23214	MAT 1:1	'E lo‑o coon²¹ jí² 'e taai² jileei'²¹ tsacøøi'¹³ tya' Jesucristo, jaain²¹ jún² tya' 'lɨɨ²¹² David joongɨ tya' 'lɨɨ²¹² Abraham 'ii.
23231	MAT 1:18	La no‑o galɨ́² mo galiseein²¹ Jesucristo. María, 'in ilíin²in sáa³ Jesús, niganá¹ júu³ coon'¹³ Sé³. Pe la nʉ'gɨ icwaa¹a caain²¹ coon'¹³ Sé³ do gacáan¹in María yʉʉn²¹ coon'¹³ 'ii'²¹ tya' Espíritu Tyʉ́² tya' Dios.
23233	MAT 1:20	Joon la 'ɨɨ²¹² 'ɨ¹‑tsi Sé³ jilaa'²¹ 'elo lawa'a 'e cɨɨ¹o gajnéi¹ jaain²¹ ángel tya' Ña'ñʉ'¹ʉ' tyaníi¹i joon gajin'²in: ―Sé³, jún² tya' 'lɨɨ²¹² David 'nʉ, 'ii'¹³mo'o María do lawa tsamɨ́² tyi'i. Jo jmaa²'a 'goo'²¹ tsʉ 'in yʉʉn²¹ gacáan¹in do, 'ii'²¹ tya' Espíritu Tyʉ́² tya' Dios do.
23237	MAT 1:24	Joon mo gajná²‑tsi Sé³ do gajmaa¹a jiin'¹³ la jin'² ángel tya' Ña'ñʉ'¹ʉ'. Joon ga'ii'²¹mo María lawa tsamɨ́² tya'o.
23239	MAT 2:1	Jesús galiseein²¹ fu coon²¹ fuu²¹ sii²¹ Belén 'e náa¹ coon²¹ 'wó² 'e sii²¹ Judea. Herodes lɨ́ɨ¹i rǿøi¹³ 'yiia'¹³ joon. Joon gatyalíin² 'inlɨ́ɨ¹³ rǿøi¹³ magos, tsá² jmɨɨ²¹²‑tsi 'ii. Gatyalíin² fu Jerusalén jalíin² lɨ 'yeei²¹ ñi'¹ do.
23240	MAT 2:2	Joon gaunngɨɨ¹ɨ 'in tsá² do: ―¿Xiiafu tyíin¹ 'in rǿøi¹³ 'in nigaliseein²¹ tya' tsá² Israel? Tsʉ jna'a naa²¹a'a lɨ' lɨ 'yeei²¹ ñi'¹ joon ganee²¹²na'a nʉ́ʉ¹ tya'a. Joon nijalii²¹i'i jaun'goo²¹o'o 'ii.
23241	MAT 2:3	Joon mo ganúu²un rǿøi¹³ Herodes 'elo lɨ́ɨ¹ 'láai² ga'ɨ¹‑tsi 'áai¹ coon'¹³ jileei'²¹ 'in néei¹ Jerusalén do.
23242	MAT 2:4	Joon 'in rǿøi¹³ do gatø'¹ø jileei'²¹ 'in tyʉ'² to² tya' untsá² coon'¹³ 'in tɨfo'² tya' ley tya' 'in tsá² do. 'E 'iin²¹²in litsáai¹‑tsi xiiafu iliseein²¹ Cristo.
23243	MAT 2:5	Joon 'in tsá² do 'in gatø'¹ rǿøi¹³ do gajin'²in: ―Fuu²¹ Belén joon iliseein²¹ Cristo. Tsʉ 'in tsá² 'in gafaa'²¹ júu³ tya' Dios calɨɨ gataan¹an ni jí² 'elo:
23244	MAT 2:6	Joon 'nʉ‑ʉ, fuu²¹ Belén 'e náa¹ lɨ roon¹on 'wó² tya' Judá, jo lɨ́ɨ²u'u 'in pi'³gɨ la jee²¹² jileei'²¹ 'in tyʉ'² to² 'e 'wó² lo; tsʉ icwo'ɨ́ɨ¹i jee²¹² lo jaain²¹ tsá² feei'¹ 'in tyʉ'² to² tsá² tyiia 'in seein²¹ Israel.
23245	MAT 2:7	Joon gatø'¹ø Herodes 'in tsá² 'øøi'²¹‑tsi do 'uun²¹mo, gaunngɨɨ¹ɨ coon'²¹ tún² lɨɨ gangoo¹o ni'íi¹in 'in nʉ́ʉ¹ do.
23246	MAT 2:8	Joon gasii¹ ni'²i 'in tsá² 'øøi'²¹‑tsi do fu Belén. Joon jin'²in: ―Cwolíin²naa', cwo'nee'²¹naa' 'in xuui²¹² do. Joon mi tyee'¹naa' 'ii joon jmáa¹³aa' jna júu³ iní³ii niun'goo²¹oo jon 'ii.
23247	MAT 2:9	Joon mo ganúu²un 'in tsá² 'øøi'²¹‑tsi do júu³ tya' rǿøi¹³ do ngalíin²mo joon no. Joon 'in nʉ́ʉ¹ do 'in ganíi²in 'in tsá² 'øøi'²¹‑tsi fu lɨ née¹i fu lɨ 'yeei²¹ ñi'¹ ngóo¹o nifugɨxʉ lɨ ngalíin² 'in tsá² do. Ngoo²¹o ca ga'ɨ́ɨ² fu yʉ' lɨ raain¹ 'in xuui²¹² do.
23248	MAT 2:10	Jløø'³mo 'áai¹ 'in tsá² 'øøi'²¹‑tsi mo ganíi²in 'in nʉ́ʉ¹ do.
23251	MAT 2:13	Mo ngayuui'¹³ ngaliin¹ 'in tsá² 'øøi'²¹‑tsi do la 'ɨɨ²¹² cɨ́¹ Sé³ gajné¹i jaain²¹ ángel tya' Ña'ñʉ'¹ʉ' gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ Sé³ do: ―Ráan²u, jée¹i yʉʉn²¹ coon'¹³ sáa³a cwolíin²naa' Egipto. Joon cwotaan²¹²moo' do ca mi jmáa³aa júu³ tsʉ Herodes i'naa'²¹in 'in yʉʉn²¹ do ijnga'²mo.
23253	MAT 2:15	Do‑o taan¹in ca gajún¹mo Herodes do. La lo‑o galɨ́¹ 'e gatsín¹ júu³ tya' tsá² gafaa'²¹a júu³ tya' Ña'ñʉ'¹ʉ' la mo jéei¹ 'in gajin'²in: “Tø'³oo Yʉʉn²¹ Tyiia 'in taain²¹² fu Egipto.”
23254	MAT 2:16	Mo galili'³i Herodes 'e nigacon'²on 'in tsá² 'øøi'²¹‑tsi 'ii tóo², 'áa¹mo gatsá² 'nii'²¹‑tsi joon gatyʉ'²ʉ to² júun²in jileei'²¹ yʉʉn²¹ tsañʉʉ'¹ 'in ni ngó¹ tún² jiin'¹ lɨ la 'wó¹. Jileei'²¹ yʉʉn²¹ tsañʉʉ'¹ 'in seein²¹ Belén joongɨ lɨ' caai¹ Belén gatyʉ'²ʉ to² júun²in. Tsʉ la joon gajin'²in 'in tsá² 'øøi'²¹‑tsi do 'e nigangaa¹i 'in nʉ́ʉ¹ do.
23256	MAT 2:18	'Áai¹ 'náa¹ 'goo²¹ fuu²¹ Ramá cɨ'²ɨ xuui²¹²‑tsi 'áai¹ tsʉ Raquel cɨ'²ɨ cwáain¹ tya' jóon¹on. Pe jo 'iin²¹²in wa'a cwo'¹ tsá² 'ii fo'feei'¹ tsʉ najún¹mo yʉʉn²¹ tya'a.
23258	MAT 2:20	―Ráan²un, cweei'¹ tee¹e xuui²¹² coon'¹³ sáa³a fu Israel tsʉ nijúun²mo 'in 'iin²¹²in ijngaai'² 'ii.
23261	MAT 2:23	Joon mo gatyalíin² lɨ sii²¹ Galilea joon ngacwaa²¹ coon²¹ fuu²¹ sii²¹ Nazaret. La joon galɨ́¹ 'e gatsín¹ júu³ gafaa'²¹a tsá² cwoo¹o júu³ tyʉ́² tya' Dios la mo féei¹ 'in jin'²in: ―Iunsii²¹ tsá² 'ii: tsá² Nazaret.
23263	MAT 3:2	Joon gajin'²in: ―Cwojaa'²¹‑'oo' coon'¹³ Dios tsʉ tɨ lɨ tyʉ'² Dios to² jee²¹² tsá².
23264	MAT 3:3	Jaain²¹ tsá² 'in gacwoo¹o júu³ tya' Dios la mo jéei¹ sii²¹ Isaías gafaa'²¹a cwáain¹ tya' Wó³ do mo gajin'²in: Tá² coon²¹ ni 'oo¹o jaain²¹ tsá² fu coon²¹ lɨ jo 'in tsá² seein²¹, jin'²in: “'Ijó¹ Ña'ñʉ'¹ʉ'. Tyaa²aa' tyʉ́² tyii' i'ii'¹³moo' 'ii, tsáa¹mo‑'oo' 'e tyú¹moo'”, jin'² Isaías.
