Wildebeest analysis examples for:   gyr-gyrNT   é    February 11, 2023 at 18:42    Script wb_pprint_html.py   by Ulf Hermjakob

23223  MAT 1:10  Ezequías rahɨr Manasés, Manasés rahɨr Amón, Amón rahɨr evocoiyase Josías.
23229  MAT 1:16  Jacob rahɨr José, María mer, María evocoiyase Jesús sɨ secoi. Ahe imembrɨ Tũpa Rembiporavo Poropɨ̃sɨrosar.
23231  MAT 1:18  Na ehi Jesucristo oyesu aracahe. María, ichɨ, ahe omenda pota vahe José rese. Oyese yuvɨrecoiẽhɨ vɨteseve rumo, Espíritu Santo pĩratasa pɨpe imembɨ.
23232  MAT 1:19  Evocoiyase José, imevɨ, ahe ava seco catuprɨ vahe, “Tapoiño ayase ava icuaẽhɨsa pɨpe che remimbotar rupi ichui” ehi chupe viña ‘co rupi tarecomegua eme co cuñatai rer avɨye vahe’ ohesa pɨpe.
23233  MAT 1:20  Aipo opɨhañemoñeta reseve oque. Iquerve rumo, Tũpa rembiguai oyemboyecua chupe aipo ehi: “José, David suindar, eresɨquɨyei rene María rese nde menda ãgua. Esepia, Espíritu Santo sui ou imembɨrã.
23236  MAT 1:23  “Cuña ndaseco marai vahe imembɨra. Ahe imembrɨ rer-ra Emanuel” ehi (‘Tũpa yande rese ité secoi’ oya aipo ehi).
23237  MAT 1:24  Omahese José, Tũpa rembiguai oyeupe ñehe agüer omboyeroya ité. Ichui omenda María rese cute.
23238  MAT 1:25  Ndoyapo vɨtei eté rumo mbahe oyese yuvɨreco. Yɨpɨndar imembɨra rane ité, ahese José omondo Jesús sererguã.
23239  MAT 2:1  Herodes mborerecuar guasu recose, Jesús oha Judea ɨvɨ rupi tecua Belén ve. Coiye yugüeru ava yasɨtata rese oyembohe vahe arɨ sẽsa cotɨ sui Jerusalén ve.
23241  MAT 2:3  Aipo ihese, mborerecuar Herodes oyembosɨquɨye tẽi, ava Jerusalén pendar avei ẽgüe ehi pãve yuvɨreco.
23242  MAT 2:4  Iyavei cũriteimi opa omonuha uca pahi rerecuareta, Moisés porocuaita rese oporombohe vahe avei. Ipare oporandu chupe: —¿Que vo aipo ohara Poropɨ̃sɨrosar? —ehi.
23243  MAT 2:5  Ahe omboyevɨ yuvɨreco chupe: —Ahe ohara Judea rupi Belén ve —ehi—. Esepia, Tũpa ñehe mombehusar Miqueas rembicuachiagüer pɨpe aipo ehi:
23244  MAT 2:6  ‘Pe, tecua mini Belén pɨpendar, ndahei ɨvɨ cotɨ tẽi vahe ambuae tecua Judá pɨpendar sui peico. Esepia, pe sui osẽra mborerecuar che recua ɨguar Israel yocuai ãgua’ ehi —ehi yuvɨreco Herodes upe.
23245  MAT 2:7  Aipo hese, Herodes oñehe ñemi ava yasɨtata rese oyembohe vahe upe ‘toicua eme ava yuvɨreco’ oyapave oporandu: “¿Mbahe yasɨ pɨpe ité vo pesepia ramo aipo yasɨtata?” ehi.
23246  MAT 2:8  Oyeupe mombehu pare, omondopa Belén ve aipo ehi chupe: —Peso evocoiyase, peseca pĩtani. Acoi peyosuse, co rupi avei peyevɨ cheu icua uca ãgua. Che avei evocoiyase tasomi imboetei —ehi angahu chupe.
23247  MAT 2:9  Aipo oyeupe he pare, yasɨtata rese oyembohe vahe osɨrɨño voi yuvɨraso. Ahe pɨpeve yasɨtata oyemboyecua iri senonera. Ichui pĩtani recosa rese tuprɨ tecua Belén ve opɨta yasɨtata.
