23214	MAT 1:1	Delehaꞌa Jisas Kurais ri atei hima le hi wuhi. Jisas ri atei, Defit. Wowani Defit ga ri atei, Epuraham.
23216	MAT 1:3	Juta rini Peres hima pe Sira ni ra. E, fi nuwai hi ti, Tema. Peres rini Heseron ni ra. Wowani Heseron ga Ram ni ra.
23219	MAT 1:6	Ete wowani Jesi ga King Defit ni ra. Wowani Defit ga Solomon ni ra. Solomon ri nuwai, Yuraiya to metengei tini hopwero.
23221	MAT 1:8	Ete wowani Esa ga Jehosafat ni ra. Wowani Jehosafat ga Joram ni ra. Wowani Joram ga Asaiya ni ra.
23230	MAT 1:17	Epuraham kale ri hima kupu hinga tinda ete ta tani Defit ki ambwero ti, tapaꞌangi tapaꞌangi hatachi opuriꞌopuri. Wowani Defit ele ri hima kupu hinga tinda ete ta tani Bapilon ko ki wu daro gisi ambwero ti, tapaꞌangi tapaꞌangi hatachi opuriꞌopuri. Ka Bapilon ko ki wu daro gisi ete ta tani Kurais sukwaro gisi tiki ambwero ti tapaꞌangi tapaꞌangi hatachi opuriꞌopuri.
23231	MAT 1:18	Jisas Kurais ni raro mwanji mu ka hinga sukwaro. Ri nuwai Mariya Josep ni hopwe kinani mwanji ya wu inji. Wosiwani funda fi tukuya nambwe fi dani Mariya Gotri Himamwale to tini yohosiwani che tinga ya ti da.
23233	MAT 1:20	Josep o tini ete ri hambwandani, tukuki tiki ri tukuyaneheiwani Apukolaka i ensel fori rini tambwa tani ya rini sawe, “Josep, Defit i che, apa mi humwe Mariya mi toro ki aki kei. Ma mendi, o sembe ga dau che oti, o Gotri Himamwale to tini haro.
23235	MAT 1:22	Delehaꞌa sumbu siraro ti, o imbihumbwa Apukolaka to Gotri mwanji bwarakarandaro hima foi takisopo ki sawero mwanji mwe naha sukwa kinani siraro. Ka Gotri mwanji bwarakarandaro hima ete sawe:
23236	MAT 1:23	“Ma mendi, humwe chongo foti sembe tinga ti dani, hurahama che fori o ti rakonda. Wowa hi rihi ti, Emanuwel, ma ku uchasi.” O hi mwanji mu mwe ti ka hinga: Gotri nunu ga ete dau.
23242	MAT 2:4	Wofunu Herot ele Jutiya kipe puris hima i apukolaka lenga Gotri lo mwanji hambwandau hima lenga wunu ri wausini ya wunu ri sili, “Ka Kurais so ko ki sirakondau?”
23244	MAT 2:6	‘Mini Jutiya kipe Betelehem. Mini apa Jutiya ni aulindau hima laka lei nindo ki jepini mi sirinandau hinga ti, mina. Minambwe naha. Hinde wowani, mini ki hima apukolaka fo sukwakondau, wowa rindo ai hima kupu, Isurel, leni ri aulindakonda.’”
23245	MAT 2:7	O mwanji hinga ti Herot ri mendifuni nika sukwa mapwa tokwe dau hambwandau hima ele ni ya wunu sili, “Hinde gisi naha ki ka isangi siraro?”
23249	MAT 2:11	Ete wosini o aka ki wu raruni wu heiwani o che ri nuwai Mariya ga ya da. Wondawani, wu opulisini seke wuhi ti wu ombungwesini o che ni ya lotu wo. Wosini bokis wuhi ti wu tukwasini ele mwaꞌambwe kipe naha ya rini wu ha, gol, kuwa chele hiki saindau paura ti, e, kuwa chele mwaꞌambwe hi foti, sanda.
23250	MAT 2:12	Wosini wu tukuyandawani Gotri niliki tukuki tiki autangi mwanji wunu hani ya sawe, “Apa Herot tambwa ku ai i kei.” Ete wowani nurumbu numbo ba fotiki wui ko tokwe ya wu i.
