23233	MAT 1:20	Be Iosep ga liilik ta ikin ra linge, tike angelo tano Watong ga harapuasa tana tano nuno barbarien, ma iga tange, “Iosep, no bulumenamur tane Dawit, waak u burut ura lamlamus leh ne Maria be a num haine ie. Urah, ikinong i tianane ter ie, aie mekaia tano Halhaaliena Tanuo.
23234	MAT 1:21	Ma ina kaho tike bulu na tunana ma nu pas no hinsana be Jisas. Ma no pipilaina no hinsang Jisas a ut na haralon. Kaie, ina halon ira nuno matanabar sukun ira nudi sana tintalen.”
23236	MAT 1:23	“Tike laala na haine, nong paile noh tikai baak ma tike tunana, na tienen ma ina kaho tike bulu na tunana, ma da kilam ie be ‘Emanuel,’” no pipilaina be, ‘God la kis tikai ter ma dait.’
23240	MAT 2:2	Ma duhat ga tiri, “I ham um no bulu nong di te kaho ie be na king ta ira Iudeia? Mehet ga nes no nuno tiding tua ra kasasa ila hananahut mekaia. Ma mehet hanawat be mehet na lotu tupas ie.”
23242	MAT 2:4	Io, Herot ga tato hulungan ira tamat na pris ma ira tena harausur ta ira harkurai tane Moses, igom tiri di be, “Da kaho no Krais ha?”
23243	MAT 2:5	Di ga balu ie, “Tua Betlehem, kira Iudeia, hokike no tangetus te pakat ter hobi,
23244	MAT 2:6	‘Betlehem, tano katano Iudeia, paule manga hansiksik ta ira bilai na taman tane Iudeia, kinong mekaia iat ho ugo tike lilie na hanawat nong na lie ira nugu matanabar Israel.’”
23246	MAT 2:8	Ma iga tule ise duhat utua Betlehem ma iga tange ta duhat, “Mohot na nanaas timaan tano not no bulu. Ma be mohot te nes tupas leh ie, mohot na hinawase iou. Io kaie, iou bileng, nige hana ura lotu tana.”
23249	MAT 2:11	Ma be duhat ga hana lala tano hala, duhat ga nes leh no not no bulu dur ma no nuno makai, ne Maria. Ma duhat ga saga bukunkek ma duhat gom lotu tana. Io, namur duhat ga papos ira nuduhat bunbulaan ma duhat gom ter ira nuduhat hartabar tana—a gol, a mangana kabus ing ira mis tana ila huhur kala mimisien, ma ra waiwai.
23251	MAT 2:13	Io, menamur be duhat gate hana, tike angelo tano Watong ga hanawat igom habarbarien ne Iosep, igom tange, “Nu tut ma nu lamus no bulu ma no nuno makai, ma mohot na hilo utua Isip kinong Herot na silihe no not no bulu ura ububu bing ie. Ma mohot na kis kaia tuk iou ni hinawase ugo ura minaren.”
23253	MAT 2:15	Ma duhat ga kis kaia tuk Herot gom mat. Iga ngan hobi ura gilgil haruatne hokike no Watong ga tange tano tangetus horek: “Aiou ga tato leh no natigu tunana me Isip.”
23256	MAT 2:18	“Dait te hadade a ingana tikenong tuma Rama hutate Betlehem. A sunuah ma a tamat na tapunuk. Ira hatatnana na Israel di susuah pane ira nati di, ma i malok be da habil ie, kinong di te mat bakut.”
23258	MAT 2:20	Ma iga tange, “Nu tut ma nu lamus leh no not no bulu ma no nuno makai, ma mohot na baling utuma Iudeia kinong dong di ga walar be di na ubu bing no not no bulu, di te mat.”
23261	MAT 2:23	Ma iga kis tano taman di la kilkilam ie be Nasaret. Iga ngan hobi ura gilgil haruatne hoke God ga tange ta ira tangetus horek, “Da kilam be a te Nasaret ie.”
23263	MAT 3:2	Ma iga harpir kaia, “Mu na lilik pukus talur ira numu sana tintalen kinong no pana bung tano kingdom tane God ite hutate.”
23264	MAT 3:3	Ma ne Jon no turadi nong no tangetus Aisaia ga iangianga utana horek, “Metuma ra katano bia a ingana tikenong i taato, ‘Tagure no ngas tano Watong, Gil hatakadosne ie ura nuno hinanawat.’”
23268	MAT 3:7	Ma be Jon ga nes a haleng na Parisi ma ra Sadiusi di ga hananawat ukaia ho ie ura kap baptais, iga tange ta di, “A ut na harabota mu! Nesi ga hakatom mu be mu na hilo talur no harpadano nong God i hutate be na ter ie?
23272	MAT 3:11	“Io, tikenong na hanawat namur tagu ma i tamat tagu. Aiou paile haruat be ni kap ira pala lamas na kakine. Aiou baptais mu tano taho ura hapuasne be mu te lilik pukus. Aie na baptais mu ma no Halhaaliena Tanuo, ma ra eh bileng.
23273	MAT 3:12	Ma i palim ter no nuno sawol ura isise haut ira wit tano dadaip nong na puh leise ira surno ma ira parahono. Iesene ira tahut na pat na wit ing di tirih ma di puko sur, na reng hulungan ukira hono nuno hator na masur. Ma ina ise ter ira surno ma ira parahono tano eh kis.”
23275	MAT 3:14	Iesene Jon ga walar be na tigel ie, igom tange, “I takados be augo, nu baptais iou. Hohaam u hanawat be ni baptais ugo?”
23276	MAT 3:15	Ma ne Jisas ga balu ie, “Nu haut leh mon baak ikin kakarek. I tahut be der na gil haruatne ira linge ing God te bul be i takados.” Io, Jon um ga haut.
23278	MAT 3:17	Ma di ga hadade a ingana tikenong ga ianga sur metuma ra ula mawe igom tange, “Ikinin no Natigu, nong iou manga sip ie ma iou laro sakit utana.”
23281	MAT 4:3	Ma ne Satan, no ut na harwalar, ga hanawat igom tange tane Jisas, “Kaia, ing be a Natine God ugo, nu tange ta kike ra hot be di nage taar nian.”