23268	MAT 3:7	Pe mo gacón² Wó³ cwáain¹ 'e 'áai¹ fúui¹ tsá² fariseos coon'¹³ tsá² saduceos jalíin² saa¹i jmii²¹, gajin'²¹in: ―¡Tsá² 'in coon'²¹ tsá² tóo² 'naa'! ¿'Iin nigasɨɨ'²¹ɨ 'naa' 'e laa²¹²naa' yaanaa' jee²¹² coon²¹ wúu¹ 'e nijatyéein¹?
23269	MAT 3:8	Cwojmaa²aa' jiin'¹³ la tɨ́ɨ²i jmá¹ 'in nigajoo'²¹‑tsi.
23270	MAT 3:9	Joon jo 'ɨ¹‑'oo': “Jo 'e tsangɨɨ¹na' tsʉ jún² tya' 'lɨɨ²¹² Abraham jna'.” Tsʉ fuu²¹²uu 'naa' 'e ca 'e cuun²¹² roon¹ lo lí² jmá² Dios ca jún² tya' 'lɨɨ²¹² Abraham.
23271	MAT 3:10	La lɨ́¹ 'mó²‑o lɨ́ɨ¹i tsá² jon, joon Dios nityaa¹ tyʉ́² ñityí² tya'a 'e tyʉ'²ʉ 'mó² ca tɨ'² jmóo³, joon jilaa'²¹ 'mó² 'e jo cwo¹ 'oofuu²¹ tyʉ́² tya'a ityʉ'²o joon ijún² coon'¹³ jɨ́².
23272	MAT 3:11	'E la ja'²mo jna sáa³na 'naa' jiin'¹³ coon'¹³ jmɨɨ²¹ 'e lɨ́¹ lawa coon²¹ li² 'e nigajoo'²¹‑'oo'. Pe 'in jó¹ cɨɨin²¹gɨxʉ la jna isáa¹i 'naa' jmɨɨ²¹ coon'¹³ Espíritu Tyʉ́² tya' Dios joon coon'¹³ jɨ́². Feei'¹gɨ 'ii lagɨ jna ce jiin'¹³ jo tɨ́ɨ²na cón³oon mɨ́ɨ¹ɨ.
23275	MAT 3:14	Pe jo 'iin²¹²in Wó³ saa¹i Jesús jmɨɨ²¹. Joon gasɨɨ'²¹ɨ Jesús: ―'Nʉ‑ʉ 'ná¹ sáa²u'u jna jmɨɨ²¹. ¿Tɨ ñi²'i 'e sáa¹³na 'nʉ jmɨɨ²¹?
23276	MAT 3:15	Pe gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'ii: ―Cwó²du'u lí² jiin'¹³ la 'iin²¹²na. Tsʉ tyʉ́²‑ʉ 'e jmoo²¹o' jilaa'²¹ jiin'¹³ la to² tyʉ'² Dios. Joon Wó³ do gacwoo¹o júu³.
23278	MAT 3:17	Joon ganúu²un coon²¹ júu³ fu ñʉ'fú² 'e jin'²: ―'In no‑o yʉʉn²¹ tyiia 'in 'iin²¹²na. Jløø'³moo 'áai¹ coon'¹³on.
23281	MAT 4:3	Joon Satanás gangatyéen¹in lɨ sin'² Jesús 'e 'iin²¹²in cón² cwáain¹ xiiala lɨ́ɨi¹ Jesús. Joon gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ Jesús: ―Wana 'nʉ‑ʉ jóon¹ Dios tyʉʉ'¹³ to² cwolí² 'iñi'¹ 'e cuun²¹² roon¹on no.
23282	MAT 4:4	Pe Jesús gañii¹i: ―Ni jí² tya' Dios jin'²in: “Jo taain²¹² tsá² tyʉ́²‑ʉ fu juncwii²¹ lo jiin'¹³ coon'¹³ 'e 'iñi'¹ 'e sá² dø'²ø pe coon'¹³ jilaa'²¹ júu³ tyʉ́² 'e gafaa'²¹ Dios Jmii²¹.”
23284	MAT 4:6	Joon gajin'² Satanás sɨɨ'²¹ɨ Jesús: ―Wana 'nʉ‑ʉ jóon¹ Dios, cwó² cwotee'²¹'u tsʉ ni jí² tya' Dios 'e jin'²: Ityʉ'² Dios to² 'e 'áa¹i 'nʉ ángeles tya'a. Isáa¹i 'nʉ coon'¹³ cwoo²¹o la coon'²¹ jo tyʉʉn'²¹ cuun²¹² tɨ́ɨ¹³'ɨ.
23285	MAT 4:7	Joon gañii¹i Jesús: ―Jin'²o jon ni jí² tya' Dios: “Jo untsáai¹‑'o'o xiiala lɨ́ɨ¹i Ña'ñʉ'¹ʉ' Dios tyi'i.”
23287	MAT 4:9	Joon gajin'²in: ―Cwóo³‑oo jilaa'²¹ 'elo tyi'i wana sii'¹³'i wojní²'i tyaní³ii 'e un'goo²'o jna.
23288	MAT 4:10	Joon jin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'ii: ―Cwei'², Satanás, tsʉ ni jí² tya' Dios jin'²: “Un'goo²'o Ña'ñʉ'¹ʉ' Dios tyi'i; joon jmoo²'o jiin'¹³ to² tyʉ'² 'ii.”
23295	MAT 4:17	Joon ga'láa² Jesús 'wii²¹² cwoo¹o júu³ tyʉ́², jin'²in: ―Cwojaa'²¹‑'oo' coon'¹³ Dios tsʉ tɨ lɨ tyʉ'² Dios to² jee²¹² tsá².
23297	MAT 4:19	Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'ido: ―Moo²¹o' coon'¹³ jna joon jmée³na 'naa' tsá² jmoo¹o to² saain'²¹ tsá² 'in líin² tsá² tyiia.
23300	MAT 4:22	Joon tsifu joon ga'woo²¹mo 'e barco do. Do‑o gatíuu²mo jmii²¹ joon ngalíin²mo coon'¹³ Jesús.
23304	MAT 5:1	Joon mo gangaa¹i Jesús 'in tsá² fúui¹ lɨ¹ gasoo¹o coon²¹ moo'²¹ joon do‑o gacwó²o. Joon gangatyéein¹ tsá² tya'a cu' lɨ' lɨ tyíin¹in,
23306	MAT 5:3	―Jløø'³mo 'in ñí²i 'e 'ná¹ licwii¹in Dios, tsʉ tyʉ'² Dios to² 'ii.
23307	MAT 5:4	’Jløø'³mo 'in néi¹ fa'í³ tsʉ icwo'¹o Dios 'ii fo'feei'¹ tya'a.
23308	MAT 5:5	’Jløø'³mo 'in 'wo²‑tsi 'áai¹ tsʉ i'ii'²¹mo 'e juncwii²¹ 'múui².
23309	MAT 5:6	’Jløø'³mo 'in 'iin²¹²in 'áai¹ jmá¹a la to² tyʉ'² Dios, tsʉ Dios iuncoon'¹³on 'ii 'e jmoo¹o jiin'¹³ la 'iin²¹²in.
23310	MAT 5:7	’Jløø'³mo 'in feei'¹‑tsi tya' tsá² xeei'²¹ tsʉ ilifeei'¹‑tsi Dios coon'²¹ tún² tya'a.
23311	MAT 5:8	’Jløø'³mo 'in jo tóin¹ júu³ tya'a tsʉ 'ii‑o iníi²i Dios.
23312	MAT 5:9	’Jløø'³mo 'in jmoo¹o 'e seein²¹ tsá² tyʉ́² la 'oo'²¹ 'ii tsʉ ilii¹in jóon¹ Dios.
23313	MAT 5:10	’Jløø'³mo 'in ní²i wúu¹ tsʉ 'wii'¹³ jmoo¹o la to² tyʉ'² Dios tsʉ Dios tyʉ'²ʉ to² 'ii.
23314	MAT 5:11	’Jløø'³mo 'naa' mo jíi²in tsá² 'naa' joon jmaai'²¹ tsá² 'naa' joon faa'²¹a tsá² júu³ tajuu²¹ gó² tyi'naa' 'wii'¹³ cwáain¹ tyiia.
23316	MAT 5:13	’'Naa' lɨ́ɨ¹naa' lawa ñi² jee²¹² tsá² taain²¹² juncwii²¹ lo. Pe wana jo jmaai'²¹gɨ to² ñi² tya'a, jo li ñi²gɨ 'uunñi² tya'a. Jo lí² liñi²gɨ tún¹. Jo jmeei¹gɨ to² jiin'¹³ 'e dya'² tsá² tya'i fu¹ 'ø'¹ tsá² joon.
23317	MAT 5:14	’'Naa', 'in lɨ́ɨi¹ tsá² tyiia, lɨ́ɨ¹naa' lawa coon²¹ jɨ́² 'e coo²¹ tya' tsá² taain²¹² juncwii²¹. Wana ná¹ coon²¹ fuu²¹ yʉ' moo'²¹ jo lí² 'meei'²¹ 'ña'a.
23320	MAT 5:17	’Jo cwolíi²naa' gacwéi¹na 'a jmáa³aa 'e jo 'ee to² tí¹gɨ ley tya' 'lɨɨ²¹² Moisés coon'¹³ júu³ ga'ee¹ 'in nigacwoo¹o júu³ tya' Dios la mo jéei¹. Jon'on gagóo³oo jmáa³aa la joon, gagóo³oo jmaa'¹³aa tsá² júu³ 'ee 'øøi'²¹‑tsi tsá² 'e júu³ do.
23323	MAT 5:20	Tsʉ fuu²¹²uu 'naa' wana jo 'øøi'²¹gɨ‑'oo' joon wana jo jmaa²gɨɨ' jiin'¹³ la 'iin²¹²in Dios jmá¹ tsá² lagɨ 'in tɨfo'² tya' ley coon'¹³ 'in tsá² fariseos jo jmɨɨ²¹² cwotáan²naa' lɨ tyʉ'² Dios to².
