23230	MAT 1:17	Oragai apunai Eburamu e momo-iyoma wenatagamawa popotagamawa ade wenatagamawa popotagamawa inako kwaetagamawa kebomawa da ida esida kewowena kerapu apeya apeya (14) ki makeya ka kaiwawo Dewida wenawena. Ade kaiwawo Dewida e momoiyoma wenatagamawa popotaga-mawa ade wenatagamawa popotaga-mawa inako kwaetagamawa kebomawa da ida esida kewowena kerapu apeya apeya (14) ki makeya ka tawana Babironi ragidai bautagubu tawana Isiraero ragidai tetampu diburatampu tawana Babironi kayatagubu. Ade ki eweya ka tawana Isiraero ragidai wenatagamawa popotagamawa ade wenatagamawa popotagamawa inako kwaetagamawa kebomawa da ida esida kewowena kerapu apeya apeya (14) ki makeya ka Keriso e wenawena. (v22) Takari kawaya ka Mama-nuga God ubupu e bonanai waina-piyawa wagawa apunai mosi sibu, manako e ubupu oka inako tapu, wagubu ke; (v23) ‘Aita ewa ka onowa mosi romodoyagisi manako munu uratanai wenapoto. Ko onowa ki ka apunu mo mete eba iwa. Munu wena-yagisi ki mu e si Imanuwero siyomoto. (Si Imanuwero ki mibai mete kina ko ki mibai ka ‘Mamanuga God nu mete idiwei.’)
23232	MAT 1:19	Apunu Diyosepa e ka notai eyaka mena supasupai apunai, ko e gurabai Meri romodowena empupu ka e notai wagubu ke; ‘Ki nima romodoi wagubu?’ E notai inako wagubu, ko e eba nuwaiya iyapana Meri siyamana midimama kweyamana ki pokere e ebo mena weki gwaiya wareta kwaetagubu ki meyana puru kayawagana ki nana wainapiyawa.
23233	MAT 1:20	E inako notapiyawa tondawa da Mamanuga God aneya mo tonopupu e bameya bauwena waro were maba sibu, wagubu ke; “Diyosepa, kau ka oragai apunai Dewida e wenai. Kau notagi eba koyogono ko kau gurabagi Meri ki e idai karako tepi kupi. Nau suwagani wainapi; Mamanuga God e eya Keyai Tanai Bagi Kawaya kawapu Meri rabineya minibu siwa kasiyara kwebu manako kasiyara ki pokaiya ka e romodowena.
23234	MAT 1:21	Ko munu uratanai aita wenayagisi ki kau e si Iyesu siyo, mibai ka e iyapanaiyoma mu bigimaga empoto surupoto manako iya tageni.” Aneya ki inako wagubu.
23240	MAT 2:2	Bautagubu, manako manu inako wadumupu, tagubu ke; “Wi Diyu ragidai Kaiwawoga wauni wenawena ki e bani tondau? Nu madega posiwagau ki deneya idiweya da e supamai wauni posiwena ki tanai emipi ki pokere nu munu wenawena ki taragapamana e si tepapamana ki nana baigibi.”
23242	MAT 2:4	ki pokere apunu Erodi ubupu Mamanuga God bameya dobo-piyamu ragidai ade Mamanuga God e gorai kataimugu ragidai mete kina mu bibimaga tonopupu manako manutapu, wagubu ke; “Keriso aita baiyagisi ki ka e tawana bani wenayagisi?”
23243	MAT 2:5	E inako wagubu manako mu denai tagubu ke; “E natere Beteriyemu tawana Diyudiya rabineya wenayagisi, mibai ka takari kawaya ka Mamanuga God e bonanai wainapiyawa wagawa apunai mosi oka tapu, wagubu ke;
23244	MAT 2:6	‘Natere Beteriyemu tawana Diyuda rabineya, kau ka natere marai munta ko ade natere kuduba tawana Diyuda rabineya mu paunamugu kau mena ka natere kawaya, mibai kau rabinageya ka Kaiwawo kawaya mo wenayagisi. E uburoto nau iyapananiyoma Isiraero ragidai kwayubatamono tondono.’”
23245	MAT 2:7	Apunu Erodi yona ki wainapupu ka e supama iyabatamawa ragidai ki mu bibimaga tonopupu bautagubu manako weki gwaiya manutapu, wagubu ke; “Wi gwede mara supama wauni posi-wena ki yabiri emupu?”
23246	MAT 2:8	Mu denai tagubu manako e tadebu tonotapu, wagubu ke; “Wi natere Beteriyemu kaiwagi munu wawayai ki naigida mena kwaenepumuri empumuri manako ewa wiraiwagi baiwagi nau sidimuri da nau mete kayasugani e empani taragapani.”
23251	MAT 2:13	Supama iyabatamawa ragidai ki kayatagubu eweya ka Mamanuga God e aneyai mo tonopupu kunumau kawapu manako apunu Diyosepa bameya bauwena waro were sibu, wagubu ke; “Apunu Diyosepa, kau garugaru mena kiri uburi kau ridigi munugi tetami wakapaiwagi kaiwagi tawana Idipi idiwoi, mibai ka apunu Erodi kau munugi miniyana po ki kwaenei kwaewagau. Ko wi ade wiraigamana marai ki nau ewa were kau kabuwa-niyani.” Aneya ki inako wagubu.
23253	MAT 2:15	Mu kayatagubu kaiwa da bautagubu ka mu ika idiwa kebomawa da apunu Erodi powena eweya ka mu ade wiratagubu mu mubo tawanamugu ade kayatagubu. Takari kawaya ka Mamanuga God e bonanai wainapiyawa wagawa apunai mosi oka inako tapu, wagubu ke; ‘Kaiwawonuga e wagubu ke; Nau gubagani tawana Idipi kamadana yabadana ki nana suwagubuwani.’ Oka badidi wagubu ki mibai wana wena-wena karako yau kena.
23256	MAT 2:18	‘Tawana Rama rabineya ka apena yo yadi ki mumugarai bauwena kayawena iyapana wainamupu. Ridi Raisero e munuiyoma kuduba popotagubu gawarara ki pokere e mu yadimaga kirau. Iyapana e rabinai minimana kwarisi ki nana kwaetagamu ko e rabinai eba kwarisiwena mibai ka e munuiyoma kuduba popotagubu gawarara.’
23258	MAT 2:20	wagubu ke; “Kau kiri uburi munu ki e inai mete kina karako waratami manako wiraiwagi tawana Isiraero naiya idiwa watagau ki ade kaiwagi. Kau munugi minimana po kwaetaga-mawa ragidai ki mu kuduba popo-tagubu gawarara.”
23261	MAT 2:23	Mu ika bautagubu ka mu ade kayatagubu kaiwa idiwa da natere mo si ka Nasareta bautagubu manako ika idiwa. Takari kawaya ka Mamanuga God e bonanai wainapamawa tagamawa ragidai Iyesu nene oka inako tamupu, tagubu ke; ‘Iyapana e tawana Nasareta apunai siyomoto.’ Oka badidi wagubu ki mibai wana wenawena karako yau kena.
23263	MAT 3:2	“Mamanuga God e gari rabineya kaiwana e kasiyarai pokaiya idiwana ki marai rogobiwena ki pokere wi beraga berokoi oragai ki wi karako kamadumuri wi notaga wirayagisi.”
23264	MAT 3:3	Takari kawaya ka Mamanuga God e bonanai wainapiyawa wagawa apunai Aisaiya apunu Diyoni nene oka yau okapupu, wagubu ke; “Apunu mosi gwabau umau e bonanai ragiragi kawaya wagau ke; Kaiwawonuga e yawatai gwaba memuri da e taneya mena baiyagisi kayayagisi.”
23268	MAT 3:7	Parisi ragidai ade Sadusi ragidai ropani kawaya mete kina e siruwa-tamana ki nana bautagubu emitapu ki ka e ubupu mu tadebu, wagubu ke; “Wi ka motamota berokoi e munuiyoma. Nima nidibu da wi Mamanuga God e nuwa pupui wi bamagau bauwagana kwaewagau ki kudeya wakapaigubu yewe siruwaigamana ki nana baigubu?
23270	MAT 3:9	Ade eba notapiyoi da wi yona mena iwaga-mana ka baganai, iwagi ke; ‘Nu ka oragai apunai Eburamu e momoiyoma ki pokere Mamanuga God e nu waina-niyau da nu ka baganai.’ Nau nidiyani wainapumuri; Mamanuga God e nuwaiya ki ka e bowa ropani kawaya yau tadeni manako mu eyaka eyaka oragai apunai Eburamu e momoiyoma wenatagisi.
23271	MAT 3:10	Karako ka ripa kerareya dokopana apunai okukunawena kewo-wena da e ripa meyana ki nana. Ripa ururutanai kuduba ki e dokopoto matau isiyapoto.”
23272	MAT 3:11	Apunu Diyoni iyapana ade tadebu, wagubu ke; “Wi notaga wirawena beraga berokoi kamadumpu ki mibi-pamana ki nana ka nau awana pokaiya wi siruwaniyakani. Ko nau ewaneya ka apunu mosi baiyagisi. E kasiyarai ka kawaya esida ko nau kasiyarani ka marai munta erida. Nau apunu ki e bigabigai kwaesugana waitapana e kerarai kwakwarai bibiyopana ko nau eba bagi da nau upi ki kwaesugani. E baiyagisi ki ka e Mamanuga God e Keyai Tanai Bagi Kawaya ki kasiyarai pokaiya ade mata nonarai pokaiya wi siruwaniyoto.
