23214	MAT 1:1	Hi³ lá² bíh¹ cáun² sí² hi³ cha³² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo, jan² Tsá² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Há²bran²¹ quionh³ hla¹ re²¹ Dá²vi²¹. Jáun² né³, ñí¹ lá² má²ja³toh³ hi³ jmáɨ² tsá²haun³² dí¹hio³ ñú¹deh³ tsú².
23215	MAT 1:2	Há²bran²¹ hí³ jmɨ́¹ lɨ́n³ jméi² Isaac, tsá² lɨn³ jméi² Jacob, tsá² lɨn³ jméi² Judá la³ má²quionh³ jɨ³ tsá¹ raɨnh²¹ nɨ́² siáh³.
23217	MAT 1:4	Aram hí³ lɨn³ jméi² Aminadab tsá² lɨn³ jméi² Naasón, tsá² lɨn³ siáh³ jméi² Salmón.
23218	MAT 1:5	Salmón hí³ quionh³ Rahab ñí²cuo² jmɨ́¹ lɨ́n³ jméi² mí¹ziú¹³ Booz, hi³ jáun² Booz hí³ né³ quionh³ Rut ñí²cuo² jmɨ́¹ lɨ́n³ jméi² mí¹ziú¹³ Obed. Obed hí³ né³ lɨn³ jméi² Isaí.
23220	MAT 1:7	Salomón hí³ lɨn³ jméi² Roboam tsá² lɨn³ hí³ jméi² Abías, hi³ hí³ né³ lɨn³ jméi² Asa.
23224	MAT 1:11	Hi³ jáun² Josías lɨn³ jméi² Jeconías la³ má²quionh³ tsá¹ raɨnh²¹, jmáɨ¹ hi³ ca³ja³taunh²¹ jáun² tsá² *Israel hi³ tson³ tɨ³ hué³² Babilonia.
23225	MAT 1:12	Jmɨ́¹ má²lɨ³² jáun² né³, Jeconías hí³ siáh³ ca³lɨ³zian² Salatiel jon², tsá² lɨn³ hí³ jméi² Zorobabel.
23226	MAT 1:13	Jáun² Zorobabel lɨn³ jméi² Abiud tsá² lɨn³ hí³ jméi² Eliaquim, tsá² lɨn³ jméi² Azor.
23228	MAT 1:15	Jáun² Eliud lɨn³ jméi² Eleazar tsá² lɨn³ hí³ jméi² Matán, tsá² lɨn³ jméi² Jacob.
23229	MAT 1:16	Jáun² né³, Jacob lɨn³ jméi² Sé³² ñí²cuo² Má²réi³; Má²réi³ né³ lɨn³ mí¹ziú¹³ Jesús Tsá² ca³lɨn³ Cristo.
23230	MAT 1:17	Hi³ jáun² la³ nɨ́² bíh¹ lɨ́³ hi³ quia³quiún³ nió³ jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Há²bran²¹ tín³ ca³la³ tɨ³ jmáɨ¹ hi³ zian² hla¹ Dá²vi²¹, hi³ hla¹ Dá²vi²¹ ca³la³ tɨ³ ñí¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ ca³huén² tsá² Israel hi³ ja³taunh²¹ hi³ tson³ tɨ³ Babilonia tín³ siáh³ quia³quiún³ nió³ jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ tsú², hi³ cónh³í¹ quia³quiún³ nió³ jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ tsú² tín³ la³ tɨ³ jmɨ́¹ ca³lɨ³zian² jáun² Cristo.
23231	MAT 1:18	La³ lá² bíh¹ lɨ³ hi³ ca³lɨ³zian² Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo: Má²réi³ jmɨ́¹ má²ná¹lɨ́³ jáɨ¹³ hi³ jenh¹³ cuo² quionh³ Sé³²; tɨ³la³ ñeh² bíh¹ hi³ jenh¹³ cuo² tsú² má¹ná¹, ca³lɨ³ lin¹ Má²réi³ hi³ quian² jon², cáun² hi³ lɨ³ cun³quionh³ pí³ quioh²¹ Jmɨ́²chí³ Chun¹.
23232	MAT 1:19	Jáun² Sé³² tsá² nióh³² tsú² hí³ jáɨ¹³ quionh³ né³, ca³lɨ³hnió³ tsunh³ jáɨ¹³ quionh³ Má²réi³. Ca³lɨ́n¹³ tsú² hi³ jmu³ la³ jáun² ta³ tiá² hin² ñi³², quí¹hliá² tsá² hí³ jan² tsá² chun¹ bíh¹ hi³ jáun² tiá² jmɨ́¹ hnió³ yáh³ tsú² chin¹³ hua³heih²¹ Má²réi³.
23233	MAT 1:20	Tɨ³la³ tá¹la³ lɨ́n²³ tsú² jáun² la³ nɨ́² né³, jan² tsá²cuú² tsá²ta³ Juo¹³ dí² ca³jnia³ jéinh³² tsú² juɨ³² qui³ ziú³, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: ―Hnú² Sé³², tsá² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Dá²vi²¹, ha³ lɨ́² jmú² juénh² nú² hi³ hen¹³ nú² Má²réi³ hi³ lɨ́n¹³ ñí²cuoh² nú², quí¹ dáɨn² hi³ quian² tsú² ca³can³ tsú² cun³quionh³ pí³ quioh²¹ Jmɨ́²chí³ Chun¹ bíh¹.