23324	MAT 5:21	’Nanʉʉ²ʉʉn' júu³ tya' 'lɨɨ²¹² tsacøøi'¹³ jin'²: “Jo jngaa'¹²naa' tsá², tsʉ 'ná¹‑a lisá² 'ii'²¹ tya' 'in jngaai'¹² tsá².”
23325	MAT 5:22	Pe fuu²¹²uu 'naa', doñi'iin 'in tya'nii'²¹‑tsi coon'¹³ ruu'²¹i ilisá² 'ii'²¹ tya' 'ii. Joon tya' jileei'²¹ 'in jíi²in ruu'²¹i 'in tsacøøi'¹³ jee²¹² 'in tyʉ'² to nifu ijmáa¹a 'ii'²¹ tya' 'ii. Joon 'in unsii²¹ ruui'²¹: “Tsá² caai²¹ 'nʉ.” 'Áai¹ tyan' 'íi¹ fo'² lɨ sɨtyʉ́² 'in jin'² la joon.
23326	MAT 5:23	’'Wii'¹³ joon wa 'iin²¹²u'u cwo'²'o Dios coon²¹ 'e 'yaai¹‑'o'o inʉʉ cwo'¹ pe la jee²¹² siin'¹³'in tyani altar do wa'a gatɨɨ'²¹‑'o'o 'e 'ee'¹mo ruu'²¹'u 'nʉ,
23327	MAT 5:24	tʉ́² 'e cwo'²'o Dios 'e 'yaai¹‑'o'o do tyani altar. Joon cweei'², cwojmaa'¹³'a júu³ røø²¹ coon'¹³ ruu'²¹'u. Joongɨ ñi²'i ñicwo'²'o 'e 'yaai¹‑'o'o do.
23328	MAT 5:25	’Joon wana 'iin²¹²in tsajée¹i 'nʉ tyani tsaa'to² 'e cwo'¹o 'nʉ tsaa², síin¹³ coon'¹³on júu³ røø²¹ tya'i fu lɨ cwolíin²naa' coon'¹³on joon coon'¹³ la joon jo tsajée¹i 'nʉ tyani tsaa'to². Tsʉ wana gajée¹i 'nʉ tyani tsaa'to² do, joon ityʉ'²ʉ to² 'ɨɨ'¹³ tya'a tsajéei¹ 'nʉ 'nʉñí³.
23330	MAT 5:27	’'Nanʉʉ²ʉʉn' júu³ tya' 'lɨɨ²¹² tsacøøi'¹³ 'e jin'²: “Jo foo¹u'u tsamɨ́² tya' tsá² xeei'²¹.”
23332	MAT 5:29	’Wana unní²'i tsáa¹ jmoo¹ 'le'²u, tyí²ta, pí²ta wíin² tsʉ tyʉ́²gɨ wa'a tsa'ɨ́ɨ¹ unní²'i do lagɨ wa cwoo'¹³'o lɨ 'ii²¹ la tøø²¹u'u.
23334	MAT 5:31	’Gajin'²in tsá² la mo jéei¹: “Wana tíui² tsá² tsamɨ́² tya'a 'ná¹ cwo'¹o coon²¹ mo'jí² jin'²in 'e nigatíu¹mo 'oo²¹²o.”
23336	MAT 5:33	’Nanʉʉ²ʉʉn' júu³ tya' 'lɨɨ²¹² tsacøøi'¹³ 'e jin'²: “Jo cuu'¹³'u júu³ tyi'i 'e niga'é¹u tyani Ña'ñʉ'¹ʉ'.”
23338	MAT 5:35	Jon'gɨ'ɨ 'é¹u'u coon'¹³ cwoo'¹³ juncwii²¹ tsʉ do‑o 'ø'²ø Dios. Jon'gɨ'ɨ coon'¹³ Jerusalén tsʉ do‑o fuu²¹ tya' rǿøi¹³ 'in feei'¹.
23340	MAT 5:37	Jiin'¹³ fóo¹³'o “joon” sɨ “'ún³” 'ee. Wana foo'²¹gɨ'ɨ 'áai¹ lawa 'e faa'²¹a 'in 'lɨɨi'³.
23341	MAT 5:38	’Nanʉʉ²ʉʉn' júu³ tya' 'lɨɨ²¹² tsacøøi'¹³ 'e jin'²: “Wana gatyí²'i coon²¹ mɨ'² unní² tsá² la joon jon tyí¹ tsá² mɨ'² unní²'i. Joon wana gatyí²'i moojon² tsá² la joon tyí¹ tsá² moojón²'on.”
23346	MAT 5:43	’Nanʉʉ²oo' jon júu³ tya' 'lɨɨ²¹² tsacøøi'¹³ 'e jin'²: “Cwoli'iin²¹²mo'o tsá² 'in seen²¹u'u tyʉ́² coon'¹³on joon 'ee'¹mo'o 'in 'eei'¹ 'nʉ.”
23347	MAT 5:44	Pe jna‑gɨɨ fuu²¹²uu 'naa', ―gajin'² Jesús― cwoli'née¹moo' 'in 'eei'¹ 'naa', fáa¹³aa' tyʉ́² tya' 'in faa'²¹a 'laa'²¹ tyii', jmaa²aa' jmaai'² 'e tyʉ́² tya' 'in 'eei'¹ 'naa', fáa¹³aa' júu³ tyʉ́² tya' 'in jíi²in 'naa' joon tya' 'in jmaai'²¹ 'naa'.
23349	MAT 5:46	¿Tɨ lɨ́ɨ²naa' 'e tɨ́²‑tsi Dios tyii' wa'a 'iin²¹²naa' jiin'¹³ 'in 'iin²¹²in 'naa'? Tsʉ 'in cón²on 'laa'¹³ tya' lɨ 'nɨɨ¹ tsá² jmoo¹o la joon.
23350	MAT 5:47	¿Tɨ lɨ́ɨ²naa' 'e tyʉ́² jmoo²oo' mo foo'¹³naa' 'e tyʉ́² tya' jiin'¹³ 'in tyʉ́² seen²¹naa' coon'¹³on? Ca 'in jo cwii¹in Dios jmoo¹o la joon.
23352	MAT 6:1	’Jo jmaa²aa' 'e tyʉ́² tya' tsá² jiin'¹³ la ní²i tsá² xeei'²¹, tsʉ wana jmoo²oo' la joon jo 'ii'¹³naa' tya' Ña'ñʉ'¹ʉ' Dios tyii' 'in tyíin¹ ñʉ'fú² jiin'¹³xʉ tya' 'e tyʉ́² 'e nigajmaa²aa' do.
23353	MAT 6:2	Tsʉ 'wii'¹³ joon jo fu'²'u tsá² mo 'e cwo'²'o tsá² sɨtyéein¹³ jmɨɨ²¹². Tsʉ seein²¹ tsá² 'in sɨsɨ́ɨ²i 'ɨ¹‑tsi 'e jmoo¹o inʉʉ cwo'¹ sinagagas joon jee²¹² 'nʉ́¹ 'in jmoo¹o 'e tyʉ́² tya' 'in sɨtyéein¹³ jmɨɨ²¹² pe jiin'¹³ 'e ní²i tsá². Joon faa'²¹ tsá² tyʉ́² tya'a. Pe 'e la ja'²mo fuu²¹²uu 'naa', coon'¹³ 'e tyʉ́² do 'e nigafaa'²¹ tsá² tya'a ga'ii'²¹mo 'ido jiin'¹³ i'ii'²¹i 'e gatɨ́ɨ²i.
23356	MAT 6:5	’Joon mo foo²oo' júu³ tyʉ́² jo jmaa²aa' la jmoo¹o 'in tsá² 'in sɨsɨ́ɨ²i 'ɨ¹‑tsi 'e jmoo¹o. 'In tsá² do tɨ́²‑tsi téen²in inʉʉ cwo'¹ sinagogas joon lɨ lɨ́¹ tyʉʉ'¹³ jee²¹² 'nʉ́¹ téen²in faa'²¹a júu³ tyʉ́² tya'a lɨ ni¹ tsá². Pe 'e la ja'²mo fuu²¹²uu 'naa': niga'ii'²¹mo 'in tsá² do 'e gatɨ́ɨ²i.
23358	MAT 6:7	’Joon mo fó²oo' júu³ tyʉ́² jo jmaa²aa' la jmoo¹o 'in jo cwii¹in Dios Jmii²¹, tsá² 'in faa'²¹a júu³ 'e jo 'ee to² tí² 'ii. Joon 'ɨ¹‑tsi 'e nuu¹un dios tya'a wa faa'²¹a 'láai² naa' júu³ tyʉ́² tya'a.
23360	MAT 6:9	Tsʉ 'wii'¹³ joon mo fó²oo' júu³ tyʉ́² joon fo²oo' la no: Nʉ'¹ʉ' tyíin¹ ñʉ'fú², cwoun'goo²¹o tsá² jiin'¹³ 'nʉ‑ʉ.
23363	MAT 6:12	Jmaa²'a fee'¹‑'o'o 'wii²¹² tyii'i jilaa'²¹ 'e gó² 'e nigajmoo²o'o. Tsʉ la joon jna'a nigajmoo²¹o'o fee'¹‑tsii'i 'e gó² 'e nigajmaa¹a tsá² tyii'i.
