23214	MAT 1:1	Delehaꞌa Jisas Kurais ri atei hima le hi wuhi. Jisas ri atei, Defit. Wowani Defit ga ri atei, Epuraham.
23224	MAT 1:11	Ete wowani Josaiya Jokonaiya ga ri hiparakambwe lenga wunu ri ra. Ka gisi Isurel himako wunu raꞌaini Bapilon ko ki hima kicha hinga wunu andosiro.
23230	MAT 1:17	Epuraham kale ri hima kupu hinga tinda ete ta tani Defit ki ambwero ti, tapaꞌangi tapaꞌangi hatachi opuriꞌopuri. Wowani Defit ele ri hima kupu hinga tinda ete ta tani Bapilon ko ki wu daro gisi ambwero ti, tapaꞌangi tapaꞌangi hatachi opuriꞌopuri. Ka Bapilon ko ki wu daro gisi ete ta tani Kurais sukwaro gisi tiki ambwero ti tapaꞌangi tapaꞌangi hatachi opuriꞌopuri.
23235	MAT 1:22	Delehaꞌa sumbu siraro ti, o imbihumbwa Apukolaka to Gotri mwanji bwarakarandaro hima foi takisopo ki sawero mwanji mwe naha sukwa kinani siraro. Ka Gotri mwanji bwarakarandaro hima ete sawe:
23240	MAT 2:2	“Ka che ako, Jutiya himako i king apukolaka waꞌaino che soki dau? Rini ni mekuro isangi nika sukwa tokwe nu heiro. Wosini rini ni lotu nu wo ki nu tanda.”
23249	MAT 2:11	Ete wosini o aka ki wu raruni wu heiwani o che ri nuwai Mariya ga ya da. Wondawani, wu opulisini seke wuhi ti wu ombungwesini o che ni ya lotu wo. Wosini bokis wuhi ti wu tukwasini ele mwaꞌambwe kipe naha ya rini wu ha, gol, kuwa chele hiki saindau paura ti, e, kuwa chele mwaꞌambwe hi foti, sanda.
23265	MAT 3:4	Jon kamel kopika tiki wosiro nikaꞌari hime ti ri injisini leti ti himamandemu tiki ri dahapisini omwengape tinga fuku ki dau mwanungwa uku tinga ri andaro.
23268	MAT 3:7	Wondawani Jon ri heiwani Farisi hima le, e, Satiyusi hima le uku wunu yasi kinani ya wu ta. Wowani ya wunu ri sawe, “Kunu kapwa hopo to raro che hinga. Namoto kunu sawewani Gotri nomo omwesika kunu hakondau sumbu tini ku hanjaꞌai ki ku hambwandau?
23274	MAT 3:13	Ka gisi ki Jisas Galili ri hanjaꞌaisini Jotan gara tokwe ya ri i. Rini Jon uku rini yasi kinani rini tambwa ri iro.
23277	MAT 3:16	Wosini Jisas ni uku yasisiwani metengei ete fwa ri hanjaꞌaisini ya ri sukwa. Wokowani niri ti tuhuwasiwani Jisas ri heiwani Gotri Himamwale ti apwenumwa hinga hangani sikani mwa tenge rihi ki ya liti.
23278	MAT 3:17	Ete wowani tumwa foti niri we tiki ya uchani sawe, “Dohaꞌa ai che, ani rini keke a wondau. Ani rini keke ani eripendau.”
23281	MAT 4:3	Iche tinga ri handawani rini simiyaneheino hima fori rini tambwa tani ya ri sawe, “E, mini Gotri Che naha nawa, dohaꞌa humokuto mi sawewa sa jamekoni bereti hinga sa sira.”
23283	MAT 4:5	O hinga ri nawani Saiten Jerusalem ko tokwe rini raꞌaini rakauni Gotri aka laka tuwo kaumbwa naha ya rini esi.
23286	MAT 4:8	Ete ri nawani Saiten Jisas ni ai ra ra kimba hime laka fotiki ya rini rakau. Rakausini Saiten Jisas ni nuwe pe ele ko kwambu hinga tinda ete, e, ele wui mwaꞌambwe kipe naha hinga tinda ete ya rini mekusi.