23234	MAT 1:21	Hi³ jáun² nɨ́¹ má¹ca³lɨ³zian² dáɨn² hí³, hniáuh³² teh¹ nú² Jesús. La³ nɨ́² bíh¹ lɨ³ jmáɨ² tsú², quí¹hliá² lión³² tsú² tsá² joh¹ hi³ ca³tɨ²¹ tso³.
23235	MAT 1:22	La³ nɨ́² bíh¹ ca³lɨ³ hi³ jáun² ca³lɨ³tí³ la³ cun³ hi³ ca³juáh³ Juo¹³ dí² cun³quionh³ jan² *tɨ³² jë¹ Dió³², hi³ ca³juáh³ la³ lá²:
23237	MAT 1:24	Jmɨ́¹ ñi²¹ jáun² hi³ rá²cuóun¹ Sé³², ca³jmú³ bíh¹ la³ cun³ hi³ má²lɨ́²juáh³ jáun² tsá²cuú² tsá²ta³ Juo¹³ dí², hi³ ca³hen³ Má²réi³ hi³ lɨ́¹³ ñí²cuo².
23238	MAT 1:25	Tɨ³la³ cun³ tiá² ca³tiánh³ bíh¹ tsú² cu³tsa³² ta³ ñeh² bí¹ hi³ lɨ³zian² jon²; jáun² Sé³² né³ ca³teh³ Jesús dáɨn² hí³.
23241	MAT 2:3	Jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² re²¹ Herodes jáɨ¹³ nɨ́² né³, ca³la³ lɨ́¹ tiá² ñi³² he³ jmu³ bíh¹ lɨ³, jɨ³ la³jɨ́n³² tsá² zian² já¹ juú² Jerusalén nɨ́² siáh³.
23243	MAT 2:5	Jáun² tsá² hí³ ca³juáh³: ―Já¹ juú² Belén hɨ́n¹³ tɨ³ hué¹³ Judea bíh¹ lɨ³zian²; quí¹ jan² hla¹ *tɨ³² jë¹ Dió³² ca³juáh³ la³ lá²:
23244	MAT 2:6	Hnú² juú² Belén hɨ́n¹³ tɨ³ hué¹³ Judá, tiá² huen³ yáh³ hnú² ja¹ tsá² ná¹ho² ta²¹ hué³² nɨ́²; quí¹ ñí¹con² hnú² bíh¹ cua³haɨn³² jan² Tsá² chín¹, Tsá² jmu³ hua³hí¹³ tsá² *Israel tionh² jo³uón³² jná¹³.
23245	MAT 2:7	Jáun² ta³máɨh³ bíh¹ ca³teh³ Herodes tsá² quia³lín³ jmɨ́¹ tsɨ́³ hí³, hi³ jáun² ca³ngáɨh³ dí² hi³ hín² jmáɨh¹ ti³tsóh³ ca³jnia³ chí¹jmaɨ²¹ jáun².
23246	MAT 2:8	Jáun² ca³zen³ dí² tsú² tɨ³ já¹ juú² Belén hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: ―Cuá²táunh¹ náh² ñí¹ zio¹, hi³ cuá²hniah³² náh² re² lɨ́n³² dáɨn² hí³; hi³ jáun² nɨ́¹ má¹ca³chanh²¹ náh², ñá²juah²¹ náh² ñí¹con² jná¹³, hi³ jáun² ja³bí¹ jná¹³ siáh³ uá²jaɨ³² ñe¹ hi³ ñí¹ma³tsú¹ ma³jonh²¹.
23247	MAT 2:9	Jmɨ́¹ má²lɨ́²zéih³² jáun² re²¹ tsá² hí³ jáɨ¹³ nɨ́² né³, ja³taunh²¹ bíh¹ tsá² hí³ juɨ³² hi³ tiáunh¹; hi³ jáun² chí¹jmaɨ²¹ hi³ ca³jɨ́e³ tsú² jáun² tɨ³ ñí¹ hia³² hiú² cuá¹tsau³² chí¹ján³ ta³ ñí¹ tsú² ca³la³ ñí¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ ca³háɨ³² tie³ tá²chi²¹ ñí¹ rón²¹ dáɨn².
23250	MAT 2:12	Jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² tsú² jáun² juɨ³² qui³ ziú³ hi³ tiú²uú² hniáuh³² tsa³tánh¹ tɨ³ juɨ³² ñí¹ cuá³ Herodes, hi³ jáun² juɨ³² siáh³ bíh¹ ja³tanh²¹ tsú² cú²jueh³² tɨ³ juú²co¹.
23251	MAT 2:13	Jmɨ́¹ má²já²tanh²¹ jáun² tsá² quia³lín³ hí³ jmɨ́¹ tsɨ́³ né³, jáun² jan² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² Juo¹³ dí² ca³jnia³ jéinh³² Sé³² juɨ³² qui³ ziú³ hi³ ca³juáh³ la³ lá²: ―Náu², jan³² dáɨn² nɨ́² quionh³ mí¹ziú¹³, cuóun³ tɨ³ hué³² Egipto, ca³la³ ñí¹ cá¹juáh²¹ jná¹³ hi³ cuá¹han² nú² siáh³ hué³² jáun²; quí¹ né³bí¹ ja³hniah² Herodes dáɨn² hi³ jngɨh³.