23282	MAT 4:4	Iesene Jisas ga balu ie, “Tike harkurai tane God di ga pakat ie uta mem ra matanabar i tange be, ‘Ira turadi pa di nale lon tano nian sene mon. Di lon ta ira nianga i hanana sur tano hone God.’”
23284	MAT 4:6	Satan gom tange tana, “Be ing a Natine God ugo, kaia, nu karwas sur, kinong ira nianga tane God ing di ga pakat ie i tange horek, ‘God na tule ira nuno angelo ura utam, di na palim hatur ugo ma ira luma di, waing pa nule sage ira kakim ra ula hot.’”
23285	MAT 4:7	Jisas ga balu ie, “Tike harkurai tane God di ga pakat ie uta mem ira matanabar i tange be, ‘Waak mu walar no Watong, no numu God.’”
23287	MAT 4:9	Ma ne Satan ga tange tane Jisas, “Kike bakut iou ni ter leise tam ing be nu saga bukunkek ma nu lotu tupas iou.”
23288	MAT 4:10	Jisas ga tange tana, “Satan, hana leh! Tike harkurai tane God di ga pakat ie uta mem ra matanabar i tange bileng hokarek, ‘Mu na lotu tupas no Watong no numu God, ma aie sene mon mu na hanapu mu tana.’”
23293	MAT 4:15	“Mu tano katano Sebulon ma Napitali, mu tano ngasur utusu ra tamat na taho kis, ma mu kaia ra hena taho Ioridan, ma mu bileng tano katano Galili uta di pa dile Iudeia,
23294	MAT 4:16	mu ira matanabar ing mu la kiskis ra kadado, mu te nes a tamat na lulungo; ma mu ing mu la kis ter tano katano tano hena ra minat, tike lulungo te hapalaine mu.”
23295	MAT 4:17	Tur leh ta ikino pana bung Jisas ga harpir horek: “Mu na lilik pukus talur ira numu sana tintalen kinong no pana bung tano kingdom tane God irek.”
23297	MAT 4:19	Ma ne Jisas ga tange ta dur, “Mur na mur iou ma ni hausur mur ura soh turadi.”
23306	MAT 5:3	“God na idane di ing di nunure be di manga supi ira linge metuma hone God, kinong di na salo tano kingdom tane God.
23316	MAT 5:13	“Mu hoke ra sol uta ira turadi. Ing be i pataam ira dades ura harahut tano sol, no nuno dades na hanawat baling hohaam? Paile tale. Ite linge bia um. I tale be da ise ie ma da papasuane um ie.
23317	MAT 5:14	“Mu hoke ra lulungo uta ira turadi. Io, tike taman ruma ra uladih paile tale be na mun.
23320	MAT 5:17	“Paile tahut be mu na lik be iou te hanawat ura kapkap leise ira harkurai tane Moses ma ira harausur ta ira tangetus. Aiou paile hanawat be ni kap leise, sene be iou te hanawat be ni hatutuno di.
23324	MAT 5:21	“Mu gate hadade nong no harkurai tane Moses ga tange ta ira hintubu mu. Iga tange be, ‘Pa mu nale ubu bing bia tike turadi.’ Ma di ga tange bileng, ‘Tikenong i ubu bing bia tike turadi i tale bileng be da bul ie ra harkurai.’
23325	MAT 5:22	Iesene iou iat, iou tange ta mu be nesi tikenong i ngalngaluan ter ta tike hinsaana, i tale be da lamus ter ie ra harkurai tano komiti. Ma be nesi tikenong ing na tange ter tano hinsaana be, ‘A ba ugo!’, io, i tale be da lamus ter ie tano harkurai tano kaunsil. Ma nesi tikenong ing na kilam no hinsaana be, ‘A ba hurungo ugo!’ na tale bileng be ina hana ter tano ula eh.
23326	MAT 5:23	“Io kaie, ing be u ura terter no num hartabar tane God tuma tano hator na bul hartabar, ma u lik leh ira bala ngungut ing no hinsaam ga gil ter tam, nu waak te baak no num hartabar, nu baling, mur nage haratakados ma no hinsaam. Namur um, nu baling ma nu ter no num hartabar tane God.
23328	MAT 5:25	“Be no hinsaam i ura kapkap ter ugo ra harkurai, mur na haratakados haiah ma ie ing be mur hanana baak na ngas. No hinsaam nahula ter ugo tano ut na harkurai, ma no ut na harkurai na ter ugo tano nong ila balaure ter dong ing di ga hiis kawase di naramon tano hala na harpadano, ma ina bul halala ugo tano hala na harpadano.
23330	MAT 5:27	“Mu gate hadade bileng nong no harkurai tane Moses i tange be, ‘Waak u noh tikai ma ta nong paile num ie.’
23332	MAT 5:29	“Kap leise ira lilik ing na hagae no num nilon. Tike hatahuo hokarek. Be tike matam i harara ugo, nu luar leise ie. I tahut dahine be tike katano tano tamaim na panim leh. Sene be paile manga tahut be da ise no tamaim bakut tano ula eh.
23333	MAT 5:30	“Tike hatahuo bileng horek. Be no kata na lumam i harara ugo, nu kato kutus leise ie. I tahut dahine be tike katano tano tamaim na panim leh. Sene be paile manga tahut be no tamaim bakut na hana ter tano ula eh.
23334	MAT 5:31	“Mu gate hadade bileng no harkurai tane Moses i tange be, ‘Be nesi tikenong i kap leise no nuno haine, na pakat ta nianga palai utano nudur pales tinolen ma ina ter ie tano nuno haine.’
23336	MAT 5:33	“Mu gate hadade bileng nong no harkurai tane Moses ga tange ta ira tubu mu. Iga tange be, ‘Waak u sasalim harabota. Nu hatutuno ira num sinsalim utuma hone God.’
23341	MAT 5:38	“Mu gate hadade nong no harkurai tane Moses i tange be, ‘Ing be u tut luar leise no kaluara matana tikenong, da tut luar leise bileng tike kaluara matam. Ma ing be u tut dik leise tike pat na ngisana ta nong, da tut dik leise bileng tike pat na ngisam.’
23346	MAT 5:43	“Mu gate hadade bileng no harkurai tane Moses i tange be, ‘Nu marse tikenong.’ Ma di ga tange bileng be, ‘Malentakuane ira numu ebar.’
