23233	MAT 1:20	Ni pugri nei namb namb nas, bur ire Yumbui ningg angelo nandi ni ruqo nyemb pe simbe nindig nari, “Josep, Devit ningg kimem, nu Maria taqi kin te ningg wune ghamb wayequ. Nu tungu, te Ququ Yuwon Ye ningg gre pe bu Maria wo ane wus.
23234	MAT 1:21	Ni wo quayi wo wuri wundi, di nu ni nyamb rang Jisas ei puq ndig, te pugri ni ei nikin wute ni yumbo ur brequ rind kin wand te puaq nindiny di nate ruwi ye.”
23236	MAT 1:23	Wand taq ren: “Otiwo nyumbueg ambonye ire ni quayi teri rise segine di ni wo ane wus, di ni wo quayi wo ei wuri wundi ye. Di ni nyamb mirang Emanuel puq mindig.” Nyamb ven kin puate te pugri, God beghi ane pas.
23240	MAT 2:2	Di ni pengu mand, “Wo iri kumo wuri wundi, wo te otiwo Juda mingg king ningg ei nas ye. Muq wo te muai? Beghi ni tomnji nginy nawi opu tende buqoid di beghi badi ni yumbui nyamb birag ningg.”
23242	MAT 2:4	Herot ni nari prist mingg yumbui di wute lo wute bei meny kin te ninde mandi di ni pengu nindim, “Asi God ni nari Kraist ni muai opu ei kumo wuri wundi?”
23243	MAT 2:5	Ni oyi mindig mari, “Ni tiqe Betlehem Judia opu tende ei kumo wuri wundi ye. Te pugri propet ni pugri ur nand:
23244	MAT 2:6	‘Nu Betlehem, Juda mingg qi pe yengu kin, nu tiqe aye nde si nambu yeru segi, nu nyamb yumbui. Nu nde wuti iri yumbui ningg nas, di nge sipsip Israel kin te yeng nuany, ninde si nambu yeru’.”
23246	MAT 2:8	Muq ni tiqi nundom Betlehem mo. Ni nari, “Nungoqi wo, otinde wo te ningg meri wat, nungoqi wuqoind, ate wandi nge simbe wundigh, ei nge mune ko di ni yumbui nyamb girag ningg.”
23250	MAT 2:12	Ni bur mase, ruqo nyemb pe God ni simbe nindim nari, “Nungoqi Herot nde gri wo wayequ.” Pugri bu ni mes mewo, ngim aye pe gri nikin tiqe mo.
23251	MAT 2:13	Wute nginy nawi opu kin mo pre Yumbui ningg angelo Josep nde nandi, ruqo nyemb pe ni simbe nindig nari, “Tumo di Herot ni wo meri niting, ni nuqoind tedi ni nati ningg. Nu yes yewo, wo kumo teri tari wu wase Isip wo. Nungoqi Isip ne was ruso ruso ngene nu simbe guduw, muqdi mune wandi.”
23253	MAT 2:15	Ni ruso Isip di tene ris ris Herot nati. Ni pugri puq ren ei asi Yumbui ni propet nde gri ni simbe nand ye ane tuqui. Ni pugri puq nand, “Nge wo ni Isip nas pu nge kari ni Isip si niraq di nandi.”
23256	MAT 2:18	“Yumbui quanji di ngaim suai ane tiqe ire Rama puq munduw kin tende ruwi. Te Resel ni wo riti ye te ningg ni ngaim suai wumb di quanji wund. Ni wute umbo rew kughe te ni yambu wuri. Te pugri ni wo quan buagine riti pre.”
23258	MAT 2:20	di nari, “Yes yewo, wo kumo teri tari Israel mingg qi pe yo, te pugri wute ni mi puq mand kin te yabe mati pre.”
23261	MAT 2:23	Di ni no, tiqe ire Nasaret puq munduw kin tende no nas. Muq Yumbui ni propet nde gri simbe nand kin te ane tuquine. Ni nari, “Wuti nen Nasaret kin puq mindig ye.”
23263	MAT 3:2	Ni pugri puq nand, “Nungoqi nei ware witinde, yumbo yumbo buagi God nde si nambu rise kin ngeri te tumo rind pre.”
23264	MAT 3:3	Jon ningg asi Yumbui ni propet Aisaia nde gri simbe nand nari, “Wuti iri mong nyumo di wuye segi ye pe tende yenu di ngam nare nari, ‘Yumbui ngim wuang, di ngim sabi wundig pu wuse ei ni nyinge nare’.”
23268	MAT 3:7	Muq Jon ni Parisi di Sadyusi nganye buagi ni wuye nap kin sunyi tende mandi nuqond, di ni pugri simbe nindim nari, “Nungoqi ghati sindiyu wo! God wute mai neny puq nand kin te tumo rise. Tughe nungoqi simbe nunduq bu God ni mai neuq kin te ningg wu wase wandi?
23270	MAT 3:9	Eti nungoqi umbo pe pugri nei wamb wari, ‘Beghi Abraham ningg kuqo, pugri bu God beghi mai nengu segi ye.’ Nge nungoqi simbe guduq, God segine wet men mas kin men oyi nare nitinde di Abraham ningg kuqo mingg mas.
23272	MAT 3:11	“Nge nungoqi wuye pe wuye kupuqu kin te nungoqi umbo ware witinde pre kin te ningg bu nge wuye kupuqu. Pudi wuti iri nge nde dobu nawi kin ni ningg gre te nge gre ane tuqui segi, ni gre quan nganye. Nge wuti yuwon nganye segi, pugri bu nge ni su kiraq ye tuqui segi. Nge wuye pe wuye kupuqu, pudi wuti nen di nungoqi Ququ Yuwon Ye di wase pe wuye nupuqu ye.
23273	MAT 3:12	Ni nandi di sawol niraqne nandi di wit dang nand kin sunyi raqe nand. Wit yi ir nawo, nikin wit oghi kin mir baj pe nawo ris, di raqe dubu ane wase awu kuso tuqui segi ye pe nande namb.”
23275	MAT 3:14	Pudi Jon ni Jisas segi puq nindig nari, “Nge ei nu nde godo di nu nge wuye ghaip, pughe kin ningg nu nge nde guadi?”
23276	MAT 3:15	Pudi Jisas ni oyi nindig nari, “Te piyi, muq nu nge wuye ghaip. Beghi pugri puq pen ei God ni nari kin te ane tuquine puq pen.” Pugri bu ni Jisas ningg wand tene nutungu.
23278	MAT 3:17	Di wuti iri nginy tu wam pu nari, “Wuti nen nge wo. Nge ni quan nganye yawo girag righe, di nge ni ningg quan nganye chumbuai gad.”
23281	MAT 4:3	Tende puayi muq ququ brequ wute wandoqi nindim kin nandi, Jisas ningg nari, “Nu nganyene nganye God ningg wo, tedi wet men simbe ndim bret mase.”
