23214	MAT 1:1	Jisas Kraist ni kimem ningg wand taq pugri. Jisas ni Devit ningg kimem, di Devit Abraham ningg kimem.
23215	MAT 1:2	Abraham ni Aisak kiyi. Aisak ni Jekop kiyi. Jekop ni Juda kiyi di ni kise kiqam ane.
23216	MAT 1:3	Juda ni wo Peres di Sira temi. Peres Sira temi ni kumo Tamar. Peres ni Hesron kiyi. Hesron ni Ram kiyi.
23217	MAT 1:4	Ram ni Aminadap kiyi. Aminadap ni Nason kiyi. Nason ni Salmon kiyi.
23218	MAT 1:5	Salmon ni Boas kiyi. Boas ni kumo Rahab. Boas ni Obet kiyi. Obet ni kumo Rut. Obet ni Jesi kiyi.
23219	MAT 1:6	Jesi ni King Devit ningg kiyi. Devit ni Solomon kiyi. Solomon ni kumo asi Uria ni ngam.
23220	MAT 1:7	Solomon ni Rehoboam kiyi. Rehoboam ni Abiya kiyi. Abiya ni Asa kiyi.
23221	MAT 1:8	Asa ni Jehosapat kiyi. Jehosapat ni Jehoram kiyi. Jehoram ni Usia kiyi.
23222	MAT 1:9	Usia ni Jotam kiyi. Jotam ni Ahas kiyi. Ahas ni Hesekia kiyi.
23223	MAT 1:10	Hesekia ni Manase kiyi. Manase ni Emon kiyi. Emon ni Josaia kiyi.
23224	MAT 1:11	Jekonaia ni kiqam ane ni kiyi taq Josaia. Tende puayi wute Babilon kin mandi wute Israel kin mitari mo Babilon taq pu yeru.
23225	MAT 1:12	Babilon ruso taq yeru pre dobu wute men mas: Jekonaia ni Sealtiel kiyi. Sealtiel ni Serubabel kiyi.
23226	MAT 1:13	Serubabel ni Abiut kiyi. Abiut Eliakim kiyi. Eliakim ni Asor kiyi.
23227	MAT 1:14	Asor ni Sadok kiyi. Sadok ni Akim kiyi. Akim ni Eliut kiyi.
23228	MAT 1:15	Eliut ni Eleasar kiyi. Eleasar ni Matan kiyi. Matan ni Jekop kiyi.
23229	MAT 1:16	Jekop ni Josep kiyi. Josep ni Maria ngaim. Maria ni Jisas wuri wundi wute mari ni Kraist, God ni naip no wute nateri ye.
23230	MAT 1:17	Pugri bu Abraham nde pu rindi rindi Devit nde te Jisas ni kimem 14 kin pugri, di Devit nde tende pu rindi rindi ni ruso Babilon taq yeru kin tende puayi te Jisas ni kimem 14 kin pugri. Di ni ruso taq yeru kin tende puayi te oyi rindi rindi Kraist nas kin tende puayi Jisas ni kimem munene 14 kin pugrine.
23231	MAT 1:18	Jisas Kraist ni kumo wuri wundi kin wand taq pugri: Jisas ni kumo Maria ni Josep nitaqi puq mindig, pudi ni wundi teri rise segine ni nuqond yabe ni wo ane wus. Ni Ququ Yuwon Ye nari ni wo ane wus.
23232	MAT 1:19	Ni ngaim Josep ni wuti yumbo tuquine puq nen ye, pugri bu ni quan rar mingi Maria minyuw new yambu nari. Ni nei namb kin ni waghi grine ni puaq nindiq.
23233	MAT 1:20	Ni pugri nei namb namb nas, bur ire Yumbui ningg angelo nandi ni ruqo nyemb pe simbe nindig nari, “Josep, Devit ningg kimem, nu Maria taqi kin te ningg wune ghamb wayequ. Nu tungu, te Ququ Yuwon Ye ningg gre pe bu Maria wo ane wus.
