23214	MAT 1:1	'E lo‑o coon²¹ jí² 'e taai² jileei'²¹ tsacøøi'¹³ tya' Jesucristo, jaain²¹ jún² tya' 'lɨɨ²¹² David joongɨ tya' 'lɨɨ²¹² Abraham 'ii.
23215	MAT 1:2	'In Abraham do jmii²¹ Isaac, joon Isaac do jmii²¹ Jacob, Jacob do jmii²¹ Judá coon'¹³ 'in ruu'²¹i catyaai² do.
23216	MAT 1:3	Judá do jmii²¹ Fares coon'¹³ Zara joon sáa³o sii²¹ Tamar. Joon 'in Fares do jmii²¹ Esrom, Esrom do jmii²¹ Aram.
23219	MAT 1:6	Isaí do jmii²¹ rǿøi¹³ David. Joon rǿøi¹³ David do gasáa¹i Salomón coon'¹³ tsamɨ́² 'in galɨ́² tsamɨ́² tya' Urías.
23224	MAT 1:11	Josías do jmii²¹ Jeconías coon'¹³ tsaruu'²¹i. 'Yiia'¹³ joon ngajée¹i tsá² seein²¹ Babilonia 'in tsá² Israel sɨ'ñúu¹mo fu goo¹o.
23231	MAT 1:18	La no‑o galɨ́² mo galiseein²¹ Jesucristo. María, 'in ilíin²in sáa³ Jesús, niganá¹ júu³ coon'¹³ Sé³. Pe la nʉ'gɨ icwaa¹a caain²¹ coon'¹³ Sé³ do gacáan¹in María yʉʉn²¹ coon'¹³ 'ii'²¹ tya' Espíritu Tyʉ́² tya' Dios.
23232	MAT 1:19	Joon ñʉʉ'¹ tya'o Sé³ do, tsʉ jaain²¹ tsá² tyúi¹ 'ii, jo gali'iin²¹²in 'e faa'²¹ tsá² 'laa'²¹ tya'a, jiin'¹³ 'iin²¹²in itíuu²mo 'ido la jo ñii¹ tsá² fuu²¹.
23233	MAT 1:20	Joon la 'ɨɨ²¹² 'ɨ¹‑tsi Sé³ jilaa'²¹ 'elo lawa'a 'e cɨɨ¹o gajnéi¹ jaain²¹ ángel tya' Ña'ñʉ'¹ʉ' tyaníi¹i joon gajin'²in: ―Sé³, jún² tya' 'lɨɨ²¹² David 'nʉ, 'ii'¹³mo'o María do lawa tsamɨ́² tyi'i. Jo jmaa²'a 'goo'²¹ tsʉ 'in yʉʉn²¹ gacáan¹in do, 'ii'²¹ tya' Espíritu Tyʉ́² tya' Dios do.
23234	MAT 1:21	Iliseein²¹ jaain²¹ xuui²¹² tsañʉʉ'¹ tya'a iunsii²¹'i JESÚS. Ilisii²¹ la joon tsʉ 'wii'¹³ ijmáa¹a tiin'¹³ tsá² tya'a jilaa'²¹ tsaa² tya'a.
23235	MAT 1:22	Jilaa'²¹ 'elo galɨ́¹ la joon 'e untsiin¹in júu³ tya' Ña'ñʉ'¹ʉ' 'e gafaa'²¹ tsá² tya'a la mo jéei¹³. Gajin'²o:
23236	MAT 1:23	Jaain²¹ sɨmɨ́² icáan²in yʉʉn²¹, joon iliseein²¹ yʉʉn²¹ tsañʉʉ'¹ tya'a. Joon iunsii²¹ 'ii Emanuel. ('E 'øø'²¹tsi tsá² 'e sii²¹: Dios jee²¹² jna'.)
23237	MAT 1:24	Joon mo gajná²‑tsi Sé³ do gajmaa¹a jiin'¹³ la jin'² ángel tya' Ña'ñʉ'¹ʉ'. Joon ga'ii'²¹mo María lawa tsamɨ́² tya'o.
23238	MAT 1:25	Pe jo 'ee gajmaa¹a coon'¹³ 'ido ca galiseein²¹ 'in xuui²¹² tsañʉʉ'¹ nifu joon gaunsii²¹ 'ii JESÚS.
23239	MAT 2:1	Jesús galiseein²¹ fu coon²¹ fuu²¹ sii²¹ Belén 'e náa¹ coon²¹ 'wó² 'e sii²¹ Judea. Herodes lɨ́ɨ¹i rǿøi¹³ 'yiia'¹³ joon. Joon gatyalíin² 'inlɨ́ɨ¹³ rǿøi¹³ magos, tsá² jmɨɨ²¹²‑tsi 'ii. Gatyalíin² fu Jerusalén jalíin² lɨ 'yeei²¹ ñi'¹ do.
