩt niijíp wʉt jĩ.
23352	MAT 6:1	“Dios tʉ́inidih ã chãjat tʉ́ʉtʉchah jepahnit, ‘¡Ñi eneé! Dios ã wʉtat pah wã tʉ́i chãjna caá’, bitadih ñi niijcá bojoó. Pánih bita ĩ wẽi enat pínahdihjeh bidna, ĩ wẽi naáwátjeh ñi tʉ́i chãjat jíib wãát jʉmna caá. Dios jeámant bóo yeebdíh ã wʉ̃hcan niít.
23353	MAT 6:2	“Moh yéejnitdih teo wáacna, bitadih ñi jʉ́ʉtca bojoó. Tʉ́i chãjnit pah jígohnitboó nihat ĩ wẽi enatdih bidna, ded pah ĩ chãjat pah ñi chãjca bojoó. Queét namánaboó jʉmnitdih, jwiít judíowã jwĩ míic wáacat mʉʉnáboó jʉmnitdihbʉt ĩpĩ́ wʉ̃hna caá, dawá queétdih ennit, ĩ wẽi naáwát pínah niijná. Queétdih ĩ wẽi naáwáchah, ĩ tʉ́i chãjatji jíib dée ĩ bíbohna caá. Diosboó ĩ tʉ́i chãjatji jíib queétdih ã jwʉ́ʉb wʉ̃hcan niít.
23356	MAT 6:5	“Diosdih ʉʉ́bhna, tʉ́i chãjnit pah jígohnitboó nihat ĩ wẽi enatdih bidna, ĩ ʉʉ́bát pah yeébboó ñi ʉʉ́bhca bojoó. Queétboó ʉʉ́bhna, jwiít judíowã jwĩ míic wáacat mʉʉnáboó, namánaboobʉ́t ñʉhnit, Diosdih ĩ ʉʉ́bhna caá, dawá queétdih ennit, ĩ wẽi naáwát pínah niijná. Páant cã́acwã ĩ wẽi enatjeh caá ĩ ʉʉ́bát jíib dée.
23358	MAT 6:7	“ ‘Dawá láa nin jacnajĩhjeh wã ʉʉ́bʉ́chah, Dios weemdíh ã tʉ́i jepahbipna caá’, caandíh jéihcannitboó ĩ niíj jenah joiná yʉh caá.
23365	MAT 6:14	“Bita yeebdíh ĩ yéej chãjatdih ñi yohochah ennit, jwĩ íip jeáboó jʉmnibʉt yeéb ñi yéej chãjatdih ã yohbipna caá.
23367	MAT 6:16	“Diosdih tʉ́i ʉʉ́bát tʉ́ʉt niijná, jeémp jwʉhcan, jĩ́gahnit pah ñi jígohca bojoó. Páant tigaá tʉ́i chãjnit pah jígohnitboó ĩpĩ́ chãjap. Cã́acwã queétdih ĩ wẽi naáwátdih bidna, queét ĩ́ih móotdih jĩ́gahni pah ĩ chãjna caá. Páant ĩ chãjachah, jeémp jwʉhcannit ĩ jʉmatdih nihat ennit, ‘Queét tʉ́init caá’, ĩ niíj wẽina caá. Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá: Cã́acwã queétdih ĩ wẽi naáwátjeh ĩ jeémp jwʉhcat jíib dée ã jʉmna caá. Diosboó queétdih ã wẽi naóhcan niít. Queét ĩ chãjat pah ñi chãjca bojoó.
23370	MAT 6:19	“Nin baácboó jʉm jwʉhna, ‘Wĩ́ih pínahjeh caá’, niíj jenah joinít, bií déedih dawá ñi ʉb ámohca bojoó. Nin baácboó jʉmni ã moopáh bejbipna caá. Biíh moópcannidih bitaboó ĩ nʉʉmbípna caá. Pánihna, nin baácdih bóo bií dée bʉʉdní pínahjeh ã jʉmʉchah, caandíh ñi en ñinahca bojoó.
23373	MAT 6:22	“Jiiát ã tʉ́i yeh iiguíchah, jwĩ tʉ́i jéih enat pah, Dios ã weñat pínahdih tʉ́i jenah joinít, tʉ́inidih ñi chãjbipna caá. Ded pah ñi jenah joyátdihjeh ñi chãjbipna caá. Tʉ́inidih jenah joinít, tʉ́inidih ñi chãjbipna caá.