23253	MAT 2:15	jáun² ñí¹ jáun² bíh¹ ca³tiánh³ tsú² ca³la³ tɨ³ ñí¹ jun¹ Herodes. La³ nɨ́² ca³lɨ³ hi³ jáun² ca³lɨ³tí³ la³ cun³ hi³ má²ca³juáh³ Juo¹³ dí² jmɨ́¹tin² cun³quionh³ jan² hla¹ tɨ³² jë¹ Dió³²: “Tɨ³ hué³² Egipto bíh¹ ca³teh³ jná¹³ Jón³²”.
23254	MAT 2:16	Jmɨ́¹ ca³lɨ³tsɨn² jáun² Herodes hi³ tsá² quia³lín³ hí³ jmɨ́¹ tsɨ́³ lɨ́¹ má²lɨ́²cáuh³² cú²nga¹ bíh¹, jáun² ca³míh³ lɨ́n³² tsɨ́³ tsú²; hi³ jáun² ca³jmú³ dí² héih³² hi³ ma³tsan² tsú² la³jɨ́n³² tsá¹míh¹ tsá² jmɨ́¹ má²tiáunh¹ tun³ mieh² tɨ³ la³ hué³² jmɨ́¹ zian² já¹ juú² Belén jɨ³ juú² la³ cu³ la³ jéin³ jáun² nɨ́², la³ cun³ tí³ jmáɨ¹ hi³ ca³hɨ́e³ jáun² tsá² quia³lín³ hí³ jmɨ́¹ tsɨ́³.
23255	MAT 2:17	La³ jáun² bíh¹ ca³lɨ³tí³ la³ cun³ hi³ ca³juáh³ jáun² hla¹ Jeremías tɨ³² jë¹ Dió³²:
23256	MAT 2:18	Ñí¹ja²¹ cáun² mah¹ tɨ³ juú² Ramá, hi³ ñí¹ho¹ lɨ́n²¹ tsú² hi³ hú¹ quí² hú¹ jngɨh³² tsɨ́³; Raquel bíh¹ hí³ tsá² cuá¹ho² hi³ ca³tɨn¹ jón²zɨ́h¹. Cun³ tiá² ca³lɨ³hnió³ bíh¹ tsú² hi³ niau²¹ re² tsɨ́³, quí¹ cun³ñí¹ hi³ jlánh¹ má²ca³hiá² cá²tsan³ jón²zɨ́h¹.
23258	MAT 2:20	―Náu², jon¹ dáɨn² quionh³ mí¹ziú¹³ hi³ cuánh² tɨ³ hué³² Israel, quí¹ má²cá²tsan³ bíh¹ tsá² jmɨ́¹ hnió³ jngɨh³ dáɨn².
23260	MAT 2:22	Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² Sé³² hi³ Arquelao má²cuá¹ho² siáh³ ta²¹ tɨ³ Judea cha¹³ hla¹ Herodes jméi², jáun² ca³lɨ³ cóh³² tsú² hi³ tsánh³² tɨ³ jáun²; tɨ³la³ jmɨ́¹ má²lɨ́²héi³ tsú² jáun² héih³² juɨ³² qui³ ziú³ né³, jaunh³ bíh¹ tɨ³ hué¹³ Galilea.
23263	MAT 3:2	hi³ juáh³ la³ lá²: ―¡Za¹ náh² jmɨ́¹ honh², quí¹ má²ja³quián³ ma³jnia² bíh¹ Dió³² Tsá² má²cuá¹hiáun¹ hi³ lɨ́n¹³ Re²¹!
23264	MAT 3:3	Hi³ ca³tɨn¹ Juan² nɨ́² bíh¹ jáɨ¹³ hi³ ca³hléh³ jáun² hla¹ Isaías *tɨ³² jë¹ Dió³², jmɨ́¹ ca³juáh³ jáun² la³ lá²: Tɨ³ hué³² quiéin² niéih³ cáun² ho³ tsáu², hi³ ñí¹juah²¹: Jmu³ náh² hua³jan²¹ juɨ³² ñí¹ já²¹ Juo¹³ dí²; jmu³ náh² cáun² juɨ³² cú²tso².
23268	MAT 3:7	Jáun² ca³chó³² cáun² jmáɨ¹ hi³ cua³taunh²¹ tsá² téh²³ tsú² tsá² *fariseos jɨ³ tsá² *saduceos, [tsá² tun³ nió³ hɨ́n¹³ cuáh³² quioh²¹ tsá² *judíos]. Jáun² né³, jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ Juan² hi³ juóun³² lɨ́n³² bíh¹ tsá² hí³ ja³to¹ ja³lɨn²³ hi³ hnió³ zón³² jmáɨ², jáun² ca³záɨh³ dí² la³ lá²: ―¡Hnoh² dá² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ jáh³ hláɨnh¹ bíh¹! ¿Hin² dá² tsánh² ca³záɨ³ hnoh² hi³ hniáuh³² cuóunh¹³ náh² ca³tɨ²¹ uu³mí²tsɨ³² hi³ má²ja³² má²janh²?