23240	MAT 2:2	Joon gaunngɨɨ¹ɨ 'in tsá² do: ―¿Xiiafu tyíin¹ 'in rǿøi¹³ 'in nigaliseein²¹ tya' tsá² Israel? Tsʉ jna'a naa²¹a'a lɨ' lɨ 'yeei²¹ ñi'¹ joon ganee²¹²na'a nʉ́ʉ¹ tya'a. Joon nijalii²¹i'i jaun'goo²¹o'o 'ii.
23241	MAT 2:3	Joon mo ganúu²un rǿøi¹³ Herodes 'elo lɨ́ɨ¹ 'láai² ga'ɨ¹‑tsi 'áai¹ coon'¹³ jileei'²¹ 'in néei¹ Jerusalén do.
23242	MAT 2:4	Joon 'in rǿøi¹³ do gatø'¹ø jileei'²¹ 'in tyʉ'² to² tya' untsá² coon'¹³ 'in tɨfo'² tya' ley tya' 'in tsá² do. 'E 'iin²¹²in litsáai¹‑tsi xiiafu iliseein²¹ Cristo.
23243	MAT 2:5	Joon 'in tsá² do 'in gatø'¹ rǿøi¹³ do gajin'²in: ―Fuu²¹ Belén joon iliseein²¹ Cristo. Tsʉ 'in tsá² 'in gafaa'²¹ júu³ tya' Dios calɨɨ gataan¹an ni jí² 'elo:
23244	MAT 2:6	Joon 'nʉ‑ʉ, fuu²¹ Belén 'e náa¹ lɨ roon¹on 'wó² tya' Judá, jo lɨ́ɨ²u'u 'in pi'³gɨ la jee²¹² jileei'²¹ 'in tyʉ'² to² 'e 'wó² lo; tsʉ icwo'ɨ́ɨ¹i jee²¹² lo jaain²¹ tsá² feei'¹ 'in tyʉ'² to² tsá² tyiia 'in seein²¹ Israel.
23245	MAT 2:7	Joon gatø'¹ø Herodes 'in tsá² 'øøi'²¹‑tsi do 'uun²¹mo, gaunngɨɨ¹ɨ coon'²¹ tún² lɨɨ gangoo¹o ni'íi¹in 'in nʉ́ʉ¹ do.
23247	MAT 2:9	Joon mo ganúu²un 'in tsá² 'øøi'²¹‑tsi do júu³ tya' rǿøi¹³ do ngalíin²mo joon no. Joon 'in nʉ́ʉ¹ do 'in ganíi²in 'in tsá² 'øøi'²¹‑tsi fu lɨ née¹i fu lɨ 'yeei²¹ ñi'¹ ngóo¹o nifugɨxʉ lɨ ngalíin² 'in tsá² do. Ngoo²¹o ca ga'ɨ́ɨ² fu yʉ' lɨ raain¹ 'in xuui²¹² do.
23249	MAT 2:11	Joon mo gangatáa¹i inʉʉ do gangaa¹i yʉʉn²¹ do coon'¹³ sáa³a. Joon gasi'²i 'wojníi¹i tyani 'in yʉʉn²¹ do joon gaun'goo²¹o 'ido. Joon ganá¹ cwóo¹ tya'a icwo'¹o 'in yʉʉn²¹ do cwanáa¹ coon'¹³ fuu²¹² sʉ́n² coon'¹³ jmɨ'³ 'mó² jmafuu²¹ sii²¹ mirra.
23251	MAT 2:13	Mo ngayuui'¹³ ngaliin¹ 'in tsá² 'øøi'²¹‑tsi do la 'ɨɨ²¹² cɨ́¹ Sé³ gajné¹i jaain²¹ ángel tya' Ña'ñʉ'¹ʉ' gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ Sé³ do: ―Ráan²u, jée¹i yʉʉn²¹ coon'¹³ sáa³a cwolíin²naa' Egipto. Joon cwotaan²¹²moo' do ca mi jmáa³aa júu³ tsʉ Herodes i'naa'²¹in 'in yʉʉn²¹ do ijnga'²mo.
23252	MAT 2:14	Joon garoon¹on Sé³ joon lɨ 'woo¹ ngalíin² jée¹i yʉʉn²¹ do coon'¹³ sáa³a fu Egipto.
23254	MAT 2:16	Mo galili'³i Herodes 'e nigacon'²on 'in tsá² 'øøi'²¹‑tsi 'ii tóo², 'áa¹mo gatsá² 'nii'²¹‑tsi joon gatyʉ'²ʉ to² júun²in jileei'²¹ yʉʉn²¹ tsañʉʉ'¹ 'in ni ngó¹ tún² jiin'¹ lɨ la 'wó¹. Jileei'²¹ yʉʉn²¹ tsañʉʉ'¹ 'in seein²¹ Belén joongɨ lɨ' caai¹ Belén gatyʉ'²ʉ to² júun²in. Tsʉ la joon gajin'²in 'in tsá² 'øøi'²¹‑tsi do 'e nigangaa¹i 'in nʉ́ʉ¹ do.