23282	MAT 4:4	Pudi Jisas ni oyi nindig nari, “God ningg buk wuri, ‘Wuti iri ni bret ninggne nas tuqui segi. Ni God ningg wand te nutungu tedi gre nand kin tuqui’.”
23284	MAT 4:6	Muq ni Jisas simbe nindig nari, “Nu nganyene nganye God ningg wo, tedi nu wam ren pu prare yaghe. Te pugri God ningg buk wuri, ‘God nikin angelo ningg nari mandi nu yeng muaw yuwon. Di ni ei nu mait ghase ghasene yaghe yo, ei nu wet pe nyinge dang ghand ye tuqui segi’.”
23285	MAT 4:7	Pudi Jisas oyi nari, “God ningg buk wuri, ‘Nu Yumbui nu non God ni gre tuqui ghap wayequ’.”
23287	MAT 4:9	Di ni Jisas simbe nindig nari, “Nu nge ningg sungomyu gure ghawo di nge yumbui nyamb ragh, tedi nge yumbo buagi ren quan buagine nu kew.”
23288	MAT 4:10	Muq Jisas ni simbe nindig nari, “Satan, nu kring yo. God ningg buk wuri, ‘Nu Yumbui nunon God ei yumbui nyamb rang di ni ningg yembene ei ghand’.”
23293	MAT 4:15	“Sebulun di Naptali mingg qi te Galili wuye ngamo pe tumone, di wuye Jordan pu opu gri ruso. Qi puch te Galili puq munduw. Wute Juda segi kin ni tende mas.
23294	MAT 4:16	Wute men burpoq pe mas di ni ti yumbui muqond. Ni God nei mimbig segi bu ni mati kin pugri mas, di God ni ti nem.”
23295	MAT 4:17	Tende puayi Jisas ni urupui yembe nand, quayi nyumbueg nde wand bir nawo nari, “Nungoqi nei ware witinde, te pugri yumbo buagi God nde si nambu rise kin ngeri te tumo rind pre.”
23297	MAT 4:19	Di ni nari, “Nungoqi nge nde dobu wawi, di nge wute wateri ye te kin bei keuq.”
23306	MAT 5:3	“Wute tughe ni God nde rar pe ni si omone yeru kin te ni chumbuai rind, te pugri tumo di ni God nde si nambu ris.
23307	MAT 5:4	“Wute tughe quanji rind rind ris kin te ni chumbuai rind, te pugri God ni umbo neny kughe ye.
23308	MAT 5:5	“Wute tughe ni nikin nyamb rindivi viyo segi kin te ni chumbuai rind, te pugri God ni yumbo neny puq nand kin te riteri ye.
23309	MAT 5:6	“Wute tughe ni yumbo ur tuquine kin te ningg ni mir pugri kureny kin te ningg riri kin te ni chumbuai rind, te pugri God ni tuqui nap ye.
23310	MAT 5:7	“Wute tughe ni wute aye yawo rutony kin te ni chumbuai rind, te pugri God ni oyi yawo nitony ye.
23311	MAT 5:8	“Wute tughe ni God nde rar pe umbo yuwon kuse ye te ni chumbuai rind, te pugri ni God ruqoind ye tuqui.
23312	MAT 5:9	“Wute tughe ni wute aye ker ruwo di rege kin te gure ruwo ye te ni chumbuai rind, te pugri God ni ningg nari, ‘Nge wo.’
23313	MAT 5:10	“Wute tughe ni yumbo ur tuquine kin yembe rindiny ye te ningg wute aye ni brequ mindiny ye te ni chumbuai rind, te pugri tumo di God ni king ningg nas di wute ren ninde si nambu ris.
23314	MAT 5:11	“Pudi wute ninge nungoqi rundoqu, di nge ningg bu ni nungoqi aru runduq, di brequ runduq, di nungoqi unje ripuqu ningg mai isis reuq, te kin ningg nungoqi chumbuai wand.
23316	MAT 5:13	“Nungoqi ghat kin pugri qi pe ven nde was. Pudi ghat ni nyong te omo, tedi pughe gri ei puq wen di ghat asi nyong vimb kin pugrine mune nyong vise? Ghat ven oghi vise tuqui segi, pugri bu wute memare viso ei wute buagi rindi nyinge ruwo.
23317	MAT 5:14	“Nungoqi qi pe kin ti kin pugri. Tiqe yumbui ire rand pe yequ kin ni suqo wuso ye tuqui segi.
23319	MAT 5:16	Te kin pugrine ei ti nungoqi nde rise kin te wute buagi nde ti nase, te ei ni nungoqi yumbo ur oghi ye yembe wundiny kin te ruqond, di ni God nungoqi nuyi wam ye te nyamb rindivi viyo.”
23320	MAT 5:17	Jisas ni mune nari, “Eti wari nge gadi Moses ningg lo di propet mingg wand te puaq gad. Te segi. Nge gadi kin te ni mingg wand te ane tuquine puq ken ningg.
23323	MAT 5:20	Nge nungoqi simbe guduq, nungoqi yumbo ur tuquine kin te Parisi di wute Moses ningg lo wute bei meny kin ni mingg yumbo ur tuquine kin te ane tuqui segi, nungoqi mune quan nganye yumbo ur tuquine kin yembe wundiny segi, tedi nungoqi God nde si nambu yequ tuqui segi.”
23324	MAT 5:21	Jisas ni mune simbe nand nari, “Nungoqi wand ven asi nungoqi nuqo simbe mindiny kin te wutungu pre. Ni mari, ‘Nu wute ghamb riti wayequ. Muq wuti iri no wuti aye iri ni nati, tedi ni kot sunyi pe no.’
23325	MAT 5:22	Pudi nge nungoqi simbe guduq, wuti tughe ni kimand ker nuang, tedi ni kot sunyi pe no. Di wuti tughe ni kimand wand aru nindig, tedi ni no kaunsil mingg yumbui te nuqond. Di wuti tughe ni kimand simbe nindig nari, ‘Nu jebo gad iri,’ tedi ni wase wute brequ ye mo kin tende no.
23326	MAT 5:23	“Pugri bu nu yumbo God gueg ningg kuare alta pe guadi, muq nu nei guab nu nimand tequ wand ninge rise,
23328	MAT 5:25	“Pugri bu wuti iri nu kotim naind, muq tequ nyinge ware kot sunyi pe wo ningg, ate buid ghap ei nungoqi tequ ngimine wand te teti wawo. Eti wuti te nu jas nde si pe ni ghondo, di jas oyi polis nde si pe ni ghondo, di polis oyi meti ghowi taq maimb.
23329	MAT 5:26	Nge nungoqi nganyene simbe guduq, eti nu taq pune yeru ruso ruso wet bidi nu manyi mew kin te ane tuquine tedi pre.”