23248  MAT 2:10  Sepiase, ovɨhareté yuvɨreco.
23250  MAT 2:12  Yuvɨroyevɨse güecuave yuvɨraso, ndoyuvɨroyevɨ iri Jerusalén rupi mborerecuar Herodes upe imombehu. Esepia, Tũpa aipo omombehu iquerve chupe ambuae perɨ rupi iyevɨ ãgua.
23251  MAT 2:13  Aipo ava yepepɨ pare, José upe oyemboyecua Tũpa rembiguai iquerve, aipo ehi chupe: “Eñarapuha, eroñemi pĩtani ichɨ reseve eraso Egipto ve. Aheve erepɨtara acoi che amombehuse voi nde yevɨ ãgua. Esepia, mborerecuar Herodes osecara pĩtani yuca ãgua oico” ehi chupe.
23252  MAT 2:14  Ahe pɨ̃tu pɨpeve voi José vɨraso pĩtani ichɨ reseve Egipto ve.
23254  MAT 2:16  Mborerecuar Herodes rumo oñemoɨró iteanga yasɨtata rese oyembohe vahe ombopa tẽisa rese. Sese, “Toyuvɨraso sundao tecua Belén ve, toyucapa chĩhivahe cuimbahemi yuvɨreco opacatu ñuvɨrío aravɨter ovɨreco vahe, chĩhivahemi catu vahe avei, ahe tecua ɨvɨrindar pɨpe avei no” ehi. Esepia, omoñetase yasɨtata rese oyembohe vahe yuvɨreco, oicua ahe aravɨter opa cũritei.
23256  MAT 2:18  “Oyeendu ava Ramá ve. Ahe Raquel oyaseho ité omembɨreta manose; ndoyembovɨha catui eté ipɨpe” ehi.
23257  MAT 2:19  Mborerecuar Herodes manore, Egipto ve José upe oñehe iri Tũpa rembiguai iquerve aipo ehi:
23266  MAT 3:5  Opacatu ava Jerusalén pendar, Judea rupindar tecua, ɨai Jordán rerovɨca pendar avei yuvɨraso iñehe rendu
23270  MAT 3:9  Iyavei ndapeyeroyai chira ‘ore Abraham suindar oroico’ pe hesa rese tẽi pe ñepɨsɨro ãgua. Esepia, Tũpa oicatuño ité co ita sui Abraham suindar nungar tuprɨ apo ãgua oyeupe nara yepi.
23271  MAT 3:10  Hacha niha imoingatusa voi eté opacatu ɨvɨra ndihai vahe sapo rupi yasɨa ãgua. Ichui yasɨa pare imondosa tatave.
23272  MAT 3:11  Che ɨ pɨpe tẽi opoãpiramo Tũpa upe pe yevɨ ãgua. Oura rumo ambuae che raquɨcuei, ahe pe ãpiramora Espíritu Santo tata nungar pɨpe. Ahe seco pĩrata catu vahe secoi che sui. Sese cheu ndiyai eté ahe ipɨtaquisã yora ãgua ichui.
23275  MAT 3:14  Yɨpɨndar rumo Juan ndoipotai eté, aipo ehiño chupe: —Nde rumo iya ité che ãpiramora eve viña, ¿nde rumo ereyu che nde ãpiramo ãgua? —ehi.
23280  MAT 4:2  Aheve cuarenta arɨ, cuarenta pɨ̃tu ndocarui. Sese ndasɨepoi eté oico.
23281  MAT 4:3  Evocoiyase oyemboya Caruguar sese secoãha ãgua, aipo ehi chupe: —Tũpa Rahɨr ité nde recose, co ita sui eyapo pan cũritei —ehi.
23283  MAT 4:5  Ichui Caruguar vɨraso Jesús Jerusalén maranehɨ pɨpendar tũparo torre apɨterve.
23284  MAT 4:6  Aheve aipo ehi chupe: —Tũpa Rahɨr ité nde recose, evɨapi cohave sui. Esepia niha, icuachiaprɨ pɨpe: ‘Tũpa oyocuaira güembiguai eta nde rãro ãgua. Ahe nde mopuhara yuvɨreco que ñepei ita nde momara rãgüer sui’ ehi —ehi Caruguar chupe.