23235	MAT 1:22	Yumbo ur ren ruwi kin ren asi Yumbui propet iri nde gri simbe nand ye te tuqui nap ningg.
23236	MAT 1:23	Wand taq ren: “Otiwo nyumbueg ambonye ire ni quayi teri rise segine di ni wo ane wus, di ni wo quayi wo ei wuri wundi ye. Di ni nyamb mirang Emanuel puq mindig.” Nyamb ven kin puate te pugri, God beghi ane pas.
23237	MAT 1:24	Muq Josep ni ruqo nase pu nes newo, ni Yumbui ningg angelo simbe nindig kin pugrine puq nen. Ni Maria nitaqi, ni ngam.
23238	MAT 1:25	Pudi ni Maria teri rise segine ruso ruso Maria ni wo wuri wundi. Di ni nyamb nirang Jisas puq nindig.
23239	MAT 2:1	Jisas ni kumo wuri wundi kin tiqe Betlehem Judia opu yequ kin, tende puayi Herot ni king ningg nas. Jisas ni kumo wuri wundi pre dobu, muq wute ninge quan nganye nei mamb kin nginy nawi opu mas kin ni Jerusalem mandi.
23240	MAT 2:2	Di ni pengu mand, “Wo iri kumo wuri wundi, wo te otiwo Juda mingg king ningg ei nas ye. Muq wo te muai? Beghi ni tomnji nginy nawi opu tende buqoid di beghi badi ni yumbui nyamb birag ningg.”
23241	MAT 2:3	King Herot ni wand ven nutungu, ni quan nganye nei kumo namb, di Jerusalem kin wute buagi anene nei kumo rimb.
23243	MAT 2:5	Ni oyi mindig mari, “Ni tiqe Betlehem Judia opu tende ei kumo wuri wundi ye. Te pugri propet ni pugri ur nand:
23244	MAT 2:6	‘Nu Betlehem, Juda mingg qi pe yengu kin, nu tiqe aye nde si nambu yeru segi, nu nyamb yumbui. Nu nde wuti iri yumbui ningg nas, di nge sipsip Israel kin te yeng nuany, ninde si nambu yeru’.”
23245	MAT 2:7	Muq king Herot ni wute nginy nawi opu mas pu mandi kin te waghi grine ngam niram mandi, ni tomnji pughe puayi muqoind kin te kin ningg pengu nindim.
23246	MAT 2:8	Muq ni tiqi nundom Betlehem mo. Ni nari, “Nungoqi wo, otinde wo te ningg meri wat, nungoqi wuqoind, ate wandi nge simbe wundigh, ei nge mune ko di ni yumbui nyamb girag ningg.”
23247	MAT 2:9	Ni king ningg wand mutungu, di ni mo mo ngimi ni tomnji asi nginy nawi opu muqoind kin te mune muqoind. Ni tomnji te mune muqoind di ni quan nganye chumbuai mand. Ni tomnji te muqoind, ni ye nawo no Jisas nas kin tende tuquine muq newo yenu.
23249	MAT 2:11	Ni mo mitari righe be baj pe mar mo, di Maria ni wo ane tende rir ris kin te muqond, ni sungomyu gure mawo, yimb maghe, di Jisas yumbui nyamb mirang. Muq ni tami bi mawo, yumbo ninge ni meng. Ni gol, di yumbo yuwon tuqo wuri kin ire frankinsens puq munduw kin te, di ire mur puq munduw kin te meng.
23250	MAT 2:12	Ni bur mase, ruqo nyemb pe God ni simbe nindim nari, “Nungoqi Herot nde gri wo wayequ.” Pugri bu ni mes mewo, ngim aye pe gri nikin tiqe mo.
23251	MAT 2:13	Wute nginy nawi opu kin mo pre Yumbui ningg angelo Josep nde nandi, ruqo nyemb pe ni simbe nindig nari, “Tumo di Herot ni wo meri niting, ni nuqoind tedi ni nati ningg. Nu yes yewo, wo kumo teri tari wu wase Isip wo. Nungoqi Isip ne was ruso ruso ngene nu simbe guduw, muqdi mune wandi.”