23330	MAT 5:27	Jisas ni mune simbe nand, “Nungoqi wutungu ni yabene simbe mand mari, ‘Nu ngam kin ane wase wayequ.’
23333	MAT 5:30	Di nu si si tuan pe opu kin ni yumbo ur brequ gud, tedi di ghawo meghare kuso. Nu ghimbi puch irene ir viso kin te musoq yuwon, pudi nu ghimbi quanene wase pe viso te quan nganye brequ.”
23334	MAT 5:31	Ni simbe nand nari, “Nungoqi wutungu God ningg buk wuri, ‘Wuti tughe ni ngam puaq nindiq, ate nyumo raqe ire ni ngam puaq nindiq kin te kin ningg ur nindiq new.’
23335	MAT 5:32	Pudi nge nungoqi simbe guduq, wuti iri ni ngam quayi aye wand weng segi pu ni puaq nindiq, di ni puq nen bu nyumbueg te ngam kin lo gure waq. Te pugri ni quayi aye wutanyi bu ni ngimne nyumbueg kin pugri wus. Di quayi aye ni nitaqi kin te mune ngam kin lo gurene nuaq.”
23336	MAT 5:33	Jisas ni wand aye mune simbe nand nari, “Wand aye nuqo ni ritevi di nungoqi simbe runduq wutungu pre kin te pugri, ‘Nungoqi Yumbui nde rar pe wand ninge taq wamb, tedi nungoqi wand gure wawo wayequ. Yumbui nde rar pe wand taq wamb kin te kin pugrine ei puq wen.’
23340	MAT 5:37	Nungoqi ngiq wand ate ngiqne wand, nungoqi segi puq wand ate segine puq wand. Nungoqi wand te gre weny ningg di wand aye wawo righe kin te Satan ninde pu vindi.”
23341	MAT 5:38	Jisas ni pugri puq nand, “Nungoqi wutungu asi pugri puq mand, ‘Wuti iri ni wuti aye iri rar cheiq niping, ate nungoqi oyi mune wuti te rar cheiqne wuping. Wuti iri ni wuti aye iri sawo paqe nuang, ate nungoqi oyi mune wuti te sawo paqene wang.’
23345	MAT 5:42	Muq wuti iri nu yumbo ninge ningg sang nupuw, te nu yumbo yeng. Muq wuti iri nu yumbo niraw no di otiwo mune nare nandi ningg nari, te nu si rang nare no.”
23346	MAT 5:43	Jisas ni mune wand simbe nand nari, “Asi nungoqi simbe munduq mari, ‘Nu wute aye nunde tumo ris kin te yawo rany righe, di veri te yambu reny.’
23351	MAT 5:48	Pugri bu nungoqi yuwon nganye ei was. Nungoqi nuyi wam nas kin ni quan nganye yuwon nas, te kin pugrine nungoqi mune yuwon nganye ei was.”
23352	MAT 6:1	Jisas ni mune simbe nand nari, “Nungoqi nei wumbiq yuwon, nungoqi yumbo ur tuquine kin wute aye nde rar pe bei wand ei ni rundoqu di ni nungoqi nyamb rindivi viyo ningg wari muq bei wand wayequ. Nungoqi pugri puq wen, tedi nungoqi nuyi nginy tu wam yumbo oyi nunduq kin manyi nunduq segi.
23355	MAT 6:4	Te ei wute buagi ni nei rimb segi. Di nu nuyi ni nuqond nu waghi grine pugri puq kuen, tedi nu yumbo yumbui manyi nunduq kin te ghateri tuqui.”
23356	MAT 6:5	Jisas mune nari, “Nungoqi God pengu wundig ningg, eti nungoqi wute nei tevi ye puq men kin pugri puq wen. Ni God yumbui nyamb mirang kin baj pe mo di tiqe moqine mes pu yemu God ane wand ei wute buagi ni ruqond yawo kurem. Nge nganyene simbe guduq, ni oyi kin te materi pre.
23358	MAT 6:7	“Pughe puayi nungoqi Yumbui pengu wundig ningg, nungoqi wand isis simbe wand wayequ. Juda segi kin ni pugri puq men. Ni pugri nei mamb, ni wand dobui mand ei nikin god ni wand mutungu.
23360	MAT 6:9	“Nungoqi Yumbui pengu wundig ningg, te pugri ei pengu wundig: ‘Beghi wuyi, nu wam kuas ye, beghi nu pengu buduw ei nu wute nei yeny ei ni riri nu nyamb yuwon nganye.
23364	MAT 6:13	Di beghi yumbo wandoqi rundug kin te si ghare rindi wayequ, pudi nu beghi Satan ningg imb wangu.’
23365	MAT 6:14	“Wute nungoqi unje rupuqu kin te wand puaq wundiny, tedi nungoqi nuyi wam nas kin te ni oyi nungoqi mune wand puaqne nunduq.
23366	MAT 6:15	Pudi nungoqi wute wand puaq wundiny segi, tedi nungoqi nuyi nungoqi unje wap kin wand te mune puaq nunduq segi.”
23367	MAT 6:16	Di Jisas mune nari, “Di pughe puayi nungoqi Yumbui nyamb wundivi viyo ningg mir uny yequ, nungoqi yivany kin quenge nase wayequ, eti wute nei tevi kin puq men kin pugrine puq wen. Ni quenge nati di inyap mamb ei wute muqond di nei mamb wute te ni mir ane yemu. Nge nganyene nungoqi simbe guduq, wute te ni oyi kin te materi pre ye.
23369	MAT 6:18	te ei nu mir ane yengu kin te wute buagi nei rimb segi. Pudi nu nuyi suqo pu nas kin nine nei namb, di ni nuqond nu suqo grine puq kuen, tedi ni oyi nunduq kin yumbo manyi nunduw kin te ghateri tuqui.”
23370	MAT 6:19	Di Jisas mune nari, “Nu qi pe ven nde nu yumbo isis yirur ei nu yumbo quan rise ningg ghari wayequ. Qi pe ven nde choi di bughi ane yumbo te brequ rindiny, di wute nyungu ye mandi baj bir mawo mar mo yumbo te nyungu mand.
23372	MAT 6:21	Tiqe nu yumbo ris kin te nu nei mune tendene ei vise.”
23373	MAT 6:22	Di Jisas mune nari, “Rar ni ghimbi pe kin ti. Nu rar oghine wuse, tedi nu ghimbi quanene ti rise.
23375	MAT 6:24	“Wuti iri ni nginy iri ninggne wute temi nde yembe nand tuqui segi. Ni pugri puq nen tedi ni iri yambu nireng, di iri yawo nirang righe. Di ni iri ningg wand nutungu, di iri dob neng. Te kin pugrine nungoqi God di wet bidi ane si nambu was tuqui segi.
23376	MAT 6:25	“Pugri bu nge nungoqi simbe guduq, eti nungoqi non ghimbine nei wumbiny wari, ‘Beghi mir pughe ye bri pe, di wuye pughe ye bri pe?’ O wari, ‘Beghi chongo pughe ye bri pare righe?’ Pudi mir chongo ane te yumbui segi, beghi pas pas otiwo kin te quan nganye yumbui.