23255	MAT 2:17	Joon coon'¹³ la joon ngatiin'¹³ júu³ tya' 'lɨɨ²¹² Jeremías 'in gacwo¹ júu³ tya' Dios ca la mo jéei¹. Gajin'²in:
23256	MAT 2:18	'Áai¹ 'náa¹ 'goo²¹ fuu²¹ Ramá cɨ'²ɨ xuui²¹²‑tsi 'áai¹ tsʉ Raquel cɨ'²ɨ cwáain¹ tya' jóon¹on. Pe jo 'iin²¹²in wa'a cwo'¹ tsá² 'ii fo'feei'¹ tsʉ najún¹mo yʉʉn²¹ tya'a.
23257	MAT 2:19	Pe mo gangɨɨ¹in gajúin¹ Herodes gacɨ́ɨ¹ɨ Sé³ fu Egipto do joon gajnéi¹ jaain²¹ ángel tya' Ña'ñʉ'¹ʉ' 'in jin'² sɨɨ'²¹ɨ 'ii:
23258	MAT 2:20	―Ráan²un, cweei'¹ tee¹e xuui²¹² coon'¹³ sáa³a fu Israel tsʉ nijúun²mo 'in 'iin²¹²in ijngaai'² 'ii.
23259	MAT 2:21	Joon Sé³ do garoon¹on joon gatǿø¹ø xuui²¹² do coon'¹³ sáa³a fu Israel.
23260	MAT 2:22	Pe mo galili'³i Sé³ do 'e jóon¹ Herodes sii²¹ Arquelao tyʉ'²ʉ to² fu Judea 'goo'²¹o tsalíin² do. Joon coon'¹³ 'e cʉʉ¹o gajmaa¹a Dios 'ii júu³ wa tsalíin² fu lɨ sii²¹ Galilea.
23263	MAT 3:2	Joon gajin'²in: ―Cwojaa'²¹‑'oo' coon'¹³ Dios tsʉ tɨ lɨ tyʉ'² Dios to² jee²¹² tsá².
23264	MAT 3:3	Jaain²¹ tsá² 'in gacwoo¹o júu³ tya' Dios la mo jéei¹ sii²¹ Isaías gafaa'²¹a cwáain¹ tya' Wó³ do mo gajin'²in: Tá² coon²¹ ni 'oo¹o jaain²¹ tsá² fu coon²¹ lɨ jo 'in tsá² seein²¹, jin'²in: “'Ijó¹ Ña'ñʉ'¹ʉ'. Tyaa²aa' tyʉ́² tyii' i'ii'¹³moo' 'ii, tsáa¹mo‑'oo' 'e tyú¹moo'”, jin'² Isaías.
23265	MAT 3:4	Joon sɨɨn'³ Wó³ lɨ́¹ jñʉ́² camello, joon 'e 'ñʉ́ʉ¹ tu'²gɨ lɨ́¹ coon'¹³ loo²¹. Joongɨ 'e gø'²ø jmaai'² sɨnii'²¹ coon'¹³ to'² sá² moo'²¹.
23266	MAT 3:5	Joon 'in néei¹ ciudóo¹³ Jerusalén coon'¹³ 'in néei¹ la caain²¹ lɨ sii²¹ Judea coon'¹³ 'in néei¹ coo'¹³ lɨ ngɨ́ɨ¹i jmɨɨ²¹ Jordán jalíin² janʉ́ʉ²ʉn júu³ tya'a.
23268	MAT 3:7	Pe mo gacón² Wó³ cwáain¹ 'e 'áai¹ fúui¹ tsá² fariseos coon'¹³ tsá² saduceos jalíin² saa¹i jmii²¹, gajin'²¹in: ―¡Tsá² 'in coon'²¹ tsá² tóo² 'naa'! ¿'Iin nigasɨɨ'²¹ɨ 'naa' 'e laa²¹²naa' yaanaa' jee²¹² coon²¹ wúu¹ 'e nijatyéein¹?
23269	MAT 3:8	Cwojmaa²aa' jiin'¹³ la tɨ́ɨ²i jmá¹ 'in nigajoo'²¹‑tsi.
23271	MAT 3:10	La lɨ́¹ 'mó²‑o lɨ́ɨ¹i tsá² jon, joon Dios nityaa¹ tyʉ́² ñityí² tya'a 'e tyʉ'²ʉ 'mó² ca tɨ'² jmóo³, joon jilaa'²¹ 'mó² 'e jo cwo¹ 'oofuu²¹ tyʉ́² tya'a ityʉ'²o joon ijún² coon'¹³ jɨ́².
