7137	RUT 1:8	Kungga átang, Naomi yá nambáná yará wa yánuk, “Mamam sándi yan it hulá ya son sándi kundimálák. Táwi yá sán sáháng tolinek, náuta sándá nánáun sándi há kámutumálák wa iháng toliumálák me nák neháng tolingga áwánggoemálák wáinanyon.
7138	RUT 1:9	Wáina wata ku Táwi yá háláng sámán du, nánáun sándi nukngá ihángga watán it káin álosim átkuineráng.” Wáina yánángga ku, árong Naomi yá kápáng kumen kutkáyawát táwi hánám táuráng.
7139	RUT 1:10	Wáina tángga sangga nambáná yará yá son inumálák, “Muná, nát tu kákkot kákkán tombongga há hánám kuinemán.”
7140	RUT 1:11	Enendu Naomi yá miuk, “Son kundimálák, uriwana yará. Náuta ku nákkot kuinemán? No nangge son iháng te sán nánáun sándi háháleyan tárák ma árat,
7142	RUT 1:13	sándá háleng yámángga árán watá titiha wawu káluná muná. Sándá nánáun sándi muná átnát tán tárák ku muná. Uriwana yará, pahán márapmá náni wu tárák wáina re, enendu nákkán du táwi hánám. Táwi yá neháng wáik tán átkoet.”
7144	RUT 1:15	Wáina tángga árán du Naomi yá inuk, “Kang, nukka wu son há koek, málámbán tombong me málámbán ánutuná ya, máriná ya isutang kung.”
7145	RUT 1:16	Wáina inán, Rut tá miuk, “Kepmangga son kukuya ma nanáng seindalák. Ko rekáin kuinelák, nák ku wakáin kuinet; me rehára átnelák, nák ku wakáin átnet. Kákkán tombong wawu nákkán tombong, me kákkán Ánutu wawu nákkán Ánutu.
7146	RUT 1:17	Ko rekáin kámutnelák, nák ku wakáin yon kámure neháng usineráng. Náut kámá káman dá ma náháng horeindák. Kátkámut tá rewe náháng horeinek. No mena ná met ná ma isure hálendu Táwi yá álo neháng wáik hánám táinek.”
7148	RUT 1:19	Yándi wu yayará kungga kungga Betlehem káin kung hiumálák. Rám it wahára kung hiumálák hára, it pálak hárámutang áwáng kápángga ku náráwa yá miuráng, “Kák ka Naomi puk me?”
7149	RUT 1:20	Wáina met, Naomi yá yánuk, “Naomi ing ma mantáng namindaráng. Ináku Mara ing mantáng namineráng, náuta Ánutu Uliháláng Márumá watá neháng wáik tán watá pahánna kinan ukuro hánám átak.
7150	RUT 1:21	No kut wawu kutná kutná na pálak, iná Táwi yá nangot áwáng sáek wawu kutná kutná na muná. Náuta Naomi ing mantáng nameráng? Táwi Uliháláng Márumá yá neháng wáik tán márapmá yá nákkot átak.”
7153	RUT 2:2	Kulá hang Moab náráwa Rut watá Naomi ing inuk, “Nepmatá hái káin kungga bali kátu yákyákmak táená wa kámolin. Káman niyá nahángga álo ingga nanán hálendu kámonet.” Wáina men Naomi yá inuk, “Álo kuinelák, uriwana.”
7155	RUT 2:4	Rám waháranyon, Boas yá Betlehem kálu áwángga yáup ámnaná yánuk, “Táwi yá sányot átnek.” Ing yánán watá inuráng, “Táwi yá kuram táng kaminek.”
7156	RUT 2:5	Wáina inát átang sangga, kulá Boas yá yáup ámnaná táwi yáni ya átuk wa ináng suliuk, “Náráwa máto áning gu niyan hun háranan?”
7157	RUT 2:6	Wáina inán yáup ámna táwi yáni watá inuk, “Wawu Moab náráwa máto Naomi yot Moab ále káwak sangga áwumálák.
7158	RUT 2:7	Náráwa watá ing nanek, ‘Álo satá no yáup ámna yá bali marángga hárotang tingga kungga árát, márin yáni káin yákyákmak táená wa kámondang urum tinet me?’ Iná náráwa wawu yáup hára re átak, hilápmá hánám áwángga inggálu. Rám hátetná kimo re sima kinan putung hangga sek narek.”
7159	RUT 2:8	Kulá Boas yá kung Rut wáina inuk, “Náráwa máto, kándáng narinelák. Ko kung hái nukngá káin bali ma kámonándalák. Hái ná sangga ma kuindalák. Nákkán yáup náráwa yot nahára átneráng.
7160	RUT 2:9	Hálengga katá hái rehára yáup ámna yá marángga árát tu nákkán yáup náráwa yásutang wakáin kungguinelák. No yáup ámna na há yánáng rákit táet, kák keháng lem ma tátáya. Sala yá manmanin du, umi yáup ámna yá kátnáwáng kulená kárangngá káin átak kungga waháranan náinelák.”
7161	RUT 2:10	Wáina inán Rut tá turingga hangga kurákmáta táng hang káwak káin tingga Boas inuk, “Nák ku áwená. No náut álosim kákkán kálu táng tunggap táe ko nák nahángga neháng tolelák?”
7162	RUT 2:11	Wáina inán Boas yá hurik tángga ing inuk, “Ko náula yá kámurán nan mamya me it káwakka yápmangga áwulák ngáyá áwáng ámna náráwa uláp ma naráng yámená watyot átang nambáka ya rina rina táng mángga áwánggoelák, wawu erek hánám há met narut.
7163	RUT 2:12	Táwi Israel yan Ánutu ya hitná tárang káin árátá watá pinya tátáya áwulák. Táwi yá álosim rina táulák wáinanyon tán sambe yá kákkán káin táwi hánám tunggafeinek.”
7164	RUT 2:13	Wáina inán Rut tá inuk, “Táwina, nák ku yáup náráwa ka waháranan muná, me kutna muná, enendu ko nák nahángga neháng tolelák. Ko sutna táng láláp táelák, hang ko me nuk hára naháng melák.”