23375	MAT 6:24	“Ded Diosdih oini ã weñat pínahdih chãjna, tʉbit pohba dinerodih ã jenah joicán niít. Obohjeéhtih, ded dinerodihjeh bʉ́dí jenah joiníboó Diosboodíh ã oican caá. Dinerojĩhjeh wẽini jʉmna, Diosboodíh ã náahcan niít. Pánihna, Diosdih, dinerodihbʉt biíc yoobó ñi jéih bidcan caá”, Jesús ãt niijíp wʉt jĩ.
23376	MAT 6:25	“Nin pah yeebdíh wã jwʉ́ʉb naóhna caá: Ñi jeémát pínah, ñi babhbat pínah, ñi dʉwát pínah yéguehnadihbʉt ñi náhni dahwaca bojoó. Obohjeéhtih, caandíh bidat chah Diosjeéh ñi tʉ́i jʉmat pínahboodíh ñi bidií. Páant ñi bidichah, caán yeebdíh oina, ñi jeémát pínah, ñi dʉwát pínahdihbʉt ã wʉ̃hbipna caá, ñi tʉ́i jʉmat pínah niijná.
23379	MAT 6:28	“Ñi dʉwát pínah yéguehnadihbʉt bʉ́dí ñi jenah joicá bojoó. Jiadih bóo cháanadih ñi tʉ́i jenah joyoó. Caán cháana behna, ã tʉ́i jígohat pínahdih ãpĩ́ teocan caá.
23386	MAT 7:1	“ ‘Meém yeejép caá’, bitadih ñi niijcá bojoó. Páant ñi niijcáh, Dios yeebdíhbʉt ‘Meém yeejép caá’, ã niijcán niít.
23391	MAT 7:6	“Mʉjjiowã́ panihnit yeejépwã Diosdih náahcannitdih ã́ih tʉ́ini doonádih ñi naóhca bojoó. Páant ñi naáwáchah, caandíh joí íijnit, yeebdíh tʉbit yeejép ĩta chãj taga. Momo mʉʉwã panihnit, ií náah chãjnitdih Dioíh tʉ́ini doonádih ñi naóhca bojoó. Queétdih ñi naáwáchah, joííhcan, bʉ́dí jíib jʉmni jeé tíibnadih momo mʉʉwã bepédih ĩ wid chʉñat pah, caán tʉ́ini doonádih ĩta yoh tagaá”, Jesús ãt niijíp wʉt jĩ.
23392	MAT 7:7	“Diosdih ʉʉ́bhna, ñi ʉʉ́bh cádahca bojoó. Páant ñi ʉʉ́bʉ́chah, ded pah ñi ʉʉ́bátdih Dios yeebdíh ã wʉ̃hbipna caá. Ded pah ñi náahatdih bidnit, ñi bid cádahcah, ded pah ñi bidatdih yeebdíh ã wʉ̃hbipna caá. Jẽc panihnidih wʉʉ́mp mao cádahcah, Dios ã wãtbipna caá.
23394	MAT 7:9	“¿Pan dahdih ñi wʉ̃ʉ́h yeebdíh ã ʉʉ́bʉ́chah joinít, jee dáhboodíh caandíh ñita wʉ̃h taniít? Ñita wʉ̃hcan tagaá.
23397	MAT 7:12	“Bita yeebdíh ĩ tʉ́i chãjat pínahdih ñi náahat pah, yeebbʉ́t bitadih ñi tʉ́i chãjaá. Queét yeebdíh ĩ tʉ́i chãjcah yʉhna, yeébboó queétdih ñi tʉ́i chãjaá. Páant tigaá Moisés ã wʉtatji, Dios naáwátdih naóh yapanit ĩ daacátjibʉt ã niijíp”, Jesús queétdih ãt niijíp wʉt jĩ.
23398	MAT 7:13	“Jeáboó bejíhna, Diosdih tʉ́i jenah joinít, ñi jepahaá. Pánih jepahnit, ã weñat pínahdihjeh ñi chãjbipna caá. Pánih chãjnit, bainí jẽc panihni ã jʉmʉchah yʉhna, ã pebhna bejni bainí namádih ñi jéih ñáan bejbipna caá. Obohjeéhtih bʉ́dí jẽcdih waadnít, bʉ́dí namádih ñi bejechah, dedé bʉwat ã wihcan niít. Páant ã bʉocah, dawá jenah joicánjeh iiguípna bejni namádih bejna, bʉʉdnít ĩ jʉmbipna caá.