23379	MAT 6:28	“Di nungoqi pughe kin ningg chongo ningg yivany ware? Nungoqi sare bori kis ur ur kin te wuqond. Ni yembe rind segi, di nikinne chongo yembe rindiny segi.
23382	MAT 6:31	Pugri bu nungoqi yumbo ren kin ningg yivany ware di wari, ‘Beghi muainde mir pateri pe, di muainde wuye patekui pe?’ Di wari, ‘Beghi chongo pughe ye ei pare righe?’ Nungoqi pugri puq wand wayequ.
23385	MAT 6:34	Pugri bu nungoqi yumbo prangi kin te ningg yivany ware wayequ. Yumbo prangi kin te rise ye. Nginy iri kin mai te nginy te kin maine.”
23386	MAT 7:1	Di Jisas mune nari, “Wute aye ni yumbo ur brequ te wundony di brequ puq wundiny wayequ, eti God oyi nungoqi brequ puq nunduq.
23389	MAT 7:4	Nyumo bidi yumbui nunde rar pe yequ, tedi pughe kin ningg nu non nimand ningg kuari, ‘Nu yeru, nge tinanji woju nunde rar pe yequ kin te kitaw wi?’
23391	MAT 7:6	“Nungoqi yumbo yuwon kin te nyombui weny riq wayequ. Eti nyombui tene nungoqi mune rutuqu. Di nungoqi mitani pu nde meware ruso wayequ. Eti ni nyinge ruwo.”
23392	MAT 7:7	“Yumbo ningg pengu wand tedi wateri, meri wutiny tedi wuqond, ngimrawu baq wand tedi ngim bi muauq.
23394	MAT 7:9	“Pudi nungoqi kin iri nonyimi bret ningg pengu nindig, di ni kiyi wet iri neng ye bri?
23397	MAT 7:12	Yumbo ur buagi wute aye nungoqi nde puq ren ningg wari kin pugrine ei nungoqi mune ninde puq wen. Wand ven ni Moses ningg lo di propet ni simbe mand kin wand puate ane tuquine.”
23398	MAT 7:13	“Ngimrawu wokuandi te ningg ei nungoqi war wo. Pudi ngimrawu wase pe opu kin te ni yumbui nganye, di ngim mune quan nganye yumbui, pugri bu wute tende segine nyinge rire ruso ye tuqui. Wute nganye buagi ni tende nyinge rire ruso.
23399	MAT 7:14	Pudi wute ninge ni yuwon pu pas kin tiqe pe tende ruso ningg, tedi ni ngimrawu wokuandi pe opu ruso. Tiqe tende wute ruso kin ni buid kumo rip, wute ire irene ni tiqe tende ruso.”
23400	MAT 7:15	Jisas ni mune simbe nand nari, “Propet wandoqi kin te ningg ei yeng wawo yuwon. Ni nyombui dabo kin sipsip chongo mirang wughe kin pugri, di ni sipsip nde tumo mondo ei sipsip mat rise ningg. Ni mandi kin te nungoqi wuqond wute oghi, pudi ninde nei pe nungoqi puamb muauq wandi, ei unje mupuqu ningg.
23406	MAT 7:21	“Eti nungoqi pugri nei wamb wari, nungoqi nge yumbui puq wundigh kin te ninggne ei God nde si nambu was tuqui, pudi te tuqui segi. Wuti iri ni nge wuyi wam nas kin ni nari kin yembe te yembe nindiny, tedi ni God nde si nambu nas kin tuqui.
23407	MAT 7:22	Otiwo God ni wute buagi ir nawo kin tende puayi di wute nganye buagi ei nge ningg riri, ‘Yumbui, beghi nunde nyamb pe propet kin wand simbe bad, di nunde nyamb pe wute ququ brequ yemu kin puaq bidiny, di nunde nyamb pe beghi yumbo ur gre ye yembe bidiny.’
23408	MAT 7:23	Tende puayi di nge ni pugri simbe gidiny, ‘Nge nungoqi nei gubuq segi. Nungoqi kring wo, nungoqi yumbo ur brequ yembe wundiny ye.’”
23409	MAT 7:24	Jisas ni mune wand simbe nand, “Wute nge wand ven rutungu di nge kari kin pugrine puq ren kin te ni wuti nei yuwon ye rise kin pugri. Wuti nei yuwon ye rise kin ni wuti iri wet yumbui pe tende baj yembe nindig kin pugri.
23412	MAT 7:27	Wuye yumbui wundi, wuye nime nase, di nyumurighi yumbui naghe, quan buagine rindi di baj te choch rip, tedi baj te pombri no naghe. Di baj te quanene bi no naghe.”
23416	MAT 8:2	Wuti iri num brequ leprosi niraq kin Jisas nde rar ngimi nandi, sungomyu gure nawo, yimb naghe, di nari, “Yumbui, nu nge ghav gudigh yawo kurew, tedi nge ghav ndigh di nge ghimbi mune oghi rise ye tuqui.”
23417	MAT 8:3	Di Jisas si neq wundo nait nase nari, “Nge nu sabi guduw ye. Nu muqdi oghi ghas!” Di brequne num leprosi te prene di mune oghi nas.
23418	MAT 8:4	Muq ni simbe nindig nari, “Nu tungu! Nu wute aye simbe ndiny wayequ, nu yo nunon ghimbi te prist nde bei ghand pre, di Moses ningg lo ni wute wand puaq mand ningg umo wase mande kin te ningg wuri kin pugrine puq yen. Nu puq yen ei prist ni te muqond di mari te nganyene nu num oghi pre.”
23420	MAT 8:6	“Yumbui, nge yembe ye wuti iri ni num gureg bu ni baj pene ruqo pu nase. Ni ngape riti di ni yuqo yumbui niraq.”
23421	MAT 8:7	Di Jisas ni oyi simbe nindig nari, “Nge ko, sabi gidig ye.”
23422	MAT 8:8	Pudi ami mingg yumbui ni Jisas oyi nindig nari, “Yumbui, nge wuti oghi nganye segi, pugri bu nu ngende baj pe ghandi wayequ. Nu wandne simbe ghand, di nge yembe ye wuti te num oghi.
23423	MAT 8:9	Nge nei gab nu wuti te sabi gudig tuqui. Te pugri nge mune wuti nyamb kin iri nde si nambune kas ye, di ami oyi nge nde si nambu mas. Pugri bu nge ami iri simbe gidig kari, ‘Nu yo,’ di ni no; aye simbe gidig kari, ‘Ghandi,’ di ni nandi; nge yembe ye wuti ningg kari, ‘Nu yembe te yembe ndiny,’ di ni yembe nindiny.”
23424	MAT 8:10	Muq Jisas ni wand ven nutungu, ni nei quan nganye puye nand, di wute ninde dobu ruru kin te simbe nindiny, “Nge nungoqi nganyene simbe guduq, nge Israel kin iri ni God pugri nganye nei nimbig kin te nge guqoid segi.