7165	RUT 2:14	Kulá sungngi nana rám hára ku Boas yá Rut inuk, “Nákáin áwángga másáng kámá ihángga másáng kátu kimo satá wáin ingirángngá kinan han nang.” Kulá Rut tá yáup ámna tangtang putung han Boas yá bali sená kámá imán Rut tá nangga kawilá hahatin kátu yápman áturáng.
7166	RUT 2:15	Wáina tángga ku Rut tá tárutang yáup káin kun, Boas yá yáup ámna náráwaná yánuk, “Sat Rut tá bali máran tangtang álo kámonek, ma me táng mindaráng.
7167	RUT 2:16	Hang sándá bali kámá hárorená waháranan watán da uying hirarát han áwáng ihán kangga ku ma me táng mindaráng,” ingga yánuk.
7170	RUT 2:19	Wáina tán kangga nambáná yá inuk, “Kula rekáin yáup tángga bali táwi hánám kámondalák? Ni ámna yá kaháng tunggap tángga keháng tolek wawu Táwi yá kuram táng minek.” Kulá wahára ku Rut tá niyan hái káin yáup táuk wa nambáná inuk, “Ámna kutná niyan hái káin no kula yáup táet wawu Boas.”
7171	RUT 2:20	Wáina inán Naomi yá nambáná inuk, “Táwi yá kuram táng minek. Málámbá há átaráng me há kámurená álosimmá wa hiták nálengngátak.” Wáina inángga son hang miuk, “Ámna wawu nánin sip kátu, watá kák kehángga náula kámutuk wata kutná meng mirak tátáyan álo kámá.”
7172	RUT 2:21	Kulá Moab náráwa Rut watá miuk, “Me nukngá káman Boas yá ing nanek, ‘Kák ku nákkán yáup ámna náráwa tangtang rewe árátá kungga bali yot wit mamará watán rám bá sáliknginek.’”
7173	RUT 2:22	Wáina inán Naomi yá nambáná Rut inuk, “Wawu álosim, uriwana, ko watán yáup náráwa watyot re átnelák. Hái kámá káin kungngárá keháng lem tánirot.”
7175	RUT 3:1	Rám káman Naomi yá Rut inuk, “Uriwana, no kák pinya tátáyan da sulindet, watá ku pinya táinek.
7178	RUT 3:4	Kulá rám watá pándák hangga ruhán, ko ále rehára ruhek wa kándáng káinelák, kulá wahára ku kuinelák ngáyá hárammá kálu tek yaling mángga hang pándák átnelák. Wahára ku rina rina tátá wa watá kaninek.”
7179	RUT 3:5	Wáina inán Rut tá Naomi inuk, “Rina rina nanelák wawu álo isutang táinet.”
7183	RUT 3:9	Wáina kangga Boas yá inuk, “Kák ku ni?” Ing inán náráwa watá inuk, “Nák ku Rut, kangán yáup náráwa. Kák ku Elimelek sipmá kátu wata ku ko nák nehángga náunna kámutuk wata kutná meng mirak táinelák.”
7184	RUT 3:10	Wáina inán Boas yá inuk, “Náráwa máto, Táwi yá kuram táng kaminek. Ko náwu kangán álosim wa pukon náula yan hun wa elelák. Álosim wa kálak táulák wawu wáina sim, iná kula pálik táelák nátá ku álosim hánám, náuta ko ámna máto kutná kutná yáni pálak me kutná kutná yáni muná yan káin ma kulák.
7187	RUT 3:13	Yáungán nahára álo átnelák. Hilápmá no ámna wa ine káinemán. Watá álo háláng kamámáyan hálendu álo wáina táinek, iná watá ma háláng kaminán men, wawu no álo háláng kaminet pálipuk Táwi rahálá hára. Álo son pándák átnárá it tá háinek.”
7188	RUT 3:14	Wáina inán Rut tá son Boas hárammá hulá káin pándák átnárán it tá háiháiya tángga átuk kálu Rut tá tárutuk hára yáup ámna ruhángga áturáng watá kámá ma káuráng. Wáina tárurán du Boas yá inuk, “Náráwa yá bali itná káin áwelák ka ku ni kámá káman dá ma hánám narindak.”
7189	RUT 3:15	Ing inángga son Boas yá miuk, “Lap kátu yáila káin uselák wa táng áwáng táng hálak tángga álák.” Ing inán wáina tángga árán, Boas yá bali 20 kilo hám wáina kulin wata kinan han, háláng mángga táng hip tángga málámba ketnán tin du háná kuk. Kulá wata torong hára ku Boas yá hangga it táwi káin kuk.
7190	RUT 3:16	Rut tá nambáná yá átuk káin kung hen kangga Naomi yá ináng suliuk, “Uriwana, kuelák ka rina hánám hálek?” Ing inán Rut tá me pingnga Boas yá me rina rina inuk wa erek hánám Naomi ináng háliuk.
7191	RUT 3:17	Kulá son Rut tá ing miuk, “Boas yá ing nanek, ‘Ketya páliná muná nambáka yan káin ma kuindalák,’ ing mengga, bali 20 kilo hám wáina ná namán tángga áwet.”
7192	RUT 3:18	Wáina inán Naomi yá miuk, “Uriwana, me yá rina kuinek wata hálengga yolop átnárá, náuta Boas yá emá me yáupmá tángga árán kungga kula re me yá kándáng háleindek.”
7193	RUT 4:1	Kulá hang Boas yá it Betlehem kumbi kálu mungnganá káin árongga wahára putung háuk. Waháranyon sip kátu ni Boas yá miuk watá áwán kangga Boas yá mantángga inuk, “Nukna, áwángga nahára putung hang.” Wáina mantángga inán ámna watá áwáng putung háuk.
7194	RUT 4:2	Boas yá ámna yáilá 10 it waháranan watá áwát ing yánuk, “Áwáng nahára putung haniráng.” Wáina yánán áwáng wahára málám bot putung áturáng.
7195	RUT 4:3	Kulá Boas yá sipmá kátu wa inuk, “Naomi, ni Moab ále káwak sangga áwuk, watán káwak kátu káman yuyuwáyan átak wawu náti ya sip náti kátu Elimelek watán hára.