23352	MAT 6:1	“Mu na harbalaurai be waak mu gil ira numu tahut na tintalen tupas ne God ter ra matmataan ta dong ra matanabar waing di na nes mu. Io, be mu na gil hobi, na pata ta puspusno ira numu mangason ing na hanawat metuma tano numu Mama ruma ra mawe.
23353	MAT 6:2	“Io, ing be u tabar tike maris, waak u gilgil ta linge ura hatalingen di tano num hartabar, hoke ira ut na harababo di la gilgil naramon ta ira hala na lotu ma ta ira ngas bileng. Di la gilgil hobi be ira turadi na ru di. Mu hadado baak! Di te hatur kawase bakut leh iat mon ira puspusno ira nudi mangason.
23356	MAT 6:5	“Be mu saasaring, waak mu ngan ho ira ut na harababo. Di la sipsip be di na tutur naramon ta ira hala na lotu ma di na sasaring. Ma di la saasaring ta ira katano bileng ing dong ra matanabar di la hananawat ukaia, waing ira turadi na nes di. Mu hadado baak! Di te hatur kawase bakut leh iat mon ira puspusno ira nudi mangason.
23360	MAT 6:9	Io, be mu sasaring, mu na sasaring horek: ‘Numem Mama ruma ra mawe, mem sip be da nes kilam no hinsam be i halhaalien,
23364	MAT 6:13	Ma mem sip bileng be nu balaure bat mem ta ira harwalar, ma nu kap pukus mem tano Ut na Gil Sana. [Io, a num no kingdom, no dades, ma no minamar hathatikai. Amen.]’
23367	MAT 6:16	“Io, be mu hahal utuma hone God, waak mu nanaas malahuan hoke dong ra ut na harababo di la mata malahuan ter hobi. Di la gilgil hobi ura hamanis ta dong ra turadi be di hahal. Mu hadado baak! Di te hatur kawase bakut leh at mon ira puspusno ira nudi mangason.
23370	MAT 6:19	“Waak mu bul a numu ta bunbulaan kira napu ing a ipas na hagae ma ina marato bileng, ma ira ut na isomo di na papat ira hala, di nage kuman.
23373	MAT 6:22	“Ira matam, dur hora lulungo ura hapalaine ugo. Ing be ira iruo matam dur manga bilai, no num kudulena nilon bakut na manga palai.
23375	MAT 6:24	“Pata ta nong i le haruat ura tartaram ta iruo watong. Na manga malok ta nong ma ina manga sip no mes, be na hararot ta nong ma ina malentakuane no mes. Io, paile haruat be mu na taram tane God ma ra barbarat bileng.
23376	MAT 6:25	“Kaie,, aiou tange ta mu, waak be mu ngaangel uta ira numu nilon be aso ing mu na en be aso ing mu na mame. Ma waak be mu ngarngarau bileng uta ira palatamai mu be mu na sige ra so. Io, ira numu nilon i tamat ta ira nian ma ira tamai mu i tamat ta ira mol.
23379	MAT 6:28	“Ma mu ngaangel pane ira kinasi mu urah? Mu na nes ira puspusno no ina nos. Pa di lale paapalim. Pa di lale dungdungut mol bileng.
23382	MAT 6:31	“Io, waak um be mu ngaangel ma mu na tangtange be, ‘Dait na en ra so? Ma dait na mame ra so? Be aso ing dait na sige?’
23386	MAT 7:1	“Waak u kure hagae no hinsaam, God nahula kure ugo.
23388	MAT 7:3	“Urah u nes no not no pet na puputo tano matana no hinsaam ma paule lik leh baak no poona dahe kike hora matam iat?
23389	MAT 7:4	Waak be u tange tano tasim be, ‘Ninanaas kap leise no not no pet na puputo tano matam.’ Pa nule gil hobi kinong augo baak bileng, a mon poona dahe i kis ter tano matam.
23391	MAT 7:6	“Ma waak mu ise ter ira tahut na linge sakit, ing i halhaalien tane God, ta ira pep ma ta ira bore. Di nahula papasuane mon. Ma di nahula tahurus ma di nage karet mu.
23392	MAT 7:7	“Io, be nu sasaring nu hatur kawase ikin ra linge. Ma be u sisilih, nu silihe tupas. Ma be u pipidil, God na papos leh ugo.
23394	MAT 7:9	“Nesi ta mu i tale be na ter tike hot, be no natine i saring nian?
23397	MAT 7:12	“Mu na gil ta dong ra mes hoke mu sip be di na gil ter ta mu. Ikin ra nianga, aie no surno ta ira harkurai tane Moses ma ira harausur ta ira tangetus.
23398	MAT 7:13	“I tahut be mu na hana lala tano ngas i didisuan, kinong no ngas tapagas tupas no hiniruo i malus ma a haleng di la murmur ie.
23400	MAT 7:15	“Mu na harbalaurai ta ira tangetus harabota. Tike nianga harharuat hokarek. Mu hoke ira sipsip. Ma dong ra tangetus harabota, di na hanawat ma di na hababo mu be a bilai na sipsip bileng di, iesene be a tamat na raaia na pep mon dong ing di la hagae ira sipsip.
23406	MAT 7:21	“Pata be di bakut ing di la kilkilam iou be, ‘Watong! Numem Watong!’ di na salo tano kingdom tane God. Iesene di sene mon ing di la gilgil haruatne ing no nugu Mama ruma ra mawe i sip, di na salo.
23407	MAT 7:22	Ma be no bung na harkurai na hanawat, a haleng di na tange tagu be, ‘Watong! Numem Watong! Hohaam um ta mem? Mem git iangianga na tangetus ma no num dades. Ma mem git hasur leise ira sana tanuo ma no num dades. Ma no num dades bileng, mem git gilgil haleng na dades na gingilaan na kinarup ma ie. U biha?’
23408	MAT 7:23	Ma sene ni hinawase hamadares di be, ‘Aiou paile nunure tutuno iat be nesi mu. Mu hana talur iou! A sana turadi mu!’
23409	MAT 7:24	“Io, nesi tikenong i hadade kakarek ra nugu nianga ma i gil hobi, i haruat ma tike minanes na turadi nong ga so hasur no nuno hala utusu napu ra ula hot.