23252	MAT 2:14	Muq Josep ni nes newo, Maria Jisas teri nitari, burne wu rise Isip ruso.
23253	MAT 2:15	Ni ruso Isip di tene ris ris Herot nati. Ni pugri puq ren ei asi Yumbui ni propet nde gri ni simbe nand ye ane tuqui. Ni pugri puq nand, “Nge wo ni Isip nas pu nge kari ni Isip si niraq di nandi.”
23254	MAT 2:16	Herot ni nei namb wute nginy nawi opu mas pu mandi kin ni wandoqi mindig, bu ni quan nganye umbo ker nawo. Ni wute ninge tiqi nundom mo Betlehem di tiqe ninge Betlehem tumo yeru kin tende mo di quayi wo buagi mi mati. Wo buagi ber teri pu riti ri kin te mine omo mawo. Wute nginy nawi pe opu mas pu mandi kin ni tomnji muqoind di nyinge mare mandi Herot nde mi meyi kin te muq ber teri ruso pre. Pugri bu wo buagi ber teri pu di riti ri kin te mi matine omo.
23256	MAT 2:18	“Yumbui quanji di ngaim suai ane tiqe ire Rama puq munduw kin tende ruwi. Te Resel ni wo riti ye te ningg ni ngaim suai wumb di quanji wund. Ni wute umbo rew kughe te ni yambu wuri. Te pugri ni wo quan buagine riti pre.”
23259	MAT 2:21	Muq Josep nes newo, kumo wo teri nitari di ni mune Israel mingg qi pe ruso.
23260	MAT 2:22	Pudi muq Josep ni nutungu te pugri Arkelaus ni kiyi Herot ningg sunyi nitangvi, ni Judia mingg yumbui ningg nas, bu ni tende ruso kin wune namb. Pudi God ni ruqo nyemb pe Josep yeri nindig, muq ni Galili opu ruso.
23261	MAT 2:23	Di ni no, tiqe ire Nasaret puq munduw kin tende no nas. Muq Yumbui ni propet nde gri simbe nand kin te ane tuquine. Ni nari, “Wuti nen Nasaret kin puq mindig ye.”
23262	MAT 3:1	Tende puayi Jon wute wuye nap kin ni nandi, Judia opu mong ire nyumo di wuye segi ye pe tende wand bir nawo.
23265	MAT 3:4	Jon ni chongo kamel iny pe yembe munduw kin te niraq wughe, di let kau chongo pe yembe mindig kin te apqe pe taq naimb. Ni quanj di gimeti nyoq ane ne.
23266	MAT 3:5	Tende puayi wute buagi Jerusalem kin di Judia opu kin di tiqe buagi Jordan wuye qunambe yeru kin te Jon nde ruso.
23267	MAT 3:6	Ni ruso ni yumbo ur brequ yembe rindiny kin te simbe rind pre di Jon ni wuye Jordan tende wuye nap.
23268	MAT 3:7	Muq Jon ni Parisi di Sadyusi nganye buagi ni wuye nap kin sunyi tende mandi nuqond, di ni pugri simbe nindim nari, “Nungoqi ghati sindiyu wo! God wute mai neny puq nand kin te tumo rise. Tughe nungoqi simbe nunduq bu God ni mai neuq kin te ningg wu wase wandi?
23269	MAT 3:8	Nei ware witinde, di nungoqi yumbo ur wand kin te wute nei mare mitinde pre kin yumbo ur te bei wand.
23270	MAT 3:9	Eti nungoqi umbo pe pugri nei wamb wari, ‘Beghi Abraham ningg kuqo, pugri bu God beghi mai nengu segi ye.’ Nge nungoqi simbe guduq, God segine wet men mas kin men oyi nare nitinde di Abraham ningg kuqo mingg mas.
23271	MAT 3:10	God ningg mame puate asine nyumo puate pe tende wuse, nyumo buagi yi oghi kin riyi segi kin te enare di wase pe ni riwo namb.
23272	MAT 3:11	“Nge nungoqi wuye pe wuye kupuqu kin te nungoqi umbo ware witinde pre kin te ningg bu nge wuye kupuqu. Pudi wuti iri nge nde dobu nawi kin ni ningg gre te nge gre ane tuqui segi, ni gre quan nganye. Nge wuti yuwon nganye segi, pugri bu nge ni su kiraq ye tuqui segi. Nge wuye pe wuye kupuqu, pudi wuti nen di nungoqi Ququ Yuwon Ye di wase pe wuye nupuqu ye.