23251	MAT 2:13	Wu isiwani Apukolaka i ensel fo tani Josep ni tukuki tiki ya rini sawe, “Ma saini mi che humwe rani Isip ko laka tokwe akini i. Wosini Isip ko laka tiki ya ma ete dawa mwanji fo mini a sawewa pwe mi bwe ta. Hinde wowani, Herot o hurahama che ni wakineheisini o rini yeni si ki ri hambwandau.”
23254	MAT 2:16	Dani ini Herot hambwahiro, kale nika sukwa mapwa tokwe dau hambwandau hima le rini gamboro. O keke sembe rihi ti enge omwesika ya rini a. Ete wokoni hima fwele ri humbwewani Betelehem ko ga o ko ni takaisini dau ko ele ga tinda ya wu i. Wu ini hurahama che asama fisi diki nambwe ele che hinga tinda ete ya wu yeni si. O sumbu hinga Herot wosiro ti, kale hambwandau himako rini sawero mwanji tini ri ai kilisini asama fisi ni diki nambwe che leni wu ye ki ri sawero.
23256	MAT 2:18	“Wu mendiwani Rama ko tiki ata fo gindani au laka ya ichakanda. Resel to ele ti che le keke ya ti ichakanda. Wondawani ele himiyama hurahama ti sembe hinde tini wu wahapi kumbwa. Hinde wowani, kale ti che tini ga da nambwe.”
23257	MAT 2:19	Wosiwani dani ini Herot ya ha. Ete wosiwani Isip ko tiki Apukolaka i ensel Josep tambwa tukuki tiki tani ya rini sawe, “Ma saini o che ri nuwai ga ma fini rani Isurel ko tokwe ai i. Ka che ni yeni si ki hambwandaro hima le hahiro.”
23260	MAT 2:22	Wu ini ya ri mendi, Akeleyas to ri yapai Herot i wa tiki Jutiya lei King apukolaka ri etiro ti. O keke Josep o mapwa ki ri i kinani ya ri aki. Wowani tukuki fotiki Gotri Josep ni sawewani Galili mapwa tokwe ya ri i.
23261	MAT 2:23	Ri ini ko fotiki ya ri liti. O ko hi ti, Nasaret. Woro o sumbu hinga sukwaro ti, Gotri mwanji bwarakarandaro hima lei mwanji hingambwa mwe naha siraro. Wunu ete sawero: “Wunu apa Nasaret pe hima hinga ya rini wu uchakonda.”
23264	MAT 3:3	Imbihumbwa Gotri mwanji bwarakarandaro hima ri, Aisaiya, to Jon ni ka hinga ri sawero, “Hima da nambwe michi ki hima fori ri takisopo ki ri uchani ka hinga o ri sawenda, ‘Apukolaka ri numbo ma ku nambusini ri ino numbo rihi ti ma ku norukwe.” ’
23265	MAT 3:4	Jon kamel kopika tiki wosiro nikaꞌari hime ti ri injisini leti ti himamandemu tiki ri dahapisini omwengape tinga fuku ki dau mwanungwa uku tinga ri andaro.
23272	MAT 3:11	“Kapwa sumbu kuhi ti gumwa ku siro keke uku minde ki o kunu a yasisinda. Woroti hima fori ai gumwa tokwe tano ti, rini ai kwambu tini ri dikikondau. Ani ai hambwa ti kapwacheche naha, rindo ri hambwa ti omwesika naha. Rini kunu ni uku ri yasino ti, o Gotri himamwale ki hi hinga okunda ki kunu ri yasino.
23277	MAT 3:16	Wosini Jisas ni uku yasisiwani metengei ete fwa ri hanjaꞌaisini ya ri sukwa. Wokowani niri ti tuhuwasiwani Jisas ri heiwani Gotri Himamwale ti apwenumwa hinga hangani sikani mwa tenge rihi ki ya liti.
23278	MAT 3:17	Ete wowani tumwa foti niri we tiki ya uchani sawe, “Dohaꞌa ai che, ani rini keke a wondau. Ani rini keke ani eripendau.”
23281	MAT 4:3	Iche tinga ri handawani rini simiyaneheino hima fori rini tambwa tani ya ri sawe, “E, mini Gotri Che naha nawa, dohaꞌa humokuto mi sawewa sa jamekoni bereti hinga sa sira.”