23412	MAT 7:27	Iga bata, ira taho ga tahit, no dadaip ga pupuh ikino hala, igom tarupuk, ma iga tamadure saasa.”
23416	MAT 8:2	Ma tike turadi nong ga sam sana minaset tano palatamaine ga hanawat igom saga bukunkek menalalie tane Jisas ma iga tange, “No Watong, aiou palai be u haruat ura halangalanga iou waing pai nale tale be da hatabune habaling iou. Ma be ing u sip, nu gil hobi tagu.”
23417	MAT 8:3	Io, Jisas ga sasangaho igom sigire no turadi, ma iga tange, “Aiou sip ter. Nu langalanga!” Kaie iat mon no minaset ga pataam tano turadi.
23418	MAT 8:4	Ma ne Jisas ga tange muk tana, “Harbalaurai timaan! Waak be u hinawase ta tikenong. Iesene nu hana ma nu hamanis ugo tano pris. Ma nu ter no hartabar haruat ma no harkurai tane Moses. Ma ikino hartabar na hinawas palai ura hatutuno be u te langalanga ma be paile tale bileng be ta nong na hatabune habaling ugo.”
23420	MAT 8:6	“No watong, no nugu tultule i noh ter ruma ra nugu hala. I kilingane ra tamat na ngunungut. Ma paile hamagile um ira tamaine.”
23421	MAT 8:7	Io, Jisas ga tange tana, “Aiou ni hana, nige halangalanga ie.”
23422	MAT 8:8	Ma no tamat na umri ta tike matana ubane ga tange balik tana be, “No watong, maris, aiou paile manga haut be nu hana lala tano nugu hala kinong u tamat tagu. Sene be nu tange mon num ta nianga ma no nugu tultule na langalanga.
23423	MAT 8:9	Aiou tange hobi kinong iou bileng, iou palai be ta nong i kis ter tano kinkinis na harkurai. Ma ina tule ta tikenong be na gil haruatne ira nuno sinisip. Hoke bileng iou. Ari mes di la kure ter iou, ma iou la kure ter di tike matana ubane. Aiou tange ta tikenong, ‘Hana,’ io, ina hana. Aiou tange ta tike mes, ‘Hilo u ra,’ io, ina hanawat. Ma iou tange tano nugu tultule, ‘Gil kin,’ ma ina gil ie.”
23424	MAT 8:10	Ma be ne Jisas ga hadade hobi, iga karup, ma iga tange horek ta dong di ga murmur hanane ie. “Mu nes baak! Pa e gale nes tikenong nalamin kira Israel ing i dades no nuno nurnur hone kin.
23426	MAT 8:12	Iesene be dong ing ta di tutuno ikino kingdom, God na ise hasur di utusu tano kadado. Io, kaia, di na susuah ma di na hatagiris na ngise.”
23427	MAT 8:13	Io, ma ne Jisas ga tange um tano tamat na umri, “Nu hana! Na ngan hoke u nurnur ter hobi.” Ma no nuno tultule ga langalanga ta ikino pana bung iat mon.
23431	MAT 8:17	Iga gil hobi ura hatutuno no nianga tano tangetus Aisaia i tange horek, “Aie iat ga kap leh ira nudait minaset, ma iga pusak leh ira nudait ngunngutaan.”
23432	MAT 8:18	Be ne Jisas ga nes ira tamat na matanabar iga tange ta di be, “Dait na balos no taho kis utuso tike palpal.”
23433	MAT 8:19	Sene be tike tena harausur ta ira harkurai tane Moses ga hanawat ukaia hone Jisas ma iga tange tana, “Tena harausur, aiou ni murmur ugo ta ira katano bakut ing nu hanana kaia.”
23434	MAT 8:20	Ma ne Jisas ga balu ie, igom hinawase ie be, “Ira raaia na pep, a nudi mon munmun, ma ira mon ruma ra mahuo, a nudi mon pawas. Iesene be Nong a Turadi ie, pata ta ngasiana tus ura sinangeh.”
23435	MAT 8:21	Tike mes bileng, ta ira nuno bulu na harausur, ga tange tana, “No Watong, nu haut leise baak iou be ni hana, nige bus no nugu mama.”
23436	MAT 8:22	Iesene be Jisas ga hinawase ie be, “Nu murmur iou. Ma nu waak ter ira minat be di na gil ira linge ing a mon minat ine.”
23439	MAT 8:25	Io, ira bulu na harausur di ga hana, di gom hangun ie, ma di ga tange tana be, “Watong, halon dait! Dait ura ruruh!”
23440	MAT 8:26	Ma ne Jisas ga balu di, igom tange be, “Waak mu ra bunurut! Paile tur dades ira numu nurnur!” Io, Jisas ga taman tut, iga tigel hadades no kih ma ira paananoh, io, igom manga malile harsakit.
23441	MAT 8:27	Ma ira turadi di ga karup ma di ga hartiritiri ta di horek: “A mangana turadi ho bibiha ikin? No kih ma ira paananoh iat bileng, dur taram ie!”
23443	MAT 8:29	Ma dur ga kakongane, “Natine God, waak u kis na gil mir! Pata be no pana bung baak be nu gil hangungut mir!”
23445	MAT 8:31	Ma ira sana tanuo, di ga ianga marmaris tane Jisas horek: “Ing be nu tule hasur leise mem ta dur, nu tule halala mem ter ta ira bore.”
23446	MAT 8:32	Jisas ga tange ta di, “Mu hana!” Io, di ga sur leh ta dur, di gom sasoh balik ta ira bore. Ma ira bore bakut di ga hilo sur tano ula habo, di gom kango tano tamat na taho kis.
23450	MAT 9:2	Ma ari turadi di ga kap hawat tike pengpeng tano kunuban tana ukaia hone Jisas. Ma be Jisas ga nes ira nudi nurnur iga tange tano pengpeng be, “Tasigu, ira num sana tintalen ite pataam.”
23451	MAT 9:3	Ma be di ga hadade hokakarek, ari ta di ira tena harausur ta ira harkurai tane Moses, di ga liklik kumaan ta ira tinga di be, “Ikin ra turadi i tange hagae God!”
