7130	RUT 1:1	Uláp rám ámna yáilá yá Israel pin yáni tángga áturáng hára, pana ore káman wahára kesák maming táwi Israel káwak káin tunggafiuk. Rám wahára ámna káman it Betlehem Juda ále káinnan dá kung hánámá Moab káwak káin rám kimo árin ingga áwáná nanggená yará yot kámuk kuráng.
7131	RUT 1:2	Ámna wata kutná ku Elimelek, hang áwáná kutná ku Naomi, iná nanggená yará wata kut yándi ku Malon káling Kilion. Wawu hun yáni ku Efrata háranan, it Betlehem Juda ále káinnan, watá kung Moab káwak káin átkiuráng.
7135	RUT 1:6	Átang árongga Naomi yá naruk ku Juda ále káin Táwi yá rám álosim ámna náráwaná yámán sungngi yáni yá tunggafengga árán du málám Moab káwak wa nambáná yará yot sangga kukuya tiktiyawik táuráng.
7136	RUT 1:7	Kulá málám ále átuk wa sangga nambáná yará yot Juda ále ya kukuya kálu hulátiuráng.
7204	RUT 4:12	Hang Táwi yá ráulaka kaminek, náráwa máto wata kinan nan wawu Juda káling Tamar nangge yándi Peres yan hun ina.”
7209	RUT 4:17	Náráwa nuknukngá wahára árená watá ing miuráng, “Naomi yan nangge ámnaná káman tunggafeng mek!” Iná nangge kimo wata kutná ku Obed ing mantáuráng. Obed wawu Jesi naning, iná Jesi wawu Devit naning.
7214	RUT 4:22	iná Obed wawu Jesi naning, iná Jesi wawu Devit naning.
24285	MRK 1:1	Náwu Ánutu Nanggená Jesu Ámna Náráwaná Son Iháhá watán me pingnga álosim watá hulátek.
24288	MRK 1:4	Kulá me wa isutang gu Jon Umi Kuháng Yámámá yá ále komkomá páliná muná káin áwángga yánuk, “Pahán hurik tángga áwáng umi kuhát tu Ánutu yá mukmuro sáni wa yawonek.”
24289	MRK 1:5	Wáina yánán du Judia ále káinnan me Jerusalem ámna náráwa táup hánám watá watán káin kuráng ngáyá kung mukmuro yáni meng tunggap tángga Jodan umi kinan árát Jon dá umi kuháng yámuk.
24290	MRK 1:6	Jon dá kutná kutná mongiuk wawu kamel rommá yá táng tolená, iná let songgo kepmá yá táng tolená watá ku pánápmá hára táng kik tángga, sungnginá ya wu yot maming tátáwi watyot kitembong páyom tunggun yáni wa nanggiuk.
24293	MRK 1:9	Rám wahára Jesu wu it Nasaret ále Galili kálu áwáng kung Jodan umi kinan han Jon dá umi kuháng muk.
24294	MRK 1:10	Rám Jesu yá umi sangga kep káin árángga áwuk, wahára hánám Jesu yá káuk ku alek ká ang tán Iruk ká iráp tánarám bá ina kahet hang málám hára ep tángga árán,
24296	MRK 1:12	Rám waháranyon Iruk ká Jesu suring mán ále komkomá páliná muná káin kung
24298	MRK 1:14	Kulá Jon táng it káto káin tit wata torong káin du Jesu yá Galili ále káin son kungga Ánutu yan pingnga álosim wa meng tárut tángga kuk.
24300	MRK 1:16	Kulá Jesu málám umi pátum Galili wata tákto kálu kungga kápuk ku Saimon yot kulaná Endru wu umben san umi pátum kinan han átnárán, náuta yándi wu káut iháhá ámna.
24301	MRK 1:17	Wa kápángga Jesu yá yánuk, “Áwáng nák nasurán du no sále ámna nangge iháháyan háleinemálák.”
24302	MRK 1:18	Wáina yánán waháranyon yándi wu umben yápmangga Jesu isutang kumálák.
24303	MRK 1:19	Málám kimo hásák sim kungga kápuk ku Sebedi nanggená Jeims yot kulaná Jon du bot kinan umben yándi iháng toktolik tángga átnárán,
24304	MRK 1:20	málám kung ma táng husiuk ináku háng hánám mantáng yámán, nan yándi Sebedi san bot kinan ámna iháng yuwán áwuráng watyot árát, yándi wu Jesu isutang kumálák.
24305	MRK 1:21	Wahára átang gu it Kapaneam káin kung wakáin átang Sabat hára Jesu yá kungga miti itná kinan hangga Táwi yan me yánáng toliuk.