23295  MAT 4:17  Ahe arɨ suive Jesús omombehu Tũpa recocuer ava upe: “Pemboasɨ pe angaipa; peyevɨ Tũpa upe. Esepia, cõimi eté Tũpa mborerecuasa secoi” ehi.
23296  MAT 4:18  Coiye ɨpa Galilea ɨvɨi oguatase, Jesús osepia mbɨa Simón Pedro serer vahe tɨvrɨ Andrés reseve. Ahe pira omboha yuvɨreco.
23303  MAT 4:25  Ẽgüe ehi ava rehɨi oguata yuvɨreco opacatu iguatasa rupi supi: Galilea pendar, Decápolis pendar, Jerusalén pendar, opacatu Judea pendar, ɨai Jordán rovaindar avei no.
23306  MAT 5:3  “Sorɨvete catura acoi ava oicuase mbahe ipane vahe Tũpa rese ité güeco tuprɨ ãgua. Esepia niha, chupe nara ité Tũpa mborerecuasa.
23309  MAT 5:6  “Sorɨvete catura ava oipota vahe teco catuprɨsa Tũpa suindar. Esepia, chupe ité ahe imondosara.
23312  MAT 5:9  “Sorɨvete catura acoi ava oporomoñeroi vahe mbahe tuprɨ pɨpe. Ahe chupe, ‘Che rahɨr itéehira Tũpa.
23320  MAT 5:17  “Aní chira, ‘Co mbɨa revo oporombohe Tũpa ñehe mombehusar rembicuachía mboyeroyaẽhɨ ãgua iyavei Moisés porocuaita cuachiaprɨ mboyeroyaẽhɨ ãgua avei no’ peye tẽi cheu. Ẽgüe ehi rumo che ayu imboavɨye ãgua.
23321  MAT 5:18  Supi eté co ɨva, ɨvɨ avei yandeu oime vɨtemiseve, ndipoi chietera que ñepei yepe Moisés porocuaita, que ambuae Tũpa ñehe mombehusar rembicuachiagüer ocañi tẽi vaherã; ñepei-pei porocuaita imombehuprɨ imboavɨyesaño itera.
23323  MAT 5:20  Iyavei amombehu pẽu: acoi pe reco ɨ̃vi tuprɨsa ndaheise avɨye catu vahe fariseo recocuer sui iyavei ndaheise avɨye catu vahe Moisés porocuaita rese oporombohe vahe recocuer sui avei, ahese ndapeiquei chietera Tũpa mborerecuasave” ehi.
23325  MAT 5:22  Che rumo aipo ahe pẽu: acoi ava ambuae ava rese oñemoɨro vahe yuvɨreco, ahe avei serasosara aheve. Iyavei acoi ‘nde ẽgüe ere tẽi vahe eico’ ehi vahe ambuae ava upe, ahe serasosara porandu ãgua mborerecuar ɨvate catu vahe rovai. Acoi ava rumo oñehe marase seroɨ̃rosave ambuae ava upe, ahe iyacatu imondosa ité tata guasuve.
23329  MAT 5:26  Supi eté aipo ahe pẽu: Ndapesẽi chietera acoi peyemboepɨpase voi eté pesẽra ichui” ehi.
23330  MAT 5:27  “Peicua niha Moisés porocuaita yɨpɨndar: ‘Peaguasai rene ambuae ava rembireco rese’ ehi vahe.
23331  MAT 5:28  Che rumo aipo ahe pẽu: Acoi ava omahese cuña rese ipotasa pɨpe, ahe inungar oyapo vahe ité mbahe sese opɨha pɨpe yepi.
23332  MAT 5:29  “Iyavei inungar que pe resa pe acato cotɨndar oipota rai ucase mbahe pẽu pe mboangaipa ãgua tẽi, iya penose ité, pemombo amombrɨ peyesui. Aní pe mondo uca opacatu pe recocuer tata guasuve.
23333  MAT 5:30  Iyavei inungar que pe po pe acato cotɨndar pe mboangaipa ucase, iya peyasɨa ité imombo amombrɨ peyesui. Aní pe mondo uca opacatu pe recocuer tata guasuve” ehi.
23334  MAT 5:31  “Iyavei aipo ehi Moisés aracahe: ‘Opoi potase que omenda vahe oyesui, iyacatu cuachiar imondosa poisa resendar mborerecuar rovai yuvɨreco chupe’ ehi.