23273	MAT 3:12	E diba idaiya wadubu kewowena ki pokaiya e gwaba madai ki tekwaripoto da mibai gwegwetagisi wateya ukwopomoto. Ko gwaba ki kwarai ka mugu ki pokere nusuru tepoto madaneya nakapoto. Madai gwetagubu ki e tepoto e tawaiya magara nakapoto, ko mugui ki e mata maramara urau ko ewa mo eba poyagisi ki kawareya isiyapoto.” Apunu Diyoni inako wagubu.
23275	MAT 3:14	Ko apunu Diyoni ubupu Iyesu notai wirapana ki nana sibu, wagubu ke, “Nau ka eba bagi da nau uburani kau siruwaniyani. Nau kau bamageya bausugubena da kau nau siruwasinibena ki ka baganai, ko kau gwede nana nau bamaneya baunugibi?”
23276	MAT 3:15	Ko Iyesu denai e sibu, wagubu ke; “Kau mara karako nene nau siruwasini ki ka supasupai. Nu inako kwaigomu ki ka Mamanuga God e badidi supasupai wainapiyau ki mibai wenapoto.” Apunu Diyoni yona ki wainapupu ka e ubupu Iyesu siruwapupu.
23278	MAT 3:17	Ki makeya ka bonana mosi kunumau kawapu, wagubu ke; “Yau ka nau Gubagani. Nau nuwaneya po eyo ki pokere nau karako e mamamai suwagakani.” Bonana ki inako wagubu.
23281	MAT 4:3	E wetei meyawa makeya ka kerapu wadewade apunai Seitani e bameya bauwena manako sibu, wagubu ke; “Kau God e Gubagai baganai ki kau nuwagi da bowa yau bani wenayagisi kupi.”
23282	MAT 4:4	E inako wagubu ko Iyesu denai e sibu, wagubu ke; “Mamanuga God e okai mosi wagubu ke; Iyapana iyamaga kerarai ka eba bani mena ko Mamanuga God e umuneya badidi wagau ki pokaiya ka mu iya wadamu.”
23284	MAT 4:6	manako sibu, wagubu ke; “Kau God e Gubagai baganai ki kau kwarara yau sikipi wairau uburi.” E inako wagubu ade wagubu ke; “God oka inako tapu, wagubu ke; ‘Nau aneyagiyoma tonotamani eminimoto idamaga rabineya wadinimoto sumoto ki pokere kau keraragi bowa eba miniyoto.’”
23285	MAT 4:7	Berokoi Apunai Seitani e Mamanuga God yonai kawareya inako wagubu, ko Iyesu denai e sibu, wagubu ke; “Mama-nuga God e okai mosi wagubu ke; Wi nau kasiyarani matarau empamana ki nana asusu eba kwaiwogoi.”
23287	MAT 4:9	“Kau yabaraneya kwarisinuwagi kau rama-tagi kawareya uburi nau sini tepapi manako ewa ka nau gwedegwede bagibagi yau kuduba kau negeyani.”
23288	MAT 4:10	E inako wagubu, ko Iyesu denai e nakaripupu sibu, wagubu ke; “Seitani, kau kamadisini kayanuwagi. Mamanuga God e okai mosi wagubu ke; Nu Mamanuga God e ebo mena si tepa-pomu ade e mena notapomu bigabigai kwaigomu.”
23293	MAT 4:15	‘Tawana Teburoni ade tawana Natari awana Diyoudani papasi buridere egi yawatai deneya ade tawana Gariri iyapana kwaiyanai ragidai mete idiwu ki tawanai,
23294	MAT 4:16	wi yona yau wainapumuri; Iyapana sisipu rabineya idiwu ki mu ka tanai kawaya mo emupu. Ade sisipu kudeya wainapiyamu idiwu ragidai ki mu kawarimugu ka tanai ki mete minibu siwa.’
23295	MAT 4:17	Mara ki makeya ka Iyesu yona ki mibai dimawagana kerarai birikapupu. E iyapana tadeyawa, wagawa ke; “Mamanuga God e gari rabineya kaiwana e kasiyarai pokaiya idiwana ki marai rogobiwena. Ki pokere wi beraga berokoi oragai ki wi karako kamadu-muri wi notaga wirayagisi.”
23297	MAT 4:19	Ko Iyesu mu emitapu tadebu, wagubu ke; “Kebomuri nau ewaneya ubumuri. Wi karako raubiyo tepiyamu iwu ki maba nau wi kabuwaniyani da wi kaiwagi iyapana nene iwagi tetamuri.”
23306	MAT 5:3	“Iyapana gwedewau mu nuwa-maga notamaga Mamanuga God kataipamana wainapiyamu ko mu kataimaga ka eba kawaya ki pokere mu ida kasikasi maba e bameya bautagamu ki mu mamamatogomono, mibai ka Mamanuga God e gari rabineya kaiwana e kasiyarai pokaiya idiwana watai ka mu nene.
23315	MAT 5:12	Ena, mara ki baiyagisi ki ka wi mibi mamamai idiwoi, mibai ka wi puyoga kawaya ki wi nawanaga usi kunumau tondau. Iyapana wi giriniyamu pasuniyamu ki maba takari kawaya ka iyapana ubumpu Mamanuga God e bonanai wainapamawa tagamawa ragidai inako mete giritamawa pasutamawa.”
23316	MAT 5:13	“Wi yewe wairau iyapana kuduba mu paunamugu idiwu ki ka wi midiyaga ka aidaba maba. Ko wainapumuri; Aidaba ki kwerereyagisi e midiyai kewoyagisi ki ka wi badidi maba kwaiwagi da aidaba ki midiyai ade wenapoto? Ae, ki pa mena. Aidaba ki midiyai kewoyagisi ki ka pa mugu da iyapana isiyapomoto taisi kurakura-pomoto.
23319	MAT 5:16	Ki maba, wi wiga taniga duna maba iyapana kawarimugu miniyoto siwa da mu wi iyaga bagi kawaya ki empomoto ki ka mu Mamanuga God Kunumau Tondau e si esida tepapomoto.”
23320	MAT 5:17	“Oragai apunai Mosisi gora tapu ade Mamanuga God e bonanai waina-pamawa tagamawa ragidai badidi tagubu ki nau koritapana kwenupana ki nana bausugubuwani bo? Pa mena, wi inako eba wainapiyoi. Nau eba gora oragai ki koritapana ki nana bausugu-buwani ko mu badidi tagubu ki mibai wenawagana ki nana ka nau bausugu-buwani.
23323	MAT 5:20	Nau nidiyani wainapumuri; Mamanuga God e gorai kataimugu ragidai ade Parisi ragidai mete kina ki mu wainapiyamu da; ‘Nu ka Mamanuga God e yabuiya bagi supasupai kwaigemei ragidai.’ Ko wainapumuri; Mu bagi supasupai kwaetagamu ki maba wi mete inako kwaiwagi ko ade eba wade ewaiwatamuri, ki ka Mama-nuga God wi iyapana bagi supasupai eba nidini ade e gari rabineya kunumau ki wi eba posiwagi.”
23324	MAT 5:21	“Gora oragai inako wagau; ‘Kau waretagi eba mini poyo. Kau ki kwae-nuwagi ki ka iyapana kau wadinimoto idamaga gurai kau naurigeya ugwadini-moto ragiragi manako kau paeregi ki bimbinai makeya makeya bita negeni.’ Wi kataigau da takari kawaya ka oragai ragidai gora ki wainapamawa kwae-tagamawa.
23326	MAT 5:23	Ki pokere nau ade nidiyani wainapumuri; Kau nima puyo Mamanuga God e kepakepai kawareya tarana kwaenugei manako ki makeya ka kau notagi yagisi ke; ‘Akae, nau waretani bameya kwaesugubuwani siyasiya ki e wainapiyau tondau.’ Kau notagi inako yogono,
23329	MAT 5:26	Nau nidiyani wainapi; Kau dibura rabineya tondowa yarowa da kau paeregi ki denai kuduba kau kewopi were.”
23330	MAT 5:27	“Oragai ragidai oka tampu ki wi kataigau. Mu oka inako tampu, tagubu ke; ‘Wi sipuma goragora eba rauru kawakawara kasiwaraiwogoi idiwoi.’
23333	MAT 5:30	Ade kau idagi garu berokoi kwaenugana ki nana weyaweyaniyau taininiyau ki kau kiya idagi ki mei puru kwenupi. Kau inako kwaenuwagi ki kau midigi kwakware-pugi bani makariyagisi ko ki ka eba gwedei mete kina mibai ka aita ewa ka kau bagi kawaya tondowa. Ko kau inako eba kwaenuwagi ki kau bani wainapiyei da kau midigi kwakware-pugi ka bagi kawaya ko aita ewa ka mu kau midigi kwakwarepugi bagi kawaya ki kuduba yadini matau kwenupomoto.”
23334	MAT 5:31	“Oragai ragidai oka inako mete tampu, tagubu ke; ‘Apunu mosi e wainai kamadana wainapiyau ki ka e anika meyana puru ki okai okapoto kweyoto.’