23287	MAT 4:9	Wosini Jisas ni ya ri sawe, “E, mi ombungweni mi opulisini ani ni lotu mi wowa, apa delehaꞌa mwaꞌambwe hinga tinda ete o mini ani hakonda.”
23291	MAT 4:13	Wosini Nasaret ko ri hanjaꞌaisini ri ai ini Kapaneyam ko tiki ya ri da. Kapaneyam ko ti, Sepulan lei nuwe ambwe ga Nafatalai lei nuwe ambwe ga o wui nuwe nindo tiki dau fwa gamba tiki dau.
23302	MAT 4:24	Jisas ri wosindaro ele sumbu hinga Siriya mapwa laka hinga tinda ete ichiꞌuchawani ya wu mendi. Ete wokoni ele ba fo ba fo hahungo mendindau hima le, seke kapwa tapa kapwa hima le, talihapa dinga ba hima le, seke tapa rikirikinandau hima le, e, himamwale kapwa tinga dau hima le, rini tambwa wunu ratawani kipe ya wunu ri wosinda.
23306	MAT 5:3	“Hima fwele wunjenga ete wu hambwawa, wunu Gotri miyaningisopo ki wunu chikinda nambwe. Wowa sa wu eripeꞌaripe. Hinde wowani, hewen pe kwambu o wuhi.
23307	MAT 5:4	“Ichakandau hima le, wunu sa wu eripeꞌaripe. Hinde wowani, Gotri wunu okulawa sembe wuhi o wunu wahapikonda.
23308	MAT 5:5	“Hima waha hima le, wunu sa eripeꞌaripe. Hinde wowani, ichakai Gotri seke wange o ya wu sirinakonda.
23309	MAT 5:6	“Sumbu kipe keke iche tinga wunu handau himako sa wu eripeꞌaripe. Hinde wowani, ichai Gotri wunu hawa o wunu talekonda.
23310	MAT 5:7	“Hima le keke wondau hima le sa wu eripeꞌaripe. Hinde wowani, ichai Gotri hima keke wondau sumbu wasa o wunu hakonda.
23311	MAT 5:8	“Sembe wuhi ti fwa hinga halayasindau hima le, wunu sa wu eripeꞌaripe. Hinde wowani, ichai Gotri o wu heikonda.
23312	MAT 5:9	“Ele hima anayewani alase ki raindau hima le, wunu sa wu eripeꞌaripe. Hinde wowani, ichai Gotri ri che o wunu nakonda.
23313	MAT 5:10	“Ele hima sumbu kipe wu sirinandawani hima ba fwele nomo wunu handau le, wunu sa wu eripeꞌaripe. Hinde wowani, hewen pe kwambu ti o wuhi.
23314	MAT 5:11	“E, sembe ani ni ku haro keke hima ba fwele kapwa sumbu kunu wu woni kapwa mwanji ti kunu wu bwani nimba kunu gambowa, kunu ma nimba ku eripeꞌaripe.
23315	MAT 5:12	Kunu sembe kuhi ti ma ku eripeꞌaripenda. Mwaꞌambwe kipe naha ti hewen ko tiki o dani kunu nikisinda. Woro o hingambwa Gotri mwanji bwarakarandaro hima le wunu okwe nomo wu raro.
23316	MAT 5:13	“Kunu dohaꞌa nuwe ki dau hima lei nindo tiki soliwo hinga ku dau. E, ka soliwo au anda nambwe nawa hinde hinga apa nu wowa au ai ano? Ka soliwo tapa hinga ti, tau nambwe nimba dano. O keke hima le diyahani wu humbweꞌisini seke ki wu yititahumu sindau.
23322	MAT 5:19	E, hima fori Gotri lo mwanjiche fori ri toroni gumwa tokwe ri humbweꞌisini ri sumbu ni hima fweleni o hingambwa wu wo ki ri mekuwa ori hima hewen ko tiki ri hi ti kapwacheche. E, hima forito Gotri lo mwanji tini sirinandani ele himiyama hurahama leni norukweni ri ondiyakandiyandawa, rini hewen ko tiki hi rihi ti apukolaka.