23400	MAT 7:15	“Ñi tʉ́i chãja chaáh. ‘Dios naáwátdih naóh yapani caá’, niíj yeenitdih ñi joyáh bojoó. Queét tʉ́init pah jígohna yʉhna, ĩ jenah joyátboó yeejép ã jʉmʉchah, yeebdíh ĩ yéejaíhbipna caá.
23406	MAT 7:21	“Dawá weemdíh ‘Maá’, niijnít jʉmna yʉhna, jeáboó ĩ jʉibícan niít. Wã íip jeáboó jʉmni ã weñat pínahdih chãjnitjeh ã maáh jʉmʉpna ĩ jʉibíbipna caá.
23409	MAT 7:24	“Ded wã bohéátdih joí jepahna, mʉʉ́ chãj pooni panihni ã jʉmna caá. Tʉ́i jenah joiní jwʉmʉ́p baácdih nʉmah baád waadánit, ã́ih jagápdih ã tʉ́i dodhdop be.
23414	MAT 7:29	“Caán tʉ́i jéihni pah jwiítdih ã niíj bohéna caá. Moisés ã wʉtatjidih bohénit páant ĩpĩ́ niíj bohécan caá. Pánih bohéna, caánboó yoobópdih tigaá maáh ã jʉmʉp”, ĩt míic niijíp wʉt jĩ.
23431	MAT 8:17	Páant ã chãjachah, Dios naáwátdih naóh yapani Isaías ã niijátji pah ãt yapap wʉt jĩ. “Jwĩ tʉbʉ́p chʉ̃ʉ́átdih, jwĩ wʉnatdihbʉt jĩ́gah ennit, ãt booanap taga”, Isaías ãt niíj daacáp tajĩ.
23440	MAT 8:26	Páant ĩ niíj wʉcʉchah, jáanit, Jesús queétdih nin pah ãt niijíp wʉt jĩ: —¿Dépanih tigaá bʉ́dí ñi ʉ́ʉm? Weemdíh tʉ́i jenah joiná, ñita ʉ́ʉmcan tagaá, ãt niijíp wʉt jĩ. Páant niijnít, ñah ñʉhnit, johlit, nolihatdihbʉt jʉ̃ihnit, “Ma yayaá”, ãt niijíp wʉt jĩ. Páant ã niijíchahjeh, johlit nolihatbʉt biícmantjeh ãt yayáh bejep wʉt jĩ.
23450	MAT 9:2	Caanná ĩ jʉibínachah, caanjĩ́h moón jéih yoocannidih ã ñajat chóojĩh Jesús pebhna ĩt beo jʉibínap wʉt jĩ. “Jesús nindih ã jéih booabipna caá”, ĩt niíj jenah joyóp wʉt jĩ. Páant ĩ niíj jenah joyátdih jéihnit, jéih yoocannidih nin pah Jesús ãt niijíp wʉt jĩ: —Ma weñeé. Ma yéejatdih meemdíh wã yohna caá, ãt niijíp wʉt jĩ.
23451	MAT 9:3	Páant ã niijíchah joinít, biquína Moisés ã wʉtatjidih bohénit nin pah ĩt niíj jenah joyóp wʉt yʉh jĩ: “Diosjeh yéejatdih ã jéih yohna caá. Nin cã́acjeh jʉmna yʉhna, páant niijná, ‘Dios wã jʉmna caá’, niíj yeena caá ã chãjap”, ĩt niíj jenah joyóp wʉt jĩ.
23458	MAT 9:10	Tʉ́ttimah, Jesúswãdih wĩ́ih mʉʉ́boó nʉmah jeémédih wã bejep jĩ. Weem páh dawá dinerodih ʉʉ́bh wʉ̃hnitdih, bita “Yeejépwã caá”, ĩ niijnítdihbʉt wã nʉmah jeémép jĩ.