7196	RUT 4:4	Wata ku kák kaninet ingga naret wa kanin, káwak wawu ko yuwinelák. No mená met náwu ámna náráwa me ámna yáilá putung átaráng wata rahán yáni hára. Álo yuyuwáya hálendu, ko yuwáng. Iná muná hálendu, nanátá no narin. Nukngá yá wáina tátáyan muná wawu ko rewe yuwinelák, enendu ko muná ing metá ámna nukngá wa yuyuwáyan wawu nák.” Wáina inán du Boas yan sip kátu watá miuk, “Álo no yuwinet.”
7197	RUT 4:5	Wáina men Boas yá miuk, “Rám rina hára ko káwak kátu Naomi ketná hára átak wa yuwinelák, waháranyon Rut kámurená kawátná wa áwáka ya táinelák, wáina tátá ku kámurená wata kutná me watán káwak watá hiták átneráng.”
7198	RUT 4:6	Wáina men kangga sipmá kátu watá miuk, “Nák ku ma yuwindát, náuta no kutná kutná na wa horengga naya nángánanggena wa yámángga kátu nangge nukngá yáyámáya takta naret. Ko kaya yuwáng, náuta no ma yuwindát wata.”
7200	RUT 4:8	Kulá hang ámna sip kátu watá Boas inuk, “Ka yuwinelák.” Wáina mengga sendol ná yalingga táng Boas imuk.
7201	RUT 4:9	Kulá Boas yá ámna yáilá me ámna náráwa kámuk yánuk, “Náwu sándá wa há káeráng, no Naomi ketná hára kutná kutná Elimelek kán me Kilion káling Malon dán hára átak wa há yuwet wata ku sárumna káin namáng rosingga átkuineráng.
7202	RUT 4:10	Wata kátu háranyon, no Moab náráwa Rut wa hányon táinet, Malon kawátná wa áwána háleinek, watá ku kámurená yan kut me watán káwak ká hiták átneráng, hang kámurená kutná watá ma muná kuindák, hunná hára me itná hulá nahára. Sán du háláng namámáya átneráng.”
7203	RUT 4:11	Ámna náráwa kámuk urum wahára áturáng me ámna yáilá watá miuráng, “Nán du háláng kakamá. Táwi yá tán náráwa ni kákkán it káin áwáng háinek wawu Resel káling Lea ina háleinek, yarán watá tombong Israel táng tunggap táumálák wáina. Iná kák ku ámna kutná kutná pálak Efrata hun hára it Betlehem kinan kutya táwi átnelák.
7204	RUT 4:12	Hang Táwi yá ráulaka kaminek, náráwa máto wata kinan nan wawu Juda káling Tamar nangge yándi Peres yan hun ina.”
7206	RUT 4:14	Kulá hang náráwa yá Naomi inuráng, “Táwi kutná meng tárut tánin, Táwi yá eka káman háláng kakamáya kamek. Nangge wata kutná yá Israel kinan táwi hánám háleinek.
7207	RUT 4:15	Nángánanggeka ámnaná 7 dá átang keháng tolinggalát wawu hangga sim, iná nambáka watá kák ka kikiná narángga mángngátak wawu táwi hánám. Iná nambáka yá nanggená táng tek, wata ku nangge watá kákkán átkuku táng mirak táinek, me tátáwi háletá pinya táinek.”
7209	RUT 4:17	Náráwa nuknukngá wahára árená watá ing miuráng, “Naomi yan nangge ámnaná káman tunggafeng mek!” Iná nangge kimo wata kutná ku Obed ing mantáuráng. Obed wawu Jesi naning, iná Jesi wawu Devit naning.
24286	MRK 1:2	Ánutu yá Nanggená me ing inán Aisaia yá me wanyon uyiuk ngá ná: “Naráng. No ámna niyá me tángga kung áwáng tátá wa kálak suring me kuinek, watá kálu tiyawing kaminek,”
24287	MRK 1:3	wawu “man dá ále komkomá páliná muná káin ing mantáinek, ‘Táwi yan kálu tiyawineráng, kálu kándáng hánám wa táng toling mineráng,’” wáina uyiuk.
24288	MRK 1:4	Kulá me wa isutang gu Jon Umi Kuháng Yámámá yá ále komkomá páliná muná káin áwángga yánuk, “Pahán hurik tángga áwáng umi kuhát tu Ánutu yá mukmuro sáni wa yawonek.”
24291	MRK 1:7	Kulá watán me wu ná: “Nák torong káin ámna káman áwinek wata hálángngá wu nák neháng hátek, hang ámna nák ina tá turing hang watán sendol páupmá yayaliyan tárák muná.
24292	MRK 1:8	No ku umi hánám watá kuháng sámet, iná watá ku Iruk Káungá watá kuháng sáminek.”
24295	MRK 1:11	rám waháranyon me káman alek kálu ing háuk: “Kák ku nák Nanggena. No kák ka kikiná hánám naret. No kák ka pahánna álosim hánám naret.”
24299	MRK 1:15	“Kulá rám bu áwek, Ánutu yan átkuku wu enanggon áwek. Pahán hurik tángga pingnga álosim wa narángga pahán sáni káin káto tingga átkuineráng!” ing yánuk.
24301	MRK 1:17	Wa kápángga Jesu yá yánuk, “Áwáng nák nasurán du no sále ámna nangge iháháyan háleinemálák.”
24308	MRK 1:24	“Jesu Nasaret nan, rina táng námámáya áwelák? Kák ka nán hám náháng lem tátáya áwelák? Nák ku há naret kák ku wa ingga, kák ku káungá hánám Ánutu yan káinnan dá áwelák!”
24309	MRK 1:25	Wáina inán Jesu yá ing me táng muk, “Yolop átang ámna wa sangga hang!”
24311	MRK 1:27	Wáina kangga ámna náráwa watá hárámutang yáni meme táuráng, “Náwu rina? Me náwu hurápmá hálángngá pálak! Iruk wáik me yánán watán milun suweráng,” ingga yáni miuráng.
24321	MRK 1:37	Yáni waku kung kangga sat warán du inuráng, “Kámuk hánám kák ka sulingga átaráng!”
24322	MRK 1:38	Wáina inát tu Jesu yá yánuk, “Wa sat nándá ku rehára kámá kunin — it kámá enang nákáin — náuta wakáin me pingnga hányon yáninet. Wata hánám bu no áwut.”
24324	MRK 1:40	Ámna káman ilalák lepra pálak watá áwáng tulá hára imángga hangga kiling muk, “Ko narátá álo hálendu neháng tolitá no Táwi rahálá hára rongrongngá hálin.”