23425	MAT 8:11	“Nge nungoqi simbe guduq, wute nganye buagi nginy nawi opu kin di nginy naghe no opu kin ei rindi, di Abraham, Aisak di Jekop ane God nde si nambu ris mir rind di chumbuai rind.
23426	MAT 8:12	Pudi wute asi God nde si nambu ris ningg nap ruso kin te muq ni dob reng bu ni bub nare ruso burpoq pe ris. Di sunyi tende ni quan nganye riri di sawo rit ki.”
23427	MAT 8:13	Di Jisas ni ami mingg yumbui simbe nindig nari, “Be yo. Nu nei guab nge wuti te sabi gidig oghi ye, tedi ni segine oghi ye.” Di tende puayine ami mingg yumbui ni yembe ye wuti opu oghi nase pre.
23431	MAT 8:17	Ni puq nen kin te propet iri Aisaia puq mindig kin ni asi puq nand kin ane tuquine. Ni pugri puq nand nari, “Nikinne beghi num nitang ruwi di puaq nand ruso pre.”
23432	MAT 8:18	Jisas ni nuqond wute buagi ninde quir quar rindig pu yeru, di ni nikin wute te simbe nindim nari, “Be wandi, wuye ngamo pe opu gri po.”
23433	MAT 8:19	Wuti iri ni lo wute bei neny kin ni nandi, Jisas ningg nari, “Tisa, nge nu ane po ye. Nu muainde opu kuo te nge ane po ye.”
23434	MAT 8:20	Di Jisas oyi nand nari, “Nyombui dabo kin nikin rise kin sunyi yeru, di wapi nikin rise kin nyuw yeru. Pudi nge, wuti God nde pu gadi wuti nganye kas kin, nge kase kin sunyi segi.”
23435	MAT 8:21	Jisas nikin wuti aye iri ni Jisas simbe nindig nari, “Yumbui, nge nunde karu ye. Pudi nu ngiq ghand ei nge ko wuyi yeng guag pu kas, otiwo nati ngamo kowi pre muqdi gadi nu ane po.”
23436	MAT 8:22	Di Jisas nari, “Wute Yumbui nei mimbig segi kin ni wute mati pre kin pugri. Ni ei mo wute mati kin te mawo yemu. Nu nge nde ghawi.”
23439	MAT 8:25	Di Jisas nikin wute mondo, ni buraq mindig mari, “Yumbui, beghi ghav ndug! Beghi pati yamb tumo!”
23440	MAT 8:26	Ni oyi nindim nari, “Nungoqi God musoqne nei wumbig kin, nungoqi pughe kin ningg quan nganye wune wamb?” Muq ni nes newo nyumurighi di wuye ane segi puq nindiny, di ni opu prene.
23441	MAT 8:27	Di nikin wute te muqond, di nei kumo mamb, di ni kin kin pengu mand, “Wuti nen ni pughe gib namb ye? Nyumurighi di wuye ane ni wand simbe nand kin te irepene rutungu!”
23443	MAT 8:29	Ni quan kumone mari, “Nu God ningg wo, nu beghi pughe sin guegu ningg bu guadi? Ngeri segine nu guadi kin ren nu beghi brequ gudug ningg bu guadi?”
23445	MAT 8:31	Ququ brequ ni Jisas quan pengu mindig mari, “Nu beghi puaq ndumu ningg, ate beghi rar ndomu bodo pu buagi tende par po.”
23446	MAT 8:32	Jisas ni ququ brequ te simbe nindim nari, “Nungoqi wo.” Muq ququ brequ wute temi te si mare, di mo pu buagi tende mar mo. Pu buagi te ni quan vig rimb ruso, rand wari pe righe ruso, wuye ngamo pe ir righe, wuye riq di riti.
23450	MAT 9:2	Wute ninge ni wuti iri quangi rind kin te meri mondo, ni sunyi pene ruqo pu nase. Ni nei mamb Jisas wuti te sabi nindig ye di Jisas ni nei te nundom pre, di ni wuti nyinge nare segi kin te ningg nari, “Nge mand, nu umbo yuwon kuse. Nu yumbo ur brequ guad kin wand te puaq pre.”
23451	MAT 9:3	Wute ninge ni Moses ningg lo wute bei meny kin ni Jisas ningg wand ven mutungu di ni kin kin wand wand mare mari, “Wuti nen ni God wand brequ nindig, te pugri ni God ningg sunyi natevi.”
23452	MAT 9:4	Jisas ni nei te nundom pre, di ni nari, “Pughe kin ningg nungoqi nei brequ ven nungoqi nde umbo pe yevu?
23453	MAT 9:5	Wand pughe ye puq gad tedi wute riri te nganyene: Nge kari, ‘Nu yumbo ur brequ guad kin wand te puaq pre,’ o nge kari, ‘Nu yes yewo nyinge ghare yo’ puq gad di ni nyinge nare kin wuqond di nei wamb kin tuqui?
23454	MAT 9:6	Pudi puq ken ei nungoqi nei wamb te pugri wuti God nde pu nandi wuti nganye nas ye ni qi pe ven nde yumbo ur brequ kin wand puaq nand ye gre rise.” Muq ni wuti nyinge nare segi kin te ningg nari, “Nu yes yewo, nunon sunyi ghateri, ghare baj pe yo.”
23457	MAT 9:9	Jisas ni mune nyinge nare no, wuti iri Matyu puq mindig kin nuqoind, ni takis nateri ye baj pe nas. Di Jisas ni pugri simbe nindig nari, “Nu nge nde ghawi.” Di Matyu ni nes newo Jisas nde naru.
23459	MAT 9:11	Parisi ninge ni te muqond, di ni Jisas ningg wute te pugri pengu mindim, “Pughe kin ningg nungoqi yumbui te ni wute takis materi kin di wute yumbo ur brequ rind kin ane mir rind?”
23460	MAT 9:12	Jisas ni wand ven nutungu, ni pugri puq nand, “Wuti num gureg segi kin ni dokta nde no tuqui segi, wuti num gureg kinne ei dokta nde no.
23461	MAT 9:13	Nungoqi wo, wand God ningg buk pe rise kin ven wuqond, nei wamb. Nungoqi umo wambui riti nge wegh kin te nge yambu kari. Nungoqi wute yawo wutony kin te nge yawo kare righe.” Di Jisas mune nari, “Te kin pugrine nge wute yumbo ur tuquine puq ren yene kateri ningg gadi segi, pudi wute yumbo ur brequ rind rind ris ye ni ningg bu gadi.”
23462	MAT 9:14	Tende puayi Jon wute wuye nap ye ni ningg wute mandi Jisas muqoind di pengu mindig mari, “Pughe gri ate beghi Parisi ane pripri mir uny yembu, pudi nu ningg wute te mir uny yemu segi?”