23338  MAT 5:35  ɨvɨ rer pɨpe tẽi avei ndapeñehei chira. Esepia, ahe Tũpa pɨrunga; Jerusalén rer pɨpe avei ndapeñehei chira. Esepia, ahe niha mborerecuar ɨvate catu vahe recua.
23341  MAT 5:38  “Peicua acoi Moisés porocuaita aracahendar aipo ehi vahe: ‘Que ava vɨnose vahe ambuae ava resa ichui, ahe sesa avei senosesara. Iyavei vɨnose vahe sãi ichui, sãi avei senosesara’ ehi vahe.
23348  MAT 5:45  Evocoi nungar apo pɨpe pe Ru Tũpa ɨva pendar rahɨr ité peicora. Ahe niha osesape uca arɨ ava naporai vahe upe, ava avɨye vahe upe avei. Ombou avei amar seco catuprɨ vahe upe, ava ndaseco põrai vahe upe avei.
23353  MAT 6:2  Evocoiyase iparaɨsu vahe rese peporerecose, ‘Tamombehupa ava upe vichico’ ndapeyei chira inungar ava Tũpa reroyasar angahu tẽi yuvɨreco yepi. Tũparove iyavei ocar rupi mimbɨ omoñehe yuvɨreco ‘Co ava avɨye ité yuvɨrecoi, tehi angahu yuvɨreco yandeu’ oya tẽi. Supi eté aipo ahe pẽu: Ẽgüe ehi vahe rumo opa voi oipɨsɨ porerecosa co ɨvɨ pɨpe tẽi yuvɨreco.
23354  MAT 6:3  Pe rumo peporerecose iparaɨsu vahe rese, aní chira pemombehu ambuae ava upe yepera que pe mborɨpar ité viña.
23356  MAT 6:5  “Acoi peyerurese, peicoi rene acoi ava ‘tosepia che yeruresa yuvɨreco’ ehi vahe nungar. Esepia, ahe opũha-pũha catu tũparo pɨpe oyeroquɨ yuvɨreco cupiha yacatu avei ‘tayande repia angahu ava’ ohesa pɨpe tẽi. Supi eté che aipo ahe pẽu: Ẽgüe ehi vahe opa voi eté co ɨvɨ pɨpeve tẽi oipɨsɨ porerecosa yuvɨreco.
23367  MAT 6:16  “Acoi peyecuacuse, ndapemboyecuai chira pe vɨharẽhɨsa, inungar acoi Tũpa reroyasar angahu tẽi yuvɨreco yepi. Esepia, ahe opa oyeerecomeguapa tuprɨ yuvɨreco, ‘Co oyecuacu vahe, tehi ava yande repiasar yuvɨreco yandeu’ ohesa pɨpe tẽi. Supi eté aipo ahe pẽu: Ẽgüe ehi vahe opa voi oipɨsɨ porerecosa ava güepia pɨpe tẽi yuvɨreco.
23374  MAT 6:23  acoi imarase rumo, opacatu yande retecuer pɨ̃tumimbisave tẽi secoi. Tesapesa oime vahe yande rese, ahe ogüese rumo yande sui, mbahe tẽi eté, pɨ̃tumimbi nungar opacatu yande recocuer upe” ehi.
23377  MAT 6:26  Pesepia vɨ̃rai eta oveve vahe: nomahetɨi vahe, nomonuhai avei, ndoyapocatui avei mbahe yuvɨreco. Pe Ru Tũpa ɨva pendar ité niha omoime mbahe itohu. ¡Pe rumo ɨvate catu vahe ité peico vɨ̃rai sui!
23379  MAT 6:28  “Ndahei chira pe turucuarã rese tẽi peyemomahenduha guasu ai. Pemahecua ru mbahe potrɨ caha pɨpendar rese: ndoporavɨquɨi eté iyavei ndoipɨai oturucuarã.
23383  MAT 6:32  Ava Tũpa reroyasarẽhɨ aipo nungar reseño tẽi ipɨhañemoñeta yuvɨreco yepi. Pe Ru Tũpa ɨva pendar rumo oicua ité pẽu mbahe ipane vahe.
23386  MAT 7:1  “Ndiyai, ‘Oyavɨ ité mbahe’ peye voiño tẽi ambuae ava upe; evocoiyase Tũpa, ‘Oyavɨ mbahe’ ndehi chira pẽu.