23272	MAT 3:11	'E la ja'²mo jna sáa³na 'naa' jiin'¹³ coon'¹³ jmɨɨ²¹ 'e lɨ́¹ lawa coon²¹ li² 'e nigajoo'²¹‑'oo'. Pe 'in jó¹ cɨɨin²¹gɨxʉ la jna isáa¹i 'naa' jmɨɨ²¹ coon'¹³ Espíritu Tyʉ́² tya' Dios joon coon'¹³ jɨ́². Feei'¹gɨ 'ii lagɨ jna ce jiin'¹³ jo tɨ́ɨ²na cón³oon mɨ́ɨ¹ɨ.
23273	MAT 3:12	Joon san'²o 'ido 'mó² tyʉʉn'²¹ trigo tsʉ tɨ lí² untyʉ́² trigo tya'a. Ijmáa¹a coon'²¹ tyi¹ tya' trigo do. I'má² trigo fu lɨ 'má² tsá² trigo pe tyi¹ do tya'a ijún² coon'¹³ jɨ́² 'e jo dyʉʉ¹.
23274	MAT 3:13	Joon gacwo'ɨ́ɨ¹ Jesús lɨ sii²¹ Galilea joon gangóo¹ fu lɨ taain²¹² Wó³ do tɨ'² jmɨɨ²¹ Jordán. Gangóo¹ 'e saa¹i Wó³ 'ii jmɨɨ²¹.
23276	MAT 3:15	Pe gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'ii: ―Cwó²du'u lí² jiin'¹³ la 'iin²¹²na. Tsʉ tyʉ́²‑ʉ 'e jmoo²¹o' jilaa'²¹ jiin'¹³ la to² tyʉ'² Dios. Joon Wó³ do gacwoo¹o júu³.
23277	MAT 3:16	Joon mo ngayuui'¹³ gasaa¹i Wó³ jmɨɨ²¹ Jesús joon gacwo'ɨ́ɨ¹ Jesús tsi jmɨɨ²¹ do. Joon tsifu joon ganó¹ fu ñʉ'fú² joon Jesús gangaa¹i 'in Espíritu Tyʉ́² tya' Dios lɨ́ɨ¹i maa²¹² gajngáa¹i yʉ' lɨ siin'²¹ Jesús.
23280	MAT 4:2	Joon jee²¹² tunló¹ jmɨɨ¹ joon tunló¹ 'woo¹ jo 'ee gø'²ø jiin'¹³ xʉ. Joon gatsá² un'áa¹i mo ngɨ́ɨi¹ joon.
23281	MAT 4:3	Joon Satanás gangatyéen¹in lɨ sin'² Jesús 'e 'iin²¹²in cón² cwáain¹ xiiala lɨ́ɨi¹ Jesús. Joon gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ Jesús: ―Wana 'nʉ‑ʉ jóon¹ Dios tyʉʉ'¹³ to² cwolí² 'iñi'¹ 'e cuun²¹² roon¹on no.
23282	MAT 4:4	Pe Jesús gañii¹i: ―Ni jí² tya' Dios jin'²in: “Jo taain²¹² tsá² tyʉ́²‑ʉ fu juncwii²¹ lo jiin'¹³ coon'¹³ 'e 'iñi'¹ 'e sá² dø'²ø pe coon'¹³ jilaa'²¹ júu³ tyʉ́² 'e gafaa'²¹ Dios Jmii²¹.”
23283	MAT 4:5	Joon ngajée¹i Satanás Jesús ngalíin² 'e fuu²¹ nicwaai'³ Jerusalén. Joon gasáa¹i Jesús fu yʉ' cwo'¹ fee'¹ si'² do.
23284	MAT 4:6	Joon gajin'² Satanás sɨɨ'²¹ɨ Jesús: ―Wana 'nʉ‑ʉ jóon¹ Dios, cwó² cwotee'²¹'u tsʉ ni jí² tya' Dios 'e jin'²: Ityʉ'² Dios to² 'e 'áa¹i 'nʉ ángeles tya'a. Isáa¹i 'nʉ coon'¹³ cwoo²¹o la coon'²¹ jo tyʉʉn'²¹ cuun²¹² tɨ́ɨ¹³'ɨ.
23286	MAT 4:8	Xiia'²¹gɨ tún² ngajée¹i Satanás Jesús fu yʉ' moo'²¹ ñíi¹ 'áai¹. Joon ga'e'²e Jesús jilaa'²¹ fuu²¹ náa¹ la 'ui juncwii²¹ coon'¹³ jilaa'²¹ 'e 'ya'²gɨ tya'a.