23335	MAT 5:32	Ko nau karako nidiyani wainapumuri; Apunu mosi e wainai apunu mo mete eba iwa ko e wainai ki pa asusu ragipupu manako ridi ki ewa kayayagisi apunu kudubai mo uworoto, ki ka e nobomoi yabiri kwaewena siyasiya ki pokaiya ka ridi ki e nobomoi yabiri ki rauru kawakawarapupu. Ade apunu ridi wakeyara uwapu ki e mete kina ka ridi ki e nobomoi yabiri ki rauru kawakawarapupu.” Iyesu inako wagubu.
23336	MAT 5:33	“Oragai ragidai oka tampu ki wi kataigau. Mu oka inako tampu, tagubu ke; ‘Wi badidi kwaigamana ki nana gwede mo e si pokaiya gwaiyaba kaima-tana Mamanuga God bameya iwagubu ki kuduba wi makeya makeya kwaiwogoi ko eba paerepiyoi.’
23340	MAT 5:37	Ko wi yau mena kwaiwagi; Wi wainapiyamu da gwede mo ka pa mena ki ka wi ‘pa mena’ iwagi, ade wi waina-piyamu da gwede mo ka mibai ki ka wi ‘mibai’ iwagi. Wi yona ki kawareya gwede mo iwagi, yona ki kuduba ka Berokoi Apunai e deneya bauwagau.”
23341	MAT 5:38	“Oragai ragidai oka tampu ki wi kataigau. Mu oka inako tampu, tagubu ke; ‘Apunu mosi e waretai yabui mini-yoto sukwana ki ka bidara wadubu apunai ki gwawai uburoto e waretai ki yabui mete miniyoto sukwana. Ade apunu mosi e waretai uwarai miniyoto siwa ki ka bidara wadubu apunai ki gwawai uburoto e waretai ki uwarai mete miniyoto siwa.’
23345	MAT 5:42	Ade iyapana mosi kau gwede-gwedegi ki genei yagisi ki kau e kwei, ade iyapana mosi baiyagisi kau gwede-gwedegi pa wadana empana ki nana yagisi ki kau eba gwandagi nuwagi ko kamadi da e yadini.”
23346	MAT 5:43	“Oragai ragidai oka tampu ki wi kataigau. Mu oka inako tampu, tagubu ke; ‘Wi kowaguma nota kwarikwarisi-tamiyoi ko wi iyaraguma keitamiyoi.’
23351	MAT 5:48	Ki pokere, wi Mamaga kunumau tondau e bagi supasupai mena kwaewagau ki maba wi mete inako bagi supasupai mena kwaiwogoi.” Iyesu inako wagubu.
23352	MAT 6:1	Iyesu yona ade mosi tadebu, wagubu ke; “Naigida mena idiwoi. Wi gwedegwede kuduba Mamanuga God nene kwaiwogoi ki ka eba iyapana wi eminimana ki nana kwaiwogoi ko wi weki gwaiya mena kwaiwogoi. Wi iyapana eminimana ki nana kwaiwagi ki ka wi Mamaga kunumau tondau aita puyo wi eba negeni.
23355	MAT 6:4	Wi inako kwaiwagi ki ka wi Mamaga ki nu weki gwaiya badidi kwaigemei ki kuduba matarau empiyau apunai ki e uburoto denai puyo wi negeni.”
23356	MAT 6:5	“Wi Mamanuga God bameya gurigurigamana kwaiwagamu ki ka wi iyapana midimaga pa matakawagau ragidai ki mu maba inako eba guri-guriwogoi. Mu ka iyapana mu emita-mana ki nana guriguri tawai rabineya ade imatau mete kina matarau ubumu guriguritagamu. Nau yona mibai nidiyani wainapumuri; Mu denimaga ka mu ororeya mena wadumpu kewowena.
23358	MAT 6:7	Wi Mamanuga God bameya gurigurigamana kwaiwagamu ki ka wi iyapana kwaiyanai ragidai mu buburi-maga kororai mibi pa mena rowarowa kawaya tagamu kaiwu idiwu ki mu maba wi inako eba guriguriwogoi. Mu notapiyamu da; ‘Nu rowarowa kawaya inako buburigomu ki ka e nu waina-niyoto’. Mu inako notapiyamu,
23360	MAT 6:9	Wi Mamanuga God bameya guriguriga-mana ki wi guriguri yau maba iwagi; ‘Mamanuga, kau ka Kunumau tondei. Nu nuwanugu kau sigi bagi kawaya ki kawayayagisi.
23364	MAT 6:13	Kau kwayubaniyo da gwede ragiragi mosi eba baiyagisi nu nukeniyoto, ade kau Berokoi Apunai bodapi da e eba baiyagisi nu giriniyoto. Kau ka Kaiwawo maramara tondei. Kau kasiyaragi ade kau tanigi kawaya ki mara-mara tondono kaniyono. Ki mibai.’ Wi inako guriguriwagi.
23366	MAT 6:15	Ko iyapana bera berokoi mo wi bamagau kwaetagubu ki wi notagau deni mena eba surupumuri ki ka wi Mamaga kunumau tondau ki e mete wi bigiga ki eba empoto notagogapoto. Pa mena.”
23367	MAT 6:16	“Wi gurigurigamana ki nana Mamanuga God e nene bani kamadu-muri ki ka wi iyapana midimaga pa matakawagau ragidai badidi kwae-tagamu ki mu maba wi inako eba kwaiwogoi. Mu ka kiyabumaga nuwa-boya kiyabui maba idiwu da iyapana mu kiyabumaga ki empamana manako ki pokaiya kataitagamana da mu Mamanuga God nene bani kamadumpu idiwu. Ko nau nidiyani wainapumuri; Mu kwaetagubu ki denai ka mu wadu-mupu kewowena.
23369	MAT 6:18	Wi inako kwaiwagi ki ka iyapana wi midiga bagi kawaya ki empomoto manako eba kataitagisi da wi Mamanuga God nene bani kamadumpu idiwu. Wi Mamaga ki nu yabunugu eba empemei apunai ki e mena kataiya. E ka wi weki gwaiya badidi kwaiwagamu ki kuduba matarau empiyau apunai ki pokere aita ewa ka e uburoto wi badidi kwaigubu ki denai puyo negeni.”
23370	MAT 6:19	“Wi gwedegwedega yewe wairau eba bondaiwogoi magara miniyoi. Yewe wairau ka ketere baitagisi wi gwede-gwedega purupomoto ade wi gwede-gwedega niniyagisi. Ade kuwa ragidai mete baitagisi wi tawaga baupomoto wi bondaga magara nakamupu ki kuwa-tagisi.
23372	MAT 6:21	Wi yewe wairau magaraga damupumuri ki ka wi nuwaga notaga waira yau purapurai ki mena kawareya ukworono. Ko wi magaraga kunumau damupumuri ki ka wi nuwaga notaga kunuma purapurai ki mena kawareya ukworono.”
23373	MAT 6:22	“Wi yabuga ka wi kwakwarepuga ki dunai. Wi yabuga bagi negai kawaya ki ka wi midiga kwakwarepuga mete tanai kawaya,
23374	MAT 6:23	ko wi yabuga gwaku-gwakuyagisi berokoyagisi ki ka wi midiga kwakwarepuga tanai ki sisipupoto. Ki maba, tanai wi rabinagau ki sisipuyagisi, akae, ki ka wi rabinagau sisipu kawaya umoroto.”
23375	MAT 6:24	“Iyapana mosi e kawakawaiyoma apeya mu bigabigamaga kwaeyogono ki ka e badidi maba mo yogono ki e umunui yodono ade wirayogono mo yogono ki e umunui mete yodono? Ki pa mena mibai ka e uburoto mosi nota kwarikwarisipono ko ade mosi keipono ade uburoto mosi e diriwai kwaeyogono ko ade mosi tagararapono. Ki maba, wi Mamanuga God e nene wainapamana wainapiyamu ki ka wi waira yau gwedegwedei nene notagogapumuri. Ade wi waira yau gwedegwedei nene wainapamana wainapiyamu ki ka wi Mamanuga God notagogapumuri.
23385	MAT 6:34	Ki pokere mara marawani nene ki wi karako eba notapiyoi nuwaboya-iwogoi. Mara marawani baiyagisi ki ka wi e bitai bo e nuwaboyai kataiwagi, ko wi eba karako ki notapiyoi nuwaboya-iwogoi. Mara marawani ki ebo marawani nene ade mara karako ki ebo karako nene.”
23386	MAT 7:1	Iyesu ade tadebu, wagubu ke; “Wi kowaguma emitamuri ki ka wi garugaru mena mu eba waigubatamuri da Mamanuga God wi mete eba waigubaniyoto.
23387	MAT 7:2	Wi iyapana gwede maraitau tagemuri ki denai ka Mama-nuga God wi maraitau negeni, ade wi iyapana gwede kawaya daganani tagemuri ki ka Mamanuga God denai kawaya daganani wi negeni.”
23388	MAT 7:3	Iyesu inako wagubu, manako ade tadebu, wagubu ke; “Kau nima waretagi e yabuiya gwede mugu marai munta mo kenepupu empipi nuwegei ki kau badidi pokere kau kiya yabugeya ripa tapai kawaya mo kenepupu ki eba empipi were nuwegei.