23270	MAT 3:9	ha³ lɨ́²uú² lɨ́¹ cuɨ́¹ lɨ́n¹³ náh² hi³ lɨ́¹³ liáun³ náh² cun³ñí¹ hi³hliá² hnoh² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Há²bran²¹; quí¹ jná¹³ juanh³² hi³ hí¹ ca³la³ tɨ³ quɨ́n¹ lá² yáh³ lɨ́¹³ jmu³ Dió³² hi³ láɨn¹ jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Há²bran²¹.
23271	MAT 3:10	Quí¹ má²rá¹lɨ́³ bíh¹ hua³jan²¹ mí¹chí¹ hi³ quiúh³² tsú² la³jɨ́³² hmá² tiá² máɨ³ chu²¹ háɨ³², hi³ jáun² tsa³toh³ ja¹ sɨ́².
23272	MAT 3:11	Quí¹ tson² bíh¹ jná¹³ ziau² jmáɨ² hnoh² cun³quionh³ jmɨ́² jma³, cáun² li²¹ hi³ lin¹ hi³ tson² má²lɨ́²záɨ³² tsú² jmɨ́¹ tsɨ́³; tɨ³la³ né³bí¹ já²¹ yáh³ jan² Tsá² tɨ³ jlánh¹ bíh¹ quien² la³ cun³ bí¹ jná¹³, quí¹ cun³ tiá² cu³ tiá² ren³ bíh¹ jná¹³ quiúnh¹ ná¹ Tsá² hí³, ca³la³ hí¹juáh³ tiá² ca³tɨn¹ yáh³ jná¹³ hi³ má¹con²¹ ná¹ tsú² hi³ cue¹ ná¹ chí² láu² tsɨ³² ta³. Jáun² Tsá² hí³ bíh¹ ziau³ hnoh² jmáɨ² cun³quionh³ Jmɨ́²chí³ Chun¹ jɨ³ cun³quionh³ sɨ́² nɨ́² siáh³.
23273	MAT 3:12	Má²zianh³² bíh¹ Tsá² hí³ cuah²¹ quioh²¹ hi³ chí³² cuú²miih²¹, hi³ jáun² tsa³cuɨ́³² má¹quɨ³². Chá³² tsú² cu³lɨ²¹ cuú²miih²¹ má²jɨ² jáun² ñéih³ hñu³cuɨ́³ quioh²¹; hi³ jáun² má¹quɨ³² jáun² né³, tsa³toh³ ja¹ sɨ́² bíh¹, cáun² sɨ́² hi³ tiá² tón³² jmáɨ¹ yéi³².
23275	MAT 3:14	Tɨ³la³ tiá² jmɨ́¹ hei³² yáh³ Juan², hi³ jáun² ca³záɨh³ dí² Jesús: ―Jná¹³ bíh¹ tɨ³ hniáuh³² zón³² jmáɨ² hi³ ziau¹³ hnú²; ¿he³ lɨ³ sa³ hnú² bíh¹ tɨ³ ñeih³² ñí¹con² jná¹³?
23276	MAT 3:15	Tɨ³la³ Jesús né³ ca³juáh³: ―Cuɨ́¹ lɨ́¹³ tín² la³ nɨ́² ta³né³²; quí¹ ca³ta¹ bíh¹ dí² jmú¹³ la³jɨ́³² la³ cun³ hi³ hnió³ Dió³². Jmɨ́¹jáun² né³, ca³ma³tí³² Juan² hi³ ca³zion³ jmáɨ² Jesús.
23278	MAT 3:17	Jmɨ́¹jáun² ja³ cáun² mah¹ tɨ³ hñu³mɨ³cuú² hi³ ñí¹juah²¹ la³ lá²: ―Tsá² nɨ́² bíh¹ Jón³² jná¹³, Tsá² hno³ lɨ́n³² ná¹, Tsá² jlánh¹ lɨ́²hiún² tsɨn³² jná¹³ hi³ ca³tɨn¹.
23281	MAT 4:3	Jáun² tsá² cá² lau²³ hí³ ca³ma³janh³² ñí¹con² Jesús hi³ ca³juáh³ la³ lá²: ―Nɨ́¹juáh³ tson² bíh¹ hnú² Jon² Dió³², jmu³ neh²¹ hi³ quɨ́n¹ lá² jeinh²¹ *hí³ cuú²miih²¹.
23282	MAT 4:4	Tɨ³la³ Jesús ca³ngáɨ³: ―Ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³² rá¹juáh³: “Jun³juáh¹³ jmáh³la³ cun³quionh³ hí³ yáh³ lɨ́¹³ zian² tsá²mɨ³cuóun², quí¹ ja³bí¹ cun³quionh³ ca³la³ jɨ́³² jáɨ¹³ hi³ hleh³² Dió³² bíh¹ siáh³”.
23285	MAT 4:7	Tɨ³la³ Jesús né³ ca³ngáɨ³: ―Ja³bí¹ ñí¹ Sí² jáun² siáh³ rá¹juáh³: “Ha³ lɨ́² cá² lɨ́² lan³ hnú² Dió³² Juóuh³²”.