23452	MAT 9:4	Ma ne Jisas ga nunure kilam ira nudi lilik, igom tange, “Waak mu lik kike ra sasana!
23453	MAT 9:5	Garum ta dur i malus? I malus be ni tange be ‘Ira num sana tintalen ite pataam,’ be i malus be ni tange, ‘Taman tut ma nuge hana?’
23454	MAT 9:6	Iesene iou ni hapalaine mu be ikino dades a nuno Nong a Turadi ie. Kaie, i haruat ura sungsuge leise ira sana tintalen kira ra ula hanuo.” Io, iga tange tano pengpeng, “Taman tut, kap leh no num kunuban ma nu hana ukaia ra ngasiam.”
23457	MAT 9:9	Ma be Jisas ga hanana mekaia, iga nes tike tunana, no hinsana ne Matiu, ga kis ter tano hala na kap takis. Jisas ga tange tana, “Mur iou!” Ma ne Matiu ga taman tut ma iga mur ie.
23459	MAT 9:11	Ma be ira Parisi di ga nes hokike, di ga tange ta ira nuno bulu na harausur be, “Paile bilai be Jisas i iaiaan tikai ma kike ra ut na kap takis ma ira mes na sakalepwana bileng.”
23460	MAT 9:12	Ma be ing Jisas ga hadade dong di ga tangtange hobi, iga tange be, “Ing di langalanga timaan, pa dile supi no ut na haralon, iesene dong sene di maset.
23461	MAT 9:13	Mu na hana ma mu na silihe tupas no pipilaina ta ikin ra nianga tane God nong di ga pakat ie horek: ‘Iou sip be mu na marse ira turadi. Ma ing be pa mu le gil hobi, iou paile manga sip be mu na hartabar utuma ho iou.’” Ma ne Jisas ga tange baling, “Aiou pai gale hanawat be ni tato mu ing mu lik be a ut na takados mu, iesene di sene ing di palai be di sana.”
23462	MAT 9:14	Namur um, ira bulu na harausur tane Jon no ut na baptais di ga hanawat ma di ga tiri Jisas horek: “Ura biha kaie mem ma ira Parisi, mem la hahal tupas God, iesene dong ra num bulu na harausur, pata?”
23463	MAT 9:15	Jisas ga balu di horek ma ra nianga harharuat. “Hohaam be ira wasire tano nian na pokomau di na suah be no marawan nong i sigar tola i kis tikai ter baak ma di? Pa di nale gil hobi kinong di laro be i kis ter baak ma di. Iesene ta tike bung namur, no marawan i sigar tola, da kap leh ie talur di. Io, ta ikino bung di na hahal kinong di tapunuk.
23464	MAT 9:16	“Pata ta tikenong be na dungut pakur ta tike sigar katano mol ter tike tuarena. Be na gil hobi no katano sigar mol na tamadiris leh be da gis ie, ma ina tamarumut leh sukun no tuarena ma no mauho na manga tamat balik um.
23465	MAT 9:17	Pata ta tikenong bileng be na nanare ira sigar wain paile lalet baak ta ira tuarena pala taho ing di ga gil ma ra pala me ma ite tapagas. Ing be na gil hobi, ira wain na parok ira pala taho ma ina tabureng. Kaie, no wain na sana ma ira palna bileng. Pata. Na nanare no sigar wain paile lalet baak tano sigar pala taho iat. Io, dur bakut, dur na kis lawas.”
23466	MAT 9:18	Ma be Jisas ga tangtange baak kike ra linge ta di, tike watong ta di ra Iudeia ga hanawat ukaia ho ie, igom saga bukunkek, ma iga tange, “No nugu not no hinasik te noh na minat ter um. Iesene, nu hilo, nuge bul no lumam tana, ma inage lon.”
23469	MAT 9:21	Iga gil hobi kinong iga lik horek: “Be ni sigire mon no kinasine ni langalanga.”
23470	MAT 9:22	Io, Jisas ga tahurus igom nes ie ma iga tange tana be, “Natigu, no num nurnur te halon ugo.” Ma kaie iat mon no nuno minaset ga hana talur ie.
23472	MAT 9:24	Io, iga tange ta di, “Mu hanasur! No hinasik paile mat. I kubabo te mon.” Ma di ga ris balik ie.
23475	MAT 9:27	Ma be Jisas ga hana leh mekaia, airuo pulo dur ga mur ie. Ma dur ga kakongane be, “Tubune Dawit, nu marse mir!”
23476	MAT 9:28	Ma be Jisas ga hana lala tike hala, kike ra iruo pulo dur ga hana tupas ie ma ne Jisas ga tiri dur horek: “Mur nurnur tagu be iou haruat ura halangalanga mur?” Dur ga balu ie, “Maso, Watong.”
23477	MAT 9:29	Io, Jisas ga sigire ira mata dur, igom tange, “Hoke iat mon mur nurnur ter hobi, na hanawat ta mur.”
23478	MAT 9:30	Ma ira mata dur ga tapapos. Jisas ga hakatom hadades dur be, “Waak mur hinawase tikenong ta ikin ra linge!”
23481	MAT 9:33	Ing Jisas gate tule hasur leise no sana tanuo tana, no ngulo ga ianga um. Ma no tamat na matanabar ga karup, di gom tange, “Dait pa gitle nesnes ta linge hokarek kira Israel.”
23482	MAT 9:34	Iesene ira Parisi di ga tange, “I tule hasur leise ira sana tanuo ma no dades tano lilie ta di ira sana tanuo.”
23485	MAT 9:37	Io, iga tange ta ira nuno bulu na harausur, “A haleng na nian te matuko, iesene a bar nong mon ira ut na kinkilaan.
23486	MAT 9:38	Io, mu na saring nong a nuno ira matukena nian, inage tule ta mon ut na kinkilaan ter tano nuno lalong.”
23491	MAT 10:5	Jisas ga tule harbasiane kakarek ra sangahul ma iruo, igom tibe timaan ter ta di hokarek: “Waak mu hana nalamin ta di ing pa dile Iudeia. Ma waak mu lala tike taman ta di ira Samaria.