23463	MAT 9:15	Jisas ni oyi nindim nari, “Wuti iri ngam no ningg mir yembe mindiny di kimand ngam niram mandi ane mir mand. Di ni ane mir mand mand masne kin tende puayi ni kimand te mir uny yemu tuqui segi. Pudi otiwo wute ninge mandi wuti ngam no kin mitanyi mo ye ngeri te rindi ye. Di tende puayi ei ni yivany mare di mir uny yemu.
23465	MAT 9:17	Di wuti iri ni wain urupui meme chongo yabe kin pe nowi naghe segi. Ni pugri puq nen, tedi wain urupui te yindingi di meme chongo yabe kin te bir nuaq di meme chongo te bir wus di wain dabo no. Pugri bu wain urupui te meme chongo urupui pene ei mawo maghe di ni yuwon pu ris.”
23466	MAT 9:18	Jisas ni wand te simbe nand nandne yenu, Juda mingg yumbui iri ninde nandi. Ni nandi Jisas nde tumone sungomyu gure nawo yimb naghe, di nari, “Nge wo nyumbueg muq tene wuti pre. Pudi nu ghandi si yew kuyo ei te ni mune wes wiyo.”
23468	MAT 9:20	Di wute ire ni uny chiraq yequ ruso ber 12-pela pu ruso. Nyumbueg te ni Jisas nde dobu gri wuwi, ni nikin nei pe pugri puq wund, “Nge ni chongone kiting rise, tedi nge oghi.” Nikin nei pe pugri puq wund, ni Jisas ni chongo cheq te wuting wuse.
23470	MAT 9:22	Jisas ni dobu gri rar nat ni nundoq di nari, “Nge wo, nu nonne nei guab kuari nu nge chongo kuat rise di nu oghi ye puq guad kin te ningg bu nu oghi. Nu umbo yuwon pu kuse di yo, wand nunde rise kin te muq prene.” Muq tende puayine nyumbueg te mune oghi wuse.
23472	MAT 9:24	di ni nari, “Nungoqi quan buagine dabo war wo! Nyumbueg wo te wuti segi, ni ruqo wuse!” Di wute buagi ni wur ring.
23475	MAT 9:27	Jisas ni tiqe te si niraq di nyinge nare no. Wute temi rar chukoq kin dobu maru mari, “Nu Devit ningg kuqo ate beghi temu yawo tongu.”
23476	MAT 9:28	Ni baj pe nar no, muq wute rar chukoq kin te Jisas nde mandi, di Jisas ni mingg nari, “Nungoqi nei wamb ye nge sabi guduq oghi ye tuqui bri?” Ni oyi mand, “Yumbui, nu tuqui.”
23477	MAT 9:29	Muq Jisas ni si ninde rar pe nem kuyo nari, “Nungoqi tequ nei wamb ye nge sabi guduq tuqui, pugri bu nungoqi rar wat.”
23478	MAT 9:30	Di ni rar mat yumbo muqond. Di Jisas ni wand gre ye ni temi simbe nindim nari, “Nungoqi tequ wand ven wute aye simbe wundiny wayequ.”
23481	MAT 9:33	Pudi Jisas ni ququ brequ te puaq nindig. Wuti te wand nand, di wute nei kumo rimb riri, “Beghi asi yumbo ur ren kin Israel ven nde buqod segi.”
23482	MAT 9:34	Pudi Parisi ni mari, “Wuti nen ni ququ brequ mingg yumbui ni ningg gre pe ququ brequ puaq nand mo.”
23485	MAT 9:37	Muq Jisas nikin wute ningg nari, “Wuny mbe mir nganye buagi nguan pre, pudi wute mir te materi kin quan segi.
23486	MAT 9:38	Pugri bu nungoqi wuny kiyi pengu wundig ei ni yembe ye wute aye tiqi nundom mo mir te mitangri meng rir.”
23491	MAT 10:5	Jisas nikin wute 12-pela pu men tiqi nundom mo, ni wand pugri yeri nindim, “Nungoqi wo kin wute Juda segi kin pe tende wo wayequ. Di nungoqi Samaria nde tiqe pe wo wayequ.
23493	MAT 10:7	Nungoqi wo wand pugri puq wundiny, ‘Wute God nde si nambu ris kin te kin ngeri tumo rind pre.’
23497	MAT 10:11	“Muq wo, tiqe yumbui o tiqe woju pe wo, te nungoqi rar wat yuwon, wuti pughe ye ni wuti yuwon kin, nungoqi wuti te ane was ruso ruso otiwo nungoqi aye pe wo ningg muqdi tiqe te si wuraq.
23498	MAT 10:12	Pudi nungoqi baj ire pe war wo ningg, tedi nungoqi wute baj te kin simbe wundiny wari, ‘God nungoqi yuwon nuauq.’
23501	MAT 10:15	Nge nungoqi nganyene simbe guduq, God ni wute ir nawo kin tende puayi mai Sodom di Gomora ane riraq kin te ni ane tuqui segi, tiqe wen kin mai ni mune quan nganye.”
23502	MAT 10:16	“Nungoqi wutungu! Nge nungoqi tiqi gudoqu wo kin te sipsip kin pugri nyombui dabo ye mingi wo. Pugri bu nungoqi wo kin ghati ni waghi waghine ruso kin pugri nungoqi otinde nei wamb wamb wo. Di wapi mabri mingg yumbo ur yuwon ye te kin pugri wute ker wany segi.
23505	MAT 10:19	Nungoqi mitaqu kot pe wo kin tende puayi eti nungoqi nei kumo wamb wari, ‘Nge wand pughe ye bri simbe gad, o nge pughe gri ni wand oyi gidim?’ Otiwo tende puayi Yumbui nungoqi nei neuq di nungoqi simbe wand.
23507	MAT 10:21	“Wute ninge nikin kise God nei mimbig bu ni mitami kot pe mo di ni mi mati, di kiyi ninge ni wo mune pugrine puq meny. Di wo ninge ngawu gre rind kin ni kiyi kumo kot pe ritari ruso mambui riti.
23510	MAT 10:24	“Wokuandi nikin tisa nde ni yumbui ningg ris tuqui segi, di wute yembe ye nikin yumbui tende ni oyi yumbui ningg mas tuqui segi.
23511	MAT 10:25	Pudi wokuandi nikin tisa ane tiq tiqne ris tedi tuqui, di wute yembe ye nikin yumbui te ane tiq tiqne mas tedi tuqui. Ni baj kiyi nyamb brequ mindig, mari, ‘Belsebul’ puq mindig, tedi wute ninde baj pe ris kin quan nganye nyamb brequ mindiny.”
23512	MAT 10:26	Jisas ni mune pugri simbe nand, “Nungoqi wute yumbo ur brequ munduq kin te ningg wune wamb wayequ. Yumbo ninge muq imb pu rise kin te otiwo bure ris raqene rise, di wand muq suqo pu vise kin te otiwo wute buagi nei rimb ye.