23288	MAT 4:10	Jmɨ́¹jáun² ca³záɨh³ Jesús tsá² hláɨnh¹ la³ lá²: ―Cuánh² quián¹³ *Satanás, quí¹ ñí¹ Sí² quioh²¹ Dió³² rá¹juáh³: “Ma³tsú¹ ma³jonh²¹ Dió³² Juóuh³², hi³ ñí¹ jɨ́²¹la³ jan² tán¹ hí³ bíh¹ má¹cú¹ má¹haɨn²¹ nú²”.
23291	MAT 4:13	Tɨ³la³ tiú²uú² ca³cuá³ yáh³ tsú² já¹ juú² Nazaret má¹ná¹, quí¹ já¹ juú² Capernaum bíh¹ ngau³ tsú² cú²jueh³² hi³ ca³ñí¹cuá², cáun² juú² nio² can³² jmáɨ² lɨ́¹ ná¹ho³, ñí¹ má²can³² hué¹³ juú² Zabulón quionh³ juú² Neftalí.
23293	MAT 4:15	Tsá² hué³² Zabulón quionh³ tsá² hué³² Neftalí, tsá² zian² hué³² nio² hú¹ juɨ³² tɨ³ can³² jmɨ́²miih²¹, tsá² zian² jo²¹ cua³ Jordán, juɨ³² ñí¹ hia³² hiú², la³ má²quionh³ tsá² zian² hué¹³ Galilea ñí¹ má²tionh² *tsá²cá²jo²¹,
23295	MAT 4:17	Hi³ jáun² né³, la³ cun³ jmáɨ¹ jáun² bíh¹ ca³ma³liáu³² Jesús hi³ hleh³² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³² hi³ juáh³: ―Za¹ náh² jmɨ́¹ honh², quí¹ má²ca³ma³jnia² bíh¹ Dió³² Tsá² má²cuá¹hiáun¹ hi³ lɨ́n¹³ Re²¹.
23298	MAT 4:20	Hi³ jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ ca³chá³ tsá² hí³ tɨ³ có³² hmá³ jáun² quioh²¹ hi³ ja³taunh²¹ cu³hna²¹ hí³ dí².
23299	MAT 4:21	Tɨ³ chí¹ján³ jáun² ca³lá² ca³jɨ́en³² siáh³ Jesús cónh³í¹ gon³ tsá² má²tún² raɨnh²¹: Jacobo jon² Zebedeo quionh³ Juan² dá¹jon²¹. Tsá² hí³ jmɨ́¹ tiáunh¹ hñu³ mu² quionh³ jméi², hi³ ná¹rauh³² hmá³ quioh²¹. Hi³ jáun² Jesús ca³teh³ siáh³ tsá² hí³,
23300	MAT 4:22	hi³ jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ ca³quiú² tsú² mu² quioh²¹ hi³ ca³chan³ tsú² siáh³ jméi², hi³ jáun² ja³taunh²¹ cu³hna²¹ Jesús.
23302	MAT 4:24	Ca³lɨ³ ñi³² bíh¹ tsáu² tá¹ cáun² hué³² Siria la³ cun³ ta²¹ hi³ jmu² Jesús, hi³ jáun² ca³cua³jan² tsú² la³jɨ́n³² tsá² jmɨ́¹ ná¹má²tso² tsɨ́³ la³jáh³ dúh¹ ñí¹ hi³ hlah³, mɨ́¹uɨ́³, hi³ cúh² hi³ uóu³²; tsá² tiáunh¹ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³, tsá² ná¹jau² mɨ́¹uɨ́³ tsá¹ lɨ́¹ jún²³ jɨ³ tsá² hma² nɨ́² siáh³. Hi³ jáun² la³jɨ́n³² bíh¹ tsá² hí³ ca³jmah³ Jesús.
23303	MAT 4:25	Hi³ jáun² juóun³² lɨ́n³² bíh¹ tsáu² ja³taunh²¹ cu³hna²¹ tsú², tsá² zian² Galilea, tsá² zian² la³cáun² ñí¹ tioh³ jáun² tá¹ quia³ juú² míh¹ tiá² cu³tsa³², tsá² Jerusalén, jɨ³ tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Judea nɨ́², jɨ³ tsá² zian² tɨ³ jo²¹ cua³ Jordán tɨ³ juɨ³² ñí¹ hia³² hiú² nɨ́² siáh³.
23306	MAT 5:3	―Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² tsá² má²ca³lɨ³tsɨn² hi³ tia³mii² jmɨ́²chí³ quioh²¹ ñí¹con² Dió³², quí¹ tsá² la³ hí³ bíh¹ tónh³² jo³cuo² tsú².
23307	MAT 5:4	”Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² tsá² nio² hlah³ tsɨ́³, quí¹ Dió³² bíh¹ Tsá² chá³² re² tsɨ́³ tsú².
23308	MAT 5:5	”Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² tsá² tsɨ́¹juɨ́³, quí¹ hí³ bíh¹ tsa³tiánh² cáun² mɨ³cuú² ñí¹ má²ca³jmú³ Dió³² jáɨ¹³ hi³ cué³².
23309	MAT 5:6	”Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² tsá² dí¹quian¹ hi³ ma³zian² la³ cun³ hi³ tɨ³² tsɨ́³ Dió³², la³juah²¹ dúh¹ hi³ ñí¹cuóunh²¹ jɨ³ hi³ hí¹quiéin² tsɨ́³, quí¹ Dió³² bíh¹ jmu³ hi³ conh²¹ hñu³ jmɨ́¹ hñu³ tsɨ́³ tsú².