23493	MAT 10:7	Ma ing be mu hana, mu na harpir horek: ‘No pana bung tano kingdom tane God ite hutate.’
23497	MAT 10:11	“Be mu na hanawat ta tike taman be taman so, mu na lala ma mu na nanaas ta tike tahut na turadi kaia. Ma mu na kis tikai ma ie tuk ter tano bung ing mu na hana leh baling.
23502	MAT 10:16	“Mu hadado timaan! Aiou tultule mu hora sipsip ukaia nalamin ta ira tamat na raaia na pep. Io kaie, i tahut be mu na melem hora tarago ma mu na tahut hora bun.
23507	MAT 10:21	“Ira tunana di na bala leise ira tasi di waing da ubu bing di. Ma ira mama ta ira bulu, di na gil bileng hobi ta ira nati di. Ma ira bulu di na manga ul ba ta ira nudi mama ma ira nudi makai waing da ubu bing ira nudi mama ma ira nudi makai.
23510	MAT 10:24	“Tike bulu na harausur paile tamat ta dur ma no nuno tena harausur. Ma no tultule paile tamat tano nuno watong.
23512	MAT 10:26	“Io, waak mu burte di ra turadi, kinong aso ing i kakaser ter na tapales, ma aso ing i mun ter na harapuasa.
23518	MAT 10:32	“Nesi tikenong i hinawas palai ra matmataan ta ira turadi be a nuno iou, io, aiou bileng, ni hinawas palai utana ra matmataan tane Mama ruma ra mawe.
23520	MAT 10:34	“Waak mu lik be iou te hanawat be a malum na kis harbasie ta mu. Pata. Aiou paile hanawat hokike. No nugu hinanawat no burwana ura hinarubu.
23521	MAT 10:35	Aiou te hanawat be ‘no tunana na tur talur no nuno mama, no hinasik bileng, no nuno makai, ma no haine na tur talur no enana.
23522	MAT 10:36	Ma no ebar tike turadi na hanawat mon mekaia tano nuno hatatamana iat.’
23523	MAT 10:37	“Be nesi tikenong, no nuno sinisip ta tike mes i tamat ta ing i sip iou, io, paile haruat be na mur iou. Paile tahut be no nuno sinisip utagu i hansik ta ing i sip no nuno mama, no nuno makai, no nuno bulu na tunana, no nuno hinasik, be nesi bileng. Paile haruat ura murmur iou.
23526	MAT 10:40	“Nesi i bala leh mu, i bala leh iou. Ma nesi i bala leh iou, i bala leh nong ga tule iou ukira.
23528	MAT 10:42	Io, mu hadado baak! Be nesi tikenong i hamamo tike maris ma tike gingop na taho maduhan kinong a nugu bulu na harausur ie, io, no puspusno no nuno mangason pai nale panim leh.”
23530	MAT 11:2	Ma ne Jon no ut na baptais ga kis ra hala na harpadano. Ma be iga hadade uta ira pinapalim tane Krais, Jon ga tule a iruo ta ira nuno bulu na harausur iat be dur na tiri Jisas horek: “Augo nong mem la kiskis kawase ie be na hanawat, be mem na kis kawase baak tike mes?”
23532	MAT 11:4	Io, Jisas ga balu dur, “Mur na baling, mur na hinawase ne Jon ing mur hadade ma ing mur nes, be ira pulo di nanaas, ira pengpeng di hanana, dong di sam ra sana minaset ta ira palatamai di, di langalanga, ira talinga ba di hadado, ira minat di lon baling, ma no nianga na harpir utano tahut na hininaawas i hana tupas ira maris.
23534	MAT 11:6	God na idane di ing paile iruo ira nudi lilik utagu.”
23535	MAT 11:7	Be ira iruo bulu na harausur tane Jon dur ga hanana leh, Jisas ga hinawase no tamat na matanabar utane Jon horek: “Be mu ga hana ukaia hone Jon utuma ra katano bia, mu ga lik be mu na nes ra so? Mu ga nunure be a mangana turadi so ie. Pai lale kikios lilik hora tingari ing ila ioioh hurbit tano dadaip.
23537	MAT 11:9	Sene be ing mu ga hana ura nesnes ie, mu ga palai be mu na nes tike tangetus. I tutuno. Iesene i tamat bileng ta ira tangetus, kinong aie mon, ing di ga pakat ira nianga tane God utana, i tange horek, ‘Aiou ni tule no nugu ut na kap nianga menalalie tano num hinanawat, nong na tagure no num ngas.’
23539	MAT 11:11	“Mu hadado baak! Jon no ut na baptais i tamat ta ira turadi bakut ing di ga lon ta ikin ra ula hanuo. Iesene nesi tikenong ta mu i manga hansiksik naramon tano kingdom tane God, i tamat tane Jon.
23544	MAT 11:16	“Be aiou ni ianga harharuat uta ira turadi katiak, iou ni tange hohaam? Io, ni hinawase mu. Di hoke ira not no bulu ing di sip be ira mes na mur di. Di kis hulungan tike katano ma di hartato harbasie ta di horek,
23545	MAT 11:17	‘Mem paser no kudu iesene pa mu le mangata; Mem inge marmaris iesene pa mu le suah.’
23546	MAT 11:18	Hokike iat mon pa di gale laro bileng tane Jon. Be Jon ga hanawat, iga hahal ma pai gale mame ta wain. Kaie, di gom tange hagae ie be, ‘A sana tanuo i sasoh tana.’
23547	MAT 11:19	Ma be Nong a Turadi ie ga hanawat, iga iaiaan ma iga mama wain. Ma di ga tange utana be, ‘A tabi tingana ma a ut na minamo ie. Ma a hinsaana di ra ut na kap takis ma ira mes na sakalepwana.” Io, Jisas ga tange baling be, “Di tange hobi iesene aiou tange be ira tintalen ta ira ut na minminanes di na hamanis be no minanes tane God i takados.”
23549	MAT 11:21	Iga tange horek: “Maris ta mu me Korasin, na kabit mu! Maris bileng ta mu me Betsaida, na kabit mu! Be di gor gil ira dades na gingilaan na kinarup kaia Tair ma ne Saidon, hoke iou te gil ta mur ira iruo taman, io, dur gorte lilik pukus. Dur gorte bul haiane ira bilingana put na mol ma dur gorte mormor ma ra tahuna eh ura hamanis be dur te lilik pukus. Iesene pa dur gale gil hobi!