23460	MAT 9:12	Páant ĩ niijíchah joinít, Jesúsboó queét fariseowãdih nin pah ã niíj jepahap jĩ: —Tʉbʉ́p chʉ̃ʉ́hcannit cohnidih ĩpĩ́ bidcan caá. Wʉnnitjeh caá caandíh ĩ bidip. Pánihat pah ‘Weém yéejat wihcanni caá’, niíj jenah joinít, teo wáacni pínahdih ĩpĩ́ bidcan caá. Obohjeéhtih, ‘Wã yéejatdih jĩ́gahnit, wã tʉ́ʉt nʉʉ́míhna caá’, niíj jenah joinít caá teo wáacni pínahdih ĩ bidip. ‘Jwiít yeejépwã caá’, niíj jenah joinítdihjeh teo wáacadih wã jʉ̃ʉ́wʉ́p be, ĩ yéej chãjatdih cádahnit, tʉ́iniboodíh ĩ tʉ́ʉt nʉʉmát pínah niijná. Dios naáwátdih naóh yapani ã niíj daacátjidih yeebdíh jéihyat caá náahap. ‘ “Nʉñʉ́pwãdih ñi mao cáo wʉ̃hatdih weém wã náahcan caá. Obohjeéhtih, bitadih ñi jĩ́gah en teo wáacatdih caá yeebdíh wã náah yacap”, Dios ã niijná caá’, ãt niíj daacáp tajĩ.Caán ded pah ã daacátjidih jéihyat tʉ́ʉt niijná, ñi jwʉ́ʉb bohénaá. Caán ã daacátji pah, jĩ́gah ennit, weém cã́acwãdih teo wáacadih wã jʉ̃ʉ́wʉ́p be, ã niijíp jĩ.
23464	MAT 9:16	Pánihna, ded pah jwĩ nʉowã ĩ wʉtatji ã́ih jáap bohéátjĩh fariseowã ĩ widíhichah enna, Jesús queétdih nin pah ã jwʉ́ʉb niíj bohénap jĩ: “Jáap yégueh chóo chocca naáh chóojĩh máa yégueh chóodih nah wai bʉ́ʉdhdat ã náahcan caá. Páant ñi chãjachah nihna, caandíh ñi chocat tʉ́ttimah, jiínt bejna, máa chóodih chah ãta yewa tagaá. Páant tigaá jwĩ nʉowã ĩ naáwátjidih wĩ́ih jáap bohéátjĩh wid naóhcat caá náahap.
23468	MAT 9:20	Pánih bejnit, namádih jwĩ bejechah, cã́acwã cãtíh biíh wili wʉnnih mit jʉmʉp tajĩ. Caánt doce jópchi mácanihat panihat wʉnnih, “Jesúíh yégueh chóodihjeh jʉibí teona, wã boobipna caá”, mit niíj jenah joyóp wʉt jĩ. Páant niíj jenah joinít, Jesús tã́ahmant jʉ̃óhnit, ã́ih yégueh chóo yapatbitdih mit jʉí tewep tajĩ.
23472	MAT 9:24	Páant ĩ jʉñʉ́chah ennit, Jesús queétdih nin pah ã niijíp jĩ: —Yeéb ñi bac bejeé. Mi wʉncan caá. Ʉ̃ona caá mi chãjap, ã niijíp jĩ. Páant ã niijíchah joinít, “Nih yáana caá ã chãjap”, niijnít, cã́acwã caandíh ĩ dehwep jĩ.
23491	MAT 10:5	Jwiít doce ã bohénitdih ã wẽpatdih wʉ̃h, biíh tʉ́tchinaboó wahna, ded pah jwĩ chãjat pínahdih nin pah Jesús jwiítdih ã niíj naáwáp jĩ: “Judíowã nihcannit pebhna ñi bejca bojoó. Samaria baácboobʉ́t ñi bejca bojoó.
23495	MAT 10:9	“Pánih bejna, dinerodih ñi ʉb bejca bojoó.
23497	MAT 10:11	“Caán tʉ́tchina jʉibínit, caán tʉ́tchidih jʉm jwʉhna, yeebdíh wẽi jwãáhnitíh mʉʉdíhjeh ñi chão jwʉ́hʉʉ́.
23502	MAT 10:16	“¡Weemdíh ñi tʉ́i joyoó! Yeéb ovejawã panihnitdih jiowã́ panihnit pebhboó wã wahna caá. Pánihna, jopwã pah tac behcannit, maiwã pah ñi tʉ́i yap náhninaá.