23273	MAT 3:12	Ni nandi di sawol niraqne nandi di wit dang nand kin sunyi raqe nand. Wit yi ir nawo, nikin wit oghi kin mir baj pe nawo ris, di raqe dubu ane wase awu kuso tuqui segi ye pe nande namb.”
23274	MAT 3:13	Tende puayi Jisas ni Galili si niraq no Jordan wuye pe. Ni no Jon nuqoind ei Jon ni wuye naip ningg.
23276	MAT 3:15	Pudi Jisas ni oyi nindig nari, “Te piyi, muq nu nge wuye ghaip. Beghi pugri puq pen ei God ni nari kin te ane tuquine puq pen.” Pugri bu ni Jisas ningg wand tene nutungu.
23277	MAT 3:16	Jon Jisas wuye naip pre di brequne ni wuye pe pu newo no no di rar nat. Di nginy tu bi viso, ni nuqond God ningg Ququ wapi mabri kin pugri nati ni, ni nde nas.
23278	MAT 3:17	Di wuti iri nginy tu wam pu nari, “Wuti nen nge wo. Nge ni quan nganye yawo girag righe, di nge ni ningg quan nganye chumbuai gad.”
23279	MAT 4:1	Ququ Yuwon Ye Jisas nitanyi mong wuye di nyumo segi ye pe tende no ei Satan ni Jisas wandoqi nindig ningg.
23280	MAT 4:2	Jisas ni mir ane yenu yenu nginy 40-pela pu di bur 40-pela pu, be ni quan nganye mir gureg.
23282	MAT 4:4	Pudi Jisas ni oyi nindig nari, “God ningg buk wuri, ‘Wuti iri ni bret ninggne nas tuqui segi. Ni God ningg wand te nutungu tedi gre nand kin tuqui’.”
23283	MAT 4:5	Muq Satan Jisas nitanyi tiqe yumbui Jerusalem no, te God ningg tiqe. Ni Jisas nitanyi God ningg baj gug wam nganye nase kin pe tende newo no yenu.
23284	MAT 4:6	Muq ni Jisas simbe nindig nari, “Nu nganyene nganye God ningg wo, tedi nu wam ren pu prare yaghe. Te pugri God ningg buk wuri, ‘God nikin angelo ningg nari mandi nu yeng muaw yuwon. Di ni ei nu mait ghase ghasene yaghe yo, ei nu wet pe nyinge dang ghand ye tuqui segi’.”
23286	MAT 4:8	Muq ququ brequ mingg yumbui ni mune Jisas nitanyi rand iri dobui nganye pe tende mewo mo, muq ni qi pe kin kantri buagi di yumbo yuwon yuwon kin buagi qi pe ven nde yeru kin te bei neng.
23288	MAT 4:10	Muq Jisas ni simbe nindig nari, “Satan, nu kring yo. God ningg buk wuri, ‘Nu Yumbui nunon God ei yumbui nyamb rang di ni ningg yembene ei ghand’.”
23289	MAT 4:11	Pugri bu Satan ni Jisas si neri, muq angelo ni Jisas nde mondo di sabi mindig.
23290	MAT 4:12	Jisas ni nutungu Jon taq maimb pre, muq ni nyinge nare Galili opu no.
23291	MAT 4:13	Ni Nasaret si niraq di no Kaperneam nas. Kaperneam ni Galili wuye ngamo qunambe ne yequ. Ni Sebulun di Naptali ninde qi pe yequ.
23292	MAT 4:14	Jisas yumbo ur ren yembe nindiny kin ren, asi Aisaia, propet kin iri, ni ningg wand te ane tuquine. Aisaia ni pugri puq nand:
23293	MAT 4:15	“Sebulun di Naptali mingg qi te Galili wuye ngamo pe tumone, di wuye Jordan pu opu gri ruso. Qi puch te Galili puq munduw. Wute Juda segi kin ni tende mas.
23294	MAT 4:16	Wute men burpoq pe mas di ni ti yumbui muqond. Ni God nei mimbig segi bu ni mati kin pugri mas, di God ni ti nem.”