23389	MAT 7:4	Kau gwede nana yabarayabara kau waretagi siyei, nuwegei ke; ‘Kabai, kau yabi da nau waitaniyani mugu marai munta kau yabugeya supu ki koritapani.’ Kau gwede nana inako nuwegei ko ripa tapai kawaya kau kiya yabugi kenepupu ki kau eba empipi were nuwagibi?
23391	MAT 7:6	Gwede bagi Mamanuga God e nene ki wi taku eba tagemuri kwaenda taku ade wiratagisi wi wiga menimoto. Ade wi taene monabu bagi kawaya ki wi boyo yabaramugu eba nakapumuri kwaenda boyo dogiya mete taisi kurakurapomoto utapomoto.”
23392	MAT 7:7	“Nau suwagani ki wi naigida mena wainapumuri; Wi Mamanuga God bameya badidi iwagi ki e negeni. Wi iya yawatai kwaenepumuri ki ka e yawata ki wi kabuwaniyoto. Wi e gudui mini-muri ki ka gudu ki wi nene siwayagisi,
23397	MAT 7:12	Ki pokere, wi nuwagau iyapana wi bamagau badidi kwaetagamana waina-piyamu ki wi yabiri mu bamamugu inako mete kwaiwogoi. Oragai apunai Mosisi gora tapu ade Mamanuga God e bonanai wainapamawa tagamawa ragidai badidi tagubu ki mibai kuduba ka ki kena.”
23398	MAT 7:13	“Wi kunuma katamurui kapo-kaporoi ki rabineya kaiwuri. Bita wadamana tawanai ki katamurui ka dadarai kawaya ade yawata ki kayatagamana ka eba ragiragi ki pokere iyapana ropani kawaya yawata ki kayatagamu.
23399	MAT 7:14	Ko iya yawatai ki katamurui ka kapokaporoi ade yawata ki kayatagamana ka ragiragi kawaya ki pokere iyapana eba ropani yawata ki bananamupu kayatagaubu.”
23400	MAT 7:15	Iyesu iyapana ade tadebu, wagubu ke; “Mamanuga God e yonai mu mubo notamaga pokaiya beratagamu tagamu iwu ragidai ki mu wi naigida mena emitamiyoi. Mu midimaga kwakwarepu-maga matarau empumuri ka papa sipi maba moyamoyakai ko mu rabinamugu ka berokoi taku kamarai wasibena maba tayatayabadai.
23405	MAT 7:20	Ki maba, iyapana mu mubo notamaga pokaiya Mamanuga God e yonai beratagamu tagamu iwu ragidai ki mu badidi tagamu kwaetagamu iwu ki pokaiya ka wi mu kiyabumaga matarau emitamuri.”
23406	MAT 7:21	Nau nidiyani wainapumuri; “Iyapana ropani kawaya nau sidiyamu tagamu ke; ‘Kaiwawoni, Kaiwawoni.’ Mu inako tagamu ko mu dai mena ka Mamanuga God e gari rabineya kunumau baitagisi. Iyapana gwedewau nau Mamai kunumau tondau e nuwaiya badidi wainapiyau ki makeya makeya kwaetagamu ragidai ki mu mena ka e bameya baitagisi.
23407	MAT 7:22	Mamanuga God e idai gurai iyapana kuduba mu nauri-mugu ugwaditamana ragiragi ki marai baiyagisi makeya ka iyapana ropani kawaya baitagisi nau sidini, tagisi ke; ‘Kaiwawoni, Kaiwawoni, nau kau sigi pokaiya Mamanuga God e yonai dimasugekeya ade kau sigi pokaiya ka nau kweya kairapu ropani kawaya siwakeketamekeya ade matakira ebo ebo mete kwaesugekeya mibai wena-piyawa.’
23408	MAT 7:23	Mu inako tagisi ko nau denai mu tadeyani, suwagani ke; ‘Wi bani baigubu? Nau eba kataineya wiyo. Wi ka bera berokoi kwaiwagamawa ragidai ki pokere kamadisinimuri kaiwagi.”
23409	MAT 7:24	“Iyapana nima nau bamaneya baiyagisi manako nau yonani suwagu-buwani ki makeya makeya kwaeyogono ki e iyai badidi maba ki keyakeyai nau karako suwagani wainapumuri; E ka apunu notanotai mosi ki e tawai bebedai ki urubai rorowa kawakawaya ukwatapu supu bebeda nunutapu ki maba.
23412	MAT 7:27	Nawaya aniyata wagubu, awana goya bauwena ade nusuru tapu tawa ki minibu da tawa ki deni mena gwairiwena rorororowena.”
23416	MAT 8:2	Ki makeya ka apunu mosi sigira berokoi wadubu e kwakwarepui kwatakwatawena ki bauwena Iyesu empupu. E garugaru mena yabadubu Iyesu yabareya kwarisi-wena e ramatai kawareya ubupu manako genepupu, wagubu ke; “Kaiwa-woni, kau kaubo nuwageya ko kau nuwanuwasiniyei ki kau nau wadisini bagi.”
23417	MAT 8:3	Iyesu apunu ki e nuwaboyai wainapupu ki pokere e idai roronapupu apunu ki e mideya tapu manako sibu, wagubu ke; “Nau nuwaneya kau iya negeyani ki pokere kau sigiragi ki nau karako surupakani da kewoyagisi.” Iyesu yona ki wagubu makeya ka apunu ki e sigirai garugaru mena kewowena e midi wateya wateya bauwena manako e iyawena.
23418	MAT 8:4	Ko Iyesu apunu ki tatama-pupu, wagubu ke; “Nau karako iyani-buwani ki sisiyai kau iyapana eba tade ko kau deni mena Mamanuga God Bameya Dobopiyamu Ragidai mu bamamugu kayanuwagi da mu kau eminimoto manako ewa kayanuwagi oragai apunai Mosisi gora tapu ki makeya makeya kwaenuwagi Mama-nuga God bameya puyo tari. Kau inako kwaenuwagi ki ka iyapana kawakawai kau eminimoto manako mibipomoto da kau sigiragi wana kewowena.” Iyesu inako wagubu.
23420	MAT 8:6	“Kaiwa-woni, nau bigabigani apunai sigira kawaya wadubu e idai kerarai bada-badamawena bisi kawayawena kebari kawareya makariwagau ukwarau.”
23421	MAT 8:7	Iyesu yona ki wainapupu, ka e denai sibu, wagubu ke; “Baganai, kaigomu da nau e empani iyapani.”
23422	MAT 8:8	E inako wagubu, ko piyara apunai ki garugaru mena denai wagubu ke; “Kaiwawoni, ki pa mena. Kau ka apunu bagi kawaya ko nau ka eba bagi da kau nau tawaneya yari. Kau pa yona mena nuwagi manako nau bigabigani apunai iyayagisi.
23423	MAT 8:9	Nau mete kina ka iyapana kawakawai dai mu kobamugu ade nau kobaneya ka piyara dai mete kina. Nau mu kayatagamana suwagani ki mu kayatagisi. Nau mu kebomana suwagani ki mu kebomoto. Ade nau bigabigani apunai nau bigani mo kwaewagana siyani ki e nau bigani ki kwaeyagisi.”
23424	MAT 8:10	Iyesu yona ki wainapupu, ka e notai wagubu ke; “Akae, apunu yau e sumai ka kawaya.” E inako notapupu manako wirawena iyapana ropani kawaya e ewakumapamawa ika ubu-mawa ki tadebu, wagubu ke; “Nau nidiyani wainapumuri; Tawana Isiraero ragidai wi paunagau ka nau apunu yau e sumai maba mo eba bananapuwani.
23426	MAT 8:12	Wi Diyu ragidai wi ka Mamanuga God e gari rabineya idiwana ki ragidai ko wi eba suma-iwagamu ki pokere Mamanuga God uburoto wi teniyoto matarau gari tagaiya sisipu rabineya isiyaniyoto manako wi ika makariwogoi uwariga sisiripiyoi ‘aige, aige’ iwogoi idiwoi.”
23427	MAT 8:13	Iyesu inako wagubu manako wira-wena piyara apunai ki sibu, wagubu ke; “Kau tawageya ade kayanuwagi. Kau nau sumasinibi ki pokere kau bigabigagi apunai ki iyayagisi.” Iyesu yona ki wagawa makeya ka piyara apunai ki e bigabigai apunai deni mena iyawena.
23431	MAT 8:17	Mamanuga God e bonanai waina-piyawa wagawa apunai Aisaiya takari kawaya wagubu oka tapu ki mibai wana wenawena yau kena. E oka tapu ki inako wagubu ke; ‘Sigira ebo ebo nu umeme dokodokonibu ki e rikapupu wadubu kayawena.’
23433	MAT 8:19	Ki makeya ka Mama-nuga God e gorai ki kataiya apunai mosi bauwena Iyesu sibu, wagubu ke; “Sidiyei Kabukabuwa Apunai, kau kayanuwagi tawa tawa umowa ki nau kau ewakumaniyoni mete iwomu.”
23434	MAT 8:20	E inako wagubu, ko Iyesu denai e sibu, wagubu ke; “Taku kamarai ki mu ka waira umuneya ukwapamu gawara-maga mete kina. Ade midiwari iyarau iwu ki mu ka tawamaga ripa kawareya mete kina. Ko nau Kunumau Kawa-puwani Apunai gawara nau ukwarana bo aiyatasugana ki watai mo pa mena.”