23310	MAT 5:7	”Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² nɨ́¹juáh³ tsá² ja³² mií³ tsɨ́³ ñí¹con² tsá² siánh³, quí¹ ja³bí¹ Dió³² já³² siáh³ mií³ tsɨ́³ ñí¹con² tsá² la³ hí³.
23311	MAT 5:8	”Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² nɨ́¹juáh³ tsá² jɨ² hñu³ tsɨ́³, quí¹ tsá² la³ hí³ bíh¹ lɨ́¹³ jɨ́en³² Dió³².
23312	MAT 5:9	”Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² tsá² jmu² hi³ niau²¹ tie³ ja¹ quioh²¹ tsáu², quí¹ tsá² la³ hí³ bíh¹ lɨ́¹³ juáh³ Dió³² hi³ jon².
23313	MAT 5:10	”Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² tsá² má²tso² tsɨ́³ la³ cun³ hi³ jmoh²³ tsáu² cun³ñí¹ hi³ hnió³ jmu³ la³ cun³ hi³ hnió³ Dió³², quí¹ tsá² la³ hí³ bíh¹ tónh³² jo³cuo² Dió³².
23315	MAT 5:12	Ma³hiún¹³ náh² honh², tsɨnh¹ náh² jmu³, quí¹ hñu³mɨ³cuú² hián¹³ náh² cáun² hi³ jlánh¹ bíh¹ quien²; quí¹ la³ nɨ́² bíh¹ ca³jmúh³² tsú² uá²jaɨ³² tsá² lɨn³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³², tsá² ca³lɨ³zian² jmɨ́¹tin² la³ cónh³ bíh¹ hnoh².
23316	MAT 5:13	”Hnoh² bíh¹ lɨ́n³ ñí¹ ñí¹con² tsá² zian² ñí¹ hué²¹ lá². Tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ la³ ca³lɨ³ máɨh³ bíh¹ ñí¹ né³, ¿lánh³ yáh³ rón³² lɨ́¹³ jmóuh³² tsú² hi³ jáun² lɨ³ ñeh¹ siáh³? Tiú²uú² lin¹ ñí¹ jmu³ ta²¹ hí¹ cáun² yáh³; cáun² má²cuɨ́³ bíh¹ tsú², hi³ jáun² ñí¹ jáun² ha³ zóh³² tsáu².
23317	MAT 5:14	”Hnoh² bíh¹ lɨ́n³ joh¹ sɨ́² ñí¹con² tsá² zian² ñí¹ hué²¹ lá². Jáun² né³, jmú¹³ jáɨ¹³: Cáun² juú² nio² ñí¹ lɨ́³ tsáɨh³ máh³, tiá² lɨ́¹³ yáh³ hính³².
23318	MAT 5:15	Sa³jun³ héinh²³ yáh³ tsú² cáun² sɨ́² hi³ jáun² zih³² tɨ³ ñeh² cáun² tsɨ́¹ cuó²; tɨ³la³ ñí¹ ñe¹ bíh¹ dí²chí³ tsú², hi³ jáun² taɨn²¹ joh¹ la³jɨ́n³² tsá² tionh² ñéih³.
23319	MAT 5:16	Ja³bí¹ la³ jáun² hnoh² uá²jaɨ³², jmu³ náh² hi³ taɨ²¹ joh¹ quián¹³ náh² ñí¹con² tsáu², hi³ jáun² nɨ́¹ má¹ca³jɨ́e³ tsáu² la³jɨ́³² hi³ chu²¹ hi³ jmuh³² hnoh² jáun², hi³ jáun² ma³quien² tsú² Ñeh² hnoh² Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú².
23320	MAT 5:17	”Ha³ lɨ́² cuɨ́¹ lɨ́n¹³ hnoh² hi³ jná¹³ cuan³ hi³ má¹tauh²¹ ná¹ héih³² quioh²¹ hla¹ Moisés, sa³jun³ hi³ ja³ma³tauh²¹ jná¹³ jáɨ¹³ hi³ ca³ma³ta² jáun² tsá² ca³lɨn³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³² yáh³; quí¹ jun³juáh¹³ hi³ ja³ma³tauh²¹ yáh³ jná¹³ jáɨ¹³ jáun², quí¹ tɨ³ ja³ma³tson¹³ jná¹³ la³ cun³ hi³ hnió³ juáh³ bíh¹.
23322	MAT 5:19	Cun³ñí¹ hi³ jáun² bíh¹, nɨ́¹juáh³ tsá² tiá² ta²¹ haɨh²¹ lɨ³ua³ cáun² héih³² hi³ rá¹lɨ́³ jáun², uá¹jinh¹ cáun² hi³ tiá² lin¹ nga³ quien², hi³ záɨh³² tsú² siáh³ tsáu² hi³ tiá² hniáuh³² tónh³² ta²¹, hi³ jáun² má²lɨ́n³ bíh¹ tsú² jan² tsá² tiá² lin¹ ñí¹ quien² ja¹ quioh²¹ la³jɨ́n³² tsá² tónh³² jo³cuo² Dió³². Tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tsá² má²tí³² héih³² jáun² né³, jɨ³ hi³ hɨeh³² siáh³ tsá² siánh³ hi³ jmu³ la³ jáun², tsá² la³ hí³ bíh¹ lɨ́n³ jan² tsá² quien² ja¹ quioh²¹ la³jɨ́n³² tsá² tónh³² jo³cuo² Dió³².