23326	MAT 5:23	“E, mi anguꞌomwe ti humokuto tei tokwe mi ratawa, mi hiparakambwe fori mini omwemendindau ti, ma hambwasini pwe.
23327	MAT 5:24	O nomo mini ki ete dawa ele anguꞌomwe humokuto tei mu tiki ma andosini, ma ini mi hiparakambwe ga ma ki wonorukwesini ai tani pwe, mi anguꞌomwe ti Gotri ni bwe ha.
23332	MAT 5:29	“E, tapa mama tokwe pe miya mihi to mini matinani raꞌaini kapwa sumbu wowa, ma ongorini humbweꞌi. O hinga mi wowa mini kipe mi dano. Minambwe nawa, o miya kapwa mihi keke hi tiki mini rawaino.
23333	MAT 5:30	E, tapa mama mihi to mini matinawani kapwa sumbu mi woni mi hichakowa o tapa mama ma takutoni humbweꞌi. O hinga mi wowa mini kipe mi dano. Minambwe nawa, o tapa kapwa mihi keke hi tiki mini rawaino.
23337	MAT 5:34	Woro o tini kunu a sawendau. Apa kari kau mwe naha na kei. Minambwe naha kunu a nasindau. Apa hewen pe mwaꞌambwe fotini kui mwanji okula ki ku ucha kei. Hinde wowani, hewen oti Gotri ko.
23338	MAT 5:35	Apa nuwe pe mwaꞌambwe fotini kui mwanji okula ki ku ucha kei. Hinde wowani, nuwe oti Gotri seke yitindau. Apa Jerusalem ko hi tini kunu okula ki ku ucha kei. Hinde wowani, Jerusalem ko oti King Apukolaka i ko laka.
23339	MAT 5:36	E, apa mi mwa tini mwanji mini okula ki ucha kei. Hinde wowani, apa mwa kopika mihi foti mi wosiwa wamwaꞌa ke hinga hinde sira kumbwa.
23343	MAT 5:40	Hima fori mini kotimwoni ki pe siyoti mihi ti ri raꞌai kinawa, heiye pe siyoti okwe ma tinda ete rini ha.
23345	MAT 5:42	E, hima fori mwaꞌambwe keke mini ri siliwa, ma rini ha. E, hima fori mini ki mwaꞌambwe fwele nimba ri raꞌai kinawa, apa gumwa rini si kei.
23349	MAT 5:46	E, kunu ele kunu okokonandau hima lembwa ku okokonawa bwele mwaꞌambwe wasa hinga tini Gotri kunu hano? Takisi ya torondau hima le okwe wunu o hingambwa wu wosindau.
23350	MAT 5:47	Kunu kui hiparakambwe lenga ku anaweseꞌawa ele biya hima ba fweleni bwele sumbu hinga ki wunu ku dikino? Hinde wowani, kale biya hima ba fwele okwe o hingambwa wu wosindau.
23352	MAT 6:1	“Kunu hambwafwaꞌai, apa sumbu kipe kuhi ti wui miyaningisopo ki hima kunu hei kinani ku wosinda kei. E, o sumbu hinga ku wosiwa apa kui Yapai hewen ko ki ri dau ti, mwaꞌambwe wasa hinde kunu ha kumbwa.
23353	MAT 6:2	“Mwaꞌambwe ti bwarichape hima ni ku ha kinawa, apa hambangini ti hima i miyaningisopo tiki wuichi wuichi mwaꞌambwe raꞌai ku ha kei. Kunu apa kale hima lotu wondau aka ki, e, numbo ki wu raruni hi wuhi tini wu rasai ki nimba gamboni wu wondau sumbu hinga ku wo kei. Mwe naha ki kunu a sawendau. Hima le hi wuhi wu rasairo keke wunu sumbu wasa wuhi wu torohiro.
23355	MAT 6:4	O hinga mi wosiwa apa ele hima okulandau sumbu mihi ti yanisini dawa mi Yapai wanisini dau mwaꞌambwe ele ni amwei ri heini mwaꞌambwe wasa o mini hakonda.