24325	MRK 1:41	Ing inán Jesu málám pahán ukuro pálak ketná kálan kung tánggangga inuk, “No pahán kamet, rongronging!”
24328	MRK 1:44	“Kándáng narinelák, ko ni kámá káman ma inindalák, ináku kung sutya wa pris káman elengga ku Ánutu ya towet sing mámáya Moses yá ilalák ká álo hálen rina tátáya miuk wáina tátá ku kámá yá kahángga ku ilalákngá yá álo hálek ingga kahineráng.”
24334	MRK 2:5	Wáina tát Jesu yá málámba naráng háting muráng wa kangga ku ket hárammá wáik wa inuk, “Nanggena, no mukmuroka wa yawondat.”
24336	MRK 2:7	“Náuta ku ámna nátá wáina menggoek? Ánutu yan kome táin ingga hám tánggoek! Ámna káman dá kátu sasayan tárák kámá muná, Ánutu yá rewe ku wáina tátáyan.”
24337	MRK 2:8	Waháranyon Jesu málám pahálá yá há naruk, pahán yáni káin wáina narángga átaráng ingga hálendu yánuk, “Náuta ku wáina naráng háteráng?
24338	MRK 2:9	Ilalák mara inánáyan du me rina ku tiyapmá hánám ininet? ‘Mukmuroka ku yawondat,’ me ‘Tárutang kangkangga tángga hangga kung’?
24339	MRK 2:10	Enendu ing narineráng Ámna Nanggená watá káwak náta ketnán kátu sasa watán háláng tángga átak.” Wáina yánángga son ilalák mara wa inuk,
24340	MRK 2:11	“No kanin, tárutang kangkangga tángga itya ya kung.”
24341	MRK 2:12	Wáina inán waháranyon málám tárutang kangkangngá tánggatang rahán yáni hára hangga kuk. Wa kangga kámuk hárámutang Ánutu kutná meng tárut tángga ing miuráng, “Tárák kámá ing ma hánám káumán!”
24343	MRK 2:14	Wahára átang son kungga káuk ku Liwai Alfius nanggená wu takis iháhá itná hára putung átnárán kangga ku inuk, “Áwángga nák nasulák,” Wáina inán Liwai málám tárutang isutang kuk.
24344	MRK 2:15	Kulá rám Jesu yá Liwai yan it káin kungga disaepelná yot sungngi nangga áturáng, wahára wu takis iháhá me “mukmuro mara” táup hánám Jesu isutang áwuráng watyot kámuk átang sungngi náuráng.
24345	MRK 2:16	Wahára tombong Farisi wata kinan nan lo yan tiksa watá kat Jesu yá takis iháhá me “mukmuro mara” watyot sungngi nangga árát, árong disaepelná wa yánuráng, “Náuta ku Jesu yá takis iháhá me mukmuro mara yot sungngi náeráng?”
24346	MRK 2:17	Wáina met Jesu yá narángga yánuk, “Ámna káman ilalákngá muná yá dokta yan káin ma kungngátak, ináku ilalákngá pálak watá ku dokta yan káin kungngátak. No áwut wawu ámna náráwa kándáng árená wa mantáng yámámáya ma áwut, ináku mukmuro mara wa mantáng yámámáya áwut.”
24347	MRK 2:18	Kulá rám káman Jon dán disaepel yot Farisi wu sungngi sangga árát, ámna náráwa kámá yá áwáng Jesu inuráng, “Jon dán disaepel yot Farisi yan disaepel yá ku sungngi sanggoeráng, iná kákkán du muná.”
24348	MRK 2:19	Wáina inát Jesu yá yánuk, “Ámna káman dá náráwa káman yot ket tántán tátáya átang nuknukngá men áwánggalát watá watyot átang sungngi álo sanggalát me muná? Wáina kámá ma árak. Rám ore watá watyot átgalát wahára wu herongnge átnát tán rám.
24350	MRK 2:21	“Hang káman dá lap kátu mirak táng kakngá ya hinangngá ma rákárenggim. Iná wáina tánggim wawu mirak watá kakngá wa uyin hinangngá maming táwi hálenggim.
24351	MRK 2:22	Hang káman dá wáin mirak wa táng meme kepmá kakngá hára ma kulinggim. Iná wáina tánggim wawu wáin mirak wata mulá yá meme kepmá wa ráráhánggim, wáina tán du yayará wáin yot meme kepmá wawu yáup yándi muná hálenggalán, wáina wata ku wáin mirak wawu meme kepmá mirak háranyon kukuliyan.”
24353	MRK 2:24	Kulá Farisi yá wa kápángga Jesu inuráng, “Kang, náuta ku disaepelka yá Sabat hára kálu wáina ma tátáya mená wa táeráng?”
24354	MRK 2:25	Wáina met narángga Jesu yá yánuk, “Sán kámá Devit tá tombongngá yot háing yámán táuráng wa sángingngátaráng me muná?
24355	MRK 2:26	Pris táwi yáni kutná Abiata watán rám hára Devit málám kung Ánutu yan it kinan hang, másáng horengga Ánutu yan tit káungá hánám hálená wa pris káman inán másáng wa imán náuk, wawu kálu hitik táuk, pris yá re nanaya mená wa, kámá iháng imán tombongngá yámángga náuráng. Devit tá wáina táuk, enendu Táwi yá kandák táelák ingga ma inuk.”
24356	MRK 2:27	Waháranyon ing yánuk, “Ánutu yá ámna nangge háláng yáyámáya Sabat táng tunggap táuk; ámna nangge yá Sabat háláng imámáya ma táng tunggap táuk.
24357	MRK 2:28	Wata ku Ámna Nanggená wawu Táwi, Sabat tán hányon.”
24360	MRK 3:3	Kulá Jesu málám ámna ketná kámurená wa inuk, “Wa átaráng wata kondon yáni hára wa hetang álák.”
24361	MRK 3:4	Wáina inángga son wahára áturáng ngá wa yánuk, “Retá ku Sabat hára kálu kándáng hálek, álosim táinemán me wáik táinemán? Háláng yámámá me ráháng kámut tátá?” Wáina yánán wahára áturáng watá náng ingmen áturáng.
