23222	MAT 1:9	Uzías Jotam popay waytsja. Jotam Acaz popay waytsja. Acaz Ezequías popay waytsja.
23223	MAT 1:10	Ezequías Manasés popay waytsja. Manasés Amón popay waytsja. Amón Josías popay waytsja.
23224	MAT 1:11	Josías Jeconías popay waytsja, Jeconías jüpülücpan jis papay watsja jupj. Josías tüpü'ü na, Babilonia mo'o tapatja tjiquil, la tapalan yupj israelpan jis lal. Jis tsupapj, tjaman Babilonia nt'a.
23226	MAT 1:13	Zorobabel Abiud popay waytsja. Abiud Eliaquim popay waytsja. Eliaquim Azor popay waytsja.
23227	MAT 1:14	Azor Sadoc popay waytsja. Sadoc Aquim popay waytsja. Aquim Eliud popay waytsja.
23231	MAT 1:18	Jesucristo niná Yomen Dios jas tjejyamá qjuis capj la p'acj. Papel niná nin vele 'oyn nyuca tjemya'na Jesucristo nosis nt'a. Jamay María lotsja. Tsjücjüim na tjevéletsja José lal ca jupj lal mwayim. Custjay ma tjowaya p'in, way tsjicj já'asatsja jupj Dios Cjües mpes. P'a nequem jin tulucj tepyala jupj.
23232	MAT 1:19	José ma jus nléyatsja tsjan mpes María way tepyala. Malala la tjiji jupj, jólatsja José. Mpes quelel véletsja María lal ma mwayim jupj lal. Jupj lal p'in quelel véletsja. Ma quelel véletsja la p'a jis lal María malala la tjiji. José 'üsüstsja Dios lal, ne nin.
23233	MAT 1:20	Nasa quelel véletsja na niná María lal, Dios ángel pjaní lay tepyala José nt'a. José tjejyá na tjinyuca jupj. Ángel tjevele José lal: “José, David püna tüpü'ü popa p'iyá jipj. Po ma lecj meyan mwayim María lal. Dios Cjües mpes p'in way tsjicj tepyala jupj. Ma malala la tjiji.
23236	MAT 1:23	“Tsjücjüim way tsjicj ma'ajam, ca yom tsjicj ma'nus. ‘Emanuel’ ló ca nsem jupj.” Jupj ló cupj qjuis tin “Dios Cupj Qjuis Lal” velecj cupj.
23239	MAT 2:1	Jesús tjemya'na Belén nt'a, Judea mpe se jütütj nt'a. Herodes jépatsja ne'aj Jesús tjemya'na na. Jupj nt'a tjiquil niyom magopan nepenowá, Jerusalén nt'a. Niyom nenem tjiquil tsiquin mpe, pajal campa mpe tjiquil yupj, la tapal tsjicj way.
23240	MAT 2:2	Niyom tjowelepj jupj lal: —¿Ca'aj pü'ü tsjiquis, ca jepa püné nsem judiopan mpes? Ncupj nyucucj pjulacj pjaní jupj tjac' mpes. Nin mpes jus nlayecj tjemya'na quinam tsjiquis. Ne'aj tjinyucucj pjulacj, cupj pyatjaquecj nt'a, tsiquin mo'ó. Nin mpes tjiquilaca. Cupj quelel palá nipi'tjiquecj jupj wolap'a'á, qjuiyola jupj püné —nin tjowelepj niná noyomes.
23245	MAT 2:7	Nin tjowelepj Herodes lal, mpes seletsja Belén mo'o tjemya'na tsjiquis. Mpes Herodes tjevele ncul niyom tsiquin mpe tjiquil. Ma tjevele p'a lal nin la tjiji jupj. Herodes pajal jis la tji'yüya 'ona lay tepyala pjulacj, tsjicj mpes lay tepyala.
23247	MAT 2:9	Noyomes tjil yupj Belén nt'a, Herodes tjevele mpes. Tjil na, pjulacj tjunuc niswá, 'in lacasana tjunuctsja p'in. Niswa lay tepyala tsjun popé. Nin p'iyatsja tsiquin mo'o tjunuc jin p'iyá. Pjulacj mwalá tjemeytsja yupj jis lal, nasa ne'as tjemey tsjicj tüpü'ü nt'a. Ne'aj tón̈catsja.