23357	MAT 6:6	Woroti, Apukolaka ni mi uchahambwa kinawa, mi tukuyandau aka tipa mihi ki ma raruni aka ti mi ai dimisini mi Yapai yanisini dau tini ma rini uchahambwa. Wowa Yapai mihi, ele wanisini dau mwaꞌambwe hinga tinda ri heindau ki, mwaꞌambwe wasa o ai mini hakonda.
23359	MAT 6:8	Kunu apa wui sumbu tini ku sirina kei. Hinde wowani, kui Yapai ni ku ucha nambwe ku dawani rini ele mwaꞌambwe ku heifundau ti rini metengei hambwasindau.
23364	MAT 6:13	Apa simiyanehei sumbu hinga ki nunu raꞌai kei. Saiten tapa tenge ki nu dano keke ma nunu leningimbani rata. Kwambu laka mihi tinga hi laka mihi tinga mihi kumbwa sa ete da ete da. Mwe naha.
23369	MAT 6:18	Wosiwa ele hima ahirahi mi hakindau sumbu hinga hinde apa wu hambwa kumbwa. Mi Yapai yanisini dau tombwa o tini ri hambwandau. O keke mi Yapai ele yanisindau mwaꞌambwe tinda ri heindau ti, wasa o mini hakonda.
23370	MAT 6:19	“Kunu apa mwaꞌambwe kipe naha kuhi le do nuwe ki ku waunda kei. Dohaꞌa nuwe ki dau owechehopoche le ele mwaꞌambwe ni wu andawa mwaꞌambwe fwele se ya yekonda. Wondawani hili yandau hima le okwe aka ti setapweningisini raruni mwaꞌambwe le hili wu yandau.
23371	MAT 6:20	O hinga ti keke mwaꞌambwe kipe kuhi ti hewen ko kipe sumbu ni ku sirinani ma ku wo. O hinga ku wowa hewen ko ki mwaꞌambwe kipe ni ku waundau. Hewen ko tiki, owechehopoche le andau sumbu ti, se yendau sumbu ti, e, hili yandau sumbu ti, ele sumbu hinga ti da nambwe.
23372	MAT 6:21	Mwaꞌambwe kipe mihi dau ko tiki inaka mihi okwe o ko ki dau.
23375	MAT 6:24	“Hima fori hacha fisi ki tau ti hinde ri ra kumbwa. Apa o hinga ti forini sembe amwaka ri ani fori keke ri wono. Wosini forini sirinakoni apa forini gumwa sino. Kunu apa Gotri numbo tinga ya mwaꞌambwe tandau numbo tinga fisi ku sirina kei.
23376	MAT 6:25	“O keke ka kunu a sawenda, kunu apa kui sembe tupu keke inaka bongo miyafo ku hambwani ete sawe kei, ‘Apa ahirahi bweleni nu ano? Uku sumbwe bweleni nu ano?’ Wondani apa kui tape ti keke ku hambwani ete ku sawe kei, ‘Ka bwele nikaꞌari ki nu injino?’ O sumbu hinga ti, himamwale kuhi ti ahirahi kekembwa ku woni, e, hima tape kuhi ti nikaꞌari ti kekembwa ku wondau. Woroti, himamwale kuhi ti, ele ahirahi ni dikini tape kuhi ti ele nikaꞌari ni dikindau.
23377	MAT 6:26	Me pe apwe le ma ku mauni hei. Wunu mwaꞌambwe keke inaka tenge wu hambwanda nambwe. Wunu ahirahi le kisini wu eini wu ratani aka tiki wu waunda nambwe. Kui Yapai hewen ki dau tombwa rindo ahirahi ti wunu ri yakwandau. Woro kunu apwe leni ku dikindau.
23379	MAT 6:28	“Hinde wowani kunu nikaꞌari mwaꞌambwe ti keke inaka tenge miyafo naha ku hambwandau? Kale rupwa ki dau wariko ma ku hei. Hinde hinga wu sirandau? Wunu tau kwambu wu rani nikaꞌari wu wosinda nambwe.