23507	MAT 10:21	“Caán láa, det wĩ́ihwã ĩ jʉmat jíib, biíc weh jʉmna yʉhna, maátadih naóh yacnit, ã déedih ã mao yohat tʉ́ʉtbipna caá. Ĩ mána ĩ wehdih, ĩ wehboó ĩ mánadihbʉt ĩ mao yohat tʉ́ʉtbipna caá.
23510	MAT 10:24	“Jáap jéihni caandíh bohéni chah nihcan caá. Biíc yoobó teo wʉ̃hnibʉt ã maáh chah nihcan caá.
23512	MAT 10:26	“Bʉʉ láa cã́acwãdih wĩ́ih tʉ́ini doonádih ñi naáwáchah yʉhna, joííhcan, bita ĩ encah, yeebdíh yeejép ĩ chãjbipna caá. Pánih yeejép ĩ bih chãjachah yʉhna, tʉ́ttimah nihat ĩ tʉ́i jéihbipna caá. Yeebdíh yeejép chãjnitdih ñi ʉ́ʉmca bojoó.
23515	MAT 10:29	“Chéne jwébehwãbit bainíbitjeh ĩ jíib jʉmʉchah yʉhna, biícbitdih Dios ã bʉʉdácan caá. Dios ã wʉtcah, caanbít ã wʉncan niít.
23518	MAT 10:32	“ ‘Weém Jesúíh caá’, ded bitadih ã niijíchah, weembʉ́t caandíh ‘Caán wĩ́ih caá’, wã íip jeáboó jʉmnidih wã niijbípna caá.
23520	MAT 10:34	“¿Ded pah tigaá yeéb weemdíh ñi niíj jenah joí? ‘Ã́ih doonádih joinít, nihat cã́acwã tʉ́i biícdih ĩ jʉmbipna caá’, ¿ñi niíj jenah joí niít? Obohjeéhtih, pánihcan caá. Cã́acwã wã bohéátdih ĩ joyát tʉ́ttimah, biquína wã naáwátdih ĩ tʉ́i wẽi joyóchah, bitaboó caandíh jepahcan, queétdih ĩ en jʉ̃ihbipna caá.
23523	MAT 10:37	“Ded weemdíh ã oyat chah ã mánadih, ã wehdih oina, wĩ́ih nihcan niít.
23526	MAT 10:40	“Det yeéb wĩ́ihwãdih tʉ́i náahna, weemdíhbʉt ĩ náahna caá. Pánihna, weemdíh tʉ́i náahni weemdíh wahnidihbʉt ã náahna caá.
23531	MAT 11:3	Páant ã wahachah, jwĩ pebh jʉinít, nin pah Jesúsdih ĩ niíj ʉʉ́bh joyóp jĩ: —Juan jwiítdih nin pah ã niíj ʉʉ́bh joí enat tʉ́ʉtʉp be: ‘ “Wã tʉ́ttimah biíh ã jʉ̃óhbipna caá”, ¿wã niijníji niít meém? ¿Wã niijníji ma nihcah, biíhdih páñat náah niít?’ ã niijíp be, Jesúsdih ĩ niijíp jĩ.
23534	MAT 11:6	Pánihna, “Ded weemdíh tʉ́i jenah joí cádahcannidih Dios ã wẽi enna caá”, Jesús ã niijíp be’, Juandih niíj naáwádih ñi bejeé, ã niijíp jĩ.
23535	MAT 11:7	Páant ã niijíchah joinít, Juandih naáwádih ĩ jwʉ́ʉb bejep jĩ. Páant ĩ jwʉ́ʉb bejechah, Juan ded pah ã jʉmatdih dawá jwĩjeéh péenitdih Jesús nin pah ã niíj naáwáp jĩ: “¿Dedédih enedih bej tigaá ñipĩ́ chãj, mʉʉ́ wihcapboó bejna? ¿Jiwi jeémp yílip déedih johlit ã joh jwejni panihnidih enedih ñi bejnit beé? Obohjeéhtih, Juan pánihcan beé. Det biáboó ĩ naáwáchah yʉhna, caánboó jweéhcanjeh, yoobópdih ãpĩ́ naáwáp wʉt jĩ.
23538	MAT 11:10	Juan ã jwíih naóh waáwát pínahdih jon jã́tih Dios naáwátdih naóh yapani nin pah ãt niíj naóh daacáp tajĩ: ‘Ã wʉ̃ʉ́hdih Dios nin pah ã niijíp be: “Ma jã́tih wã naáwátdih naóh waóhni pínahdih wã wahbipna caá, meémboó ma naáwáchah joinít, cã́acwã ĩ jepahat pínah niijná”, Dios ã niijíp be’, ãt niíj daacáp tajĩ.