23287	MAT 4:9	Joon gajin'²in: ―Cwóo³‑oo jilaa'²¹ 'elo tyi'i wana sii'¹³'i wojní²'i tyaní³ii 'e un'goo²'o jna.
23288	MAT 4:10	Joon jin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'ii: ―Cwei'², Satanás, tsʉ ni jí² tya' Dios jin'²: “Un'goo²'o Ña'ñʉ'¹ʉ' Dios tyi'i; joon jmoo²'o jiin'¹³ to² tyʉ'² 'ii.”
23289	MAT 4:11	Joon Satanás do gajeen'²¹mo coon'¹³ Jesús. Joon gatyalíin² ángeles 'e unjíi²in Jesús.
23291	MAT 4:13	Pe jo gajaan¹ fuu²¹ Nazaret, gangacwaa²¹a fu Capernaum, coon²¹ fuu²¹ náa¹ tɨ' tyíia¹ do. 'Wó² tya' 'lɨɨ²¹² tsacøøi'¹³ Zabulón coon'¹³ Neftalí.
23292	MAT 4:14	La joon galɨ́¹ 'e gatsín¹ júu³ tya' jaain²¹ tsá² sii²¹ Isaías. 'Ii jaain²¹ 'in gafaa'²¹ júu³ tya' Dios la mo jéei¹. Joon gataan¹an ni jí² júu³ 'e jin'²:
23293	MAT 4:15	'Wó² tya' Zabulón coon'¹³ Neftalí 'e roon¹ lɨ' caai¹ tyíia¹, lɨ' caai¹ lɨ 'yee²¹i ñi'¹ jmɨɨ²¹ Jordán lɨ sii²¹ Galilea, lɨ néei¹ tsá² 'in jo seein²¹ Israel.
23294	MAT 4:16	'In tsá² 'in néei¹ lɨ 'íi¹ nʉʉ²¹ ganii²¹i coon²¹ jɨ́² fee'¹. Joon nigajná² joo'²¹ tya' 'in tsá² 'in tói¹ 'mó¹ do.
23295	MAT 4:17	Joon ga'láa² Jesús 'wii²¹² cwoo¹o júu³ tyʉ́², jin'²in: ―Cwojaa'²¹‑'oo' coon'¹³ Dios tsʉ tɨ lɨ tyʉ'² Dios to² jee²¹² tsá².
23297	MAT 4:19	Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'ido: ―Moo²¹o' coon'¹³ jna joon jmée³na 'naa' tsá² jmoo¹o to² saain'²¹ tsá² 'in líin² tsá² tyiia.
23298	MAT 4:20	Tsifu joon gatʉʉ²¹ʉ 'mó¹ tya'a joon ngalíin²mo coon'¹³ Jesús.
23299	MAT 4:21	Xʉʉ ngó¹xʉ joon mo gangaa¹i gái¹gɨ tsaruu'²¹i. Jaain²¹ sii²¹ Jacobo, 'in jaain²¹gɨ sii²¹ Wó³. Jóon¹on Zebedeo 'ii. Táa¹i tsi barco coon'¹³ jmii²¹ 'míi¹i nʉ́ʉ³. Joon gatø'²ø Jesús 'ii.
23300	MAT 4:22	Joon tsifu joon ga'woo²¹mo 'e barco do. Do‑o gatíuu²mo jmii²¹ joon ngalíin²mo coon'¹³ Jesús.
23301	MAT 4:23	Joon gangó¹ Jesús la caain²¹ lɨ sii²¹ Galilea 'e'²e tsá² inʉʉ cwo'¹ tya' tsá² Israel sii²¹ sinagoga. Ga'e'²e tsá² xiiala ilí² mi tyʉ'² Dios to² tsá² joon gaun'láa¹i Jesús tsatsaa'¹³ 'in tyán¹an jilaa'²¹ nii² jmoowúu¹.
23302	MAT 4:24	Joon galicwii¹mo tsá² Jesús la caain²¹ lɨ sii²¹ Siria joon gangajée¹i tsatsaa'¹³ 'in tyán¹an jmoowúu¹ 'láai² 'ii'¹³. Seein²¹ 'in taai² tyí². Seen²¹mo 'inlɨ́ɨi¹³ 'in taai² 'in'lɨɨi'³ alma tya'a, seen²¹mo 'inlɨ́ɨ¹i jmoo²¹ wúu¹ jooinñii'¹, seen²¹mo jon 'in sɨtsʉʉ'¹³ cwoo²¹ tɨɨ²ɨ. Joon gaun'láa²mo Jesús 'ii.
23303	MAT 4:25	Joon fúu¹mo tsá² néei¹ Galilea ngalíin²mo coon'¹³ Jesús. Ngalíin²mo jon 'inlɨ́ɨi¹³ tsá² néei¹ Decápolis, coon'¹³ Jerusalén. Seen²¹mo jon 'in ningalíin² coon'¹³ fu lɨ sii²¹ Judea joongɨ fu cwoo'¹³ roon¹on lɨ' caai¹ lɨ 'yeei²¹ ñi'¹ jmɨɨ²¹ Jordán.