24306	MRK 1:22	Rám Jesu yá wa yánáng tolingga átuk wahára ámna náráwa wa narángga áturáng watá kangga hárámuturáng, náuta Jesu káuráng wawu ámna kutná pálak ká ina yánáng tolingga átuk, lo yan tiksa yá yánáng tolingngátaráng wáina muná.
24308	MRK 1:24	“Jesu Nasaret nan, rina táng námámáya áwelák? Kák ka nán hám náháng lem tátáya áwelák? Nák ku há naret kák ku wa ingga, kák ku káungá hánám Ánutu yan káinnan dá áwelák!”
24309	MRK 1:25	Wáina inán Jesu yá ing me táng muk, “Yolop átang ámna wa sangga hang!”
24313	MRK 1:29	Kulá rám miti itná wa sangga Saimon káling Endru yan it káin kuráng, wahára wu Jeims káling Jon du káman kuráng.
24314	MRK 1:30	Rám wahára wu Saimon silummá wu ilalák tángga sutná yá ángárángin kome káin átak ingga Jesu inát naruk.
24316	MRK 1:32	Kulá yonyon kálu káe yá kung han it tá pup táuk kálu, ámna náráwa yá ilalák mara me iruk wáik ká ep ihená wa ihángga Jesu yan káin áwuráng.
24318	MRK 1:34	Ámna náráwa táuppon áwát Jesu yá ilalák yáni hulá hulá wa iháng toliuk. Hang iruk wáik ká ep ihená wa táuppon yásut yámuk, iná iruk wáik ká kutná hiták meng tunggap tátá wa olet yáni máuk, náuta há naráng meráng wata.
24319	MRK 1:35	Hilápmá hánám it tá páyung átuk kálu Jesu yá tárutang it sangga ále rákit ore káman káin kung sáponga táuk.
24322	MRK 1:38	Wáina inát tu Jesu yá yánuk, “Wa sat nándá ku rehára kámá kunin — it kámá enang nákáin — náuta wakáin me pingnga hányon yáninet. Wata hánám bu no áwut.”
24325	MRK 1:41	Ing inán Jesu málám pahán ukuro pálak ketná kálan kung tánggangga inuk, “No pahán kamet, rongronging!”
24327	MRK 1:43	Wáina tángga Jesu yá suring mán háná kuinán tán ing inuk,
24329	MRK 1:45	Enendu ámna watá kuk ngáyá kung me wa raták yánáng halingga kuk. Hulá wata ku Jesu yá itná itná áturáng watán káin raták kung áwáng tátá wawu muná, ináku ále rákit wakáin re átuk, enendu ámna náráwa wakáinnan wakáinnan watá watán káin áwuráng.
24330	MRK 2:1	Rám kámá átang sangga Jesu yá it Kapaneam kinan son kung hen ámna náráwa yá wáina áwángga it káman da kinan átak ingga naruráng.
24331	MRK 2:2	Wáina hálen táup hánám watá áwáng it pahálá kinan me kep káin wa áwáng tuwatang árát Jesu málám wahára Táwi yan me yánuk.
24333	MRK 2:4	Áwángga káuráng gu Jesu rupmá káin kung heheyan du muná náuta ámna náráwa yá kik hánám árát, áwáng it ketnán árángga kung it hungnganá yalingga wakálu kangkang pálak sat Jesu rupmá hára háuk.
24334	MRK 2:5	Wáina tát Jesu yá málámba naráng háting muráng wa kangga ku ket hárammá wáik wa inuk, “Nanggena, no mukmuroka wa yawondat.”
24337	MRK 2:8	Waháranyon Jesu málám pahálá yá há naruk, pahán yáni káin wáina narángga átaráng ingga hálendu yánuk, “Náuta ku wáina naráng háteráng?
24342	MRK 2:13	Kulá son Jesu málám umi pátum tákto kálu kungga árán, ámna náráwa kik hánám watá áwát málám wahára Táwi yan me pingnga yánuk.
24344	MRK 2:15	Kulá rám Jesu yá Liwai yan it káin kungga disaepelná yot sungngi nangga áturáng, wahára wu takis iháhá me “mukmuro mara” táup hánám Jesu isutang áwuráng watyot kámuk átang sungngi náuráng.
24345	MRK 2:16	Wahára tombong Farisi wata kinan nan lo yan tiksa watá kat Jesu yá takis iháhá me “mukmuro mara” watyot sungngi nangga árát, árong disaepelná wa yánuráng, “Náuta ku Jesu yá takis iháhá me mukmuro mara yot sungngi náeráng?”
24346	MRK 2:17	Wáina met Jesu yá narángga yánuk, “Ámna káman ilalákngá muná yá dokta yan káin ma kungngátak, ináku ilalákngá pálak watá ku dokta yan káin kungngátak. No áwut wawu ámna náráwa kándáng árená wa mantáng yámámáya ma áwut, ináku mukmuro mara wa mantáng yámámáya áwut.”