23540	MAT 11:12	“Juan ã bohé jwíih láa bʉʉ láana, Dios ã maáh jʉmʉpboó dawá ĩ waadát pínahdih bʉ́dí ĩ bidna caá. Pánih bidna, Diosdih tʉ́i jenah joinít, yeó jáap jʉmat pah chah dawá waadná caá ĩ chãjap. Obohjeéhtih, bitaboó páant ĩ waadátdih íijnit, queétdih ĩ jãhna yʉh caá.
23544	MAT 11:16	“Bʉʉ láa moón weemdíh jepahcannit nin pah ñi jʉmna caá: Yoahdih tíohnit wébít pah caá ñi jʉmʉp. Tíoh chʉ́ʉdnit, nin pah ĩpĩ́ niíj míic jʉ̃ihna caá:
23549	MAT 11:21	“¡Corazín tʉ́tchidih moón yeejép ñi yapbipna caá! ¡Betsaida tʉ́tchidih moonbʉ́t yeejép ñi yapbipna caá! Ñíih tʉ́tchinadih Dios ã wẽpatjĩh bʉ́dí wã chãj jʉ́ʉtʉp yʉh be. Páant ã wẽpatjĩh wã chãj jʉ́ʉtʉchah enna, Tiro tʉ́tchidih moón, Sidón tʉ́tchidih moonbʉ́t ĩ yéejatdih cádahnit, tʉ́iniboodíh ĩta tʉ́ʉt nʉʉm tágaá. Jĩ́gahna dʉwát chóo dʉonít, ĩ jĩ́gahatdih jʉ́ʉtna, tʉʉ jõóhjĩh ĩta míic waáh tagaá.
23553	MAT 11:25	Caán láa nin pah Jesús jwĩ íipdih ã niíj ʉʉ́bʉ́p jĩ: “Paá, meém nihat baácdih moón, nihat jeádih moondíhbʉt ĩ maáh ma jʉmʉchah, meemdíh bʉ́dí wã wẽina caá. ‘Jwiít tʉ́i jéihnit caá’, niijnítdih wã bohéátdih ma beh joyát tʉ́ʉtcap be. Obohjeéhtih, jéih jwʉhcannitboodíh mapĩ́ beh joyána caá. Páant ma chãjachah, ‘Tʉ́ina caá, Paá’, meemdíh wã niijná caá.
23555	MAT 11:27	Páant niíj ʉʉ́bh péanit, cã́acwãboodíh nin pah Jesús ã niíj naáwáp jĩ: “Dios wã íip nihat ã wẽpat biíc yoobó weemdíhbʉt ã wʉ̃hʉp be.Ded pah wã jʉmatdih wã íipjeh caá ã jéihyep. Biíh jéihni wihcan caá. Pánihna, ded pah wã íip ã jʉmatdihbʉt weemjéh caá wã jéihyep. Det wã ñíonitdihbʉt wãpĩ́ bohéna caá. Jwiítjeh caá caandíh jwĩ jéihyep.
23561	MAT 12:3	Páant ĩ niijíchah joinít, “Wã bohénit ĩ yap yohcan caá”, niiját tʉ́ʉt niijná, Jesús queét fariseowãdih nin pah ã niíj bóod chʉñʉp jĩ: —Davidji ã pej jʉmnitjĩh nʉʉgʉ́p wʉnna, Dioíh mʉʉná waadnít, sacerdotewã Diosdih ĩ wʉ̃hniji pandih ĩt jeémép wʉt jĩ. Obohjeéhtih, caán pan sacerdotewãjeh ĩ jeémát pínah ãt jʉmʉp wʉt jĩ. Dios wʉtna, bitadih caán pandih ãt jeémát tʉ́ʉtcap wʉt jĩ. ¿Davidwã páant ĩ chãjatjidih Dios naáwátdih ĩ daácni nʉ́odih ñi bohécannit jĩí? Caán pandih ĩ jeéméchah yʉhna, ‘Ñi tʉ́i chãjcan beé’, Diosboó ãt niijcáp wʉt jĩ. Pánihat pah, bʉʉ nin trigodih ʉ́ʉc jeémpna, wã bohénitbʉt Diosdih ĩ yap yohcan caá.