23552	MAT 11:24	Mu hadado baak! God na gil tike tamat na harkurai tane Sodom tano pana bung na harkurai nong na hanawat namur. Iesene na gil tike tamat na harkurai sakit ta mu me Kapeneam.”
23553	MAT 11:25	Taitus ikino pana bung Jisas ga tange be, “Aiou pirlet ugo Mama, a Watong tuma ra mawe ma kira bileng napu, kinong u ga sie kakarek ra linge ta dong ira ut na minminanes ma u ga hapuasne ta di ing pa dile minanes.
23555	MAT 11:27	“Mama gate ter leise bakut ira linge tagu. Pata ta nong paile nunure no Natine. No nuno Mama sene mon. Ma pata ta nong paile nunure no nuno Mama, no Natine sene mon, ma di bileng ing no Natine i ura hapuasne ie ta di.
23558	MAT 11:30	I tahut be mu na gil hobi kinong no nugu kiip i malus ma no nugu kinakap paile tirih.”
23560	MAT 12:2	Be ira Parisi di ga nes hobi, di ga tange tane Jisas, “Nes baak! Ira num bulu na harausur di lake no harkurai utano Bung na Sinangeh.”
23561	MAT 12:3	Ma ne Jisas ga tange ta di, “Mu gate was ter ing Dawit ga gil, ing iga taburungan, di ma ira nuno harwis.
23565	MAT 12:7	No nianga tane God i tange be, ‘Aiou sip be mu na marse ira turadi. Ma ing be pa mu le gil hobi, iou paile manga sip be mu na hartabar utuma ho iou.’ Be mu ira Parisi nage palai tano pipilaina ta ikin ra nianga, pa mu gorle tibe hapenpen di ing pa dile gil tike sasana.
23566	MAT 12:8	Io, Nong a Turadi ie i kure no Bung na Sinangeh.”
23568	MAT 12:10	Ma tike turadi ga luma mat ga kis ter kaia. Ari di ga kis ter bileng kaia ing di ga sip be di na tung Jisas. Io kaie, di gom tiri ie horek: “I takados be da halangalanga ira ina minaset tano Bung na Sinangeh be pata?”
23569	MAT 12:11	Ma ne Jisas ga tange ta di, “Be tikenong a nuno tike me i puko sur tike lulur ra Bung na Sinangeh, a tutuno be na hana iat ma nage kap haut leh ie.
23570	MAT 12:12	Mu palai be tano sinisip tane God, mu manga tamat ta ira me. Io kaie, i takados be da gil ira tahut na pinapalim tano Bung na Sinangeh.”
23571	MAT 12:13	Ma ne Jisas ga tange um tano luma mat, “Tuluse no lumam!” Iga tule ise ie, igom tahut baling honong tike mes na lumana.
23576	MAT 12:18	“No nugu tultule ikin, nong iou ga gilamis ie. Aiou manga sip ie ma iou laro utana. Aiou ni bul no tanuagu tana, ma ina harpir tano nugu taktakados na lilik ta ira huntunana bakut tano ula hanuo.
23579	MAT 12:21	Ma ira huntunana bakut tano ula hanuo, di na so ira nudi lilik tana be na tabar di ma ira bilai na haridan.”
23581	MAT 12:23	Ma ira turadi di ga karup ma di ga tange be, “Pata be no tubu ne Dawit dak ikin?”
23582	MAT 12:24	Iesene be ira Parisi di ga hadade hobi, di ga tange, “Jisas i haruat mon ura tultule hasur leise ira sana tanuo kinong Belsebul no watong ta di ra sana tanuo te ter ra dades tana, kaie ige gilgil hobi.”
23583	MAT 12:25	Io, Jisas ga nunure ira nudi lilik, igom tange ta di ira Parisi horek: “Be tike huntunana paile tur tikai, tari mes di na hamau no taman. Ma be tike taman be tike hatatamana, be pa dile tur tikai, pa di nale tur dades.
23587	MAT 12:29	“Pata ta tikenong na lala tano ngasiana no ut na baso ma ina kuman ta linge, ing be paile huna kubus kawase ie. Ma namur um, na kukuman naramon tano nuno hala.
23588	MAT 12:30	“Be tikenong paile nugu harwis ie, i malok tagu. Ma be tikenong paile harahut iou, i hagae iou.
23591	MAT 12:33	“Ira tintalen ta ira turadi i ngan mon hora dahe. Airuo mangana dahe mon. Nong i bilai i huei ira bilai na puspusno, ma nong i sana i huei ira sana puspusno. Io kaie, da nes kilam ira dahe ta ira hunuei idi.
23595	MAT 12:37	Io, God na kure ugo ta ira num nianga, ma ina tange tam be nu langalanga be nu kap no num ngunngutaan tano harkurai.”
23596	MAT 12:38	Ma namur, ari ta ira Parisi ma ari ta ira tena harausur ta ira harkurai tane Moses, di ga tange tane Jisas be, “Tena harausur, mem sip be nu gil tike hakilang ura hamanis ta mem be God i tule ugo be pata.”
23597	MAT 12:39	Ma ne Jisas ga tange ta di, “Taitus karek ra pana bung, ira matanabar di sip be ni gil tike hakilang kinong di la tutur talur God ma di manga sana. Iesene pa di nale nes ta hakilang. Di na nes sene mon no hakilang tane Iona no tangetus.
23601	MAT 12:43	“Be tike sana tanuo i sur leh tike turadi, i hana hurbit ta ira masmasana katano ta ira katano bia, ura sinangeh, sene be i nanaas puo.
23602	MAT 12:44	Io, i lik horek: ‘Aiou ni tapukus baling ter tano ngasiagu.’ Ma be i hanawat ukaia, i nes be pata tari kaia ma i taguro ter be na lala baling.
23603	MAT 12:45	Io i hana, i a lamus habaling a liman ma iruo na mes na sana tanuo, di manga sana tana. Ma di lala kaia ma di ge kis um kaia. Ma no nilon um ta ikino turadi na manga sana ta ing menalalie. Na ngan bileng hobi ta ira sana matanabar ta ikin ra pana bung.”