23304	MAT 5:1	Joon mo gangaa¹i Jesús 'in tsá² fúui¹ lɨ¹ gasoo¹o coon²¹ moo'²¹ joon do‑o gacwó²o. Joon gangatyéein¹ tsá² tya'a cu' lɨ' lɨ tyíin¹in,
23306	MAT 5:3	―Jløø'³mo 'in ñí²i 'e 'ná¹ licwii¹in Dios, tsʉ tyʉ'² Dios to² 'ii.
23309	MAT 5:6	’Jløø'³mo 'in 'iin²¹²in 'áai¹ jmá¹a la to² tyʉ'² Dios, tsʉ Dios iuncoon'¹³on 'ii 'e jmoo¹o jiin'¹³ la 'iin²¹²in.
23310	MAT 5:7	’Jløø'³mo 'in feei'¹‑tsi tya' tsá² xeei'²¹ tsʉ ilifeei'¹‑tsi Dios coon'²¹ tún² tya'a.
23313	MAT 5:10	’Jløø'³mo 'in ní²i wúu¹ tsʉ 'wii'¹³ jmoo¹o la to² tyʉ'² Dios tsʉ Dios tyʉ'²ʉ to² 'ii.
23314	MAT 5:11	’Jløø'³mo 'naa' mo jíi²in tsá² 'naa' joon jmaai'²¹ tsá² 'naa' joon faa'²¹a tsá² júu³ tajuu²¹ gó² tyi'naa' 'wii'¹³ cwáain¹ tyiia.
23315	MAT 5:12	Jmaa²aa' jløø'³naa' jo cwolii¹innaa' caain'²¹ tsʉ i'ii'¹³naa' coon²¹ 'e tyʉ́² 'áai¹ tyii' fu ñʉ'fú². Tsʉ la joon jon gajmaa¹a tsá² tya' 'in nigacwoo¹o júu³ tyʉ́² tya' Dios ca la mo jéei¹, ga'ǿø¹mo tsá² 'ii.
23316	MAT 5:13	’'Naa' lɨ́ɨ¹naa' lawa ñi² jee²¹² tsá² taain²¹² juncwii²¹ lo. Pe wana jo jmaai'²¹gɨ to² ñi² tya'a, jo li ñi²gɨ 'uunñi² tya'a. Jo lí² liñi²gɨ tún¹. Jo jmeei¹gɨ to² jiin'¹³ 'e dya'² tsá² tya'i fu¹ 'ø'¹ tsá² joon.
23317	MAT 5:14	’'Naa', 'in lɨ́ɨi¹ tsá² tyiia, lɨ́ɨ¹naa' lawa coon²¹ jɨ́² 'e coo²¹ tya' tsá² taain²¹² juncwii²¹. Wana ná¹ coon²¹ fuu²¹ yʉ' moo'²¹ jo lí² 'meei'²¹ 'ña'a.
23318	MAT 5:15	La joon jon jiin'¹³ jaain²¹ tsá² jo lí² 'úi¹ jɨ́² coon²¹ jɨ́² coo²¹o joon sii'²¹i nʉ' coon²¹ 'mó² 'ii'²¹ cwuu²¹. Pe xʉ joon isii'²¹i lɨ yʉ'gɨ do joon lí² jnee¹i jleei'²¹ 'in néei¹ tsi inʉʉ do.
23319	MAT 5:16	Joon la joon 'naa' jmaa²aa' 'e tyʉ́² 'e tɨ́ɨ²naa' joon coon'¹³ la joon icón² tsá² cwáain¹ 'e tyʉ́² jmoo²oo' joon iun'goo²¹o tsá² Dios Jmii²¹ tyii' tyíin¹ nʉ'fú².
23320	MAT 5:17	’Jo cwolíi²naa' gacwéi¹na 'a jmáa³aa 'e jo 'ee to² tí¹gɨ ley tya' 'lɨɨ²¹² Moisés coon'¹³ júu³ ga'ee¹ 'in nigacwoo¹o júu³ tya' Dios la mo jéei¹. Jon'on gagóo³oo jmáa³aa la joon, gagóo³oo jmaa'¹³aa tsá² júu³ 'ee 'øøi'²¹‑tsi tsá² 'e júu³ do.
23321	MAT 5:18	'E la ja'²mo fuu²¹²uu 'naa' la 'ɨɨ²¹² roon¹on ñʉ'fú² coon'¹³ cwoo'¹³ juncwii²¹ jiin'¹³ ca pii'³ wa'a lí¹ 'e jo 'ee to² tí¹ 'e ley do. Jmaa²¹mogɨ to² ca gatsín¹ jilaa'²¹ 'e 'ná² lí¹.