24362	MRK 3:5	Málám kuk hánám kárek hálengga pahán yáni káto wa kangga pahálá márawin ámna wa inuk, “Ketya wa uying ráng táng.” Ing inán ketná uying ráng tán ketná yá álosim háliuk.
24366	MRK 3:9	Ámna náráwa yá kik hánám hálen kome muná kangga disaepelná yánuk, “Bot káman tiyawing namániráng, náuta ámna náráwa yá neháng kik pásinirot.”
24368	MRK 3:11	Rám iruk wáik ká kanggiuráng hára wu iháng hang kondolá hára kátingga ing mantánggiuráng, “Kák ku Ánutu Nanggená!”
24369	MRK 3:12	Ing menggiuráng, enendu me káto mengga yánánggiuk, “Nák ku wa ingga ma meindaráng.”
24371	MRK 3:14	Málám ámna 12 iháng tunggap tángga kut aposel yámángga yánuk, “Sán du nákkot átneráng. Rám kámá wu suring sáme Táwi yan me wa yánángga átningguineráng,
24372	MRK 3:15	me háláng tángga iruk wáik wa yásut kuineráng.”
24378	MRK 3:21	Wáina tát Jesu sipmá kátu yá wa naruráng hára wu “Ámna wawu hohek, wata ku kung engotang áwánin,” ing mengga kuráng.
24379	MRK 3:22	Hang lo yan tiksa Jerusalem kálu átang háuráng watá ing miuráng, “Iruk wáik yáin yáni, Belsebul, watá ep tán tánggoek, hang watán háláng hára kungga nuknukngá wa yásutkoek.”
24380	MRK 3:23	Wáina mengga árát tu Jesu yá mantáng yámán áwát me tárák hára yánuk, “Rina tángga ku Satan dá Satan isurán kuinek?
24386	MRK 3:29	Iná káman dá Iruk Káungá wata sárum meme táinek wawu kátuná wa ma sáindák, márapmá ná wawu rámá rámá átang kuinek.”
24387	MRK 3:30	“Ámna wawu iruk wáik ká watyot átkoek,” ing miuráng wata ku wa yánuk.
24389	MRK 3:32	ámna náráwa kik táwi áwálák áturáng watá inuráng, “Mamya yot yakukulaka wu kák ka sulingga áwáng kep káin átaráng.”
24390	MRK 3:33	Ing inát watá miuk, “Mamna me yakukulana wu ni?”
24391	MRK 3:34	Wáina mengga áwálák háleng sulingga wahára putung áturáng wa yánuk, “Kaniráng! Nahára átaráng sándu mamna me yakukulana!
24392	MRK 3:35	Niyá Ánutu yan me isutang átningguinek wawu nák yakukulana me yit ilomna me mam ilomna.”
24395	MRK 4:3	“Sándá narániráng! Ámna káman dá iritná táulá halin ingga kuk.
24400	MRK 4:8	Hang táulá kámá yá ku káwak álosim hára háuráng hálendu áráng hengga pálin yáni álo kámá hánám wa sángga áturáng. Kámá yá pálin yáni táwi simsim tit, kámá yá tátáwi tit, kulá kámá yá ku maming tátáwi hánám tiuráng.”
24401	MRK 4:9	Hang Jesu yá ing yánuk, “Káman ni kárámanná pálak hálendu watá me ná narinek.”
24403	MRK 4:11	Ináng sulit tu yánuk, “Kámá kep káin átaráng wawu me tárákngá kálu re yánáná wáina hálendu ‘rendá rahán yáni hálengga átneráng enendu páliná wu ma káindáráng, me rendá narineráng enendu wata hulá hánám bu wáina ingga ma narindáráng. Wáina tángga átninggan pahán yáni hurik tát Táwi yá kátu yáni saiwon.’ Iná sáni wu Ánutu yan átkuku watán me kilakngá wata hulá hánám wawu Ánutu yá sán há sáliuk.”
24405	MRK 4:13	Son Jesu yá ing yánuk, “Sándu me tárákngá náwu ma naráráng me rina? Rina tángga wu me tárákngá nukngá wata hulá wa narineráng?
24412	MRK 4:20	Iná kámá wu irit táulá káwak álosim hára hangngátaráng wáina, wata tángga Táwi yan me wa narángga tángga páliná sángngátaráng wawu kámá yá pálin yáni táwi simsim tit, kámá yá tátáwi tit, kulá kámá yá ku maming hánám tátáwi tingngátaráng.”
24413	MRK 4:21	Jesu yá ing yánuk, “Káman dá lam kasingga tángga áwánggim wawa baket kinan káin me tebol tárang káin hám tinggim? Wáina muná. Ináku tebol ketnán tinggim watá ku álo.
24415	MRK 4:23	Káman dá me nanaráyan kárámanná pálak hálendu watá me ná narinek.”
24416	MRK 4:24	Waháranyon sengsáráp tingga ku ing miuk, “Me rina nareráng wa kándáng hánám wa naráng hátingga átneráng. Tárák rina tánggoeráng wawu Ánutu yá wáinanyon táng sámángga, wata ketnán nukngá sengsáráp táng sáminek.
24417	MRK 4:25	Káman niyá me páliná watá átmek hálendu Ánutu yá wata ketnán nukngá yot tingga iminek. Iná káman niyá me páliná wa ma átmák hálen wawu isikimo rina átmek watyot imáng hutang ihinek.”
24418	MRK 4:26	Hang ing hányon yánuk, “Ánutu yan átkuku wawu ing ina: ámna káman dá irit táulá káwak káin halingga sangga,
24421	MRK 4:29	Áráng hengga kungga pálin yáni sángga álikngingga árát tu pálin yáni mamaráyan rám hálengngátak, wahára wu márumá yá áwángga marángga ihángngátak.”
24422	MRK 4:30	Son Jesu yá yánuk, “Ánutu yan átkuku wata wu náut ina ingga mengga sáninet, me tárák ku náut hára mengga sáninet?
24424	MRK 4:32	Enendu rám watá áráng hengga tihangngátak wahára wu hái káin kutná kutná hená wa iháng hátingga maming táwi hánám wa tihangngátak. Ketná palá tingga árán alek káin iráp pá kahetang áwáng wahára tángga sek narángga yongnga ya átnándaráng.”