23394  MAT 7:9  “Ndipoi eté revo que ñepei pe pãhu pendar omondo vaherã ita tẽi guahɨr upe pan rese oyeupe poranduse.
23396  MAT 7:11  Yepe ava ndaseco põrai vahe peico viña, pe rahɨr upe rumo pemondoño ité mbahe avɨye vahe. ¡Tahetru pe Ru ɨva pendar oipota catu mbahe avɨye vahe mondo ãgua acoi ava mbahe rese oporandu vahe upe!
23397  MAT 7:12  “Acoi mbahe peipota vahe ambuae ava oyapo vaherã pẽu, ahe tuprɨ avei peyapora chupe. Ahe niha Moisés porocuaita iyavei Tũpa ñehe mombehusareta porombohesa” ehi.
23399  MAT 7:14  teco apɨrẽhɨsave oso vahe rumo oquendɨpɨ, perɨ reseve icãhimi. Supi guata ãgua yavai eté; movɨromi tẽi ava oseca yuvɨreco” ehi.
23410  MAT 7:25  Yepe ahe oɨ upe oyepota tẽi ɨvɨtu ai, amarusu reseve, ichui oyeapo tẽi avei ɨai chupe, oɨ rumo ndovɨapi eté. Esepia, ita harɨve ité yaposa.
23414  MAT 7:29  Esepia, ndahei Moisés porocuaita rese oporombohe vahe nungar; ahe rumo oporombohe güeco pĩratasa pɨpe.
23417  MAT 8:3  Aipo ihese, Jesús opoco sese aipo ehi: —Taa, aipota. ¡Ecuera cũritei! —ehi. Aipo ihe ramoseve, ocuera voi eté.
23418  MAT 8:4  —Nde cuerasa eremombehu eme ambuae ava upe —ehi—. Nde poyavaño eso, eyemboyecua judío pahi upe. Ipare eicuavẽhe nde porerecosa nde cuera agüer resendar Moisés porocuaita rupi. Ipɨpe sui toicua ava nde cuerasa yuvɨreco —ehi.
23422  MAT 8:8  —Aní, che Yar, ndiyai eté che rẽta pɨpe nde reique ãgua; iyacatu niha cohapeve ereñeheño tẽi icuera ãgua. Evocoiyase nde ñehe pɨpe tẽi che remimboacua ocuerara.
23424  MAT 8:10  “¡Too!” ehi Jesús aipo oyeupe hese. Ichui aipo ehi oyeupindar ava rehɨi upe: —Yepe ahe ndahei vahe judío viña, opacatu Israel recua pɨpendar rumo ndasepiai eté ava imbahe reroya vahe yuvɨreco yepi co ava nungar.
23427  MAT 8:13  Evocoiyase sundao rerecuar upe aipo ehi: —Eso, nde mbahe reroya pɨpe yaposa nde remimbotar ndeu —ehi. Ahe pɨpeve semimboacua ocuera tuprɨ ité.
23433  MAT 8:19  Ahese Moisés porocuaita rese oporombohe vahe aipo ehi chupe: —Porombohesar, che mo aso pota nde rupi opacatu nde guatasa rupi —ehi.
23434  MAT 8:20  Jesús rumo aipo ehi imboyevɨ chupe: —Yavaira rumo ndeu. Esepia, vɨ̃rai vɨreco guaitɨ, iyavei aguara vɨreco oquesa; che rumo, Ava Rɨquehɨr, ndarecoi que che rẽta ité che pɨtuhu ãgua yepi —ehi.
23435  MAT 8:21  Ipare ñepei ivoya aipo ehi chupe: —Che Yar, che ru manore voi che nde rupiño ité aicora —ehi.
23438  MAT 8:24  Ɨpa pɨpe yuvɨraso pucu ramoseve Jesús oque ou. Ahese avɨyeteramo tẽi ɨvɨtu ai opũha ɨpa pɨpe; ɨ ohɨtu vahe ndiguayɨi eté, seni-seni carite oyopɨ.
23440  MAT 8:26  Evocoiyase aipo ehi: —¡Mahera pesɨquɨye! ¡Ndapeyeroyai eté che rese! —ehi güemimbohe upe. Ahese oñarapuha aipo ehi ɨtu guasu upe, ɨvɨtu ai upe avei no: “Pepɨtuhupa” ehi. Aheseve voi opa tuprɨ opɨtuhu yuvɨreco.