23284	MAT 4:6	Wosini ya rini sawe, “E, mini Gotri Che naha nawa, ma chunani rai. Gotri mwanji ete sawero: ‘Apa Gotri ri ensel leni sawewa wu tani humokuto foti seke mini yehekuno keke wui tapa tenge tiki mini wu lisisini o mini rakaikonda.” ’
23286	MAT 4:8	Ete ri nawani Saiten Jisas ni ai ra ra kimba hime laka fotiki ya rini rakau. Rakausini Saiten Jisas ni nuwe pe ele ko kwambu hinga tinda ete, e, ele wui mwaꞌambwe kipe naha hinga tinda ete ya rini mekusi.
23289	MAT 4:11	O hinga ri sawewani Saiten rini andosini ya i. Wowani ensel fwele tani Jisas ni ya wu okula.
23291	MAT 4:13	Wosini Nasaret ko ri hanjaꞌaisini ri ai ini Kapaneyam ko tiki ya ri da. Kapaneyam ko ti, Sepulan lei nuwe ambwe ga Nafatalai lei nuwe ambwe ga o wui nuwe nindo tiki dau fwa gamba tiki dau.
23293	MAT 4:15	“Sepulan mapwa, Nafatalai mapwa, fwanjuwei tokwe indau numbo, e, Jotan gara indau kachi tokwe, ele mapwa ki dau Galili kipe hima kupu ba fwele.
23296	MAT 4:18	Wosini Jisas Galili fwa gamba tiki eti eti ini heiwani Saimon, ri hi fori, Pita, ri analongo Anduru ga tukwa fwa we tiki ya fi humbwenda. Tukwa fi humbweni omwe torondau sumbu ti o fi ya tau.
23297	MAT 4:19	Wondawani Jisas ya fini sawe, “Ma ki tani ani sirina. Wowa apa kini ani ondiyawa hima ani tambwa ki rata.”
23298	MAT 4:20	Wowani metengei ete tukwa fi andosini Jisas ni fi sirinani ya fi i.
23299	MAT 4:21	Biya hinga ri ini ri heiwani analongo fopi, Jemis hima pi Jon, fi yapai Sepeti ga kanu we tiki tukwa ya wu wonorukwenda. Wondawani Jisas ya fini ucha.
23300	MAT 4:22	Ete wowani metengei ete fi yapai kanu we tiki fi andosini rini sirinani ya fi i.
23302	MAT 4:24	Jisas ri wosindaro ele sumbu hinga Siriya mapwa laka hinga tinda ete ichiꞌuchawani ya wu mendi. Ete wokoni ele ba fo ba fo hahungo mendindau hima le, seke kapwa tapa kapwa hima le, talihapa dinga ba hima le, seke tapa rikirikinandau hima le, e, himamwale kapwa tinga dau hima le, rini tambwa wunu ratawani kipe ya wunu ri wosinda.
23303	MAT 4:25	Wondawani kale himiyama hurahama miyafo naha Galili mapwa pe, Dekapolis mapwa tokwe pe, Jerusalem pe, Jutiya mapwa pe, e, Jotan o kachi mapwa tokwe pe, tinda wu tani ya rini wu sirina.
23304	MAT 5:1	Ete wowani Jisas ka himiyama hurahama miyafo naha ri heifuni kimbache foriki ya ri rau. Ri rau ri lilindawani ri himache le rini tambwa ya wu ta.
23306	MAT 5:3	“Hima fwele wunjenga ete wu hambwawa, wunu Gotri miyaningisopo ki wunu chikinda nambwe. Wowa sa wu eripeꞌaripe. Hinde wowani, hewen pe kwambu o wuhi.
23311	MAT 5:8	“Sembe wuhi ti fwa hinga halayasindau hima le, wunu sa wu eripeꞌaripe. Hinde wowani, ichai Gotri o wu heikonda.
23313	MAT 5:10	“Ele hima sumbu kipe wu sirinandawani hima ba fwele nomo wunu handau le, wunu sa wu eripeꞌaripe. Hinde wowani, hewen pe kwambu ti o wuhi.
23314	MAT 5:11	“E, sembe ani ni ku haro keke hima ba fwele kapwa sumbu kunu wu woni kapwa mwanji ti kunu wu bwani nimba kunu gambowa, kunu ma nimba ku eripeꞌaripe.