23323	MAT 5:20	Quí¹ juah³² jná¹³ ñí¹con² hnoh², hi³ nɨ́¹juáh³ tiá² tɨ³ jlánh¹ bí¹ re² jmúh¹³ náh² hi³ tɨ³² tsɨ́³ Dió³² la³ cónh³ bíh¹ tɨ³² liei²¹ jɨ³ tsá² *fariseos, hi³ jáun² jmɨ́¹lɨ́h³ bíh¹ tiá² lɨ́¹³ tonh²¹ náh² jo³cuo² Dió³².
23325	MAT 5:22	Tɨ³la³ jná¹³ juah³², hi³ lɨ³ua³ jan² tsá² jmu² hian² ñí¹con² raɨnh²¹, cun³ tá¹tsɨn¹ bíh¹ tsá² la³ hí³ héih³². Nɨ́¹juáh³ tsá² tú² hión³² raɨnh²¹, jáun² ñí¹con² tsá² ná¹ho² ta²¹ hi³ chín¹ bíh¹ tá¹tsɨn¹ tsú² héih³²; hi³ nɨ́¹juáh³ tsá² zaɨh³² raɨnh²¹ tsá² lín¹ ja³ juón¹, háɨnh¹³ tsó³² ja¹ sɨ́² quiu³juóu³² bíh¹ tsú².
23331	MAT 5:28	Tɨ³la³ jná¹³ juanh³² hi³ lɨ³ua³ jan² tsá² jɨ́en³² tsá²mɨ³ hi³ hu²¹ hlah³ tsɨ́³, má²lɨ́²jmú³ bíh¹ tsú² tso³ hñu³ tsɨ́³ quionh³ tsá²mɨ³ hí³.
23332	MAT 5:29	”Nɨ́¹juáh³ mɨ́¹máh¹ tɨ³ cuá² chu²¹ nú² má²lɨ́²jmú³ hi³ ca³tánh³ nú² tso³, chí³ cú²jueh³² hi³ jáun² tiáun² ñí¹ uóunh³; quí¹ tɨ³ re² bíh¹ hi³ tsa³hín³ cá² máɨ³ mɨ́¹máh¹ nú² la³ cónh³ bíh¹ hi³ tsa³háɨn³ nú² tá¹ jan² quiu³juóu³².
23333	MAT 5:30	Hi³ nɨ́¹juáh³ cuá² chu²¹ quián¹³ nú² jmu² siáh³ hi³ tanh³² hnú² tso³, hná¹ cú²jueh³², hi³ jáun² tiáun² ñí¹ uóunh³; quí¹ tɨ³ re² bíh¹ hi³ tsa³háɨ³ cáun² cuonh² hnú² la³ cónh³ bíh¹ hi³ cuóh¹³ hnú² tá¹ jan² quiu³juóu³².
23334	MAT 5:31	”Ja³bí¹ jáɨ¹³ lá² siáh³ juáh²³ tsáu² la³ cun³ jmɨ́¹tin²: “Lɨ³ua³ jan² tsá² hnió³ tsáun³ quionh³ tsá²mɨ³ ñí²cuo², hniáuh³² bíh¹ cuéh³² tsú² ñí²cuo² cáun² sí² hi³ lin¹ hi³ ca³tsáun³ tsú²”.
23335	MAT 5:32	Tɨ³la³ jná¹³ juanh³² ñí¹con² hnoh² hi³ lɨ³ua³ jan² tsá² hnió³ tun³ tsá²mɨ³ ñí²cuo² ta³ tiá² lin¹ zia³² jáɨ¹³ he³ tso³ lɨ́²jmú³ quionh³ tsá²ñuh² siánh³, cun³quionh³ la³ jáun² má²cueh³² tsú² tsú² jáɨ¹³ hi³ jmu³ juón¹ bíh¹; hi³ nɨ́¹juáh³ tsá² jéinh³² cuo² quionh³ tsá²mɨ³ tsá² má²ca³tsáun³ quionh³ ñí²cuo² né³, jáun² tsá² la³ hí³ má²lɨ́n³ jan² tsá² juón¹ bíh¹ siáh³.
23336	MAT 5:33	”Ja³bí¹ má²ca³niéih² hnoh² hi³ tsá²haun³² hiauh³ héih³² lá² jmɨ́¹tin²: “Ha³ lɨ́² tsunh²¹ jáɨ¹³ hi³ má²lɨ́²jmuh³ ñí¹con² Dió³², la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ má²lɨ́²ma³tson¹³ nú² jáun² ñí¹con² tsú²”.