23435	MAT 8:21	E tadeyau kabukabuwa apunai mosi bauwena e sibu, wagubu ke; “Kaiwawoni, kamadisini da nau yabiri kayasugani nau mamai powena ki ononopani were ewa ki nau bausugani kau ewageya kayasugani.”
23436	MAT 8:22	Apunu ki inako wagubu, ko Iyesu denai e sibu, wagubu ke; “Iyapana keyaimaga powena ragidai ki mu mena ubumoto popotagubu ragidai onono-tamini, ko kau kiya uburi nau ewaneya yabodowa.”
23439	MAT 8:25	ki pokere e tadeyau kabukabuwa ragidai kaimupu e wadumupu yabuyabu manako simupu, tagubu ke; “Kaiwawo-nuga, nu waunitau popoigamana kwaigemei ki pokere garugaru mena waitaniyo.”
23440	MAT 8:26	Mu inako tagubu, ko Iyesu denai tadebu, wagubu ke; “Wi gwede nana kudu wainapiyamu? Wi sumaga ka eba kawaya.” E inako wagubu manako ubupu ragiragi kawaya nusuru towawa tadebu manako ki makeya ka nusuru pamenawena, towawa bigawena, manako kaburu kwarisiwena ukwapu.
23441	MAT 8:27	Iyapana kuduba matakira ki emupu ka mu notamaga kowena kodabamaga kamupu, tagubu ke; “Apunu yau e ka nima? E bonanai ragiragi kawaya wagubu makeya ka nusuru yo towawa e umunui wadumupu.”
23443	MAT 8:29	Iyapana apeya ki Iyesu ika bauwena emupu ka mu kwetagubu bonanamaga ragiragi kawaya e simupu, tagubu ke; “Nu katainugu da kau ka God e Gubagai. Nu bita wadamana marai ki eba bauwena ko nu nawananuga tondau ki pokere kau karako gwede berapana ki nana nu bamanugu baunugibi?.” Mu inako tagubu.
23445	MAT 8:31	Kweya kairapu papa boyo ki emitampu ka mu Iyesu genemupu, tagubu ke; “Kau nu siwakekeniyana ki nana baunugibi ki kau tononiyo da nu kaigamu bo buri rabinamugu teteigamu idiwomu.”
23446	MAT 8:32	“Ki baganai, kaiwagi.” Iyesu inako wagubu manako ki makeya ka keyai berokoi ki kimpu ubumpu iyapana apeya ki kamaditampu matarau bautagubu kayatagubu kaiwa da bo ki rabinamugu tetetagubu. Ki makeya ka bo ki kuduba yabaramaga babawena kweya ki erida mena garugarumupu kaburu sikisiki-mupu manako nonamaga kubabu da mu kuduba popotagubu gawarara.
23450	MAT 9:2	E ika bauwena ka iyapana dai mu waretamaga sigirawena e idai kerarai badabadamawena bisi kaya-wena kebari kawareya ukwarawa ki kawaramupu e bameya bautagubu. Mu sumamaga kawaya Iyesu bameya ki e empupu ki pokere e sigira apunai ki sibu, wagubu ke; “Gubagani, kau kasiyara wainapi. Kau bigigi ki nau empuwani karako deni mena surupakani.”
23451	MAT 9:3	Iyesu yona ki wagubu ka Mama-nuga God e gorai kataimugu ragidai ika idiwa wainamupu manako mu deni deni manu kasiwaratagamawa, tagamawa ke; “Apunu yau ka Mamanuga God e si giripiyau wainapemei.”
23452	MAT 9:4	Mu inako notapamawa ko mu notamaga ki kuduba Iyesu empupu kewowena ki pokere e mu manutapu, wagubu ke; “Wi gwede nana karako nota berokoi inako wi rabinagau wainapiyamu?
23453	MAT 9:5	Nau e bigi surupana suwagubuwani ko wi bera umani nau sidimpu mibai ka wi wainapiyamu da ki ka pa yona da muyai pa mena. Ko nau karako yona ade mosi suwagani manako wi nau matakirani muyai kawaya empumuri. Nau Kunumau Kawapuwani Apunai iyapana bigimaga empana surupana ki nana ki kasiyarai wadubuwani ki wi karako nau mibisini-muri.” E inako wagubu manako wira-wena sigira apunai ki sibu, wagubu ke; “Kau kiri uburi kebarigi ewopi kawarapi kau tawageya kayanuwagi.”
23456	MAT 9:8	Iyapana kuduba ika idiwa matakira ki emupu ka mu notamaga kowena kudu mete wainamupu, tagubu ke; “Mamanuga God e iyapana kaina karako kasiyara kwebu ki nu yabunugere emipi.’ Mu inako tagubu manako Mamanuga God e si esida tepamupu.
23457	MAT 9:9	Iyesu tawana ki kamadubu manako kayawena kaniyawa ka e iyapana wairamaga denai takesi wadawa ki apunai mosi si ka Mateyu ika takesi wadamawa wateya tondawa empupu. Empupu manako sibu, wagubu ke; “Kau karako yabi nau ewaneya kayanuwagi.” E inako wagubu, manako ki makeya ka apunu Mateyu deni mena kipu ubupu Iyesu eweya kayawena.
23459	MAT 9:11	Parisi ragidai iyapana ki emitampu ka mu bautagubu Iyesu e tadeyau kabukabuwa ragidai manu-tampu, tagubu ke; “Wi Nidiyau Kabu-kabuwa Apunai e ka badidi pokere iyapana takesi wadamu ade bigi kwae-tagamu ragidai ki mu mete dibimupu ewapuru kupetagamu idiwu?”
23460	MAT 9:12	Iyesu mu yonamaga ki wainapupu ka e denai tadebu, wagubu ke; “Sigira ragidai ki mu mena ka muramura apunai bameya kayatagisi ko midimaga bagi ragidai ki mu ka muramura apunai ki e bameya asusu eba kayatagisi.
23461	MAT 9:13	Wi kaiwagi manako Mamanuga God e okai yau nene badidi wagubu ki mibai wi kwaenepumuri empumuri. E okai inako wagubu ke; ‘Wi nau nene papa puyo pasumana ki nau eba nuwaneya, ko wi nuwaga notaga iyapana nuwanuwatamana ade mu nene kwaiwagamana ki nau nuwaneya.’ Nau eba iyapana bagi ki mu nene bausugubuwani ko nau iyapana berokoi bigibigi ki mu nene bausugubuwani da mu notamaga wirayagisi.” Iyesu inako wagubu.
23462	MAT 9:14	Iyapana siruwatamiyawa apunai Diyoni e tadeyawa kabukabuwa ragidai Iyesu bameya bautagubu manako manumupu, tagubu ke; “Nu ade Parisi ragidai mete kina nu kuduba ka mara dai Mamanuga God e nene bani kame-demei pa gurigurigemei idiwei ko kau tadeyei kabukabuwa ragidai mu ka badidi pokere inako eba kwaetagamu?”
23463	MAT 9:15	Mu inako tagubu, ko Iyesu denai tadebu, wagubu ke; “Wi badidi waina-piyamu? Anika waunai ki kupei kawa-reya ka apunu ewai ade ridi ewai bani eba kupomono ko nuwaboyatagisi pa idiwono bo? Ae, pa mena, bananatamini kupe ki kawareya baitagisi ki ka mu anika waunai apunai ki mete ewapuru kupetogomono ko eba nuwaboya nene idiwono. Ko mara baiyagisi da iyapana ubumoto anika waunai apunai ki yadini dokodoko kayatagisi. Mara ki makeya ka e kowaiyoma nuwaboyatagisi bani kamadini.”
23464	MAT 9:16	Iyapana nota oragai ade nota waunai ki eba dibipamana ki nana ka Iyesu waigugu mosi mu ade tadebu, wagubu ke; “Iyapana mosi e midi tatamai oragai tegereyagisi ki ka e eba uburoto dabuwa tenai waunai mosi tegerepoto manako yadini oragai ki naureya popopoto. Pa mena. E inako kwaeyagisi ki ka dabuwa tenai waunai ki ewa kaporopoto manako e midi tatamai oragai ki popopupu wateya purupuruyagisi.
23465	MAT 9:17	Ki maba; Awana waeni waunai ki wi awana kororai oragai kakokakowena rabineya eba gwepumuri. Wi ki kwaiwagi ki ka awana waeni waunai ki ebo totoripoto kawayayagisi ko awana kororai ki ka kakokakoi ki pokere wateya tondono da tegereyagisi sukwanayagisi manako awana waeni mete baiyagisi kayayagisi. Ko awana waeni waunai ki wi awana kororai papa kwakwarai wauni waka-mupu ki rabineya gwepumuri. Awana kororai ki ka nenanenaitau ki pokere awana waeni ebo totoripoto kawaya-yagisi ki ka kororai ki mete kawayayagisi manako awana waeni ade awana kororai ki ewapuru bagi kawaya idiwono.”
23466	MAT 9:18	Iyesu yona ki wagawa makeya ka iyapana gurigurimaga tawai ki kwayubapiyau apunai mosi bauwena Iyesu yabareya kwarisiwena e ramatai kawareya ubupu manako sibu, wagubu ke; “Nau peteni waunitau yewe powena ki pokere kau yabodowa da nau tawa-neya kaigamu manako kau idagi e kawareya tari da e iyayagisi ade umono.”