23364	MAT 6:13	Jo cwo'²'o wa'a 'e 'naa²¹a'a tsaa²; 'láa²i jna'a jee²¹² jilaa'²¹ 'e gó². Tsʉ tyi'nʉ‑ʉ jilaa'²¹ to² coon'¹³ jilaa'²¹ 'ii'²¹ coon'¹³ jilaa'²¹ 'e 'ya'²gɨ coon²¹ tøø²mo. Amén.
23365	MAT 6:14	’Tsʉ wana 'naa' jmoo²oo' feei'¹‑'oo' tya' 'in nigajmaa¹a 'e gó² tyii' la joon jon Ñʉ́²ʉʉ' 'in tyíin¹ ñʉ'fú² ijmáa¹a feei'¹‑tsi 'wii²¹² tyii'.
23366	MAT 6:15	Pe wana jo jmoo²oo' feei'¹‑'oo' tya' tsá² xeei'²¹ la joon jon 'Ñʉ́²ʉʉ' jo ijmáa¹a feei'¹‑tsi 'wii²¹² tsaa² tyii'.
23367	MAT 6:16	’Joon mo cøø²øø' tyiiañi'¹ jo jmaa²aa' fa'í³ lɨ́ɨ²naa' la jmoo¹o 'in sɨsɨ́ɨ²i 'e 'ɨ¹‑tsí 'e jmoo¹o. Tsʉ 'iin²¹²in 'in tsá² do 'e iñí² tsá² 'e gø'²ø tyiiañi'¹. 'E la ja'²mo fuu²¹²uu 'naa' niga'ii'²¹mo jilaa'²¹ itɨ́ɨ²i.
23370	MAT 6:19	’Jo saa²aa' jilaa'²¹ 'e tyʉ́² tyii' fu ni cwoo'¹³ juncwii²¹ tsʉ fu ni cwoo'¹³ juncwii²¹ joo'fu² cuu'²¹u, sɨ ili'oo² 'ee sɨ itsataai² 'uun²¹ icón² 'ee.
23372	MAT 6:21	Joon doñilɨɨ' 'e sáai¹ tsá² 'e tyʉ́² tya'a do‑o jon 'iin²¹²in cwá²a ―jin'² Jesús. Faa'²¹gɨ Jesús jin'²in:
23373	MAT 6:22	―La 'ɨ¹‑tsi tsá² la joon ingɨ́¹. Joon wana canii² 'ɨ¹‑tsi tsá² coon²¹ tsáa¹ ingɨ́¹ la ngɨ́¹ tsá² mo jmɨɨ¹.
23374	MAT 6:23	Pe wana gó² 'ɨ¹‑tsi tsá² jo ñii¹i xiiafu tsáa¹a la mo ngɨ́¹ tsá² mo 'woo¹. Joon wa lɨ́ɨ²i tsá² 'e ngɨɨ¹ɨ mo jmɨɨ¹ pe 'e gó²o 'ɨ¹‑tsi 'áa¹mo 'íi¹ nʉʉ²¹ lɨ ngɨɨ¹ɨ.
23375	MAT 6:24	’Jiin'¹³ jaain²¹ tsá² jo lí² jmáa¹a la to² tyʉ'² gái¹ ñi'fii²¹². Tsʉ ili'ee'¹i 'in jaain²¹ joongɨ 'in jaain²¹gɨ ili'iin²¹²mo. Joon wana ijmáa¹a la to² tyʉ'²ʉ jaain²¹ 'e jo 'ee ilitsáai¹‑tsi 'in jaain²¹ do. Joon jo lí² jmá¹a tsá² la to² tyʉ'² cuu² la 'ɨɨ²¹² jmoo¹o la to² tyʉ'² Dios.
23376	MAT 6:25	’Tsʉ 'wii'¹³ joon fuu²¹²uu 'naa', jo cuu'¹³‑'oo' coon'¹³ jilaa'²¹ 'e cøø²øø' coon'¹³ 'e 'uu²uu' 'e taan²¹²naa' juncwii²¹ jon'gɨ tya' 'mɨ'² tyi²ii'. Tsʉ tyiin²gɨ juncwii²¹ tya' tsá² lagɨ 'e gø'² tsá² joon tyiin²gɨ cuerpo tya' tsá² lagɨ 'mɨ'² 'e tyi'²i.
23378	MAT 6:27	Jiin'¹³ jaain²¹ jee²¹² 'naa' lí² jmé¹i 'ña'a ca'no'³ metro lɨ níi¹gɨ coon'¹³ jilaa'²¹ 'e cu'²‑tsi lɨ́ɨ²i.
23379	MAT 6:28	’¿'Ee lɨ' cu'²‑'oo' coon'¹³ jilaa'²¹ 'mɨ'² tyii²ii'? Tyaan²aan' cwáain¹ lí³ cartu'² 'e cwaain²¹ jiin'¹³ lɨ cwii'²¹. 'E lí³ do jo jmoo¹o to² jon'gɨ 'mii¹i 'mɨ'²
23381	MAT 6:30	Joon wana gajmaa¹a Dios jilaa'²¹ lí³ 'ya'²gɨ 'e taa'²¹ coon²¹ jmɨɨ²¹² joon coo²¹o coon'¹³ jɨ́², cwoliñí² 'naa' icwo'¹ Dios 'naa' jilaa'²¹ sɨɨn'¹³ɨɨn'. ¡Tsá² 'in cu'²‑tsi coon'¹³ Dios 'naa'!
23382	MAT 6:31	Tsʉ 'wii'¹³ joon jo cwotaan²naa' cu'²‑'oo' coon'¹³ Dios. Jo 'ɨ¹‑'oo' 'ee icøø²øø' jon'gɨ tya' i'uu²uu' jon'gɨ tya' 'mɨ'² ityíi¹³ii'.
23383	MAT 6:32	'Áa¹mo 'ɨ¹‑tsi 'in jo cwii¹in Dios tya' jilaa'²¹ 'e júu³ lo, pe Ña'ñʉ'¹ʉ' 'in tyíin¹ ñʉ'fú² ñii¹o jilaa'²¹ 'e 'ná¹ jméi¹ to² tyii'.
23384	MAT 6:33	Pe cwoo'¹³‑'oo' 'e tyʉ'² Dios to² 'naa' joon jmaa²aa' jiin'¹³ la 'iin²¹²in. Joon wana jmoo²oo' la joon i'ii'¹³naa' jilaa'²¹ 'e catyiia² do.
23385	MAT 6:34	Jo 'ɨ¹‑'oo' jmɨɨ²¹² nano tya' fa'í³ ilisá² tsa'oo²¹ tsʉ fa'í³ ilisá² tsa'oo²¹ 'e tya' tsa'oo²¹‑o joon. 'E fa'í³ 'e sá² la coon²¹ jmɨɨ²¹² líin²mo tya' jmɨɨ²¹² joon.
23386	MAT 7:1	’Jo jmaa²aa' 'ii'²¹ tya' tsá² xeei'²¹ joon jo ijmá¹a Dios 'ii'²¹ tyii'.
23389	MAT 7:4	¿'Ee lɨ' fu'²'u tsaruu'²¹'u: “Cwó² tyíi³ii tyi¹ 'yʉ unni²'i”, pe joongɨ 'yʉ coon²¹ po'³ 'mó² 'yʉ unni²'i?
23390	MAT 7:5	¡'In sɨsɨɨ¹i 'ɨ¹‑tsi 'e jmoo¹o 'naa'! Tyi¹du' po'³ 'mó² 'yʉ unni²'i jéei¹ joongɨ lí² tyi²'i tyi¹ 'yʉ unní² tsaruu'²¹'u.
23391	MAT 7:6	’Jo cwoo²oo' 'e júu³ cwaai'³ tya' Dios tya' tsá² 'in lɨ́ɨ¹i la lɨ́ɨ¹i tsii²¹, 'in jo tsí¹ tsa'goo¹o, jo 'ee ilinʉʉ'¹³ʉ jiin'¹³ ijmee'²¹mo 'naa'. La joon jon jo cwoo²oo' jilaa'²¹ 'e jai'² lɨ́ɨ²naa', 'e lɨ la lɨ perlas tyii', tya' 'in tsá² 'in lɨ́ɨ¹i la lɨ́ɨ¹i ñí¹ tsʉ jiin'¹³ i'ø'¹o 'e júu³ do ―jin'² Jesús. Faa'²¹gɨ Jesús jin'²in:
23392	MAT 7:7	―Mɨ́²ɨɨ' joon icwo'¹ Dios 'naa'; joon wana 'naa'²¹naa' Dios joon ityee'²¹moo' 'ii; joon wana pó²oo' 'ooca'nʉ́¹, Dios i'ná² tyii'.
23394	MAT 7:9	’Jiin'¹³ jaain²¹ jee²¹² 'naa' jo icwoo²oo' yʉʉn²¹ tyii' coon²¹ cuun²¹² wa'a gamɨɨ¹ɨ coon²¹ 'iñi'¹.
23397	MAT 7:12	’Tsʉ 'wii'¹³ joon jmaa²aa' tya' tsá² xeei'²¹ jiin'¹³ la 'iin²¹²naa' jmaa¹a tsá² xeei'²¹ tyii'. Coon'¹³ la joon itiin'¹³moo' 'e ley tya' Moisés coon'¹³ jilaa'²¹ júu³ tya' 'in tsá² 'in gacwoo¹o júu³ tyʉ́² tya' Dios ca la mo jéei¹.
23398	MAT 7:13	’'Ii¹ 'naa' 'ooca'nʉ́¹ cu'² 'áai¹ tsʉ 'ú² 'áai¹ 'e 'ooca'nʉ́¹ si'² lɨ 'ii²¹ joon 'e fu¹ 'e tsá¹a lɨ 'ii²¹ 'áa¹mo 'ú² 'e fu¹ joon. Joon fúu¹mo tsá² tsalíin² fu¹ joon.