23380	MAT 6:29	Woroti ete kunu a sawenda. Imbihumbwa Solomon rini mwaꞌambwe kipe miyafo naha. Woroti rini ka wariko buyani kaꞌapwe kipe naha sirandau hinga tini ri dikisini ri soꞌoi nambwe.
23383	MAT 6:32	Mina. Ele hima ba fweleto ele mwaꞌambwe keke ete wondani ra ki wu hambwandau. Woroti, kui Yapai hewen ko tiki dau to rini ri hambwasindau, ahirahi ku andani nikaꞌari le ku injisini ku dau tini.
23384	MAT 6:33	Woroti o keke kunu ri sumbu kipe tinga ri kwambu tinga ma ku wakinehei. Wosiwambwa kale mwaꞌambwe kipe Gotri o kunu hakonda.
23385	MAT 6:34	O hinga ti keke, kunu icheki kipe mwaꞌambwe tini ku hambwa kei. Icheki kipe mwaꞌambwe kuhi ti icheki pwe ku bwe hambwa. O gisi kipe nomo mihi ti, o o gisi ki mi bwe ra.
23390	MAT 7:5	Mini nimba gambo hima. Metengei mi miya tiki dau me rungo laka tini ma rani humbweꞌi. Wosini miya mihi ti norukweni mi hei hei pwe mi hiparakambwe miya pe kapwa rungo ti mi bwe rani rumbwe.
23391	MAT 7:6	“Apa Gotri okokonandau mwaꞌambwe kipe naha mihi ti asa tini si kei. E, apa soluwara kipe yaso kipe naha mihi le fe tini si kei. Foki apa wu yititambisekoni jamekoni o kunu sekonda.
23392	MAT 7:7	“Kunu Gotri ni mwaꞌambwe keke ma ete ku uchahambwanda. Wowa o mwaꞌambwe Gotri o kunu ri hakonda. Kunu mwaꞌambwe keke ma ete ku wakinda. Wowa ku wakini o ku heikonda. Aka lengenumbo ma ete ku yenda. Wowa Gotri o kunu dungwasikonda.
23393	MAT 7:8	E, hima fori Gotri ni ete ri uchahambwandau ti, mwaꞌambwe ete ri torondau. Hima fori mwaꞌambwe ti ri hei kinani ete wakindau ti, ori hima o mwaꞌambwe heindau. E, hima fori aka lengenumbo tini ete ri yendau ti, Gotri o aka lengenumbo ti rini dungwasindau.
23394	MAT 7:9	“E, che fori tani ri yapai ni nakuhopo mwanji rini bwawa, apa ri yapai humokuto tini rini hanoꞌo? Mina.
23395	MAT 7:10	E, che fori tani ri yapai ni fwaiꞌomwe mwanji rini nawa, apa kapwa hopo tini rini hanoꞌo? O okwe mina.
23396	MAT 7:11	Kunu, kapwa hima le, kale che kuhi ni mwaꞌambwe kipe naha ti ku handau. O keke ma ku hambwa, hewen ko ki dau Yapai kuhi okwe, rini ni uchahambwandau hima leni mwaꞌambwe kipe naha ti kui che leni ku handau hinga kunu hakonda.
23400	MAT 7:15	“Kunu kale Gotri mwanji gamboni bwarakarandau hima leni ma ku hambwafwaꞌai. Wunu omwe tupu tini injisini hima kipe hinga wu gambosini kunu tambwa ele tanda. Woro, sembe we wuhi ti fuku pe kapwa asa hinga.
23401	MAT 7:16	Wui sumbu ki ahirahi mwe sukwawa kunjenga amwei naha o wunu ku kilikonda. Mondo tuko ti lame chele kapwa kupu ki sirandauꞌu? Wate mwe ti gama ki wandauꞌu? Mina.
23404	MAT 7:19	Ele me, mwe kipe wanda nambwe hinga ti, wu seni wu humbweꞌini wu wausini hi tiki tinda ete wu tundau.
23407	MAT 7:22	Ka gisi jipe tawa ele himiyama hurahama miyafo ani sawekonda, ‘Apukolaka, Apukolaka, nunu hi mihi tiki Gotri mwanji nu bwandani hi mihi tiki kale himamwale kapwa nu rani nu humbweꞌindani, e, mi hi tukumbwa kale ba fo ba fo sumbu kwambu nu wo nambweꞌe?’