23468	MAT 9:20	Iyapana mu paunamugu ka ridi mosi ika kaniyawa ko e ka kwamura ida esida kewowena kerapu apeya (12) ki rabineya sigira mena tondawa. E kobaiya ka dara maramara bauwagawa. Ridi ki e notai inako wagubu ke; ‘Nau kaniyani e midi tatamai mena geyapani ki nau iyasugani.’ E notai inako wagubu ki pokere e karako Iyesu tagere bau-wena manako e midi tatamai giyansu mena geyapupu.
23470	MAT 9:22	Ko Iyesu wirawena ridi ki empupu manako sibu, wagubu ke; “Peteni, kau kasiyara wainapi. Kau sumasinibi ki pokere kau karako iyanugibi.” E yona ki wagawa makeya ka ridi ki deni mena iyawena.
23472	MAT 9:24	Emitapu manako baiyono-tapu, wagubu ke; “Wi kuduba baiwagi kaiwagi. Munu ridai yau eba powena ko e pa ukwarau.” E inako wagubu, ko mu e gwaigwitamupu.
23475	MAT 9:27	Iyesu natere ki kamadubu kaya-wena kaniyawa ka iyapana apeya yabumaga kenekenei e ewakumamupu manako bonanamaga ragiragi kawaya wena siyamawa, tagamawa ke; “Oragai apunai Dewida e momai; Kau nu nuwa-boyanuga wainapiyei bo pa mena?”
23476	MAT 9:28	Iyesu tawa mo yapu ka yabumaga kenekenei ragidai ki mu mete bauta-gubu e eweya tawa ki rabineya yamupu manako e mu manutapu, wagubu ke; “Wi wainapiyamu da nau wi iyaniyana ki kasiyarai nau bamaneya bo?” “Ena, Kaiwawonuga nu kau sumanimei.”
23477	MAT 9:29	Mu inako tagubu ki pokere Iyesu ubupu e idai mu yabumaga kawareya tapu manako tadebu, wagubu ke; “Wi badidi sumaiwagamu ki makeya makeya wi bamagau wenayagisi.”
23478	MAT 9:30	E yona ki wagawa makeya ka mu yabumaga pawena tawana ade emupu. Ko Iyesu mu umunumaga umapu, wagubu ke; “Nau wi bamagau kwaesugubuwani ki sisiyai wi iyapana eba tadeyoi.”
23481	MAT 9:33	Iyesu kweya kairapu ki siwakekepupu bauwena kayawena makeya ka apunu ki e tenawarai tekatekawena manako e yona supasupai kawaya ade wagubu. Iyapana kuduba ika idiwa matakira ki emupu ka mu notamaga kowena kodaba-maga kamupu, tagubu ke; “Tawana Isiraero rabineya ka nu naiya gwede mo yau maba inako eba wenawena emipi.”
23482	MAT 9:34	Ko Parisi ragidai Iyesu badidi kwaewena emupu ka mu tagubu ke; “Kweya kairapu mu kawaimaga kasiyara kwebu manako kasiyara ki pokaiya ka e uburau kweya kairapu siwakeketamiyau da mu bautagamu kayatagamu.”
23485	MAT 9:37	Iyesu iyapana emitapu ka e wirawena e tadeyau kabukabuwa ragidai tadebu, wagubu ke; “Emitamuri, maura ka kawaya daganani ko raupomu ragidai ka eba ropani,
23486	MAT 9:38	ki pokere upi apunai e bameya guriguriwogoi da e raupomu ragidai e kokoreya raupomutagamana ki nana tonotamini.” E inako wagubu.
23491	MAT 10:5	Iyesu e tadeyau kabukabuwa ragidai ida esida kewowena kerapu apeya ki tadebu tonotapu, wagubu ke; “Wi iyapana kwaiyanai ragidai mu bamamugu eba kaiwagi ade tawana Sameriya ragidai mu nateremaga mo rabineya mete eba kaiwuri.
23493	MAT 10:7	Wi kaiwagi manako dimaiwogoi, iwogoi ke; ‘Nu Mamanuga God e gari rabineya kaiwana e kasiyarai pokaiya idiwana ki marai waunitau baiyagisi.’
23496	MAT 10:10	igwa eba tepumuri, wi midiga tatamai yapakai eba tepumuri, wi kerapuga kwakwarai eba tepumuri, ade wi gunaga mete eba tepumuri ko pa ida kasikasi kaiwagi mibai ka iyapana gwedewau nau upini kwaetagamu ragidai ki mu ka upimaga ki denai mete bananapomoto.”
23498	MAT 10:12	Wi tawa mo yamuri ki ka wi yabiri yona inako iwagi ke; “Parau kawaya nuwabagi rabineya idiwoi.’
23501	MAT 10:15	Nau nidiyani wainapumuri; Mamanuga God e idai gurai iyapana kuduba wi naurigau ugwadiniyana ragiragi ki marai baiyagisi makeya ki ka tawana Sodomu yo Gomora ragidai bita maraitau yadini ko natere ki ragidai ki mu ka bita kawaya daganani bananapomoto.”
23502	MAT 10:16	“Nau karako wi tononiyakani, ko nau nidiyani wainapumuri; Papa sipi munai taku kamarai wasibena ropani kawaya paunamugu iwu ki maba ka nau wi tononiyani kaiwagi. Ki pokere motamota baibiga kwaetagamu ki maba wi mete baibigaga inako kwaiwogoi, ade wi iyapana paunamugu bagi supasupai mena kwaiwogoi idiwoi.
23511	MAT 10:25	Kabuwawagau apunai badidi bananapoto ki e kabuwai waina-piyamu ragidai mete bananapomoto ki ka baganai. Ade kawai apunai badidi bananapoto ki e bigabigaiyoma mete bananapomoto ki ka baganai. Nau ka wi Kaiwawoga ade wi ka nau iyapana-niyoma ki pokere wainapumuri; Mu tawa apunai nau sidimono da nau ka kweya kairapu mu kawaimaga Besaboro ki ka mu tawa rabineya idiwu ragidai wi mete nidimono siyasiya.”
23512	MAT 10:26	“Ki pokere, wi iyapana kaina mu kudumugu eba wainapiyoi, mibai ka gwedegwede kuduba karako utamupu ki utai ka mara mosi wakayagisi, ade gwedegwede kuduba karako weke-piyamu ki kuduba ewa marai mosi matarayagisi.
23516	MAT 10:30	Ko ade wainapumuri; Mamanuga God e yabuiya ka midiwari ki maimerei munta erida ko wi ka kawakawaya esida. Wi debaga kumai eyaka eyaka ka e iyaba-pupu kewowena wi kwayubaniyau ki pokere wi kudu eba wainapiyoi.”
23518	MAT 10:32	“Nau suwagani wainapumuri; Iyapana nima iyapana paunamugu matarau yagisi ke, ‘Nau ka Iyesu nene’, iyapana nima inako yagisi ki ka nau mete kina nau Mamai kunumau tondau e yabareya suwagani da apunu bo ridi ki e ka nau nene.
23519	MAT 10:33	Ko iyapana nima iyapana paunamugu matarau yagisi ke, ‘Nau ka eba Iyesu e iyapanai’, iyapana nima inako yagisi ki ka nau mete kina aita ewa nau Mamai kunumau tondau e yabareya matarau suwagani da apunu bo ridi ki e ka eba nau nene.”
23520	MAT 10:34	“Wi bani wainapiyamu da nau bausuwagubuwani da iyapana nuwabagi rabineya yewe wairau idiwana ki nana. Ko ki pa mena, nau eba ki nene bau-sugubuwani. Nau iyapana purutamana ewanauwatamana ki nana bausugu-buwani.
23525	MAT 10:39	Iyapana nima e eya iyai karako tondana ki nene mena wainapiyau ade wadau doko ki e ka e eya iyai ewa wadana ki mete kaupiyau. Ko iyapana nima e eya iyai karako nene nau pokanere kaupiyau ki e ka aita ewa iya mibai ki bananapoto.”
23526	MAT 10:40	“Iyapana nima wi diriwaga kwaewagau ki ka e nau diriwani mete kwaewagau, ade iyapana nima nau diriwani kwaewagau ki ka e nau Tonosinibu Apunai e diriwai mete kwaewagau.
23528	MAT 10:42	Nau yona mibai nidiyani wainapu-muri; Iyapana nima nuwaiya ka awana kasiga miniyana bo gwede mo inako wadana nau ewakumasiniyau ridai bo apunai simaga eba kawaya ki mo kweyana wainapiyau manako kweyau ki ka aita ewa e denai puyo bagi kawaya bananapoto mibai ka e nau ewakuma-siniyawa apunai bo ridai ki waitapupu.”
23531	MAT 11:3	Mu Iyesu bameya bautagubu manako manumupu, tagubu ke; “Kau nidi da nu wainapamu; Iyapana siruwatamiyawa apunai Diyoni apunu mosi ewa bauwagana sisiyai wagubu wainamipi ki apunai ka kau baganai bo nu apunu kudubai mosi e bauwagana nawanai idiwomu?”