24347	MRK 2:18	Kulá rám káman Jon dán disaepel yot Farisi wu sungngi sangga árát, ámna náráwa kámá yá áwáng Jesu inuráng, “Jon dán disaepel yot Farisi yan disaepel yá ku sungngi sanggoeráng, iná kákkán du muná.”
24348	MRK 2:19	Wáina inát Jesu yá yánuk, “Ámna káman dá náráwa káman yot ket tántán tátáya átang nuknukngá men áwánggalát watá watyot átang sungngi álo sanggalát me muná? Wáina kámá ma árak. Rám ore watá watyot átgalát wahára wu herongnge átnát tán rám.
24352	MRK 2:23	Rám káman Sabat hára Jesu yá disaepelná yot yáni waku wit hái orek yáni kálu kunggatang disaepelná yá wit páliná wa kámá kátungga ihuráng.
24353	MRK 2:24	Kulá Farisi yá wa kápángga Jesu inuráng, “Kang, náuta ku disaepelka yá Sabat hára kálu wáina ma tátáya mená wa táeráng?”
24354	MRK 2:25	Wáina met narángga Jesu yá yánuk, “Sán kámá Devit tá tombongngá yot háing yámán táuráng wa sángingngátaráng me muná?
24358	MRK 3:1	Rám káman Jesu yá kung miti itná kinan háuk, wahára wu ámna káman ketná kámurená wakáin hányon árán,
24359	MRK 3:2	ámna kátu wu Jesu yá tárák rina tán kangga táng me hára tinin ingga áwáng áturáng, wáina hálendu Sabat hára ná ámna wa táng tolin kanin ingga kangga átkiuráng.
24360	MRK 3:3	Kulá Jesu málám ámna ketná kámurená wa inuk, “Wa átaráng wata kondon yáni hára wa hetang álák.”
24363	MRK 3:6	Kulá waháranyon Farisi yáni waku hangga kungga Herot tán tombong kápángga Jesu utkámut tátáya me hulátingga hároturáng.
24364	MRK 3:7	Jesu málám disaepelná yot hangga umi pátum káin kut ále Galili nan ámna náráwa urum táwi watá yásutang kuráng.
24365	MRK 3:8	Wáina wáina tánggoek ingga naruráng hára wu ámna náráwa táup táwi hánám ále Judia kálu, it yáilá Jerusalem kálu, ále Idumea kálu, me umi Jodan numkálu, hang it yáilá Tair me it yáilá Saidon kálu nan dá Jesu yan káin áwuráng.
24370	MRK 3:13	Rám káman Jesu málám ále yáilá káin áráng átang málámbá niya narek wa mantáng yámán málámbán káin áwuráng.
24373	MRK 3:16	Ámna 12 iháng tunggap táuk wawu: Saimon, Jesu yá kut nukngá Pita imuk wa,
24374	MRK 3:17	hang Jeims wu Sebedi nanggená hang kulaná Jon (yarán wawu Boanerges ing mantáng yámuk wawu wata hulá wu punam bá ina táinemálák),
24375	MRK 3:18	hang Endru, Filip, Batolomiu, Matyu, Tomas hang Jeims Alfius nanggená, Tadius hang Saimon wawu tombong káman kutná Selot waháranan,
24376	MRK 3:19	hang Judas Iskariot, wawu ámna niyá Jesu táng káyam ket yáni hára tiuk wa.
24377	MRK 3:20	Jesu málám it káman da kinan kung hang átnárán, ámna náráwa kik táwi watá son áwáng hiuráng, wáina hálendu málám disaepelná yot yáni re átang sungngi yáni nanayan du muná.
24378	MRK 3:21	Wáina tát Jesu sipmá kátu yá wa naruráng hára wu “Ámna wawu hohek, wata ku kung engotang áwánin,” ing mengga kuráng.
24379	MRK 3:22	Hang lo yan tiksa Jerusalem kálu átang háuráng watá ing miuráng, “Iruk wáik yáin yáni, Belsebul, watá ep tán tánggoek, hang watán háláng hára kungga nuknukngá wa yásutkoek.”
24380	MRK 3:23	Wáina mengga árát tu Jesu yá mantáng yámán áwát me tárák hára yánuk, “Rina tángga ku Satan dá Satan isurán kuinek?
24388	MRK 3:31	Kulá Jesu maming got yakukula watá áwáng kep káin átang ámna káman suring mát kung it kinan Jesu inán áwáng kep káin kápápáya kung han,
24393	MRK 4:1	Son Jesu yá umi pátum tákto káin átang Táwi yan me yánáng tolingga átnárán ámna náráwa yá áwáng táup hánám tuwarát kápángga bot káman umi ketnán átuk wata ketnán Jesu yá áráng putung árán ámna náráwa yá áwáng umi pátum tákto káin áturáng.