23400	MAT 7:15	’Un'øø'¹naa' yaanaa' coon'¹³ 'in tsá² 'in jin'² 'e faa'²¹a cwáain¹ tya' Dios pe jo jo'¹. Jalíin²mo jee²¹² 'naa' lawa joo'saa'²¹ xuui²¹² 'in 'wo²‑tsi 'áai¹ pe 'yiia'¹ tsiinuu²¹ 'in 'lɨɨ'³mo 'ii.
23401	MAT 7:16	Lí²‑i licwii²¹naa' 'ii coon'¹³ jilaa'²¹ 'e jmoo¹o tsʉ jo cún¹ tsá² mɨ'³ wuunjøø'³ 'mó² tóon¹, jon'gɨ cún¹ tsá² mɨ'³ cwaríi³ 'mó² tóon¹ náa².
23402	MAT 7:17	La joon jon coon²¹ 'mó² 'oofuu²¹ tyʉ́² cwoo¹o jiin'¹³ 'oofuu²¹ tyʉ́²‑ʉ. Coon²¹ 'mó² 'e gó² cwó¹o jmaai'² 'oofuu²¹ 'e gó²‑o.
23406	MAT 7:21	’Jo jileei'²¹ itsataai² lɨ tyíin¹ Dios Jmii²¹, 'in nigasɨɨ'²¹ɨ jna jin'²in: “Ña'ñʉ'¹ʉ', Ña'ñʉ'¹ʉ'.” Jiin'¹³ 'in nigajmaa¹a la to² tyʉ'² Ñʉ'³oo itsataai² lɨ tyíin¹in ñʉ'fú².
23407	MAT 7:22	Joon mi tyé¹ jmɨɨ²¹² joon fúu¹mo 'in jin'²in sɨɨ'²¹ɨ jna: “Ña'ñʉ'¹ʉ', nigafaa'²¹ jna'a coon'¹³ 'e sii²¹ 'nʉ, joon coon'¹³ 'e sii²¹ 'nʉ niga'wóo³na'a 'in 'lɨɨi'³ taai² 'alma tya' tsá², la joon jon nigajmoo²¹o'o milagros fee'¹ 'láai² tya' tsá².”
23408	MAT 7:23	Pe joon ifuu²¹²uu 'ii: “Jo mo galicwíi³na 'naa', jeen'¹³naa' tyaní³ii jileei'²¹naa' 'in nigajmaa¹a 'e gó²” ―jin'² Jesús. Faa'²¹gɨ Jesús jin'²in:
23409	MAT 7:24	―Jileei'²¹ tsá² 'in nuu¹un joon jmoo¹o la to² tyʉ'²ʉʉ lɨ́ɨ¹i la lɨ́ɨi¹ tsá² 'in 'øøi'²¹‑tsi, 'in jmoo'¹³ 'nʉ́¹ ni cuun²¹².
23413	MAT 7:28	Joon mo gauntyeei¹ Jesús júu³ tyaa¹a do 'áai¹ tsa'goo'²¹‑tsi jileei'²¹ coon'¹³ 'e ga'ee¹e Jesús do.
23416	MAT 8:2	Joon gangatyéen¹in jaain²¹ tsá² 'in lɨ́ɨi¹ jmoowúu¹ 'e jgoo'²¹ tya' coo'¹³ lɨ ngaai'¹ Jesús. Joon 'in tsá² do gasii'²¹i wojníi¹i tyani Jesús joon jin'²in sɨɨ'²¹ɨ Jesús: ―Tsañʉʉ'¹, feei'¹du'‑'o'o, wana 'iin²¹²u'un lí²‑i un'láa²u jna.
23417	MAT 8:3	Joon gataan¹an Jesús cwoo²¹o tya' 'ido joon jin'²in sɨɨ'²¹ɨ 'ido: ―'Iin²¹²moo jon. Un'láa²moo 'nʉ. Joon tsifu joon ga'láa²mo 'e jmoowúu¹ 'e jgoo'²¹ 'e lɨ́ɨ¹i.
23418	MAT 8:4	Joon jin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'ido: ―Jo 'in fu'²'u jiin'¹³ jaain²¹. Jiin'¹³ cwoo'¹³'o cwo'eei'¹³ 'wo'o untsá². Joon cwocwoo²'o fa'¹ tya' Dios jiin'¹³ la to² gatyʉ'² ley tya' Moisés. Joon coon'¹³ la joon liñi¹ tsá² 'e niga'láa²mo'o.
23420	MAT 8:6	joon gajin'²in sɨɨ'²¹i 'ii: ―Tsañʉʉ'¹, jmaa²'a feei'¹‑'o'o 'wii²¹² tyiia tsʉ jaain²¹ tsa'leei'¹³ tyiia raain¹ tsaa'¹³a coo'¹³ 'mó² fu tyiia. 'Áai¹ jó¹ tsaa'¹³a cuu'¹³ 'áai¹.
23421	MAT 8:7	Joon Jesús gajin'²in: ―Iníi³oo, niun'láa²na.
23422	MAT 8:8	Joon 'in tyʉ'² to² 'láa² do gañii¹i: ―Tsañʉʉ'¹, jo tɨ́ɨ²na 'e 'u'²'u inʉʉ tyiia, jiin'¹³ tyʉ'²'ʉ to² 'e un'láa²mo tsa'leei'¹³ tyiia joon i'láa²mo.
23423	MAT 8:9	Seen²¹mo jaain²¹ 'in tyʉ'² to² jna; jna‑a jon tyʉ'³ʉʉ to² 'láa². Joon mo tyʉ'³ʉʉ to² 'láa² tyiia 'e tsáa¹a, tsaa²¹o. Joon wa fuu²¹²uu, “na¹” joon joo²¹‑o. Joon wana tyʉ'³ʉʉ to² tsa'leei'¹³ tyiia 'ee jmáa¹a, jmaa¹o.
23424	MAT 8:10	Joon mo ganúu²un Jesús 'e júu³ lo joon ganga'goo²¹‑tsi, joon jin'²in sɨɨ'²¹ɨ 'in ngalíin² caluu: ―'E la ja'²mo fuu²¹²uu 'naa', jo mo gatsee'²¹na jiin'¹³ jaain²¹ jee²¹² tsá² Israel 'in jo'¹ lɨ́ɨ²i la jo'¹ lɨ́ɨi² 'ino.
23426	MAT 8:12	Pe i'woo²¹mo Dios fu caluu 'in nanáa¹ tyʉ́² tya' 'e dø'¹ do. I'woo²¹mo fu caluu lɨ 'íi¹ nʉʉ²¹. Joon ityi'²i, joon cuu'²¹i moojóon¹on ―jin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ tsá² fúui¹ do.
23427	MAT 8:13	Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'in tyʉ'² to² 'láa² do: ―Cwei'¹ fu tyi'i, 'e jo'¹ ni galɨ́ɨ²u'u ilí² tyi'i. Joon 'in tsa'leei'¹³ tya'a tsifu joon ga'láa²mo.
23428	MAT 8:14	Joon gangó¹o Jesús fu lɨ tyíin¹ Tʉ́³, joon do‑o gangaa¹i 'yiiaunsáa³ Tʉ́³ taain¹ yʉ tyíi².
23431	MAT 8:17	La joon galɨ́¹ 'e gatsín¹ júu³ ga'ɨ́ɨ² 'in tsá² gacwoo¹o júu³ tya' Dios la mo jéei¹ sii²¹ Isaías mo gajin'²in: “Gajeen'¹³mo 'e jo pí³‑tsi', joon ga'wo'²o jmoowúu¹ 'e lee²e'.”
23433	MAT 8:19	Joon jaain²¹ jee²¹² 'in tɨfo'² tya' ley do gangatyéen¹in lɨ sin'² Jesús joon jin'²in sɨɨ'²¹ɨ Jesús: ―Tɨfo'², 'iin²¹²na níi³ii coon'¹³ 'nʉ doñixiia' cwoo'¹³'o.
23434	MAT 8:20	Joon Jesús do gañii¹i: ―'In cwii¹ sá² too²¹ tya'a tɨɨ² xá¹ joon 'in ton¹ sá² sɨɨ²ɨ pe 'in Ruu'²¹i Tsá² jo sá² tya'a lɨ ján³.
23435	MAT 8:21	Jaain²¹gɨ 'in lɨ́ɨ¹i tsá² tya'a gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ Jesús: ―Ña'ñʉ'¹ʉ', 'iin²¹²na níi³ii coon'¹³ 'nʉ pe cwo'²'o ni'áai¹³duu ñʉ'³ʉʉ jéei¹ nifu.
23436	MAT 8:22	Joon Jesús do gañii¹i: ―Na¹ coon'¹³ jna. Cwolí² cwo'aai¹ 'in jo cwii¹in Dios 'in 'lɨɨ²¹² do.
23439	MAT 8:25	Joon tsá² tya'a ngalíin² ngaunjnaa¹‑tsi 'ido. Joon gajin'²in: ―¡Ña'ñʉ'¹ʉ'! Laai²¹² jna'a. Tɨ lɨ te²moo'o.
23440	MAT 8:26	Joon Jesús do gañii¹i: ―¿'Ee lɨ' 'goo'²¹oo' 'áai¹? ¡'Áai¹ xʉ jai'² lɨ́ɨ²naa'! Joon garóon² Jesús joon gatyʉ'²ʉ to² 'e tyí² do coon'¹³ jmɨɨ²¹ do 'e ján² tii². Joon coonti gajaan¹an tii².