24427	MRK 4:35	Rám wahára it tá yonyonlingga áwán du Jesu yá disaepelná yánuk, “Umi pátum tákto numkálu kunin,”
24430	MRK 4:38	Kulá Jesu wu bot yangngá káin miung ketnán ruhángga árán disaepelná yá táng mirak tángga inuráng, “Tiksa, náni ya urák náni wa naránggoelák me? Hang suwindemán!”
24431	MRK 4:39	Wáina inát, málám tárutang iruk wa me táng mángga umi pátum punggilá wa yánuk, “Kilak! Yolop hánám átniráng!” Wáina yánán iruk ká san umi yá láláwingga hánám wa átuk.
24432	MRK 4:40	Kulá hang disaepelná wa yánuk, “Náuta ku pitánggoeráng? Sánda naráng hákhátik sáni wa muná hánám puk me?”
24433	MRK 4:41	Wáina yánán, yáni waku hárámutang pikpito narángga yáni meme táuráng, “Náwu ni? Iruk kot umi pátum punggilá yá watán me naránggoeráng náwu!”
24440	MRK 5:7	Jesu yá inuk, “Iruk wáik, ámna wa sangga hang!” Wáina inán narángga hahatingga ingmen ing mantáuk, “Jesu, Ánutu Árená Hánám wata Nanggená, rina táng namindelák? Ma keháng lem táindát ingga Ánutu rahálá hára nanáng!”
24442	MRK 5:9	Ing inán Jesu yá inuk, “Kutya ku ni?” Ing inán, watá miuk, “Nák ku iruk wáik tombong hásák wata táwi yáni ya átnándat, wáina wata ku kutna wu Tombong Hásák.”
24445	MRK 5:12	Kulá iruk wáik watá Jesu kiling muráng, “Suring námátá put wa átaráng wata kinan kung hanin.”
24452	MRK 5:19	Enendu Jesu yá álo ingga ma inuk, ináku ing inuk, “Itya káin kung sipya kátu Táwi yá urákka narángga kutná táwi rina táng kamek wa wáina ingga yáninelák.”
24456	MRK 5:23	inángga pahálá yot hánám kiling muk, “Uriwana máto yá kámutnándek. Ko áwáng ketya yá tánggatá álo hálengga tárutang há átnek.”
24461	MRK 5:28	náuta, “Na hánámá lapmá hásák káin tánggáinet wawu há álo háleinet,” ingga narángga átuk wata.
24463	MRK 5:30	waháranyon Jesu yá naruk ku hálángngá kátu yá sangga kun málám hurik tángga kik táwi kunggaturáng wa yánuk, “Niyá nákkán lap tánggaek?”
24464	MRK 5:31	Ing men disaepelná yá inuráng, “Kang, ámna náráwa kik hánám keháng rosingga koeráng, enendu ko ku melák, ‘Niyá nehánggaek?’ ingga melák.”
24467	MRK 5:34	Wáina wáina ingga inán Jesu yá inuk, “Uriwana, naráng hákhátikka watá keháng tolek. Pahán láláp hára kuinelák, iná ilalák wawu pukon kepmáek.”
24468	MRK 5:35	Jesu yá wa inángga emá me tángga átnárán, ámna kámá miti itná yan ámna yáilá watán it káinnan dá áwáng inuráng, “Uriwaka wawu há kámutak. Márapmá watyot tiksa ma imindalák.”
24469	MRK 5:36	Wáina inát Jesu málám watán me wa kárámatingga há naruk, enendu ámna yáilá wa inuk, “Ma narángpak táindalák, ináku naráng hákhátik hára káto átnelák.”
24472	MRK 5:39	Málám kung it kinan hangga yánuk, “Náuta wu kut me huhumenman ná tángga átkoeráng? Nangge náwu ma kámurak, ináku ruhángga átak.”
24474	MRK 5:41	Málám hang nangge wata ketná hára tángga inuk, “Talita kum” (wawu ing “Náráwa kimo, no kanet ‘Tárulák!’”).
24478	MRK 6:2	Rám Sabat tá áwáng hiuk hára wu miti itná káin Táwi yan me yánáng tolingga árán, urum táwi wa narángga áturáng wata kinan máro hánám bá yon hárámutang me keke ing miuráng, “Ámna nátá nanará wawu rekáinnan ihuk? Nanará álosim náwu niyá imuk ngáya tángga tárák hulá hulá wa hányon tánggoek?
24479	MRK 6:3	Náwu kapenda me náut? Náwu Maria nanggená Jeims, Josep, Judas hang Saimon wata tat yáni me rina? Hang yitná ilommá nahára nányot há átnándamán.” Wáina mengga kuk táng mángga watán me wa pálipuk ingga ma naruráng.
24480	MRK 6:4	Wáina met Jesu yá yánuk, “It yáni hulá me málámbán hun kinan me málámbán itná pahálá kinan rewe ku profet tu kut yáni árená muná.”
24484	MRK 6:8	“Náut kámá káman kálu watán ma ihindaráng ináku to rewe ihineráng. Másáng ma ihindaráng, yák ma ihindaráng me sup kámá tumá kinan árát ma ihindaráng.
24487	MRK 6:11	Iná it káman dá herongnge ma táng sámángga ma sáhená yan tárák árát, me sándán me ma narát, wawu háram sáni káin káwak káhumá wa káting halit wahára han du kuineráng, watá ku watyot me yá átak háleinek,” ingga yánuk.
24490	MRK 6:14	Kulá Jesu kutná yá táwi hánám hálengga kungga árán du King Herot tá rina rina tunggafengga átuk wa naruk. Kátu kámá yá wu ing mengga kunggarát, “Jon Umi Kuháng Yámámá kámutuk watá son hám tárutuk wáina hálendu ket tárák hulá hulá tátáyan háláng wawu wahára átak.”
24492	MRK 6:16	Iná Herot tá ku wa narángga wu ing miuk, “No yáne Jon salá maruráng watá son tárutuk!”
24494	MRK 6:18	wata ingga ku Jon dá ing mengga sonson tángga árán, “Herot ko kulakka áwáná áwáka ya táulák wawu kandák.”
24498	MRK 6:22	Rám wata kinan du Herodias uriwa yá áwáng rahán yáni hára wa táit pánáp tángga árán Herot yot ámna hulá hulá watá kangga álosim naruráng. Wáina hálendu king gá náráwa wa inuk, “Ko náuta kámá narángga naninelák wawu no há hánám kaminet.”