23296	MAT 4:18	Jisas ni Galili wuye ngamo qunambe nyinge nare no. Ni nyinge nare no wute temi nuqond, iri Saimon di ni kiqam Andru. (Saimon ni Pita puq nindig.) Ni temi yawi wuye pe memeri naghe ei umo materi ningg. Wute men te wute umo meri mand ye.
23298	MAT 4:20	Muq ni brequne yawi si mare di Jisas nde dobu maru.
23299	MAT 4:21	Di ni mune nyinge mare mo, wute aye mune kise kiqam temi nuqond. Jems Jon temi di ni Sebedi ningg wo. Ni kiyi ane at pe yemu yawi bir mas kin te sabi mindim mindim yemu Jisas nandi nari,
23300	MAT 4:22	di ni brequne at di ni kiyi ane si mare, di ni temi mondo Jisas ane mo.
23301	MAT 4:23	Jisas ni no tiqe buagi Galili opu yeru kin tende nar ir no. Ni no God yumbui nyamb mirang kin baj manyi pe nar no, di wute wand puate bei neny. Ni wand yuwon ye God ni king ningg nas kin wand bir nawo, di ni wute num isis kureny kin te sabi nindiny.
23302	MAT 4:24	Wute buagi kantri Siria ris kin ni Jisas ningg wand te rutungu. Pugri bu ni wute buagi num kureny, di ni ghimbi quan nganye yuqo riti kin, di wute ququ brequ ninde yemu kin, di wute pripri rar ori riti kin di wute si nyinge riti kin te rire Jisas nde rindi di ni sabi nindiny oghi.
23303	MAT 4:25	Muq wute buagi Galili kin di tiqe aye 10-pela pu te kin, Jerusalem, Judia di tiqe ninge Jordan wuye opu gri yeru ye te rindi Jisas ane ruso.
23304	MAT 5:1	Jisas ni wute tit te nuqond di newo no rand pe nas. Nikin wute mandi quir quar mindig,
23306	MAT 5:3	“Wute tughe ni God nde rar pe ni si omone yeru kin te ni chumbuai rind, te pugri tumo di ni God nde si nambu ris.
23307	MAT 5:4	“Wute tughe quanji rind rind ris kin te ni chumbuai rind, te pugri God ni umbo neny kughe ye.
23308	MAT 5:5	“Wute tughe ni nikin nyamb rindivi viyo segi kin te ni chumbuai rind, te pugri God ni yumbo neny puq nand kin te riteri ye.
23309	MAT 5:6	“Wute tughe ni yumbo ur tuquine kin te ningg ni mir pugri kureny kin te ningg riri kin te ni chumbuai rind, te pugri God ni tuqui nap ye.
23310	MAT 5:7	“Wute tughe ni wute aye yawo rutony kin te ni chumbuai rind, te pugri God ni oyi yawo nitony ye.
23311	MAT 5:8	“Wute tughe ni God nde rar pe umbo yuwon kuse ye te ni chumbuai rind, te pugri ni God ruqoind ye tuqui.
23313	MAT 5:10	“Wute tughe ni yumbo ur tuquine kin yembe rindiny ye te ningg wute aye ni brequ mindiny ye te ni chumbuai rind, te pugri tumo di God ni king ningg nas di wute ren ninde si nambu ris.
23314	MAT 5:11	“Pudi wute ninge nungoqi rundoqu, di nge ningg bu ni nungoqi aru runduq, di brequ runduq, di nungoqi unje ripuqu ningg mai isis reuq, te kin ningg nungoqi chumbuai wand.
23315	MAT 5:12	Nungoqi umbo yuwon gud di chumbuai wand, te pugri God nungoqi oyi nunduq kin yumbo yumbui nganye nginy tu wam nuauq rise. Te pugri ni asi propet brequ mindim kin pugrine muq nungoqi mune brequ munduq.
23316	MAT 5:13	“Nungoqi ghat kin pugri qi pe ven nde was. Pudi ghat ni nyong te omo, tedi pughe gri ei puq wen di ghat asi nyong vimb kin pugrine mune nyong vise? Ghat ven oghi vise tuqui segi, pugri bu wute memare viso ei wute buagi rindi nyinge ruwo.