23249	MAT 2:11	Ne'as tjil tsjicj wo nt'a, jupj tüpü'ü nt'a. Wama tjil, wosis mo'ó. Jus tjunuc tsjiquis jamay lal. Jamay María lotsja. Tjunuctsja na, tsjicj wolap'a'a palá nipi'tjin̈. Tjowelepj jupj pajal püné. Locopyaya jun tjocjol yupj jis caja, pje'á la tocoy jis la 'ayas tsjicj mpes. Oro tja'ayapj. Ts'ülüc' 'üsüs cjumsu la 'üm tja'ayapj wa. Mirra perfume mpes tja'ayapj wa.
23251	MAT 2:13	Niyom tjil na, Dios ángel pjaní lay tepyala José nt'a, jupj tjejyá na. Ángel tjevele jupj lal: “Jin ni'isa nts'equenem Egipto mo'ó tsjicj lal, jamay lal. Ne'aj mpü'üm, napj tjevelé nas ca ncuwim. Herodes tsjicj ca la mpalas la 'ünan”, tjevele jupj.
23253	MAT 2:15	Ne'aj tüpǘ'ütsja Herodes tepe'e nas. Nin tepyala ca t'üc' mpalas qjuis Jepa Dios tjevelá püná. “Napj tjevelé natjam ca mim Egipto mpe”, tjevele Dios. Nin tjevele profeta jupj mpes.
23254	MAT 2:16	Locopyaya Herodes jus nleya niyom tsiquin mpe ne'espan ma jiquiltsja. La tsawiltsja yupj. Pajal ts'i tji'ínatsja jupj. Mpes jis tjijyü'ta pjü jis la 'ünan niyom tsjictjacj Belén nt'a, Belén ne'aj p'in 'ots'ipj. Pjü niyom tsjictjacj año mat'e jis tjü'ünan. Más 'in tsjicj way pjü jis tjü'ünan wa yupj. Herodes jola tepyala tsjiquis año mat'e tya'a quinam, noyomes tsiquin mpe ne'espan tjowelepj mpes. Nin mpes nin la tjiji jupj.
23256	MAT 2:18	“Tjepjyacan̈ la puyupj Ramá nt'a. Ne'aj pajal yümücj la tupuyupj. Raquel la tipiya watsja tsjictjacj mpes, locopyaya tapatjá. Jupj ma quelel jo' pé'etsja, tsjictjacj tecya'lin̈ mpes.” Nin tjevele Jeremías.
23258	MAT 2:20	“Jutja niswá Israel nt'a. Nasa tecya'lin̈ tsjicj quelel ja'ünan witjacj.”
23259	MAT 2:21	Mpes José jas nisa, tjemey niswá Israel mo'ó. Lal tjemey wa tsjiquis, tsjicj jamay lal wa.
23260	MAT 2:22	Locopyaya José wola tjoweleptsja Herodes jatjam Arquelao jepa tjá'asa quinam Judea mo'ó, popay tepe'e mpes. José lecj jéyatsja jupj mpes, ne ma quelel jámatsja ne'aj, jupj tjijyü'ta nt'a. Locopyaya Dios José lal tjevele niswá, tjejyá na. Tjevele ca ma mim Judea nt'a. Mpes José más 'in campa tjemey Judea mpe. Galilea nt'a tjemey, nin p'iyá Israel mpetsja jupj, Galilea.
23263	MAT 3:2	Jupj tjevéletsja: “'Aplijila t'as malala nyuca la tjüjí mpes. 'Üsüs la müjí quinam Dios jos jinwá. Quina ca nu müjü'tüs Dios”, tjevele jupj.