23576	MAT 12:18	“Dios nin pah ã niijná caá: ‘Nin wã wahni, wã oini, weemdíh ã tʉ́i teo wʉ̃hʉchah, bʉ́dí wã wẽina caá. Caandíh Tʉ́ini Espíritudih wã wʉ̃hbipna caá, wã wẽpat biíc yoobó caanbʉ́t ã bíbohat pínah niijná. Pánih jʉmnit, yoobópdih wã chãjat doonádih nihat baácdih moondíh ã naóhbipna caá.
23581	MAT 12:23	Pánihatdih ennit, nihat ĩ wʉ́hi bejep jĩ. Pánih wʉ́hinit, “¿Nin David jʉima, Dios ã wahni, jwĩ maáh pínahna niít?” ĩ míic niíj ʉʉ́bh joyóp jĩ.
23582	MAT 12:24	Obohjeéhtih, páant ĩ niijíchah joinít, fariseowãboó nin pah ĩ niijíp jĩ: “Nihcan caá. Nemépwã ĩ maáh Beelzebú ã wẽpatjĩhjeh caá nemépwãdih ã bacanap”, ĩ míic niijíp jĩ.
23583	MAT 12:25	Páant ĩ niíj jenah joyátdih jéihnit, Jesús queétdih nin pah ã niíj naáwáp jĩ: “Det biíc baácdih moonjéh yʉhna, míic maona, ĩta wʉn beedáh bej tagaá. Det tʉ́tchidih moón biícwã yʉhna, míic maona, queétbʉt ĩta jweí peét bej tagaá.
23587	MAT 12:29	“Nin pahbʉt ã jʉmna caá: Wẽpép newéíh mʉʉná ded nʉʉ́míhna yʉhna, ã jéih waadcán caá. Obohjeéhtih, caandíh chéo péanit, ã́ih bií déedih ã jéih ʉbna caá”, Jesús á niijíp jĩ. Páant niijná, nin pah niíj naóhna ãt chãjap wʉt jĩ: Nemépwã ĩ maáh wẽpép ã jʉmʉchah yʉhna, Jesúsboó caandíh chah wẽpni jʉmna, ã jéih yap yohna caá.
23588	MAT 12:30	“Ded wãjeéh teocanni, weemdíh en jʉ̃ihni, nemépwã ĩ maáhjeéh ã jʉmna caá. Pánih jʉmna, weemdíh jepahíhnitdih ñʉʉn yóhna caá ã chãjap.
23589	MAT 12:31	“Nin pah yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá: Det yéej chãjna, Diosdih yeejép wéhena yʉhna, ĩ jwʉ́ʉb tʉ́ʉt nʉʉmʉ́chah, Dios ĩ yéejatdih ã yohbipna caá. Det weém nihat cã́acwã ʉ́ʉd jeñédihbʉt yeejép wéhenit, ĩ tʉ́ʉt nʉʉmʉ́chah, yeejép ĩ wéheatjidih Dios ã yohbipna caá. Obohjeéhtih, det Tʉ́ini Espírituboodíh yeejép ĩ wéhenachah, ĩ yéejatdih ã yohcan niít. Páant ĩ yéej chãjatdih quíib bʉʉdcán, Dios queétdih iiguípna ã wahbipna caá”, Jesús queétdih ã niijíp jĩ.
23591	MAT 12:33	“Ded máa nah tʉ́ini dahna ã quehechah ennit, tʉ́ini nah ã jʉmatdih ñi jéihna caá. Obohjeéhtih, biíh nah tʉ́icanni ã quehechah ennit, caan náh yeejép ã jʉmatdih ñi jéihna caá. Pánihat pah, cã́ac ded pah ã jʉmatdih jéihíhna, ã chãjatdih enat caá náahap.
23601	MAT 12:43	“Nemép ĩ bacaniji, mʉʉ́ wihcapboó jibna, ã jʉmat pínah biíh mʉʉ pánihnidih ã táoh bidna caá. Pánih bidna yʉhna, ã jéih bid jʉicán caá.
23611	MAT 13:3	Ã jenah joyátjĩh queétdih bohéna, nin pah ã niíj naáwáp jĩ: “Biíc newé, waáh momodih ã bejep be.