24499	MRK 6:23	Ing inángga me káto hánám mengga miuk, “Pálipuk hánám ko náuta narángga naninelák wawu no há kaminet wata tárákngá ku ále káwak no pinna táet wa huk tángga numkálu kamánggem wáina.”
24500	MRK 6:24	Wáina inán náráwa málám hangga kuk ngáyá kung maming inuk, “Náut nanamáya ininet?” Ing inán maming gá inuk, “‘Jon Umi Kuháng Yámámá wata yáilá ya naret,’ ingga ininelák.”
24501	MRK 6:25	Wáina inán náráwa málám sokmuná hánám son kung king inuk, “Nák ku ko kula pálik hánám nahára Jon Umi Kuháng Yámámá wata yáilá wa tera hára tingga táng áwáng naminelák ka naret.”
24507	MRK 6:31	Rám ore waháranyon du ámna náráwa watá táup hánám kung áwáng tángga árát tu Jesu yá aposelná yot sungngi yáni nanayan tárák muná hálendu yánuk, “Sáni re hánám áwát nákkot kungga ále rákit kangga wakáin sek naránin.”
24511	MRK 6:35	Kulá it tá há yonyon tin kangga disaepelná yá áwáng inuráng, “Nákáin du ále páliná muná káin átnáne há yonyon tek.
24512	MRK 6:36	Wáina wata ku ámna náráwa álo suring yámátá it kámá káin há yáni kungga sungngi yáni kangga yungga nanggalát me?”
24513	MRK 6:37	Ingga inát Jesu yá yánuk, “Náut kámá nanayan wawu sáni kangga yámineráng.” Ing men watá inuráng, “Ámna káman dá yáup yap 8 tángga sup ihángngátak, wáina watá ku álo kung másáng yungga yámátne nanggalát.”
24514	MRK 6:38	Ing met Jesu yá yánuk, “Másáng tum pa rina tá átaráng ingga kaniráng.” Ing men kungga kangga ku inuráng, “Másáng tum 5 hang káut yará yá átaráng.”
24526	MRK 6:50	náuta disaepel kámuk kangga pikpito hánám naruráng, enendu waháranyon ing yánuk, “Káto háleineráng! Náwu na áwet. Ma pitáindaráng.”
24537	MRK 7:5	Wáina hálendu Farisi yot lo yan tiksa watá Jesu inuráng, “Rina tángga ku disaepelka yá tátáwi náni yan kálu wa isutang ket yáni rongrongngá ma hálen sungngi nanggoeráng?”
24538	MRK 7:6	Wáina inát tu Jesu yá yánuk, “Ámna kusákngá sánda puk hánám Ánutu yá profet Aisaia inán kándáng hánám ing mengga uyiuk: ‘Ámna náráwa náwu milun dá re meng toling namángngátaráng, iná pahán yáni wu nepmang kung mulangán hánám átaráng.
24539	MRK 7:7	Hánámá sut tá re nanáng sákngingngátaráng, hang me mengngátaráng wawu ámna yan meng rákit mená wa rewe Táwi yan me ina yánángngátaráng.’
24540	MRK 7:8	Sándu Ánutu yá meng rákit me tiuk wa sat kun du ámna nangge yan kálu wa re káto tángga átkoeráng.”
24541	MRK 7:9	Hang ing yánuk, “Sándu álo kámá hánám ing tánggoeráng! Ánutu yan meng rákit me wa iháng numkálu tingga ku ámna sánin kálu wa rewe isutang átkoeráng!
24542	MRK 7:10	Kulá Moses yá ing miuk, ‘Mam nan sáni ya tárang káin átneráng,’ iná, ‘Niyá naning maming me wáik yáninek wawu utkámut táineráng.’
24543	MRK 7:11	Enendu, ket tárák sáni wawu hulá kámá. Sándá ku ing mengngátaráng, ámna káman dá naning me maming ing yánánggim, ‘Sup me kutná kutná náwu sán sámánggem, enendu Ánutu yan pingnga ingga há miut, wata ku ma sámindát,’
24545	MRK 7:13	Wáina tángga ku tátáwi sáni yan kálu wa uying sat áwán Ánutu yan me wa táng hang tinggoeráng, hang kálu wáinanyon nukngá kámá hányon tánggoeráng.”
24546	MRK 7:14	Hang son Jesu yá urum táwi wa mantáng yámán málámbán káin áwát yánuk, “Sán kámuk nákkán me ná kárámatingga kándáng hánám narineráng.
24547	MRK 7:15	Náut kámá káman kep káinnan dá kung ámna me náráwa káman da kinan hangga watá tán mukmuro pálak ma hálenggim, ináku náutá ámna me náráwa kinan káinnan dá áwáng kep káin hangngátak watá tán du mukmuro pálak hálengngátak.”
24550	MRK 7:18	Wáina ináng sulit Jesu yá yánuk, “Sánda nanará sáni muná yon me? Ing wa ma kangngátaráng me? Náut kámá káman kep káinnan dá kung ámna me náráwa sut kinan hangngátak, watá tán ámna me náráwa watá mukmuro pálak ma hálengngátak.
24551	MRK 7:19	Náuta watá kung pahán kinan ma hangngátak, ináku kung kombán káin hangga ku kámun kálu ámna nangge sut sangga kep káin kungngátak.” (Wa men du disaepel yá naruráng sungngi kámuk hánám wawu rongrongngá.)
24552	MRK 7:20	Waháranyon kungga ku ing miuk, “Náutá ámna me náráwa sut kinan átang áwáng kep káin hangngátak watá tán du mukmuro pálak hálengngátak.
24555	MRK 7:23	Wáina watá hánám bu pahán kinan nan dá áwáng hangga ámna me náráwa táng wáik tángngátak.”
24559	MRK 7:27	Wáina inán Jesu yá inuk, “Hulátingga hánám bu satá nangge yá náuta nareráng wa kálak naniráng. Nangge yan sungngi wa iháng ang yáni yámátne kándáng ma háleindák.”
24560	MRK 7:28	Ingga Jesu yá inán náráwa watá miuk, “Pálipuk, ámna hulá, enendu ang gu tebol tárang káin nangge yá sungngi náená káhumá watá hat hányon nangngátaráng.”