23264	MAT 3:3	Pajal püna Isaías tjevele nin ca mveles jupj. Isaías profétatsja jupj püná. Ninana Isaías tjevele Juan po'ó: “Yom niná wa cjuwá nt'a ca mim. Pajal ca quelel mveles gente jilal. Mpes yümücj ca mveles: ‘Qjuis Jepa Dios ca ncuwim. Nujola t'as ca nin la müjí quinam jupj jos jin. Malala nujola nun, jümücj la lu'ulú jinwá. Po ma malala nujola t'as quinam. 'Üsüs nujola t'as qjuis Jepa Dios jos jinwá’ nin ca mveles jupj.” Isaías tjevele jupj ca nin mveles, ne t'üc' way Juan nin tjevele.
23265	MAT 3:4	Juan jas quip camello ts'üilin waytsja jupj. Col tsyú'patsja pjoloc' mpes. Ts'elel lyájatsja. Ts'as qjuisiyas mo'o píjisa watsja. Lovin nin tüpü'ü.
23266	MAT 3:5	Gente pajal pülücj tjiquil jupj nt'a jis la pjac jupj tjevelá. Jerusalén mpe tjiquil wa, judiopan pülücj patja mpe. Pjü Judea mpe tjiquil wa, ne'aj judiopan pjaní pjaní patja nt'a. Tjiquil wa 'üsǘ püné la nt'a patja mpe, niná 'üsǘ Jordán ló.
23267	MAT 3:6	Yupj tjiquil, tjowelepj jupj lal malala nyuca la tjajay. Niná tjowelepj na, Juan bautizar lis tjiji 'üsǘ mo'ó, niná 'üsǘ Jordán ló.
23268	MAT 3:7	Juan tjinyuca watsja fariseopan pülücj jiquiltsja, pülücj saduceopan tjiquil wa. Juan ma tepyónatsja yupj pajal 'aplijílatsja malala la tjajay mpes. Mpes jupj tjevele yupj jis lal: “Nun nin p'iyá latsj jinwá. Nun solejé Dios po ma jos gente malala lajay. Len̈ way ca jis capj ntülüs. Nin mpes tjuculá nun napj nt'a, napj ca bautizar la numejay. Nujola nin lojí mpes, jupj ma ca nucopj ntülüs. T'üc' tulucj. Dios selé nun newa ma quelel lojí jupj jos jinwá.
23269	MAT 3:8	T'üc' way 'aplijila catsja nun malala la tjüjí, 'üsüs la cüjí quinam Dios jos jin. Najas la müjí nun niná.
23270	MAT 3:9	Po ma nujola t'as nun pajal 'üsüs, nun judiopan mpes. Ma ca nujola nsem nun pajal 'üsüs way, nun Abraham püna tüpü'ü popa p'iyá mpes. T'üc' tulucj. Dios ca 'ücj la qjuijis niná pwen Abraham ts'uyupj ca mpalas.
23272	MAT 3:11	Juan tjevele wa: “Napj bautizar la nusejay 'üsǘ lal p'in. Napj nin lejay mpes, ca pjü jus nlayecj 'aplijila nun malala nyuca la tjüjí mpes. Jus nlayecj nasa quelel lojí Dios jos jinwá. P'a wa ca ncuwim más püné napj lal. Napj pajal tsjicj way jupj lal. Po 'üsüs napj lal napj tsji' lejay jupj mpes. Napj jupj caite jet' la p'in, 'ücj napj lal. Pajal 'üsüs ca la mijis jupj. Nun nepénowa quelel lojí Dios jos jinwá. Jupj ca nu ma'ayas Dios Cjües. Nun nepénowa newa ma quelel lojí Dios jos jinwá. Jupj ca nucopj ntülüs.
23275	MAT 3:14	Juan ma quelel bautizar líjitsja jupj. Nin tjevele Jesús lal: —Más 'ücj jipj bautizar la nejay napj. Jipj más 'üsüs napj lal.
23276	MAT 3:15	Jesús tjevele Juan lal: —Najas ne jipj ca nin la mijin quinam. Más 'ücj pjü 'üsüs lijicj Dios jos jin. Mpes Juan tjevele 'ücj ca bautizar la mijis jupj.