23317	MAT 5:14	“Kunu do nuwe ki dau hima i nindo tiki hi okundau hinga ku dau. E, ko laka foti kimba laka dau mwangi tiki dawa, o apa hinde yani kumbwa.
23321	MAT 5:18	Mwe naha ki kunu a sawendau. Do niri ga do nuwe ga humbuno gisi sukwakonda. Woro, apa Gotri chengi ki dau Gotri lo mwanji kairo himikiche fori hinde humbu kumbwa. Gotri chengi ki dau lo mwanji sawesindau sumbu ti tinda ete mwe naha sirakonda.
23322	MAT 5:19	E, hima fori Gotri lo mwanjiche fori ri toroni gumwa tokwe ri humbweꞌisini ri sumbu ni hima fweleni o hingambwa wu wo ki ri mekuwa ori hima hewen ko tiki ri hi ti kapwacheche. E, hima forito Gotri lo mwanji tini sirinandani ele himiyama hurahama leni norukweni ri ondiyakandiyandawa, rini hewen ko tiki hi rihi ti apukolaka.
23324	MAT 5:21	“Kunu ku mendiro, kui atei hima tororo mwanji kati: ‘Apa hima fo yeni si kei. E, hima fori saini hima foni yeni siwa ori hima ni kotimwono.’
23325	MAT 5:22	Woro o tini kunu a sawendau: Hima fori ri hiparakambwe foni sembe enge awa rini koti wo ki sa i. Hima fori ri hiparakambwe ni saweholiyawa rini kanisol apukolaka tambwa sa i. E, hima fori ete sawewa, ‘Mini ambwatinambwati naha.’, wowa rini hi laka ki ri raino.
23326	MAT 5:23	“E, mi anguꞌomwe ti humokuto tei tokwe mi ratawa, mi hiparakambwe fori mini omwemendindau ti, ma hambwasini pwe.
23328	MAT 5:25	“E, hima fori mini kotimwo ki numbo tiki funda ki indawa rini ga metengei ete ma ki wonorukwe. Foki apa koti mendindau hima laka i tapa tenge tiki o mini ri owekonda. Wowa o hima laka ga apa apungwandai kicha hima ri tapa tenge tiki o mini ri owekonda. Ete wowa apungwandai kicha hima ga kalapus we tiki mini rawarukonda.
23331	MAT 5:28	Woroti ando ka hinga kunu a sawendau. E, hima fori ri miya ti humwe fotini ri heini ete ri okokonandawa, ori hima ri inaka tiki anahopwendau sumbu tini walambe ri wohiro.
23334	MAT 5:31	“Imbihumbwa ka hinga sawero: ‘E, hima fori ri humwe ri humbu kinawa, anahopwesini ai humbundau chengi ti sa tini ha.’
23335	MAT 5:32	Woro o tini kunu a sawendau. E, hima fori, ri humwe hima fonga kapwa sumbu fo ti wo nambwe, nindumwasari tini ri humbuwa ti ini hima foriki ti ai torowa, ti hurache tini humburo keke anahopwendau sumbu tini walambe ti wosindau. E, hima fori imbihumbwa hima fo diyahani ri andosiro humwe tini ri hopwewa, o rini anahopwendau sumbu tini walambe ai ri wondau.
23336	MAT 5:33	“Atei hima torosiro mwanji fo ku mendiro ti ka hinga: ‘Apa nimba gamboni kari kau mwe naha na kei. E, kari kau mwe naha mi nani sumbu foti mi wo kinawa, Apukolaka i miyaningisopo tiki mwe naha ma ete wo.’
23337	MAT 5:34	Woro o tini kunu a sawendau. Apa kari kau mwe naha na kei. Minambwe naha kunu a nasindau. Apa hewen pe mwaꞌambwe fotini kui mwanji okula ki ku ucha kei. Hinde wowani, hewen oti Gotri ko.
23338	MAT 5:35	Apa nuwe pe mwaꞌambwe fotini kui mwanji okula ki ku ucha kei. Hinde wowani, nuwe oti Gotri seke yitindau. Apa Jerusalem ko hi tini kunu okula ki ku ucha kei. Hinde wowani, Jerusalem ko oti King Apukolaka i ko laka.