24561	MRK 7:29	Wáina men Jesu yá inuk, “Wáina melák wata ku álo kung. Iruk wáik wawu uriwaka sangga há koek.”
24566	MRK 7:34	málám hálen alek kálu árán pahálá yot urákngá narángga irukngá uyingga inuk, “Efata!” (wata hulá ku ing, “Yaling!”).
24569	MRK 7:37	Ámna náráwa yá wa narángga ikik hánám hárámutang ing miuráng, “Kutná kutná wu kándáng hánám wa tánggoek. Watá tán káráman yáni tungngá yá ruwarát, me yáni muná yá meme tánggoeráng.”
24571	MRK 8:2	“Ámna náráwa nátá áwáng nákkot árát rám kaláhu hálek ka náut kámá kámá nanayan ma átyámák, wata ku urák yáni naret.
24572	MRK 8:3	Iná no hánámá hánám suring yáme kuineráng wawu kálu hára hálet yángom tin háineráng, náuta kámá wu kálu mulangán hánám áwuráng.”
24573	MRK 8:4	Wáina yánán disaepelná yá inuráng, “Enendu náwu ále rákit káin átamán, ni hánám bá ku sungngi tárák hára ihángga áwán yámátne nanggalát?”
24574	MRK 8:5	Wáina ingga met Jesu yá yánuk, “Másáng tum ba rina tá átaráng?” Ing yánán, “Másáng tum bu 7 dá átaráng,” ingga inuráng.
24580	MRK 8:11	Farisi yá áwuráng ngáyá áwáng Jesu yot me inán kanán tángga ingirungnginin ingga ing inuráng, “Alek kálu nan tárák kámá náleng.”
24581	MRK 8:12	Ing inát Jesu málám narán márawin yánuk, “Náuta ku rám nátán ámna náráwa yá tárák yáyáleya nanánggoeráng? No pálipuk ing sánin, tárák káman ma hánám káindáráng.”
24584	MRK 8:15	Kungga átang Jesu yá yánuk, “Kándáng gon átneráng. Farisi yot Herot tán yis ya háleng rákit tánggatneráng.”
24585	MRK 8:16	Wáina yánán yáni inán kanán tángga ku miuráng, “Náwu másáng muná wata nánek.”
24586	MRK 8:17	Kulá Jesu málám wáina wata puk me táeráng ingga ku yánuk, “Náuta ku másáng muná wata mená tánggoeráng? Sánda pálipuk ma kangguráng me ma naráng hátingguráng? Pahán sáni wa káto me?
24588	MRK 8:19	Rám no másáng tum 5 wa 5000 dán da hikhuk táut hára nat kátu árát rápmám rina molát tuwaturáng?” Ing yánán “12” ingga inuráng.
24589	MRK 8:20	“Iná rám no másáng tum 7 wa 4000 dán da hikhuk táut hára nat kátu árát rápmám rina molát tuwaturáng?” Ing yánán “7” ingga inuráng.
24590	MRK 8:21	Kulá Jesu yá yánuk, “Wáina kangga ku rina tángga kámá ma re naráng hátingguráng?”
24592	MRK 8:23	Wáina inát Jesu málám rahálá kunángngá wa ketná hára tángga it kapme wa sangga kep káin kung átang ámna wata rahálá káin alupmá murángga ketná yá tánggangga inuk, “Náut kámá kámá hálengga káelák me?”
24593	MRK 8:24	Ing inán ámna watá háleng san kun miuk, “Ámna náráwa kápet tu káráp pá ina kung áwáng tángga árát.”
24595	MRK 8:26	Wáina tán Jesu yá itná ya suring mán kun ing inuk, “Kungga it kapme táwi káin ma átkuindalák.”
24596	MRK 8:27	Jesu yá disaepelná yot yáni wu kungga it yáilá Sisaria Filipai watán it nanggená kinan kinan átningga ku kálu hára kunggatang gu yánáng suliuk, “Nákka ámna náráwa yá ni ingga menggoeráng?”
24597	MRK 8:28	Ing yánán watá inuráng, “Kámá yá ku ‘Jon Umi Kuháng Yámámá,’ ingga menggoeráng, iná kámá yá ku ‘Elaija,’ ingga menggoeráng, iná kámá yá ku ‘profet nukngá’ ingga menggoeráng.”
24598	MRK 8:29	Wáina inát Jesu yá yánuk, “Iná sáni wu nákka ni ing menggoeráng?” Wáina yánán Pita yá miuk, “Kák ku Ánutu yá ámna suring mán hangga ámna náráwaná son iháháya miuk wa.”
24602	MRK 8:33	Enendu Jesu yá hurik tángga disaepelná kápánggatang Pita me táng mángga miuk, “Satan, sárumna káin kung! Kák ku Ánutu yan nanará wa ma isuralák, ináku ámna yan nanará isutalák.”
24603	MRK 8:34	Wáina inángga ku ámna náráwa urum táwi mantáng yámán áwáng disaepelná yot árát tu yánuk, “Káman dá nák natnasut ta ku málámbán pahán wa sang hálingga málámbán maripong sungga tánggatang gu nák nasutnek.
24607	MRK 8:38	Rám nátán ámna náráwa wawu ámna mukmuro hang Ánutu ya kalot yámená. Sán háranan káman dá nák me nákkán me wata reprepmá tánggim, máriya rám kálu Ámna Nanggená yá Naning gán yamá hálángngá pálak wata kinan angeloná káungá watyot áwánggim wahára wu reprepmá yon kanggim.”
24608	MRK 9:1	Hang ing hányon yánuk, “No pálipuk hánám ing sánin, kámá sán nahára átaráng wawu ma kámurená átnárát Ánutu yan átkuku watá hálángngá pálak áwán káineráng.”
24612	MRK 9:5	Wáina kangga Pita yá Jesu inuk, “Tiksa, nándá nahára átamán wawu álosim hánám, wata ku sima kaláhu usinemán, káman kákkán káman Moses yan hang káman Elaija yan.”
24614	MRK 9:7	Wáina men átnárát mukam bá tunggafengga áwáng iháng támotuk, wata kinan du me káman ing áwuk, “Náwu nák Nanggena, no wata kikiná hánám naret. Watán me narineráng!”