23278	MAT 3:17	Tsjun po'o nepé vele pjactsja: “Niná napj Natjam. Pajal quelel lejay jupj. Pajal 'üsüs najas jupj mpes.”
23279	MAT 4:1	Jesús bautizar tepyala na, campa 'in tjemey, wa cjuwá nt'a, jusapj p'in. Dios Cjües jostsja mpes tjemey jupj. Ne'aj jámatsja nt'a, diablo quelel malala véletsja jupj lal, la nuc ncu malala la mijis jupj.
23284	MAT 4:6	Diablo tjevele Jesús lal: —Jipj Dios Jatjam p'in, palá ntolo quepé. Dios Popel vele: ‘Dios ca jis müjü'tüs jupj angelpan, ca mya jamacj jipj. Jis mas mpes ca mya ma'nucj, ne ca ma mpojom jipj, pe lal. Ma ca malala mya palas’ —nin tjevele diablú.
23289	MAT 4:11	Jesús nin tjevele na, diablo tjemey. Tjemey na, angelpan tjiquil, cus tjap'acj Jesús.
23291	MAT 4:13	Ne'as tjemey na, ma tüpü'ü Nazaret nt'a, püna tüpü'ü nt'a. Tjemey nepé quinam, Capernaum nt'a tjemey, pülücj patja nt'a. Ne'aj p'intsja 'üsǘ la nt'a, Zabulón lotsja ne'aj pajal püna. Neftalí ló watsja ne'aj pajal püna.
23295	MAT 4:17	Nin tepyala jupj tjevele jin. Jesús ne'as tjemey na Capernaum nt'a, jupj véletsja Dios po'ó pülücj jis walap'a'á, ne'aj tapatja sin popé. Véletsja: “'Aplijila t'as malala nyuca la tjüjí. 'Üsüs la müjí quinam Dios jos jinwá. 'Üsüs way quinam Dios ca müjü'tüs. Jepa jupj. Len̈ way ca müjü'tüs nosis nt'a”, nin tjevele Jesús yupj jis lal.
23301	MAT 4:23	Jesús tjuwínetsja jun ta'á Galilea mo'ó. Newa sin 'yüsa la síjitsja judiopan. Wosis judiopan 'a jis tjimyula nt'a sin tji'yüsa lis tjiji jupj lovin. Pülücj jis walap'a'a tjevele pajal 'üsüs tepyala Dios mpes. Tjevele quina ca müjü'tüs Dios yupj jis lal. Jupj jis tji'yü'sa la tjiji wa pjü malala jisas ne'aj. Jis tji'yü'sa la tjiji wa pajal sin napnapj witjacj.
23303	MAT 4:25	Pajal pülücj tjiquil jupj nt'a. Cus tocon̈ wa jupj tjemey nt'a. Pülücj way tjiquil Galilea mpe, Decápolis mpe 'ots'ipj, Jerusalén mpe 'ots'ipj, Judea mpe 'ots'ipj. Tjiquil wa 'üsǘ na'aj po'ó patja mpe, 'üsǘ Jordán ló.
23304	MAT 5:1	Jesús pje'á tón̈catsja. Jupj tjinyuca gente pajal pülücj tjiquil, 'a jis tjimyula jupj nt'a. Nin mpes tucuc' popa viyá tjemey, tsjicj way p'in. 'Etjele jupj, ca sin 'yüsa la mijis. Jupj nt'a tjiquil watsja jupj discipulopan. Quelel pjyacan̈tsja jupj tjevele mpes.
23305	MAT 5:2	Nasa tjiquil na, jupj sin tji'yüsa lis tjiji. Nin tjevele:
23306	MAT 5:3	“Nun po jisas ca Dios nucopj mp'a'sas, pajal 'ücj nujisas nsem nun. Dios nun jis Jepa quinam, niná nujostsja mpes.
23307	MAT 5:4	Nun pajal 'aplijila jotjaqué, pajal 'ücj nujisas nsem wa nun. Dios ca 'ücj nujos la mijis.
23309	MAT 5:6	Nun pajal quelel 'üsüs lojí Dios jos jin, pajal 'ücj nujisas nsem wa nun. Dios ca nucopj mp'a'sas ca 'üsüs la müjí, nujisas jinwá.