23322	MAT 5:19	Joon doñi'iin wana jo jmoo¹o la to² tyʉ'² ley do, xʉfiin'¹³ 'e 'wéi¹gɨ 'e ley do, joon 'e'²e tsá² 'e jmáa¹a tsá² la joon, xaai²¹gɨ 'in tsá² do la jee²¹² jileei'²¹ lɨ tyʉ'² Dios to². Pe 'in jmoo¹o jiin'¹³ la tí² to² tyʉ'²ʉ joon 'e'²e tsá² 'e jmáa¹a la joon, tsafee'¹mo ilii¹in lɨ tyʉ'² Dios to².
23323	MAT 5:20	Tsʉ fuu²¹²uu 'naa' wana jo 'øøi'²¹gɨ‑'oo' joon wana jo jmaa²gɨɨ' jiin'¹³ la 'iin²¹²in Dios jmá¹ tsá² lagɨ 'in tɨfo'² tya' ley coon'¹³ 'in tsá² fariseos jo jmɨɨ²¹² cwotáan²naa' lɨ tyʉ'² Dios to².
23324	MAT 5:21	’Nanʉʉ²ʉʉn' júu³ tya' 'lɨɨ²¹² tsacøøi'¹³ jin'²: “Jo jngaa'¹²naa' tsá², tsʉ 'ná¹‑a lisá² 'ii'²¹ tya' 'in jngaai'¹² tsá².”
23325	MAT 5:22	Pe fuu²¹²uu 'naa', doñi'iin 'in tya'nii'²¹‑tsi coon'¹³ ruu'²¹i ilisá² 'ii'²¹ tya' 'ii. Joon tya' jileei'²¹ 'in jíi²in ruu'²¹i 'in tsacøøi'¹³ jee²¹² 'in tyʉ'² to nifu ijmáa¹a 'ii'²¹ tya' 'ii. Joon 'in unsii²¹ ruui'²¹: “Tsá² caai²¹ 'nʉ.” 'Áai¹ tyan' 'íi¹ fo'² lɨ sɨtyʉ́² 'in jin'² la joon.
23326	MAT 5:23	’'Wii'¹³ joon wa 'iin²¹²u'u cwo'²'o Dios coon²¹ 'e 'yaai¹‑'o'o inʉʉ cwo'¹ pe la jee²¹² siin'¹³'in tyani altar do wa'a gatɨɨ'²¹‑'o'o 'e 'ee'¹mo ruu'²¹'u 'nʉ,
23327	MAT 5:24	tʉ́² 'e cwo'²'o Dios 'e 'yaai¹‑'o'o do tyani altar. Joon cweei'², cwojmaa'¹³'a júu³ røø²¹ coon'¹³ ruu'²¹'u. Joongɨ ñi²'i ñicwo'²'o 'e 'yaai¹‑'o'o do.
23328	MAT 5:25	’Joon wana 'iin²¹²in tsajée¹i 'nʉ tyani tsaa'to² 'e cwo'¹o 'nʉ tsaa², síin¹³ coon'¹³on júu³ røø²¹ tya'i fu lɨ cwolíin²naa' coon'¹³on joon coon'¹³ la joon jo tsajée¹i 'nʉ tyani tsaa'to². Tsʉ wana gajée¹i 'nʉ tyani tsaa'to² do, joon ityʉ'²ʉ to² 'ɨɨ'¹³ tya'a tsajéei¹ 'nʉ 'nʉñí³.
23330	MAT 5:27	’'Nanʉʉ²ʉʉn' júu³ tya' 'lɨɨ²¹² tsacøøi'¹³ 'e jin'²: “Jo foo¹u'u tsamɨ́² tya' tsá² xeei'²¹.”
23331	MAT 5:28	Pe fuu²¹²uu 'naa' doñi'iin 'in jǿø²i jaain²¹ tsamɨ́² joon wana sooin²¹ tsá² 'ii lawa'a 'e niga'laa²¹o coon'¹³ 'ido.
23335	MAT 5:32	Pe fuu²¹²uu 'naa' wa gatíui² tsá² 'oo²¹²o, wana jo mo 'láa¹a coon'¹³ tsañʉʉ'¹ xeei'²¹, 'in tsañʉʉ'¹ do jmoo¹o 'e 'lee'²¹i 'in tsamɨ́² do wa cuu'²¹i cwoo²¹o tún¹ coon'¹³ tsá² xeei'²¹. La joon jon doñi'iin tsañʉʉ'¹ 'in cuui'²¹ cwoo²¹o coon'¹³ jaain²¹ tsamɨ́² 'in nigatíui² nʉʉ'¹ tya'a i'noo¹o 'in tsañʉʉ'¹ do tsaa² lawa'a fee'²¹i tsamɨ́² tya' tsá² xee'²¹mo.