23441	MAT 8:27	'Áai¹ tsa'goo²¹‑tsi 'in tsá² do joon gajin'²in: ―¿'Iin‑gɨ 'in tsañʉʉ'¹ no? Ca tyí² coon'¹³ jmɨɨ²¹ nʉʉ'¹³ʉ to² tyʉ'² 'ino.
23443	MAT 8:29	Joon ga'láa² 'wii²¹² 'oo¹o gajin'²in: ―¿'Ee to² ñi'²'i jee²¹² jna'a, Jesús? Jóon¹ Dios 'nʉ. ¿Tɨ ñi'²'i 'e 'e'²'e jna'a wúu¹ la nʉ'gɨ ijó¹ 'ii'²¹?
23445	MAT 8:31	Joon 'in 'lɨɨi'³ taai² tya' 'in tsá² do gamɨɨ¹ɨ tyani Jesús jin'²in: ―Wana 'woo²¹o'o jna'a wa'a cwo'²'o tsatoo²¹o'o alma tya' 'in ñí¹ no.
23446	MAT 8:32	Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'in 'lɨɨi'³ do: ―Cwolíin²naa'. Joon 'in 'lɨɨi'³ taai² alma tya' 'in tsá² gái¹ do ga'woo²¹mo joon ngataa²¹²i alma tya' 'in ñí¹ do. Joon tsifu joon 'in ñí¹ do ngalíin² cwiin¹in lɨ' sɨjɨ́² joon gaxuu'²¹i tsi tyíia¹ do, joon gajgoo'²¹ jmɨɨ²¹ do.
23450	MAT 9:2	Joon gajée¹i tsá² jaain²¹ tsá² 'in 'ii'¹³ tá² cwoo²¹ tɨɨ²ɨ 'yuui² coon²¹ jmoo²¹. Joon mo ganí² Jesús xiiala jo'¹ lɨ́ɨ²i 'in jalíin² do gajin'²in sɨɨ'²¹i 'in tsatsaa'¹³ do: ―Tya¹‑'o'o yú², ni'iin²moo tsaa² tyi'i.
23451	MAT 9:3	Joon 'inlɨ́ɨi¹³ tɨfo'² tya' ley 'in taai² do niga'ɨ¹‑tsi: “'In tsá² lo faa'²¹a 'laa'²¹ tya' Dios coon'¹³ júu³ tya'a.”
23452	MAT 9:4	Joon galiñii¹i Jesús 'ee 'ɨ¹‑tsi 'in tsá² do joon gaunngɨɨ¹ɨ, jin'²in: ―¿'Ee lɨ 'ɨ¹‑'oo' 'e gó²?
23453	MAT 9:5	¿No‑o jo taai²¹²gɨ fuu²¹²uu 'in tsá² no: “Ni'iin²moo tsaa² tyi'i”, sɨ fuu²¹²uu 'e: “Ráan²un ngɨ́² tɨ́ɨ¹³'ɨ”?
23454	MAT 9:6	Pe 'e liñí² 'naa' 'e Ruu'²¹i Tsá² 'oo¹o 'ii'²¹ ili'iin²in tsaa² tya' tsá² mo taain²¹² juncwii²¹, jøø²øø' 'elo. Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'in tsatsaa'¹³ dó²: ―Ráan²un no; pé¹ jmoo²¹ tyi'i no, cwei'¹ fu tyi'i.
23457	MAT 9:9	Joon mo gacwo'ɨ́ɨ¹ɨ Jesús fu lɨ taain¹ do gangaa¹i jaain²¹ tsá² sii²¹ Mateo tyíin¹in cón² 'laa'¹³ 'e 'nɨɨ¹ tsá². Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ Mateo do: ―Na¹ coon'¹³ jna. Joon 'in Mateo do garóon²on lɨ tyíin¹in joon gangó¹ coon'¹³ Jesús.
23459	MAT 9:11	Joon mo gangó¹ tsá² fariseos 'e tyíin¹ Jesús gø'²ø coon'¹³ 'in cón² 'laa'¹³ do gajin'²in sɨɨ'²¹ tsá² tya' Jesús: ―¿'Ee lɨ' tyíin¹ tɨfo'² tyii' gø'²ø coon'¹³ 'in cón² 'laa'¹³ joongɨ coon'¹³ 'in tsá² røøi²¹ tsaa²?
23460	MAT 9:12	Joon nuu¹un Jesús 'e jin'² 'in tsá² do joon gajin'²in: ―'In tsá² tyúi¹ coon'¹³ 'in tsá² tyʉ́² sɨ'ɨ́ɨ¹‑tsi jo 'néi¹ tɨmɨ́¹ tya'a, jiin'¹³ tsatsaa'¹³ 'néi¹ tɨmɨ́¹ tya'a.
23461	MAT 9:13	Cwolíin²naa', cwolitɨ́ɨ²moo' 'ee 'øøi'²¹‑tsi tsá² 'e júu³ tya' Dios 'e jin'²: “'Iin²¹²gɨɨ 'e jmá¹a tsá² fee'¹‑tsi tya' tsá² xeei'²¹ lagɨ'ɨ cwo'¹o jna fa'¹.” Tsʉ jo gagoo²¹²oo wa'a tǿ³øø 'in tsá² tyúi¹, gagoo²¹²oo 'e tǿ³øø 'in røøi²¹ tsaa² wa'a ijaa'²¹‑tsi.
23462	MAT 9:14	Joon gangatyéen¹in 'in tsá² 'in ngɨ́¹ coon'¹³ Wó³ saai¹ tsá² jmɨɨ²¹ co'² lɨ tyíin¹ Jesús joon gaungɨɨ¹ɨ: ―'In tsá² fariseos la joon jon jna'a tyé²e'e tyiiañi'¹. ¿Ee lɨ jo gø'²ø tsá² tyi'i tyiiañi'¹?
23463	MAT 9:15	Joon gañii¹i Jesús: ―Jo jmoo¹o tsá² fa'í³ mo tsáa¹a lɨ cuui'¹³ cwoo²¹ tsá² la 'ɨɨ²¹² tyíin¹ 'in tsá² cuui'¹³ cwoo²¹ do. Pe ijó¹‑o coon²¹ jmɨɨ²¹² mo jo tyíin¹gɨ 'in nigacuui'¹³ cwoo²¹ do joongɨ idø'²ø tyiiañi'¹.
23464	MAT 9:16	’Jiin'¹³ jaain²¹ jo toon'¹³ 'mɨ'² fiin²¹ coon²¹ 'mɨ'² natsáai² tsʉ mi ron'² tsá² itsʉʉ'² 'e 'mɨ'² fiin²¹ do joon ilifee'²gɨ lɨ 'gɨɨ¹ɨ.
23466	MAT 9:18	La jee²¹² tyíin¹ Jesús faa'²¹a 'e júu³ do gatyía¹ jaain²¹ tsá² feei'¹ tya' tsá² Israel. Joon gasi'²i wojníi¹i tyani Jesús joon gajin'²in: ―La ngayuui'¹³ júun²mogɨ yʉʉn²¹ tyiia. Pe wana cwoo'¹³'o cwotaan'¹³'an cwoo¹'o tya'a joon ijiin'¹in tún¹.
23468	MAT 9:20	Joon lɨ ningóo¹o 'yuui fu¹ gason'²on jaain²¹ tsamɨ́² tsaa'¹³ tɨ' sɨɨn'³. Dyatun¹ jiin²¹ ningó¹ 'e tuuin²¹ 'in tsamɨ́² do. Ga'ɨ¹‑tsi 'in tsamɨ́² do: “Xʉfiin'¹³ coon'²¹ son'³oon sɨɨn'³ 'ido in'láa²moo.” Tsʉ 'wii'¹³ joon gangatyéen¹in caluu lɨ ngó¹ Jesús gason'²on sɨɨn'³ɨn.
23470	MAT 9:22	Joon gajiin¹in 'ña'a Jesús gajǿø²i 'in tsamɨ́² do joon gajin'²in: ―Tya¹‑'o'o yú². Tsʉ niga'láa²mo'o tsʉ 'wii'¹³i jo'¹o galɨ́ɨ²u'u. Joon tsifu joon ga'láa²mo 'in tsamɨ́² do.
23472	MAT 9:24	Joon gajin'² Jesús: ―'Wóo²naa', tsʉ jo mo 'lɨɨi²¹² 'in sɨmɨ́² no lɨ' cwuu²¹mo 'ino. Joon 'in tsá² do gacoo'²¹ ngɨ́ɨ² tya' Jesús.
23475	MAT 9:27	Mo gacwo'ɨ́ɨ¹ Jesús tsi inʉʉ do gái¹ tsá² tiui² ngalíin² caluu Jesús 'oo¹o tá² jin'²in: ―¡Fúu² cwolii¹u jna'a, Jóon¹ David!
23476	MAT 9:28	Joon mo gatyee'¹²i Jesús fu tya'a 'in tsá² tiui² do gangatyéen¹in joon gaungɨɨ¹ɨ Jesús 'ii: ―¿Tɨ la jai'² lɨ́ɨ²naa' 'e liun'láa²na 'naa'? Joon gañii¹i 'in tsá² do: ―Jo'¹o lɨ́ɨi² jna'a, Ña'ñʉ'¹ʉ'.
23477	MAT 9:29	Joon gataan¹an Jesús cwoo²¹o unni² tsá² tiui² do joon jin'²in sɨɨ'²¹ɨ 'ido: ―Cwolí² jiin'¹³ la jo'¹ lɨ́ɨ²naa'.
23478	MAT 9:30	Joon ga'lóo²o unníi¹i. Joon Jesús ga'ɨ́ɨ²ɨ júu³ jin'²in sɨɨ'²¹ɨ 'ido: ―Xúun² fú²uu' jiin'¹³ jaain²¹ 'e niga'lóo²o unní²ii'.