23415	MAT 8:1	Wosini rini kimba oti ri hanjaꞌaisini ya ri rai. Wowani ele himiyama hurahama miyafo rini sirinani ya wu i.
23418	MAT 8:4	Wosiwani Jisas ya ri sawe, “Ma mendisini hambwafwaꞌai. O sumbu mi ini apa hima forini sawe kei. Gotri aka laka ki dau puris hima tambwa ma ini mi tape ti ma rini meku. Wosini Moses kaisiro Gotri lo mwanji sawendau hinga sumbwe dau anguꞌomwe mi torosini kipe ti mini wosiro ti keke Gotri ni ya ma ha. Mi hasiwa ele hima miyafo sa wu hambwa, sechi okwe mihi ti humburo.”
23431	MAT 8:17	O hinga ri wosiro ti, imbihumbwa Gotri mwanji bwarakarandaro hima ri, Aisaiya, bwaro hinga ya ri chiki. Aisaiya ka hinga ri bwaro: “Rinjenga hahungo nuhi ti ri rani ri raꞌairo.”
23443	MAT 8:29	Woro findo hapa tinga fi uchani ya fi sawe, “Mini Gotri che, bwele sumbu hinga tini nunu mi wosikondau? Mwanji nunu mi bwano gisi jipe ti wayambwa. Ahaꞌa nimba nunu ni amwaka mi ha kinani mi taroꞌo?”
23448	MAT 8:34	Ete wowani o ko laka kipe himiyama hurahama le Jisas ni wakini wu tani ya rini wu hei. Wosini mwanji kwambu tiki ya rini wu sawe, kahaꞌa nuwe wuhi ri andosini mapwa fo tokwe ri i kinani.
23450	MAT 9:2	Ri rachisiwani talihapa dinga ba hima forini tei tenge tiki rini wu owesini Jisas tambwa ya rini wu rata. Wowani Jisas wui inaka ti ri heiwani rini ni sembe ti wu hasindau. Wosiwani Jisas talihapa dinga ba wosiro hima o rini ya ri sawe, “Ai che, sembe mihi sa wahapisi. Mi kapwa sumbu ti a rani a humbweꞌihiro.”
23453	MAT 9:5	Woro, so mwanji to amwei naha, e, ete a sawewa, ‘Mi kapwa sumbu a rani a humbweꞌihiro,’ wo ete a sawewa, ‘Kipe mi wosini ma saini ya i’?
23461	MAT 9:13	Kunu ma ini Gotri chengi tiki dau ka mwanji ni ma ku hambwanda. Gotri ete sawero: ‘Ani anguꞌomwe ani ni handau sumbu ti a diyaha. Ani hima keke wondau sumbu tini ani okokonandau.’ Ani ele hima kipe ni ucha ki a ta nambwe. Mina. Ani ele kapwa sumbu wondau hima le kekembwa a taro.”
23463	MAT 9:15	Wowani Jisas ga ya wunu sawe, “E, hima fori humwe apambwa naha hopwesini ele ri hima kupu lenga ete ri dawa ele hima sembe nomo hinde wu a kumbwa, mina. Woro dani ini ichekaimbwa rini toroningini raꞌaino gisi kumbwa ri hima kupu le ahirahi ti ya wu hakikonda.
23464	MAT 9:16	“Hima fori nikaꞌari ako sumbu foti ratasini nikaꞌari simba sopu fotini apa hinde kapa kumbwa. O hinga ri wosiwa, apa o nikaꞌari ako sumbu sopu o tini yekichani kapasiro gamba tokwe ai lefeheno. Wosiwa sopu ti apa omwesika naha.
23468	MAT 9:20	Wondawani humwe foti okwe o ki ya ti da. O humwe akawe ti daro asama ti tapaꞌangi tapaꞌangi ini hatachi fisi ti daro. Woro o humwe to Jisas gumwa tiki takai ti ini Jisas i nikaꞌari tumafu tini ya ti toro.