23517	MAT 10:31	Pugri bu nungoqi wune wamb wayequ, nungoqi nuyi ni wapi wo yawo nitony pudi nungoqi mune quan nganye yawo nitouq.”
23518	MAT 10:32	Jisas ni mune simbe nand nari, “Wuti tughe ni wute simbe nindiny nari, ‘Nge Jisas ningg wuti,’ tedi nge mune nginy tu wam tende nge wuyi simbe gidig kari, ‘Wuti nen nge te.’
23519	MAT 10:33	Pudi wuti tughe ni wute simbe nindiny nari, ‘Nge Jisas ningg wuti segi,’ tedi nge mune nginy tu wam tende nge wuyi simbe gidig kari, ‘Wuti nen nge te segi’.”
23520	MAT 10:34	Jisas ni mune simbe nand nari, “Eti nungoqi nei wamb wari nge muq gadi kin yeng buagi qi pe kin gure kawo ningg bu gadi. Nge yeng gure kawo ningg gadi segi, nge bainat bu keri gadi.
23521	MAT 10:35	Nge muq gadi kin umbo ker mune pi res, ‘Quayi wo ni kiyi ker muam, di nyumbueg wo ni kumo ker ruany, di nyumbueg ngam kin ni kine ker ruany.
23522	MAT 10:36	Wute te nikin veri nganye te nikin wangone’.”
23523	MAT 10:37	“Wuti tughe ni kiyi o kumone yawo nirany righe di nge segi, tedi ni nge ningg wuti kin pugri nas kin tuqui segi. Di wuti ni quayi wo o ni nyumbueg wo tene yawo nirany righe di nge segi, tedi ni nge ningg wuti kin pugri nas kin tuqui segi.
23526	MAT 10:40	“Wuti tughe ni nungoqi nitaqu wowi te nge neti kowi, di wuti tughe nge neti kowi te wuti nge tiqi nundogh gadi kin te neti nowi.
23527	MAT 10:41	Wuti tughe ni propet iri nuqoind di ni nari, ‘Wuti nen ni propet iri pugri bu nge keti nowi,’ tedi yumbo God ni propet nuam rise kin pugrine ni mune nateri. Wuti tughe ni wuti tuquine nas kin iri nuqoind nari, ‘Ni wuti yumbo ur tuquine puq nen pugri bu nge keti nowi,’ tedi yumbo God ni wute yumbo ur tuquine puq ren ye nuany rise kin pugrine ni mune nateri.
23528	MAT 10:42	Di wuti iri nari ni nge ningg wute te ghav nindim muq ni uyi wuye natekui nge ningg wuti iri nyamb segi kin te neng, nge nganyene nungoqi simbe guduq, wuti yumbo ur wokuandi nganye ren kin puq nen ye te ningg ni yumbo God nuang rise kin te nateri ye.”
23531	MAT 11:3	di ni Jisas pengu mindig mari, “Nu beghi simbe ndug, Jon ni nari nu, wuti God tiqi nundog nandi puq nand kin tene bri guadi o beghi wuti aye bri ghimbi buag pu pas ye?”
23532	MAT 11:4	Di Jisas ni oyi nindim nari, “Mune wo di yumbo yumbo buagi nungoqi non rar pe wuqond di wute aye men simbe munduq wutungu kin te Jon simbe wundig:
23534	MAT 11:6	Wute nge yumbo yumbo buagi puq ken ye te ruqond, pudi nge dob regh segi kin wute te chumbuai rind.”
23535	MAT 11:7	Jon nikin wute Jisas si meri ningg muq Jisas ni Jon ningg wand wute buagi te simbe nindiny nari, “Nungoqi mong wuye di nyumo segi ye pe wo Jon wuqoind kin te ni kombu kin pugri nyumurighi neri no nandi nandi bri yenu wuqoind? Te segi, Jon ni kombu kin pugri segi, ni gre pu yenu ye.
23538	MAT 11:10	Wuti nen ningg qa God nde buk pe pugri ur mand, ‘Nge wuti iri nge ningg wand nare no kin te tiqi gudog ye nawo nu ngim sabi nunduw.’
23539	MAT 11:11	“Nge nganyene nungoqi simbe guduq, wuti iri qi pe ven nde kin Jon wute wuye nap kin ni nde yumbui nas segi, Jon irine yumbui. Pudi wute God nde si nambu ris kin tende wuti iri nyamb segi wokuandi kin pugri nas kin te ni oyi Jon nde yumbui.
23542	MAT 11:14	Propet ni mari, ‘Elaija ei nandi.’ Nungoqi wand wutungu yawo kureuq, tedi nge nungoqi simbe guduq te Elaija segi, Jon ningg bu puq mand.
23544	MAT 11:16	“Nge yumbo pughe kin ningg ei wand gad ei nungoqi muq ven nde puayi was kin te ane tuquine? Nungoqi wokuandi kin pugri, ni ruso tiqe moqi ris, wokuandi aye mune rindi muq ni oyi oyi wand rind riri,
23545	MAT 11:17	‘Beghi pereru piq budouq ei nungoqi nyinge wawo ningg pari, pudi nungoqi nyinge wawo segi. Di beghi yivany kin yuwo pari ei nungoqi quanji wand ningg pari, pudi nungoqi quanji wand segi.’
23547	MAT 11:19	Di nge, wuti God nde pu gadi wuti nganye kas kin, nge gadi kin nge mir gad di wain ke di ni mari, ‘Nungoqi wuti nen wuqoind. Ni mir quan nand di wain quan ne, ni wute takis materi kin di wute yumbo ur brequ rind kin kimand.’ Beghi temu yumbo ur kin kinne yembe bidiny, pudi nungoqi temu ane yambu wurengu. Pudi God beghi nde yembe nand kin te bei rind ni nei te tuquine nganye.”
23549	MAT 11:21	Ni pugri puq nand, “Korasin kin wute, otiwo nungoqi mai yumbui nganye ware, di Betsaida kin wute, nungoqi mune pugrine mai yumbui nganye ware ye. Te pugri wuti iri ni no tiqe brequ ye Tair di Saidon tende nge ningg yumbo ur gre ye nungoqi nde yembe gidiny kin pugrine ni mune tende yembe nindiny, tedi Tair di Saidon ane asine nei rire ritinde, ni chongo bir bir kin rire righe ruso wase inyap righe.
23552	MAT 11:24	Pugri bu nge nungoqi simbe guduq, otiwo God ni wute ir nawo kin tende puayi nungoqi mai Sodom riraq kin pugri segi, nungoqi Kaperneam mai quan nganye wuraq.”
23553	MAT 11:25	Tende puayi Jisas ni nari, “Wuyi, nu nginy tu wam di qi anene kin yumbui. Nge nu chumbuai guduw, te pugri nu wute quan nganye nei mamb kin ni nu yumbo suqo kuram, di wute ninge wokuandi nei rise kin tene nu bei gudim.