23481	MAT 9:33	Joon mo gatyii¹in Jesús 'in 'lɨɨi'³ 'yuui² alma tya'a do tsifu joon ga'láa² 'in tsá² do 'wii²¹² faa'²¹a. 'Áa¹mo tsa'goo²¹‑tsi 'in tsá² taai² do joon gajin'²in: ―Jiin'¹³ cafu jo mo nee²¹e' fu goo²¹o' Israel la lɨ́¹ 'e ganee²¹e' nano.
23482	MAT 9:34	Pe 'in tsá² tya' fariseos do gajin'²in: ―'In tsañʉʉ'¹ no 'woo²¹i 'in 'lɨɨi'³ taai² alma tya' tsá² coon'¹³ 'ii'²¹ tya' 'in tyʉ'² to² 'ii.
23485	MAT 9:37	Joon Jesús jin'²in sɨɨ'²¹ɨ tsá² tya'a: ―'E la ja'²mo, fee'¹ 'áai¹ 'e sá² 'e roo¹ pe xʉʉ tsa'leei'¹³ seein²¹ 'in jmaa¹a to².
23488	MAT 10:2	'Elo‑o 'e sii²¹ 'in dyatooin¹ tsá² tya'a ilíi²in apóstoles: 'in nifu sii²¹ Simón, sii²¹o jon Tʉ́³; coon'¹³ ruu'²¹i Dɨ́ɨ³. Joon gái¹ jóon¹ Zebedeo 'in sii²¹ Jacobo coon'¹³ Wó³.
23491	MAT 10:5	Joon Jesús gasii¹in 'in dyatooin¹ tsá² tya'a do joon gatyʉ'²ʉ to² jin'²in: ―Jo cwolíin²naa' lɨ néei¹ 'in tsá² 'in jo seein²¹ Israel, joon jo cwotaan²naa' fuu²¹ náa¹ lɨ sii²¹ Samaria.
23495	MAT 10:9	’Jo cwotyaan²aan' cuu² cwanáa¹ jon'gɨ cuu² cwataa²¹ jon'gɨ cuu² yʉ́ʉn²
23497	MAT 10:11	’Mi tyalíin²naa' coon²¹ fuu²¹ sɨ coon²¹ fuu²¹ pi'³ 'ee, 'naa'¹³naa' jaain²¹ tsá² tyúi¹ joon do‑o jón²oon' ca 'wóo²naa' do.
23498	MAT 10:12	Joon mi cwotaa²naa' inʉʉ joon fú²uu': 'Aa²¹²moo' tyʉ́²‑ʉ sɨ'ɨ́ɨ¹‑'oo'.
23499	MAT 10:13	Joon wana ga'ii'²¹i tyʉ́² 'e 'aa²¹²i do iliseein²¹ tyʉ́²‑ʉ. Pe wa jo ga'ii'²¹i júu³ tyii' tyiin¹aan' 'e 'aa²¹²i nigasíi¹³ii' do.
23502	MAT 10:16	’Tyan²duu' cwáain¹, sɨ́ɨ³na 'naa' lawa joo'saa'²¹ 'e cwolíin²naa' jee²¹² tsiinuu²¹. Tsʉ 'wii'¹³ joon jmaa²aa' lí³ii' la jmoo¹o mɨɨ'²¹ li'³i pe seein²¹naa' 'wo²‑'oo' lawa jaain²¹ maa²¹².
23504	MAT 10:18	Joon 'wii'¹³ jna ijéi¹ tsá² 'naa' tyani tsaa'to² tsacøøi'¹³ joongɨ tyani rǿøi¹³. Joon coon'¹³ la joon lí² fó³oo' 'wii²¹² tyiia tyaníi¹i joongɨ tyani 'in jo tsáa¹‑tsi Dios.
23505	MAT 10:19	Joon mi jéi¹ tsá² 'naa' tyani tsaa'to² jo cuu'¹³‑'oo' 'ee ifó³oo' tyani tsaa'to² do tsʉ mi tɨ 'ii'²¹ ifó³oo' Dios icwo'¹o 'naa' 'ee ifó³oo' do.
23507	MAT 10:21	’La 'oo'²¹ ruu'²¹i tsajée¹i ruu'²¹i tyani tsaa'to² ijngaa'¹³i la joon jon tsacøøi'¹³ tsajée¹i jóon¹on. La joon ijmá¹ jóon¹on coon'¹³ sáa³ jmii²¹ itsajée¹i tyani tsaa'to² ijngaa'¹³i tsá² 'ii.
23510	MAT 10:24	’Jiin'¹³ jaain²¹ 'in untsáa¹a ilifeei'¹gɨ lagɨ tɨfo'² tya'a, jon'gɨ ilifeei'¹gɨ tsa'leei'¹³ lagɨ ñi'fii²¹²i.
23511	MAT 10:25	'Ná¹‑a 'yaai¹‑tsi 'in untsáa¹a 'e 'yee'¹i jiin'¹³ la tɨfo'² tya'a do, joon 'in tsa'leei'¹³ do 'e 'yee'¹i jiin'¹³ la ñi'fii²¹²i. Joon wana gaunsii²¹ tsá² 'in tyʉ'² to² inʉʉ do Beelzebú, ¿'ee iunsii²¹ 'in tsá² taai² inʉʉ do? (Wana gasɨɨ'²¹ɨ jna 'e gó² xʉfoo'³ 'naa'gɨ jo sɨɨ'²¹ɨ 'e gó².)
23512	MAT 10:26	’Tsʉ 'wii'¹³ joon jo jmaa²aa' 'goo'²¹ tyani tsá². Jo 'e sá² jiin'¹³ coon²¹ júu³ 'e 'uuin²¹ wa' jo 'in liñi¹. Joon jiin'¹³ coon²¹ 'e sɨ'mó¹ wa'a jo lijná² nii²i.
23515	MAT 10:29	’Xʉfiin'¹³ gái¹ ton¹ tyíin¹ coon²¹ cuu² pe jiin'¹³ jaain²¹ ton¹ do ijúun²in wa jo cwo¹ Dios Ñʉ'¹ʉ' 'ii'²¹ tya'a.
23518	MAT 10:32	’Jileei'²¹ 'in jmoo¹o júu³ tyani tsá² 'e cwii¹in jna la joon jon jna ijmáa³aa júu³ 'e cwii¹na 'ii tyani Ñʉ'³oo 'in tyíin¹ ñʉ'fú².
23523	MAT 10:37	’Jileei'²¹ 'in 'iin²¹²gɨ sáa³ jmii²¹ lagɨ jna jo tɨ́ɨ²i ilíin² tsá² tyiia. Joon wana 'iin²¹²gɨ tsá² jóon¹on lagɨ jna jo tɨ́ɨ²i ilíin² tsá² tyiia.
23526	MAT 10:40	’Joon mi 'ii'²¹ tsá² 'naa' inʉʉ tya'a tsʉ 'wii'¹³ lɨ́ɨ²naa' tsá² tyiia lawa'a 'e 'ii'²¹ 'in tsá² do jna ñiia'oo. Joon mo 'ii'²¹ tsá² jna lawa'a 'e 'ii'²¹ tsá² Nʉ'³oo 'in gasii¹in jna.
23531	MAT 11:3	Ngaunngɨɨ¹ɨ: ―¿Tɨ 'nʉ‑ʉ 'in Cristo 'in ijó¹ sɨ sɨjeen²na'a 'in xeei'²¹ 'ee?
23532	MAT 11:4	Joon Jesús do gañii¹i: ―Cwolíin²naa' cwosíi¹³ii' Wó³ do jilaa'²¹ 'e niganí²ii' joongɨ 'e niganʉʉ²ʉʉ'.
23534	MAT 11:6	Joon jløø'³mo 'in jo cu'²‑tsi coon'¹³ jna.
23535	MAT 11:7	Joon ngaliin¹mo 'in tsá² do joon ga'láa² Jesús 'wii²¹² tyaa¹ júu² cwáain¹ tya' Wó³ coon'¹³ 'in tsá² taai² do. Gajin'²in: ―¿'Ee lɨ' tyalíin²naa' tyajøø²øø' fu lɨ jo 'iin tsá² seein²¹? ¿Tɨ tyalíin²naa' tyajøø²øø' coon²¹ tó² 'e si'² jøø'²¹ lɨ 'ɨ́ɨ²ɨ tyí²?
23536	MAT 11:8	Wa jo la joon ¿'ee lɨ' tyalíin²naa'? ¿Tɨ tyalíin²naa' tyajøø²naa' jaain²¹ tsá² tyi'³ 'mɨ'² 'ya'²gɨ? Niñí² 'naa' 'in tsá² 'in tyi'³ 'mɨ'² 'ya'²gɨ néei¹ fu lɨ tyíin¹in rǿøi¹³.
23540	MAT 11:12	’Ca mo 'láa² 'wii²¹² cwó² Wó³ júu³ tyʉ́² la ca nano jo ga'øøi'²¹‑tsi tsá² røø²¹ xiiala ilí² 'e tyʉ'² Dios to² tsá². Joon tyitsaa¹mo 'iin²¹²in ilí² jiin'¹³ la 'ɨ¹‑tsi yaamo.