23336	MAT 5:33	’Nanʉʉ²ʉʉn' júu³ tya' 'lɨɨ²¹² tsacøøi'¹³ 'e jin'²: “Jo cuu'¹³'u júu³ tyi'i 'e niga'é¹u tyani Ña'ñʉ'¹ʉ'.”
23337	MAT 5:34	Pe fuu²¹²uu 'naa' jo 'é¹u'u tyani tsá² coonti. Jo 'é¹u'u coon'¹³ ñʉ'fú² tsʉ joon si'² lɨ sɨlɨɨ²¹² tya' Dios.
23338	MAT 5:35	Jon'gɨ'ɨ 'é¹u'u coon'¹³ cwoo'¹³ juncwii²¹ tsʉ do‑o 'ø'²ø Dios. Jon'gɨ'ɨ coon'¹³ Jerusalén tsʉ do‑o fuu²¹ tya' rǿøi¹³ 'in feei'¹.
23339	MAT 5:36	Jo 'é¹u'u Dios coon'¹³ po'tyi²'i tsʉ jo lí² litaa²¹ sɨ 'wii'¹ 'ee jiin'¹³ coon²¹ jnʉ́¹ tyi'i.
23340	MAT 5:37	Jiin'¹³ fóo¹³'o “joon” sɨ “'ún³” 'ee. Wana foo'²¹gɨ'ɨ 'áai¹ lawa 'e faa'²¹a 'in 'lɨɨi'³.
23341	MAT 5:38	’Nanʉʉ²ʉʉn' júu³ tya' 'lɨɨ²¹² tsacøøi'¹³ 'e jin'²: “Wana gatyí²'i coon²¹ mɨ'² unní² tsá² la joon jon tyí¹ tsá² mɨ'² unní²'i. Joon wana gatyí²'i moojon² tsá² la joon tyí¹ tsá² moojón²'on.”
23342	MAT 5:39	Pe fuu²¹²uu 'naa': Jo tɨ́ɨ¹³u'u coon'¹³ 'in gó². Lɨ' cɨɨ'¹³'ɨ jmaa²'a. Wana gatyʉʉn¹ʉn tsá² ju'²'u cataain²¹² pe cwóo¹³'o lɨ' cataain²¹gɨ ju'²'u cwotyʉʉn¹ʉn.
23344	MAT 5:41	Joon wana 'in jin'² cwocón²'on láa¹a coon²¹ kilometro cwocón²'on coon²¹gɨ lɨ́ɨ¹. Joon wana 'in mɨɨ'¹³ 'nʉ cwoo'¹³'o 'ee mɨɨ¹ɨ do.
23346	MAT 5:43	’Nanʉʉ²oo' jon júu³ tya' 'lɨɨ²¹² tsacøøi'¹³ 'e jin'²: “Cwoli'iin²¹²mo'o tsá² 'in seen²¹u'u tyʉ́² coon'¹³on joon 'ee'¹mo'o 'in 'eei'¹ 'nʉ.”
23347	MAT 5:44	Pe jna‑gɨɨ fuu²¹²uu 'naa', ―gajin'² Jesús― cwoli'née¹moo' 'in 'eei'¹ 'naa', fáa¹³aa' tyʉ́² tya' 'in faa'²¹a 'laa'²¹ tyii', jmaa²aa' jmaai'² 'e tyʉ́² tya' 'in 'eei'¹ 'naa', fáa¹³aa' júu³ tyʉ́² tya' 'in jíi²in 'naa' joon tya' 'in jmaai'²¹ 'naa'.
23348	MAT 5:45	Joon coon'¹³ la joon ilii²naa' jóon¹ Dios ñʉ²ʉʉ' 'in tyíin¹ ñʉ'fú². Tsʉ Dios jmoo¹ 'yeei²¹ ñi'¹ tya' tsá² gó² la joon jon tya' tsá² tyúi¹, jmoo¹o jon 'e tsáa¹ jmɨ́¹ jee²¹² tsá² jmoo¹o la to² tyʉ'²ʉ la joon jon jee²¹² 'in tsá² 'in jo jmoo¹o la to² tyʉ'².
23349	MAT 5:46	¿Tɨ lɨ́ɨ²naa' 'e tɨ́²‑tsi Dios tyii' wa'a 'iin²¹²naa' jiin'¹³ 'in 'iin²¹²in 'naa'? Tsʉ 'in cón²on 'laa'¹³ tya' lɨ 'nɨɨ¹ tsá² jmoo¹o la joon.
23350	MAT 5:47	¿Tɨ lɨ́ɨ²naa' 'e tyʉ́² jmoo²oo' mo foo'¹³naa' 'e tyʉ́² tya' jiin'¹³ 'in tyʉ́² seen²¹naa' coon'¹³on? Ca 'in jo cwii¹in Dios jmoo¹o la joon.