23317	MAT 5:14	“Nungoqi qi pe kin ti kin pugri. Tiqe yumbui ire rand pe yequ kin ni suqo wuso ye tuqui segi.
23318	MAT 5:15	Di wuti iri ni lam nindiq, os pe nuaq wughe tuqui segi. Ni nitaqwi ede pe neq wiyo pu wus, ei wute buagi baj pe mas kin te ti wem.
23320	MAT 5:17	Jisas ni mune nari, “Eti wari nge gadi Moses ningg lo di propet mingg wand te puaq gad. Te segi. Nge gadi kin te ni mingg wand te ane tuquine puq ken ningg.
23321	MAT 5:18	Nge nganyene simbe guduq, qi nginy tu anene pre ye, pudi lo kin wand puch ire pre ye tuqui segi. Ni ur mand kin di ur puch woju lo pe ur mand kin te quan buagine di rise. Lo ni pugrine wuse ruso otiwo yumbo yumbo buagi lo puq wund kin te nganyene ruwi.
23322	MAT 5:19	Wuti iri ni lo puch wojiju nganye te gure nuaq di ni wute aye te yeri nindiny di ni mune lo gure ruaq, tedi wuti te wute buagi God nde si nambu yeru kin ninde nyamb yumbui segi. Pudi wuti iri ni lo te nutungu di wute aye te yeri nindiny di ni mune lo rutungu, tedi wuti te wute buagi God nde si nambu yeru kin ninde nyamb yumbui vise.
23324	MAT 5:21	Jisas ni mune simbe nand nari, “Nungoqi wand ven asi nungoqi nuqo simbe mindiny kin te wutungu pre. Ni mari, ‘Nu wute ghamb riti wayequ. Muq wuti iri no wuti aye iri ni nati, tedi ni kot sunyi pe no.’
23325	MAT 5:22	Pudi nge nungoqi simbe guduq, wuti tughe ni kimand ker nuang, tedi ni kot sunyi pe no. Di wuti tughe ni kimand wand aru nindig, tedi ni no kaunsil mingg yumbui te nuqond. Di wuti tughe ni kimand simbe nindig nari, ‘Nu jebo gad iri,’ tedi ni wase wute brequ ye mo kin tende no.
23327	MAT 5:24	te nu yumbo alta pe tumone si ghare ris. Di nu yo nimand tequ wand teti wawo pre, muqdi nu mune ghandi yumbo te God yeng.
23328	MAT 5:25	“Pugri bu wuti iri nu kotim naind, muq tequ nyinge ware kot sunyi pe wo ningg, ate buid ghap ei nungoqi tequ ngimine wand te teti wawo. Eti wuti te nu jas nde si pe ni ghondo, di jas oyi polis nde si pe ni ghondo, di polis oyi meti ghowi taq maimb.
23331	MAT 5:28	Pudi nge nungoqi simbe guduq, wuti iri ni nyumbueg ire nundoq, muq ni nyumbueg tende nei vise, wuti te ni umbo pe nyumbueg te teri rise pre.
23332	MAT 5:29	Pudi nu rar si tuan pe opu kin te yumbo ur brequ yembe wundiny, tedi bi waq meraq wuso. Nu ghimbi puch ire ir wuso kin te musoq yuwon, pudi ni mandi nu ghimbi quanene wase pe memare riwo te quan nganye brequ.
23333	MAT 5:30	Di nu si si tuan pe opu kin ni yumbo ur brequ gud, tedi di ghawo meghare kuso. Nu ghimbi puch irene ir viso kin te musoq yuwon, pudi nu ghimbi quanene wase pe viso te quan nganye brequ.”
23335	MAT 5:32	Pudi nge nungoqi simbe guduq, wuti iri ni ngam quayi aye wand weng segi pu ni puaq nindiq, di ni puq nen bu nyumbueg te ngam kin lo gure waq. Te pugri ni quayi aye wutanyi bu ni ngimne nyumbueg kin pugri wus. Di quayi aye ni nitaqi kin te mune ngam kin lo gurene nuaq.”