23544	MAT 11:16	’¿'Ee 'ii'²¹ ilijmá¹a tsá² tya' 'in tsá² no ilí² coon²¹ rǿø²i? Lɨ́ɨ¹i la lɨ́ɨi¹ xuui²¹² taai²¹² to² coo¹o lɨ lɨ' 'moo'¹³ joon 'oo¹o jin'²in sɨɨ'²¹ɨ ruu'²¹i:
23545	MAT 11:17	“Xʉʉ²¹ʉ' lúu¹ tyi' jmoo²¹o' sóoin¹³ pe jo 'in gatséen¹en. Joon ga'øø²¹ø' sóoin¹³ tya' lɨ raan¹in 'lɨɨ²¹² pe jo 'in gatyi'² jiin'¹³ jaain²¹.”
23547	MAT 11:19	Mi yuui'¹³ joon jna‑gɨ lɨ́ɨ¹na Ruu'²¹i Tsá² gagoo²¹²oo joon gagu'³uu joongɨ gagø'¹oo, joon 'naa' foo²oo' 'e lɨ́ɨ¹na tsá² jlo² tu'²'u. Joongɨ lɨ́ɨ¹na tsá² 'uun'²¹ vino 'áai¹, jaain²¹ tsá² 'in tyʉ́² seein²¹ coon'¹³ tsá² 'in rǿø²i tsaa² joongɨ coon'¹³ 'in tsá² cón² 'laa'¹³ lɨ 'nɨɨ¹ tsá². Tsʉ xiiala cwo'ɨ́ɨi¹ 'e jmoo¹o tsá² jmoo¹o júu³ xiiala 'ɨ¹‑tsi 'in tsá² do sɨ tyʉ́² sɨ 'e gó² 'ee.
23548	MAT 11:20	Joon ga'láa² Jesús 'wii²¹² 'gáa²i sɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² fuu²¹ lɨ gajmaa¹a 'láai² 'ii'¹³ milagros tya'a tsʉ 'in tsá² néei¹ 'e fuu²¹ do jo gajoo'²¹‑tsi. Jin'² Jesús:
23549	MAT 11:21	―¡Fúu² 'naa' 'in néei¹ Corazín! ¡Fúu² jon 'naa' 'in néei¹ Betsaida! Wana nigalɨ́¹ milagros fee'¹ jee²¹² fuu²¹ Tiro coon'¹³ fuu²¹ Sidón la nigalɨ́¹ jee²¹² 'naa' 'e nigajoo'²¹‑tsi 'in tsá² do jmoono. Joon i'e'²e tsá² 'e nigajoo'²¹‑tsi 'e cɨ'²ɨ 'mɨ'² lɨ́¹ tyiia²¹² joon 'ee¹e fó² tyíi¹i.
23551	MAT 11:23	La joon jon 'naa' tsá² néei¹ Capernaum, ¿tɨ lɨ́ɨ²naa' 'e cwolíin²naa' fu ñʉ'fú²? Xʉ joon, ¡cwolíin²naa' fu lɨ 'ii²¹! Tsʉ wana nigalɨ́¹ fuu²¹ Sodoma milagros fee'¹ la nigalɨ́¹ jee²¹² 'naa' 'e taa'²¹a 'e fuu²¹ do ca nano.
23553	MAT 11:25	'Yiia'¹³ joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ Jmii²¹: ―Cwo'³oo 'nʉ 'maai'¹³, Ñʉ'². 'Nʉ‑ʉ fii²¹² ni cwoo'¹³ juncwii²¹ coon'¹³ ñʉ'fú². Cwo'³oo 'nʉ 'máa²u'u tsʉ niga'ma'²'a 'e júu³ lo 'e jo lí² 'øøi'²¹‑tsi 'in jmɨɨ²¹²‑tsi, 'in 'øøi'²¹‑tsi joon ga'ee'¹³'e tya' 'in 'wói¹gɨ.
23554	MAT 11:26	Tyʉ́²‑ʉ, Ñʉ'², tsʉ la joon gali'iin²¹²u'un.
23555	MAT 11:27	Faa'²¹gɨ Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² taain²¹² do: ―Ñʉ'³ʉʉ nigacwo'¹o jna jilaa'²¹. Joon jiin'¹³ jaain²¹ jo lí² licwii¹in 'in Jóon¹ Dios wa'a jo cwo¹ Jmii²¹. La joon jon jo lí² licwii¹in jiin'¹³ jaain²¹ 'in Jmii²¹ do wa'a jo cwo¹ Jóon¹ Dios. Joon cwo¹ 'in Jóon¹ do jiin'¹³ 'in 'iin²¹²in ilicwii¹in Jmii²¹.
23556	MAT 11:28	Ñilíin²naa' tyaní³ii jileei'²¹ 'naa' 'in 'woo'²¹ coon'¹³ to² 'e jmoo²oo' joon coon'¹³ laa²¹² tyán²aan'. Joon jna‑a icwóo³oo 'e 'ii'²¹ 'woo²¹oo'.
23557	MAT 11:29	'Ii'¹³naa' júu³ tyʉ́² tyiia joon cwolicwii¹moo' jna, jmoo²oo' la to² tyʉ'³ʉʉ. 'E to² tyʉ'³ʉʉ do ilɨ́¹ la lɨ́¹ coon²¹ 'motsityi² tyii'. Pe 'wo²‑tsíi³oo joon jo tyʉ'³ʉʉ to² 'ii²¹. Joon alma tyii' i'ii'²¹i 'woo'²¹.
23560	MAT 12:2	Joon mo ganí² tsá² fariseos 'e jmoo¹o 'ido gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ Jesús: ―Jǿø², jmoo¹o tsá² tyi'i to² 'e jo tɨ́ɨ²i jmá¹ tsá² mo jmɨɨ²¹² 'ii'²¹ 'woo'²¹ tsá².
23561	MAT 12:3	Pe 'i‑gɨ gajin'²in: ―Ñí² 'naa' xiiala gajmaa¹a 'lɨɨ²¹² David. Coon²¹ jmɨɨ²¹² mo gatsá² un'áa¹i coon'¹³ tsá² tya'a ngatáa¹i tsi inʉʉ tya' Dios
23565	MAT 12:7	Gajin'² Dios ni jí² tya'a: “'Iin²¹²moo 'e seein²¹naa' 'née²in ruu'²¹naa' lagɨ ijngaa'¹³naa' joo'²¹ joon cwoo²oo' jna fa'¹.” Wana niga'øøi'²¹‑'oo' 'e júu³ no jo 'nɨɨ²naa' 'in jo 'e tsaa² røø²¹i.
23566	MAT 12:8	Tsʉ jna‑a, 'in Ruu'²¹i Tsá², tyʉ'²ʉ to² jon jmɨɨ²¹² 'ii'²¹ 'woo'²¹ tsá².
23568	MAT 12:10	Joon inʉʉ cwo'¹ do ni'yuui² jaain²¹ tsá² sɨtsʉʉ'¹³ cwoo²¹o. Joon tsʉ 'wii'¹³ 'iin²¹²in 'in tsá² do i'nɨɨ²i Jesús gaunngɨɨ¹ɨ: ―¿Tɨ tsaa² fee'¹ 'e un'láa²o jaain²¹ tsatsaa'¹³ jmɨɨ²¹² 'ii'²¹ 'woo'²¹ tsá²?
23569	MAT 12:11	Joon Jesús‑gɨ gañii¹i: ―Doñi'iin jee²¹² 'naa' wa gatøø'²¹i tsi too²¹ jaain²¹ joo'saa'²¹ tyii' ityíi²moo' xʉfiin'¹³ jmɨɨ²¹² mo 'ii'²¹ 'woo'²¹ tsá².
23570	MAT 12:12	Pe 'áai¹gɨ tyiin² jaain²¹ tsañʉʉ'¹ lagɨ jaain²¹ joo'saa'²¹. La joon, lí²‑i jmá¹ tsá² 'e tyʉ́² mo jmɨɨ²¹² 'ii'²¹ 'woo'²¹ tsá².
23571	MAT 12:13	Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² sɨtsʉʉ'¹³ cwoo²¹o: ―Nii'¹³ cwoo¹'o. Joon mo ganii'¹³ 'in tsá² do cwoo²¹o, joon ga'lóo²o, galɨ́²‑ɨ la lɨ́¹ 'e cwoo²¹o coon²¹.
23579	MAT 12:21	Joon ilitsáai¹‑tsi tsá² taain²¹² juncwii²¹ 'ii.
23580	MAT 12:22	Joon 'in tsá² do ngajée¹i tyani Jesús jaain²¹ tsá² tiui² 'in jo faa'²¹a joon 'yuui² 'in 'lɨɨi'³ alma tya'a. Joon gaun'láa²mo Jesús 'in tsá² do galɨ́²‑ɨ jǿø²ø joon ga'láa² 'wii²¹² faa'²¹o.
23581	MAT 12:23	Joon 'áai¹ ganga'goo²¹‑tsi tsá² joon gajin'²in ino wa'a jon'on jóon¹ 'lɨɨ²¹² David 'in tsá² no.
23582	MAT 12:24	Pe mo ganúu²un 'in tsá² fariseos 'e jin'² tsá² la do gajin'²in: ―'In tsañʉʉ'¹ no 'woo¹i 'in 'lɨɨi'³ taai² alma tya' tsá² coon'¹³ 'ii'²¹ tya' Beelzebú 'in tyʉ'² to² 'in 'lɨɨi'³.
23583	MAT 12:25	Joon ñii¹ Jesús 'ee 'ɨ¹‑tsi 'in tsá² do joon gajin'²in sɨɨ'²¹i 'ido: ―Wana 'in gobierno lɨ́¹ 'láai² poo²¹² 'ii joon tíin¹in la 'oo'²¹ 'ii joon 'in gobierno do jo taa'²¹a. La joon jon wana coon²¹ fuu²¹ sɨ la 'oo'²¹ ruu'²¹i 'ee jmoo¹o mɨɨ'¹³ jo wóo² taa'²¹a.