23532	MAT 11:4	Iyapana ki inako tagubu ko Iyesu denai tadebu, wagubu ke; “Wi wiraiwagi kaiwagi manako wi yabugere badidi empiyamu bo wainapiyamu ki sisiyai kuduba wi apunu Diyoni simuri, iwagi ke;
23533	MAT 11:5	‘Iyapana yabumaga kenekenei ki tawana ade empiyamu; iyapana kerapu-maga badabadamai bo kiyokiyoi ki iyatagubu ka iwu; iyapana kwakwarepu-maga kwatakwatawena ki ade bagi-tagubu; iyapana wenagumaga kenekenei ki yona ade wainapiyamu; popotagubu ragidai ki mu dai ade iyatagubu kimpu ubumpu ade iyapana nuwasiyasiya nene idiwu ragidai ki mu ka yona bagi kawaya ki mete wainapiyamu.
23534	MAT 11:6	Iyapana nima e midi nau bamaneya eba togayogono ki ka e mibi mamamai tondono.’” Iyesu inako wagubu.
23535	MAT 11:7	Apunu Diyoni e tonotapu ragidai ki wiratagubu kayatagubu eweya ka Iyesu iyapana ropani kawaya ika dibimupu idiwa ki apunu Diyoni e nene yona yau tadebu, wagubu ke; “Wi apunu Diyoni bameya iyapana eba idiwu tawaneya kaigubu ki ka wi gwede empamana ki nana wainapamawa? Wi gwaba mosi nusuru gipiyau ki empamana ki nana kaigubu bo?
23538	MAT 11:10	Mamanuga God e Okai apunu Diyoni nene inako wagubu ke; ‘Nau yonani wagana apunai ka nau bibi yabiri tonopani kau yawatagi meyoto.’
23545	MAT 11:17	‘Wi taereigamana ki nana durere siyemeya ko wi eba taereigubu. Nu nuwaboya umayoi umayoigemeya ko wi yadi eba wadumupu.’
23546	MAT 11:18	Nau nidiyani wainapumuri; Apunu Diyoni bauwena ki ka e Mamanuga God nene bani ragipupu ade awana waeni ki mo e mete eba kubabu. Ko iyapana e kwaewena ki emupu ka mu e simpu siyasiya, tagubu ke; ‘Kweya kairapu mosi e rabineya tondau.’
23547	MAT 11:19	Ade nau Kunumau Kawapuwani Apunai bausugubuwani ki ka nau bani yo awana kubabuwani manako iyapana nau sidimupu, tagubu ke; “Empumuri, e ka kupekupei ade awana kawaya daganani kubarau e yabarai baba-wagau. E takesi wadamu ragidai ade iyapana bigibigi nu tagararatamemei ragidai ki mu waretamaga.” Mu inako tagamu, ko Mamanuga God e katai ka kawaya esida. Iyapana gwedewau Mamanuga God e yonai wainapomoto mibipomoto ki mu ka e katai mibai ki mete kataitagisi.” Iyesu inako wagubu.
23549	MAT 11:21	“Akae, natere Korasini ragidai. Akae, natere Betaida ragidai. Wi ka bita kawaya daganani bananapumuri. Nau matakira kawakawaya wi paunagau kwaesugekeya. Nau matakira ki maba natere Taya yo natere Saidoni ragidai mu bamamugu kwaesugubena ki ka mu ororeya mena mu beramaga berokoi ki kamadumpena mu notamaga wira-mpena Mamanuga God kabuwampena manako gwedegwede tegetegerei umampena ku pasitagumpena ade mibi nuwaboyai idimpena.
23552	MAT 11:24	Nau yona mibai nidiyani wainapumuri; Mamanuga God e idai gurai iyapana wi naurigau ugwadiniyana ragiragi ki marai baiyagisi ki ka e natere Sodomu ragidai mu kawaya daganani nuwanuwatamini ko e wi maraitau nuwanuwaniyoto.” Iyesu inako wagubu.
23553	MAT 11:25	Ki makeya ka Iyesu Mamanuga God bameya parauwena, wagubu ke; “Mamai, kau ka kunuma yo waira Kaiwawoi ki pokere nau kau parau-niyakani. Gora kataimugu ragidai ade katai ebo ebo kataitagubu ragidai ki mu bamamugu ka kau yonagi wekepipi. Ko iyapana karako munu rasi maba idiwu ki mu mena bamamugu ka kau notagi matarapipi.
23554	MAT 11:26	Ena, Mamai, kau kaubo nuwageya wainapipi da ki ka baganai ki pokere kau inako kwaenugibi.”
23555	MAT 11:27	Iyesu e Mamai bameya inako parauwena kewowena ka e iyapana ade tadebu, wagubu ke; “Nau Mamai gwedegwede kuduba tegebu umani sidibu. E mena e eya Gubagai nau kataisinibu wetawetara ade nau niya mena ka nau Mamai kataipuwani wetawetara. Ade iyapana gwedewau nau naubo nuwaneya winetapuwani da mu nau Mamai kataipamana ragidai ki mu mena ka nau Mamai mete kataipomoto.
23558	MAT 11:30	Nau kewatani ki daikerei wi kawarapamana ki nana negeyakani ki bitai ka eba bisi kawaya ko tekatekai.” Iyesu inako wagubu.
23560	MAT 12:2	Mu inako kupamawa kaiwa ki ka Parisi ragidai dai mu emitampu manako mu bautagubu Iyesu simupu, tagubu ke; “Kau kowakowagiyoma buri emitami. Nu aiyatanuga marai ki makeya mu inako kwaetagamu ki ka mu goranuga ki raurupiyamu.”
23561	MAT 12:3	Mu inako tagubu, ko Iyesu denai tadebu, wagubu ke; “Takari kawaya oragai apunai Dewida badidi kwaewena ki bususui mu oka tampu ki wi iyaba-mupu kataigubu bo pa mena? E kowakowaiyoma mete kina wetei metapu,
23565	MAT 12:7	Oka mo wagubu ke; ‘Wi papa nau nene puyo pasumu ki nau eba nuwaneya, ko wi nuwaga notaga iyapana nuwanuwatamana mu nene kwaiwagamana ki nana ki nau nuwaneya.’ Wi yona ki mibai kataigu-mpena ki ka wi karako nari yonai pa asusu iwagamu ki eba iwagumpena.
23566	MAT 12:8	Kunumau Kawapu Apunai e ka aiyata marai ki debai. E ka esida, ko aiyata marai ka erida.”
23568	MAT 12:10	Tawa ki rabineya ka apunu mosi e idai kiyokiyowena bisi kayawena ika tondawa. Ko mara ki ka aiyata marai ki pokere iyapana dai Iyesu naigida mena empamana da e aiyata marai ki makeya gwede mo paerepana manako mu ki pokaiya e siyamana wirawira ki nana ika mete bautagubu. Bautagubu manako manumupu, tagubu ke; “Sigira ragidai ki nu aiyata marai ki makeya mu iyatamomu bo pa mena? Nu goranuga ki nene badidi wagau?”
23569	MAT 12:11	Mu inako tagubu, ko Iyesu denai tadebu, wagubu ke; “Wi papaga sipi mosi aiyata marai ki makeya uruba mo rabineya kauyagisi ki ka wi sumuri papa ki tainipumuri iyapumuri bo pa mena? Ena, wi sumuri tainipumuri iyapumuri.
23570	MAT 12:12	Papa sipi ki ka eba gwede kawaya mosi ko iyapana ka kawaya esida ki pokere nu sigira ragidai aiyata marai ki makeya waita-tamomu ki ka nu gora eba raurupemei.”
23571	MAT 12:13	E inako wagubu manako wirawena idai kiyokiyoi apunai ki sibu, wagubu ke; “Kau idagi roronapi.” Apunu ki e idai roronapiyawa makeya ka e idai ki garugaru mena supasupawena iyawena e idai daikere ki maba wenawena.
23576	MAT 12:18	‘Mamanuga God inako wagau; Yau ka nau bigabigani apunai winepuwani. Nau nuwaneya po eyo ade e mamamai nau suwagakani. Nau Keyaini ki nau e rabineya tapuwani ade nau kasiyara kwe-buwani da iyapana kuduba, madega kauwagau madega posiwagau e umuneya nau notani bagi supasupai ki kataipamana ki nana.
23579	MAT 12:21	E mu waitatamana ki nana ka iyapana tawana tawana kuduba mu notamaga e bameya nota-pomono ade e nawanai idiwono.’ Oragai apunai Aisaiya e Mamanuga God yonai oka inako tapu.
23581	MAT 12:23	Iyapana ropani kawaya ika idiwa Iyesu matakira kwaewena ki emupu ka mu notamaga kowena kodabamaga kamupu manako mubo manu kasiwara-tagamawa, tagamawa ke; “Apunu yau ka oragai apunai Dewida e momai ki nawanai nu idiwei ki e baganai bo?”
23582	MAT 12:24	Parisi ragidai iyapana inako tagubu wainamupu ka mu denai tagubu ke; “Ki pa mena. Kweya kairapu kawai-maga Besaboro e rabineya tondau kasiyara kweyau manako kasiyara ki mena pokaiya ka e kweya kairapu kuduba ki siwakeketamiyau.”
23583	MAT 12:25	Mu inako tagubu, ko mu nuwa-maga notamaga ka Iyesu ororeya mena empupu kewowena ki pokere e denai tadebu, wagubu ke; “Tawana mosi ki ragidai nuwarara tagarara kande kasiwaratogomono idiwono ki ka mu purutagisi mu mubo mubo kayatagisi manako tawanamaga ki gumoroyagisi gwaba umuroto. Ade iyapana tawa eyaka mena bo natere eyaka mena rabineya purupomoto kandetogomono idiwono ki ka mu iyamaga giriyagisi mu mubo mubo kayatagisi.