23339	MAT 5:36	E, apa mi mwa tini mwanji mini okula ki ucha kei. Hinde wowani, apa mwa kopika mihi foti mi wosiwa wamwaꞌa ke hinga hinde sira kumbwa.
23341	MAT 5:38	“Injelembwa ka hinga wu sawero ti ku mendiro: ‘E, hima fori mi miya ti ongoriwa, mini okwe wasa ma rini ongori. E, hima fori mi fu ti ri yetupuwa, mini okwe ri fu ti wasa ma rini yetupu.’
23342	MAT 5:39	Woro o tini kunu a sawendau. Apa kapwa sumbu woro hima ni wasa ai wo kei. Minambwe naha. E, hima fori warama tiki mini ri yetapewa, warama angi tokwe ma tinda rini hasiwa sa mini yetape.
23343	MAT 5:40	Hima fori mini kotimwoni ki pe siyoti mihi ti ri raꞌai kinawa, heiye pe siyoti okwe ma tinda ete rini ha.
23344	MAT 5:41	E, hima fori mini amayiti amayitini numbo fai tiki ki i ki mini ekichasiwa mini ga mi ai rini ra ra numbo hime tiki ma ki i.
23345	MAT 5:42	E, hima fori mwaꞌambwe keke mini ri siliwa, ma rini ha. E, hima fori mini ki mwaꞌambwe fwele nimba ri raꞌai kinawa, apa gumwa rini si kei.
23348	MAT 5:45	O hinga ku wosiwa kunu hewen ko tiki dau kui Yapai ri che hinga ku dano. Kui Yapai Gotri rini tapwaki nika ti ele kapwa hima le keke ri wosini, e, hima kipe le keke okwe ri wosiwani sukwanda. Wosini mwa ti o hingambwa ele sumbu kipe wosindau hima le keke, e, kapwa sumbu wosindau hima le keke funda ete ri wosiwani sikandau.
23350	MAT 5:47	Kunu kui hiparakambwe lenga ku anaweseꞌawa ele biya hima ba fweleni bwele sumbu hinga ki wunu ku dikino? Hinde wowani, kale biya hima ba fwele okwe o hingambwa wu wosindau.
23351	MAT 5:48	Kunu kipe naha kumbwa ma funda ete ku da, ka kui Yapai hewen ko tiki kipe naha kumbwa ri dau hinga.
23352	MAT 6:1	“Kunu hambwafwaꞌai, apa sumbu kipe kuhi ti wui miyaningisopo ki hima kunu hei kinani ku wosinda kei. E, o sumbu hinga ku wosiwa apa kui Yapai hewen ko ki ri dau ti, mwaꞌambwe wasa hinde kunu ha kumbwa.
23354	MAT 6:3	Ele bwarichape hima fweleni mi okula kinawa, apa tapa usanji mihi ti tapa mama wosindau sumbu kipe tini heini hi rasai kei.
23358	MAT 6:7	“Apukolaka ni ku uchahambwa kinawa, apa sembe ha nambwe hima ba fweleto mwanji miyafo Gotri ni bwandau hinga ku bwanda kei. Wunu ka hinga wu hambwandau, mwanji miyafo wu bwawa Gotri apa o wunu mendikonda.
23359	MAT 6:8	Kunu apa wui sumbu tini ku sirina kei. Hinde wowani, kui Yapai ni ku ucha nambwe ku dawani rini ele mwaꞌambwe ku heifundau ti rini metengei hambwasindau.
23370	MAT 6:19	“Kunu apa mwaꞌambwe kipe naha kuhi le do nuwe ki ku waunda kei. Dohaꞌa nuwe ki dau owechehopoche le ele mwaꞌambwe ni wu andawa mwaꞌambwe fwele se ya yekonda. Wondawani hili yandau hima le okwe aka ti setapweningisini raruni mwaꞌambwe le hili wu yandau.
23375	MAT 6:24	“Hima fori hacha fisi ki tau ti hinde ri ra kumbwa. Apa o hinga ti forini sembe amwaka ri ani fori keke ri wono. Wosini forini sirinakoni apa forini gumwa sino. Kunu apa Gotri numbo tinga ya mwaꞌambwe tandau numbo tinga fisi ku sirina kei.