24401	MRK 4:9	Hang Jesu yá ing yánuk, “Káman ni kárámanná pálak hálendu watá me ná narinek.”
24405	MRK 4:13	Son Jesu yá ing yánuk, “Sándu me tárákngá náwu ma naráráng me rina? Rina tángga wu me tárákngá nukngá wata hulá wa narineráng?
24413	MRK 4:21	Jesu yá ing yánuk, “Káman dá lam kasingga tángga áwánggim wawa baket kinan káin me tebol tárang káin hám tinggim? Wáina muná. Ináku tebol ketnán tinggim watá ku álo.
24422	MRK 4:30	Son Jesu yá yánuk, “Ánutu yan átkuku wata wu náut ina ingga mengga sáninet, me tárák ku náut hára mengga sáninet?
24425	MRK 4:33	Rám máro yon Jesu yá Táwi yan me wa tárákngá wáina re tárák hára yánuk. Watá nanará yáni káin álo nanaráyan kálu wahára yánánggiuk.
24427	MRK 4:35	Rám wahára it tá yonyonlingga áwán du Jesu yá disaepelná yánuk, “Umi pátum tákto numkálu kunin,”
24428	MRK 4:36	ing yánán disaepel yá Jesu yá bot átuk wata kinan re áráng árát ámna náráwa káwan táwi wa yápmangga kuráng, waháranyon bot kámá watyot hányon kuráng.
24430	MRK 4:38	Kulá Jesu wu bot yangngá káin miung ketnán ruhángga árán disaepelná yá táng mirak tángga inuráng, “Tiksa, náni ya urák náni wa naránggoelák me? Hang suwindemán!”
24434	MRK 5:1	Jesu yá disaepelná yot Galili umi pátum wa hitik tángga Gerasen ále káin kung hengga,
24435	MRK 5:2	rám Jesu yá bot sangga háuk waháranyon ámna káman iruk wáik ká ep táená watá tanggán káin átang kakaya áwáng hiuk.
24439	MRK 5:6	Málám mulangán káin átang Jesu kangga hururung ingmen kung kondolá hára tulá hára imángga han,
24440	MRK 5:7	Jesu yá inuk, “Iruk wáik, ámna wa sangga hang!” Wáina inán narángga hahatingga ingmen ing mantáuk, “Jesu, Ánutu Árená Hánám wata Nanggená, rina táng namindelák? Ma keháng lem táindát ingga Ánutu rahálá hára nanáng!”
24442	MRK 5:9	Ing inán Jesu yá inuk, “Kutya ku ni?” Ing inán, watá miuk, “Nák ku iruk wáik tombong hásák wata táwi yáni ya átnándat, wáina wata ku kutna wu Tombong Hásák.”
24445	MRK 5:12	Kulá iruk wáik watá Jesu kiling muráng, “Suring námátá put wa átaráng wata kinan kung hanin.”
24446	MRK 5:13	Wáina ing met, Jesu yá álo ingga yánán iruk wáik watá ámna waháranan áráng hengga kung put wa áturáng wata kinan háuráng. Put káwan táwi wata sale yáni wu 2000 watá hururung ingmen ámuta re hangga umi máta porá isikimo hára hitangga kung umi pátum kinan hangga umi nangga kámuturáng.
24448	MRK 5:15	Rám ámna náráwa yá Jesu yá átuk káin wa áwángga káuráng gu ámna iruk wáik ká ep táená táng toliuk wawu sutná kándáng tánggánengga, nanaráná yá kándáng hálen, wahára putung árán, kangga pitáuráng.
24450	MRK 5:17	Kulá me pingnga wa narángga ámna náráwa yá ále ná sangga kung ingga sonson Jesu yolopon kiling muráng.
24451	MRK 5:18	Kulá Jesu málám bot ketnán áruk wahára wu ámna iruk wáik ká ep táená táng toliuk watá káman kunin ingga Jesu kiling muk.
24452	MRK 5:19	Enendu Jesu yá álo ingga ma inuk, ináku ing inuk, “Itya káin kung sipya kátu Táwi yá urákka narángga kutná táwi rina táng kamek wa wáina ingga yáninelák.”
24453	MRK 5:20	Wáina inán du ámna watá kung Dekapolis ále káin wáina ingga Jesu yá kutná táwi rina táng muk wa yánángga kun ámna náráwa yá wa narángga ikik hárámuturáng.
24454	MRK 5:21	Rám Jesu yá bot ketnán umi pátum wa son hitik tángga kung numkálu átuk, wahára ámna náráwa yá kik hánám wa áwáng áwálák táuráng.
24455	MRK 5:22	Wáina tát átnárán, miti itná yan ámna yáilá káman kutná Jairus watá áwáng Jesu kangga tulá hára imángga hangga