23605	MAT 12:47	Ma tikenong ga hinawase ie be, “No num makai ma ira tasim di tur ter nataman. Ma di sip be di na wor ma ugo.”
23606	MAT 12:48	Ma ne Jisas balik ga balu ie, “Aiou ni hinawase mu be nesi no nugu makai ma ira tasigu.”
23607	MAT 12:49	Iga tulus ira nuno bulu na harausur, ma igom tange, “Di kikina ira nugu makai ma ira tasigu.
23608	MAT 12:50	Io, be nesi tikenong ila murmur ira sinisip tano nugu Mama ruma ra mawe, ikinong a tasigu, a hainigu, be a nugu makai ie.”
23611	MAT 13:3	Io, iga hinawase di a haleng na linge ma ra nianga harharuat ma iga tange, “Tike ut na sinso ga hana be na so ira nuno pat na dahe.
23617	MAT 13:9	Be ing u haruat ura hadade kilam ikin, nu taram ie.”
23618	MAT 13:10	Ma ira nuno bulu na harausur di ga hana tupas Jisas, di gom tiri ie be, “Ura biha kike u la iangianga ta di ra matanabar ma ra nianga harharuat?”
23619	MAT 13:11	Io, iga balu di, “Aiou te hapuasne ta mu utano kingdom tane God. Iga susuhai nalalie, sene iou te hapuasne um ie ta mu. Iesene aiou paile hapuasne ta di ira mes.
23622	MAT 13:14	Io, kaie di hatutuno no nianga tano tangetus Aisaia i tange horek, ‘Mu na hadade, sene be pa mu nale hadade kilam; Mu na nesnes, sene be pa mu nale nes kilam.
23623	MAT 13:15	Na ngan hobi kinong i dades ira tinga di kikina ra matanabar. Di malok be di na hadado, ma di malok bileng be di na nes. Di nahula nes kilam ma ira mata di, ma di nahula hadade kilam ma ira talinga di, ma di nahula nunure kilam ta ira tinga di, ma di nage tahurus ma nige halon di.’
23626	MAT 13:18	“Io, mu na hadade no pipilaina tano nianga harharuat utano ut na sinso. I horek.
23631	MAT 13:23	Iesene no turadi nong i hadade kilam no hininaawas i haruat ma kike ga puko ter tano bilai na pu. Io, ina tahuat timaan hora pat na dahe ing di huei aititul a sangahul na patna, a limliman ma tike na sangahul na patna, ma ari maarmaar.”
23632	MAT 13:24	Io, Jisas ga hinawase habaling di tike mes na nianga harharuat. “No kingdom tane God i haruat ma tike turadi nong i so ira bilai na pat na dahe tano nuno lalong. Ma ikino mangana nian i nanaas haruat ma ira pito.
23635	MAT 13:27	“Io, ira tultule tano ut na balaura lalong, di ga hana tupas ie, di gom tange tana, ‘Numem tamat, dait ga so ira bilai na pat na dahe kaia tano num lalong. I ngan hohaam be ira sana pito di kubur bileng kaia?’
23636	MAT 13:28	“Iga balu di be, ‘Taitus nong i ura hinaragawai tagu ga gil kike.’ “Ma ira tultule di ga tiri ie be, ‘U sip be mem na ragat leise?’
23637	MAT 13:29	“Iga balu di be, ‘Pata, kinong mu nahula ragat pakur ma ira tahut na nian.
23638	MAT 13:30	Waak ter dur bakut tuk be ira bilai na nian na matuko. Taitus ikino pana bung iou ni tange ta ira ut na kinkilaan be di na huna ragat leise ira pito. Di na pise ira pito ura isise ter ra ula eh, ma ira tahut na nian di na kil hulungan ukaia tano nugu ula hator.’
23639	MAT 13:31	“Ma no kingdom tane God i haruat ma tike pat na dahe nong tike turadi i so ie tano nuno lalong.
23640	MAT 13:32	A tutuno be i hansik ta ira pat na dahe bakut, iesene namur be ing ite kubur i tamat ta ira humangana dahe na nian dait la sooso. Kaie, ira mon di hanawat, di gil ira nudi pawas ta ira singarna.”
23641	MAT 13:33	Ma ne Jisas ga hinawase habaling di ma tike nianga harharuat, igom tange, “No kingdom tane God i haruat ma tike haine ga kap leh ira is, igom bul ie naramon tano tamat na hunghung na palawa tuk gom lalet bakut.”
23643	MAT 13:35	Ikin ga hatutuno no nianga no tangetus ga tange horek, “Aiou ni ianga ta di ma ra nianga harharuat, ma iou ni hinawase di ta ira linge ga susuhai ter metua leh tano hakhakisi tano ula hanuo.”
23644	MAT 13:36	Jisas ga hana sukun um no tamat na matanabar, igom hana lala tano hala. Ma ira nuno bulu na harausur di ga hana tupas ie, di gom tange tana, “Nu pales ter ta mem no pipilaina no pito naramon tano lalong.”
23645	MAT 13:37	Ma ne Jisas ga balu di, “Nong ga so ira bilai na pat na dahe, aie Nong a Turadi ie.
23648	MAT 13:40	“No haphapatam tano ula hanuo na ngan hoke be di ragat leise ira pito, di ge ise ter ra ula eh.
23652	MAT 13:44	“Io, no kingdom tane God i haruat ma tike turadi i nes leh tike bilai na linge di ga sie ter ie ta tike katano pu. Ma no matana i manga tamat sakit. I sie hakase ie, ma i hana leh ma ra gungunuama. Io, i suhurane bakut ira nuno linge, i baling ukaia, ma i kul ikino katano pu.
23653	MAT 13:45	“Ma no kingdom tane God i haruat bileng tike ut na kunkulaan i naanaas ta ira bilai na tulur a kalagi.
23655	MAT 13:47	“Ma no kingdom tane God i haruat baling ma tike ubane di ga ise ie tano tes. Di gom soh ira mangamangana aen tana.
23658	MAT 13:50	Ma di na kap leise ira ut na sana utuma naramon tano mamahien na eh. Ma kaia, di na susuah ma di na hatagiris na ngise.”
23659	MAT 13:51	Ma ne Jisas ga tiri, “Mu palai ta kike ra linge?” Ma di ga balu ie be, “Maso!”