23554	MAT 11:26	Te nganye wuyi nu non nei pene bu pugri puq kuen.”
23555	MAT 11:27	Di Jisas ni mune simbe nand nari, “Nge wuyi ni yumbo yumbo buagi nge negh. Di wuti iri ni wo te nei nimbig segi, pudi kiyi ni irine wo te nei nimbig. Di wuti iri ni kiyi te nei nimbig segi, pudi wo di wute ninge ni wo kiyi bei neny kin tene ni nei rimbig.
23558	MAT 11:30	Nyumo bog nge nungoqi nde gibe pe kirauq righe kin te nungoqi ware kin tuqui, di yumbo nge keuq kin te mai riwo segi, nungoqi ware kin tuqui.”
23560	MAT 12:2	Muq Parisi ni te muqond, ni Jisas ningg mari, “Muq nginy nen te Sabat kin nginy, pudi nu wute ni wit yi map me. Lo ni beghi yembe bad kin te ningg segi puq wund.”
23561	MAT 12:3	Di Jisas oyi nindim nari, “Devit nikin wute ane mo mo mir kurem di pughe sin men kin te nungoqi buk pe wuqond segi bri?
23565	MAT 12:7	God ningg buk wuri, ‘Nungoqi umo wambui riti nge wegh kin te nge yambu kari. Nungoqi wute yawo wutony kin te nge yawo kare righe.’ Nungoqi wand puate ven kin ei nei wamb, tedi wute aye unje rip segi kin te mai weny segi.
23566	MAT 12:8	Te pugri wuti God nde pu nandi wuti nganye nas kin ni Sabat kin puate.”
23568	MAT 12:10	Tende puayi wuti iri si kuti kin ni tende nas. Wute ninge ni Jisas kotim maind ningg ngim meri mand bu ni mandi pu tende mas, ni Jisas pengu mindig mari, “Moses ningg lo pughe puq wund, beghi wute num ye nginy Sabat kin tende puayi sabi bidiny ye o segi ye?”
23569	MAT 12:11	Jisas ni oyi nindim, “Pudi nungoqi kin iri sipsip ire yequ pu di nginy Sabat kin tende puayi sipsip te ngamo pe ir wughe, tedi ni pughe sin nen? Ni nitiq wuse qo nimbiq wuwi wundi segi bri?
23570	MAT 12:12	Pudi wutamu sipsip ane tuqui segi, wutamu quan nganye yumbui. Pugri bu beghi lo puq wund nginy Sabat kin te ningg wute ghav bidiny tuqui.”
23571	MAT 12:13	Muq ni wuti si kuti kin te simbe nindig, “Nu si tuqu kuso.” Di ni si nituqu kuso, muq ni si mune oghi, si yuwon kin opu gri kuse kin pugrine ire te mune oghi kuse.
23576	MAT 12:18	“Wuti nen ni nge ningg yembe ye iri, nge ni si gubog, ni irine nge ni yawo girag righe, di nge umbo ni ningg quan nganye chumbuai gud. Nge ningg ququ ninde kowi nas, di ni nge wute tuquine puq keny ye te ningg Juda segi kin simbe nindiny.
23579	MAT 12:21	Di ninde nyamb pe Juda segi kin buagi ni te ruqond di ni ghimbi ruang, ni nandi di ni ghav nindiny.”
23581	MAT 12:23	Wute buagi ni Jisas yumbo ur yembe nindiny kin te ruqond, di ni nei kumo rimb. Ni kin kin pengu rind, “Wuti nen ne bri Devit ningg kuqo?”
23582	MAT 12:24	Tende puayine Parisi ni wand ven mutungu, di ni oyi mand mari, “Wuti nen ni ququ brequ mingg yumbui, Belsebul puq bidig kin, ni gre neng bu ni ququ brequ puaq nand ye tuqui.”
23583	MAT 12:25	Jisas ni nei te nundom, di ni pugri puq nindim nari, “Kantri ire kin wute ni bir mawo kin kin mege, tedi kantri te oghine yembe wund tuqui segi, ir wughe ye. Di wuti iri ngam wo ane bir ruwo di priprine riri riri, tedi ane ruwo gudo tuqui segi, kin kin yeru. Muq tiqe ire o wute baj ire pe kin ni bir ruwo opu opu yeru rege, tedi tiqe o wute baj ire kin rikur segi, ni bir kin kin yeru.
23587	MAT 12:29	“Wuti iri ni wuti aye iri gre quan rise kin ni baj bir nuang nar no yumbo nateri tuqui segi. Ni wuti gre quan rise kin te taq naimb pre, tedi ni baj bir nawo nar no yumbo sir nateri.
23590	MAT 12:32	Wuti tughe ni wuti God nde pu nandi wuti nganye nas kin te wand brequ nindig, te kin wand God puaq nand ye tuqui. Pudi wuti tughe ni Ququ Yuwon Ye wand brequ nindig, te God ni te kin wand puaq nindig segi ye. Otiwo pudi mune tuqui segine.”
23591	MAT 12:33	Jisas ni mune simbe nand nari, “Nyumo oghi kin te ni yi oghi ye rire. Di nyumo brequ kin te ni yi brequ ye rire, nyumo yi te wuqond di nungoqi nei wamb ni nyumo oghi o brequ.
23595	MAT 12:37	Nungoqi non wand tende pene ei God nungoqi ir nuaqu, nungoqi wutaqu tuquine was kin o nungoqi wutaqu brequ.”
23596	MAT 12:38	Muq wute Moses ningg lo wute bei meny kin di Parisi ane Jisas pengu mindig mari, “Tisa, beghi pari nu yumbo ur gre ye ire yembe nduw, ei beghi budoq.”
23597	MAT 12:39	Di ni oyi nand nari, “Nungoqi wute muq ren nde puayi kin nungoqi wute brequ, di God nei wumbig segi. Nge yumbo gre ye yembe gidiny wuqond ningg wari bri? Nge segi puq gad. Yumbo gre ye propet iri Jona puq mindig kin ni bei nand pre.
23600	MAT 12:42	“Otiwo God ni wute buagi ir nawo kin tende puayi di Kwin Siba opu kin ni wes wiyo di nungoqi yumbo ur brequ muq ven nde puayi yembe wundiny kin te simbe wund. Te pugri ni qi cheq pe pu wundi King Solomon ni nei oghi ye simbe nand kin te wutungu ningg. Pudi nge nungoqi simbe guduq, wuti iri Solomon nde ni quan nganye yumbui kin nen nas, di nungoqi ni ningg wand wutungu segi.”
23601	MAT 12:43	Jisas ni mune simbe nand nari, “Ququ brequ ni wuti iri si neri, ni no wuye di nyumo segi ye pe tende no nas yawotuan kin sunyi meri nat, pudi ni sunyi ire nuqond segi,
23602	MAT 12:44	tedi ni nari, ‘Nge mune baj asi kas kin pe tende ko.’ Di ni mune nandi nuqond baj pe te wute mas segi, baj bureng maip, di yumbo sabi mindiny.