23590	MAT 12:32	Iyapana gwedewau nau Kunumau Kawapuwani Apunai nau sidimoto siyasiya ki ka Mamanuga God mu bigimaga ki empana surupana yawatai mete kina. Ko iyapana gwedewau ubumoto Mamanuga God e eya Keyai Tanai Bagi Kawaya ki siyomoto siyasiya ki ka Mamanuga God mu bigimaga ki empoto ko mara karako ade mara ewa ka e mu bigimaga ki eba surupoto.”
23591	MAT 12:33	“Ripa iruirui kawaya ki e ka mibai bagi mena kiroto, ade ripa wayowayoi ki e ka mibai berokoi mena kiroto. Wi ripa mibai empumuri ki pokaiya ka wi kataiwagi da ripa bani ka iruirui ade ripa bani ka wayowayoi.
23595	MAT 12:37	Wi yona supasupai iwagubu bo yona eba supasupai iwagubu wi yonaga ki pokaiya ka e wi iyapana bagi nidini bo iyapana berokoi nidini.”
23596	MAT 12:38	Ki makeya ka Mamanuga God e gorai kataimugu ragidai ade Parisi ragidai dai mete kina bautagubu Iyesu simupu, tagubu ke; “Nidiyei Kabukabuwa apunai, nu nuwanugu kau matakira mo kwaenuwagi da nu empamu.”
23597	MAT 12:39	Mu inako tagubu, ko Iyesu denai tadebu, wagubu ke; “Wi karako idiwu ragidai wi beraga ka eba bagi ade wi Mamanuga God bameya rauru kawa-kawara ki berai maba kwaiwagamu idiwu ki pokere wi kunuma matakirai empamana ki nana iwagamu. Ko matakira inako mo wi bamagau eba wenayagisi. Mamanuga God e bonanai wainapiyawa wagawa apunai Diyouna e bameya badidi wenawena, waigugu ki mena maba wi bamagau wenayagisi.
23602	MAT 12:44	ki ka e notai yagisi ke; ‘Nau karako ade wirasugani wata naiya tondekeya ki wateya ade kaya-sugani.’ E notai inako yagisi manako e wirayagisi baiyagisi ki ka e tawa memupu waramupu monagamupu bagi kawaya ki empoto,
23603	MAT 12:45	ki pokere e mamamayagisi kayayagisi e kowaiyoma e maba ko ade berokoi kawakawaya esida ida daikere kewowena daikere apeya (7) ki waratamini manako mu baitagisi ewapuru iyapana ki e rabineya ika idiwono. Naiya, keyai berokoi eyaka mena iyapana ki rabineya tondawa makeya, ki ka iyapana ki bagasitau tondawa. Ko karako ka keyai berokoi ropani kawaya e rabineya idiwu ki pokere e iyai ka berokoi kawaya. Iyapana mara karako bera berokoi kwaetagamu idiwu ragidai ki mu ka bita kawaya ki maba bananapomoto.” Iyesu inako wagubu.
23605	MAT 12:47	Mu yona mena tonomupu manako iyapana mosi ubupu Iyesu sibu, wagubu ke; “Kau inagi ade kau yowagi-yoma mete kina bautagubu tawa ureya ubumu kau mete yonaigamana ki nana tagamu.”
23606	MAT 12:48	E inako wagubu, ko Iyesu e denai sibu, wagubu ke; “Nau inai ka nima? Ade nau yowaniyoma ka gwedewau?”
23607	MAT 12:49	E inako wagubu ade wirawena e tadeyau kabukabuwa ragidai emitapu manako iyapana tadebu wagubu ke; “Nau tadeyakani kabukabuwa ragidai yau emitamuri. Mu ka nau nau yowani-yoma ade nau inaniyoma.
23608	MAT 12:50	Iyapana gwedewau nau Mamai kunumau tondau e nuwaiya badidi wainapiyau ki makeya makeya kwaetogomono ki mu ka mibai nau yowaniyoma, nau egapuniyoma, ade nau inaniyoma.” Iyesu inako wagubu.
23611	MAT 13:3	E yona marai kawai kuduba waigugu were tadeyawa manako paunau ka e waigugu mosi inako tadebu, wagubu ke; “Apunu mosi ka momai dai urana kayawena.
23617	MAT 13:9	Wi wenaguga mete kina ki ka wi nau waiguguni yau suwagu-buwani ki mibai naigida mena wainapu-muri.” Iyesu inako wagubu.
23618	MAT 13:10	Iyesu yona ki wagubu eweya ka e tadeyau kabukabuwa ragidai e bameya bautagubu manako manumupu, tagubu ke; “Kau badidi pokere iyapana waigugu were tadeyei?”
23619	MAT 13:11	Mu inako tagubu ko Iyesu denai tadebu, wagubu ke; “Mamanuga God e gari rabineya idiwana ki yonai weke-wekei ki mibai kuduba ka nau wi mena nidiyakani ko mu eba tadeyakani.
23622	MAT 13:14	Mu inako kwae-tagamu ki ka Mamanuga God e bonanai wainapiyawa wagawa apunai Aisaiya takari kawaya oka tapu ki mibai wena-wena yau kena. Oka ki wagubu ke; ‘Wi wenaguga wi wiga bodamupu. Wi yabuga wi wiga kenemupu. Ade wi rabinagau wi wiga gudu uma-mupu. Ki pokere wainapiyoi, wainapiyoi, ko wi mibai eba wainapumuri. Yabu tamiyoi, yabu tamiyoi, ko wi mibai eba empumuri. Wi empamana eba wainapiyamu. Wi wainapamana eba wainapiyamu. Wi kataigamana mete eba waina-piyamu. Wi wainampena ki ka wi mibai mete bananampena manako wi notaga wirawagubena wi Mamaga God nau bamaneya da nau iya wi negebena.’
23624	MAT 13:16	Iyesu Mamanuga God e okai ki kawareya inako wagubu manako e tadeyau kabukabuwa ragidai ki ade tadebu, wagubu ke; “Ko wiyo, wi ka wi yabuga pokaiya empiyamu ade wi wenaguga pokaiya wainapiyamu ki pokere mamamaiwogoi.
23625	MAT 13:17	Nau yona mibai suwagani wainapumuri; Oragai Mamanuga God e bonanai wainapamawa tagamawa ragidai ropani kawaya ade iyapana ropani kawaya naiya idiwa mete kina ki mu ka wi karako empiyamu ki mu mete empamana wainapamawa ko mu eba emupu. Ade wi karako waina-piyamu ki mu mete wainapamana wainapamawa ko mu eba wainamupu.” Iyesu inako wagubu.
23626	MAT 13:18	“Apunu momai urawa ki waigugui mibai nau karako suwagani wainapu-muri;
23631	MAT 13:23	Ko iyapana dai ka e momai waira bageya upu ki maba. Mu ka Mamanuga God e yonai wainapomoto sumapomoto manako mu mibimaga mete kiroto. Dai ka mu mibimaga apunai ida daikere mena (100) kiroto, dai ka mu mibimaga apunai apeya eyaka (60) kiroto, ade dai ka mu mibimaga apunai eyaka mena ade ida esida mena (30) kiroto.” Iyesu inako wagubu.
23632	MAT 13:24	Iyesu waigugu ade mosi tadebu, wagubu ke; “Wi Mamanuga God e gari rabineya kaiwana e kasiyarai pokaiya idiwana ki keyakeyai mosi nau nidiyani wainapumuri; Ki ka apunu mosi momai bagibagi dai tepupu e kokoreya upu ki maba.
23635	MAT 13:27	Wenatagubu emupu ka upi ki apunai e bigabigaiyoma dai e bameya bautagubu manako simupu, tagubu ke; “Bada, kau momai bagi mena upi ko badidi pokere ka gwaba berokoi ki mete kaparimugu wenatagubu.”
23636	MAT 13:28	Upi apunai yona ki wainapupu ka e denai wagubu ke; “Nau iyarani mo bauwena ki kwaewena.” E inako wagubu manako mu e ade manumupu, tagubu ke; “Kau nuwageya nu kaigamu gwaba berokoi ki kwai-pamu isiyapamu bo?”
23637	MAT 13:29	Ko e denai tadebu, wagubu ke; “Pa mena, wi inako kwaiwagi ki ka wi kwaenda momai bagi dai mete kwaipu-muri,
23638	MAT 13:30	ki pokere karako pa idiwomu yamomu da maura marai baiyagisi were. Nu inako kwaigomu ki ka momai bagi ade gwaba berokoi ki ewapuru kawakawayatagisi manako maura marai baiyagisi ki ka nau raupomu ragidai tonotamani da mu yabiri gwaba berokoi ki kwaipomoto bawapomoto matau pasumoto manako ewa ka mu mibai bagi ki raupomutagisi nau tawani rabineya nakapomoto.”
23639	MAT 13:31	Iyesu iyapana waigugu were inako tadebu ko kawareya ade wagubu ke; “Mamanuga God e gari rabineya kaiwana e kasiyarai pokaiya idiwana ki keyakeyai mosi nau karako wi nidiyani wainapu-muri; Ki ka apunu mosi ripa damaya madai tepiyau urau ki maba.