23310	MAT 5:7	Nun quelel jis capj mp'a'sá la p'a wa, malala se palá na, pajal 'ücj nujisas nsem wa nun. Jupj ca nucopj mp'a'sas wa nun.
23311	MAT 5:8	Nun nepénowa pjaní p'in quelel lojí. Nun quelel lojí Dios jos jin. Nin mpes ca 'ücj nujisas nsem nun. Nun ca jus nucú Dios.
23313	MAT 5:10	La p'a wa malala lajay nun jilal, nun 'üsüs lojí mpes Dios jos jin, pajal 'ücj nujisas nsem wa nun. Dios nun jis Jepa quinam.
23318	MAT 5:15	'Iyó su müjǘ na, ma jun t'o'nó quiliyú lal. 'Üsüs way nt'a p'in ca mpüntǘ, 'iyó jaw ca pjü nucucj jis wa nt'a. Nin p'iyá jaw jinwá ca nsem nun, nosis casá patja jis lal.
23326	MAT 5:23	”Nin mpes ma malala la müjí la p'a lal. Nun malala la tjüjí na p'a lal, la tjomoná jupj ca perdonar la numijis nun. Nun ma 'ücj la tjüjí na p'in, ma polel t'emel la 'ayas Dios mpes. Nasa quelel 'oyá Dios mpes ca nacj, Dios wo mo'ó. Quelel 'oyá na, nujola pyala nun malala la tjüjí p'a lal.
23327	MAT 5:24	Ma ca ma'ayá Dios mpes quinam. Niná nujola tepyala na, lowa jupj nt'a, püna malala la tjüjí nt'a. Tjowelé nujisas jupj ca perdonar la numijis. Tjowelé nujisas nun jupj jomicapan ca nsem quinam. Niná la tjüjí na 'ücj lowú Dios wo nt'a, t'emel nu la 'ayas”, nin tjevele Jesús.
23328	MAT 5:25	Jesús sin tji'yüsa lis tjiji wa más 'ücj po 'in len̈ way ca nlaca ca la monacj ca p'a perdonar la qjuis mijis, ncupj malala la tjijicj. Ninana Jesús tjevelá: “Nun jis enemigo quelel t'ya mveles nun mpes lay nt'a ca nacj. Nin quelel liji jupj, len̈ way lowa jupj nt'a. La moná ca perdonar la numijis. Nun malala la tjüjí jupj juts'a'á, nun ca p'a wa seyasa ma'ayá jupj, malala la tjüjí mpes. Nun ma lojí niná, nun jis enemigo ca mim jepa já'asa nt'a, ca mveles nun malala la tjüjí. Nin mpes ca jepa nucopj ntülüs. Jepa ca mveles jupj auxiliar lal cawilta mo'o ca nu wama manus.
23329	MAT 5:26	Jepa ma wa ca nusin majamas ma pjü way jaylacj la tjüjí jupj la tjemyona mpes. Pjü way jaylacj la müjí nun. Niná t'üc' way”, tjevele Jesús. Pjü way mpes sin tji'yüsa lis tjiji ca Dios qjuis capj ntülüs, ma le monacj la p'a ca perdonar la qjuis mijicj cupj malala lis tjijicj na.
23330	MAT 5:27	Jesús tjevele wa niná: “Tsjay püna tjüjütütsja niyom ma ca ne'aj ma'nucj sejats'om tulucj. Tjüjütütj nequem ma ca mal jis voyum tulucj jis lal. Nun solejé niná.
23331	MAT 5:28	Napj najas más 'üsüs lojí püna la tjajay jis lal. Dios jos 'üsüs lojí. Jos wa 'üsüs way nujola nujos mo'ó. Yom quepj si nucú ne jos jupj, malala niná Dios lal. Jupj quelel malala líjitsja, malala wa, jupj niná t'üc' la tjiji jin p'iyá.