23451  MAT 9:3  “¡Co mbɨa oyemboɨvate ai tẽi vahe, Tũpa ñehe nungar pɨpe tẽi oñehe!” ehi Moisés porocuaita rese oporombohe vahe yuvɨreco chupe.
23460  MAT 9:12  Jesús rumo, osenduse oyesendar ñehesa, aipo ehi: —Ava nimarai vahe ndosecai eté oporopõsano vahe; imbaheasɨ vaheño rumo oseca yuvɨreco.
23463  MAT 9:15  Ahe rumo omboyevɨ ahe ava upe: —¡Ndiyai eté ichohoprɨ mendasave ndoyembovɨhai yuvɨreco imer oicovese ipãhuve! Oimera rumo arɨ imer reraso ãgua ichui curi. Ahese ramo oyecuacura yuvɨreco cute —ehi.
23464  MAT 9:16  “Ndipoi chietera revo que ava oturucuar cuacua oyapete vahe turucuar ipɨasu vahe pɨpe. Esepia niha, yapetesa ipɨasu vahe oichohoño turucuar cuacua imondoro. Ichorosa evocoiyase tuvicha catu-catuño ité.
23466  MAT 9:18  Jesús oporombohe vɨteseve, ou mborerecuar oñenopɨha sovai aipo ehi chupe: —Che rayrɨ mo cũritei omano pota ité. Yaso, nde eremondose rumo nde po sese oicovera —ehi chupe.
23470  MAT 9:22  Jesús evocoiyase oyemboyere cuña rese aipo ehi chupe: —Che rayrɨ, eyemopoase, erecuera cũritei nde yeroyasa pɨpe —ehi. Aipo ihe ramoseve, cuña ocuera voi eté.
23476  MAT 9:28  Oɨ pɨpe seiquese, oyemboya ndasesapɨsoi vahe yuvɨreco sese. Ahese Jesús oporandu chupe: —¿Che reroya ité vo pe mbogüera ãgua rese peye? —ehi. —Nde reroyasa ité, ore Yar —ehi yuvɨreco.
23479  MAT 9:31  Ahe rumo ichui oyepepɨ pare, yuvɨraso opacatu tecua rupi, “Jesús ore mbogüera” ehi-ehiño ité yuvɨreco.
23481  MAT 9:33  Ichui omosese caruguar, iñehengatu cute. Sepiase opacatu ava, —¡Too! —ehi—. ¡Ndasepiasai vahe ité co nungar mbahe yande recua pɨpe yepi! —ehi tẽi yuvɨreco.
23485  MAT 9:37  Evocoiyase aipo ehi güemimbohe upe: —Supi eté mbahe mitɨ imonuhapɨrã setá iteanga; sese oporavɨquɨ vahe rumo movɨromi tẽi.
23488  MAT 10:2  Ahe ava doce tuprɨ apóstol yuvɨrecoi vahe: yɨpɨndar Simón Pedro, ahe tɨvrɨ Andrés; ambuae Santiago, Zebedeo rahɨr, ahe tɨvrɨ Juan;
23489  MAT 10:3  Felipe, Bartolomé, Tomás; iyavei che, Mateo, guarepochi monuhasarer; ambuae Santiago, Alfeo rahɨr; ambuae Tadeo;
23501  MAT 10:15  Evocoiyase supi eté arɨ cañɨ oyepotase co tecua upe, ɨvate catura Tũpa ñemoɨrosa ava Sodoma, Gomorra ɨguar upendar sui curi” ehi.
23502  MAT 10:16  “¡Pesendu tuprɨ che ñehe! Che opomondo ovesa nungar ava mbahe mɨmba oñaro ai vahe nungar pãhuve. Sese peresaeté tuprɨra peyese mboi nungar, iyavei inungar apɨcasu seco tuprɨ vahe peicora.
23509  MAT 10:23  Iyavei acoi pe mañeco tẽise ñepei tecuave yuvɨreco, ahese peyepepɨñora ichui ambuae tecua pɨpendar upe che recocuer mombehu ãgua. Supi eté Ava Rɨquehɨr oura ndapemboavɨye vɨteiseve pe guatasa judío recua rupi.