23337	MAT 5:34	Tɨ³la³ jná¹³ juanh³² hi³ hí¹ cáun² bíh¹ hi³ tiá² hniáuh³² hɨ́eh¹ náh². Ha³ lɨ́² lɨ́¹ ma³tson¹³ jáɨ¹³ quián¹³ cun³quionh³ hi³ hɨeh³² náh² hñu³mɨ³cuú², quí¹ ñí¹ jáun² bíh¹ ñí¹ cuá¹quien² Dió³²;
23338	MAT 5:35	sa³jun³ hniáuh³² má¹tson¹³ náh² jáɨ¹³ quián¹³ cun³quionh³ hi³ hɨeh³² náh² hngá¹máh³ lá², quí¹ ñí¹ hué²¹ lá² dá² lɨ́³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ cáun² ñí¹ ná¹tsɨn¹ ta³ bíh¹ Dió³²; hi³ sa³jun³ hniáuh³² má¹tson¹³ náh² jáɨ¹³ quián¹³ cun³quionh³ hi³ hɨeh³² náh² juú² Jerusalén, quí¹ ñí¹ jáun² dá² ca³tɨn¹ Re²¹ Tsá² chín¹ bíh¹.
23340	MAT 5:37	Ñí¹ jɨ́²¹la³ ti³ hniáuh³² juáh¹³ hnú²: “Ján³”, ho³lá²dá²: “Já¹han²¹” bíh¹; quí¹ la³jɨ́³² jáɨ¹³ hi³ lɨ́¹ má²ná²tsɨn³ tsú² ñí¹ jáɨ¹³ nɨ́² ja³² ñí¹con² tsá² hláɨnh¹ bíh¹.
23341	MAT 5:38	”Hnoh² má²ca³niéih² náh² jáɨ¹³ hi³ qui³ juáh²³ tsú² jáun² la³ cun³ jmɨ́¹tin²: “Hniáuh³² jéinh³² tsú² la³ cun³ rón³² lɨ́³ hi³ ca³quiúnh³², uá¹la³ cun³ mɨ́¹ñí¹ tsú², nɨ́¹juáh³ ca³hliah³ tsú² mɨ́¹ñí¹ raɨnh²¹, ja³bí¹ la³ jáun² hi³ ca³tɨ²¹ ján¹ tsú² uá²jaɨ³²”.
23346	MAT 5:43	”Ja³bí¹ má²ca³niéih² hnoh² hi³ juáh²³ tsú² la³ cun³ jmɨ́¹tin²: “Ma³hno¹ tsá² re² juónh³² quiúnh¹, tɨ³la³ hon² nú² jmu³ nɨ́¹juáh³ tsá² hau² nú²”.
23348	MAT 5:45	Jáun² la³ nɨ́² bíh¹ lɨ³ lin¹ hi³ tson² lɨ́n³ hnoh² jon² Dió³² Ñeh² náh², Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú²; quí¹ hí³ dá² jmu² hi³ taɨn³² hiú² tsá² chun¹ la³ jɨ³ tsá² hláɨh¹ nɨ́² siáh³, hi³ zen² tsú² siáh³ jmɨ́³ ñí¹con² tsá² zian² la³ cun³ hi³ tɨ³² tsɨ́³ dí², la³ jɨ³ ñí¹con² tsá² zian² cun³ tɨn² tsɨ́³ hmóu³² nɨ́² siáh³.
23353	MAT 6:2	”Cun³ñí¹ hi³ jáun² bíh¹, nɨ́¹juáh³ jmɨ́¹ ma³hon¹ hnú² tsá² lɨ³hniauh²³ ñí¹con², ha³ lɨ́² jmu² hnú² chú¹ja²¹ ñí¹con² ca³la³ jánh³ dú¹ tsáu², tsá² zian² ja¹ hñú³ jɨ³ tsá² tiáunh¹ hñu³ cuáh³² nɨ́² la³jmɨ́¹ jmu² tsá² lɨ́n³ la³ cá¹ la³ jéinh¹, cun³ñí¹ hi³ hnió³ hi³ hléh³² tsáu² re² quioh²¹. Jú¹ tson² juanh³² jná¹³, hi³ jɨ́³²la³ jú¹ chu²¹ hi³ hléh³² jáun² tsáu² bíh¹ jéi³²í¹ hiáuh³ tsú², ha³ tiú²uú² hi³ siáh³ zia³² yáh³.
23355	MAT 6:4	Ta³máɨh³ bíh¹ hniáuh³² jmúh¹³ hnú², hi³ jáun² hián¹³ nú² la³ cun³ hi³ cué³² Ñeh² nú², Tsá² jɨ́e²³ la³ cun³ hi³ jmuh³² nú² jáun².
23356	MAT 6:5	”Nɨ́¹juáh³ nɨ́¹ má¹ca³lienh¹ hnoh² Dió³², ha³ lɨ́² jmú² náh² la³jmɨ́¹ jmu² tsá² lɨ́n³ la³ cá¹ la³ jéinh¹, hi³ zaɨn³² liéinh³² Dió³² ta³ ná¹táun³ ñí¹ lɨ́³ hñu³ cuáh³² quiú¹³ dí² jɨ³ ñí¹ lɨ́³ cuoh¹ ja¹ hñú³ nɨ́² siáh³, hi³ jáun² jɨ́e³ tsáu². Jú¹ tson² juanh³² jná¹³ hi³ jɨ́³²la³ jú¹ chu²¹ hi³ hléh³² jáun² tsáu² bíh¹ jéi³²í¹ hiáuh³ tsú², ha³ tiú²uú² hi³ siáh³ zia³² yáh³.