23332	MAT 5:29	”Po ma malala la müjí nun. Nun nucú mpes p'in quelel malala lojí, po ma tjunucú niná. Nujun tulucj jinwá nujola t'as nun, nujun t'ü, na'aj la ts'i jinwá. Malala lajay ca mal 'awa püné nt'a, mpem ne'aj. Más 'ücj nujun tulucj, ne ma ca mpem nup'üy pjü 'awa püné nt'a.
23333	MAT 5:30	Nun quelel malala lojí nun numos li'inyampe mpes, ma la müjí. Nujola t'as numos cjuwá jinwá, numos t'ü, na'aj la ts'i jinwá. Malala lajay ca mal 'awa püné nt'a, mpem ne'aj. Más 'ücj numos cjuwá ne ma ca mpem nup'üy pjü 'awa püné nt'a.
23334	MAT 5:31	”Püna javeleptsja: ‘Yom quelel se jamá jats'om, ca papel ma'ayas jupj. Papel ca mveles niná jupj jats'om tulucj quinam.’
23343	MAT 5:40	Jipj enemigo quelel t'ya vele jipj mpes ca nacj. Jos wa jepa ca la monas jin quip wampa, jipj la tjejay mpes. Tje'yaya jipj enemigo jin quip wampa. Tje'yaya wa jin quip pje'apa.
23346	MAT 5:43	”Püna javelepj watsja: ‘Jipj ca quelel lis mijin ne'aj patjá. Ma ca jyas nsem jipj enemigopan.’ Nun solejé wa niná tjowelepj.
23347	MAT 5:44	Mop'in napj najas más 'üsüs lojí püna la tjajay lal. Najas nun quelel lis müjí nun jis enemigopan. La p'a malala lajay na nun jis lal, Dios lal la tjomoná nun yupj mpes. La tjomoná jupj ca jis capj mp'a'sas.
23349	MAT 5:46	La p'a quelel la nusejay nun, mpes nun quelel la sojí wa yupj. Yupj ma quelel la nusejay nun, nun ma wa quelel la sojí yupj. Dios ma ca mveles nun 'üsüs way lojí nun nin lojí mpes. Malala lajay ne nin p'iyá lajay.
23350	MAT 5:47	Nun 'üsüs way welé nun sejamicapan jis lal ca nacj. Ma quelel 'üsüs welé p'a wa jis lal ca nacj. Nun nin p'iyá lojí, nun más 'üsüs tulucj p'a jis lal. Ne nin p'iyá lajay Dios ma japon.
23353	MAT 6:2	Nin mpes najas ma mvelé nun p'a lal nun t'emel 'oyá t'emel cjuwá. T'emel 'oyá na, lyájasa jinwá la müjí. Nepénowa jisas pjü way jus nlayecj yupj 'üsüs lajay, mpes pjü jis walap'a'á ja'ayapj, judiopan 'a si mulú nt'a, jümücj nt'a 'ots'ipj. Jisas la p'a wa ca mvelecj yupj 'üsüs. Yupj ma t'üc' way quelel lajay t'emel cjuwá. T'üc' way gente p'in javelepj yupj 'üsüs. Dios ma ca nin mveles.
23360	MAT 6:9	Ninana jin p'iyá tjowelé nun: ‘Qjuis Papay, tsjun po'o püt'. Po qjuisas pjü ca mvelecj jipj pajal 'üsüs. Jipj p'in 'üsüs pjü jis lal.
23362	MAT 6:11	Qjuisas wa qjuesé 'an qjuis la las yacjaj.
23363	MAT 6:12	Malala nyuca la tjijicj, qjuisas perdonar la qjuesejay. Nin p'iyá perdonar lis tjijicj la p'a, malala la qjuis tjajay cupj.
23364	MAT 6:13	Qjuis capj tjep'ya'sa wa ma ca quelel malala la mijicj. Qjuis capj tjep'ya'sa diablo ma ca malala la qjuis mijis. Jipj p'in Jepa. Jipj pajal püné. 'Üsüs way p'in la veles jipj 'üsüs. Nin ca nsem lovin. Qjuisas ca nin nsem.’ ” Nin tjevele Jesús, cupj ca nin mvelecj Dios lal.