23230	MAT 1:17	Ááváramumo máyonka'a sísamaivakemba éíyaimba kumbaimái-kwaasi 14 kwaasi agáyówasa Tévítimo paárurenamo máyonka'a sísamaivakemba éíyaimba kumbaimái-kwaasi 14 kwaasi agáyówasa Pépírónivakewai tayí'maesa Pépíróniva'a ándáva'a mátínkarowasa máyón-kanaavimba sísamaivakemba éíyaimba kumbaimái-kwaasi 14 kwaasi agáyówana minká'á Máríyaa Ísu Káráísitimba maránkaraiye.
23232	MAT 1:19	awaikó kawe'á kwéuwai séna kwaási túranka'a ai'máráanana Máríyaa aigaeyávéna iváímpo'a aúpá'á ai'mátuwanaumne-imayaa uráiye.
23233	MAT 1:20	mirá imáyáama kwéena aún-kwáyowana Ísóigona kwayó'nákó kwíyómpakewai kaainampá'á simámena séna Yósépiyo Tévítin-andaraken-kwaasi óne. Máríyaamo ámú'o káúvímba Áánútun-amankowe su'mai ámú'a kauwánkáímba po kwembá úwoi mayáníyompo íma áá'a kaíno.
23236	MAT 1:23	kwemá agaimaréna séna moórá-inaamarugo kwaaí íma mairéna ámú'a kaumái iyámpói marankáínasa miníyámpóígó áwí'a Émániyueriye sénááowe agaimaréna siráimba mináwíkóná ááimba Áánútu keséya máyáiye siráiye.
23237	MAT 1:24	Yósépi aúvínké usásinena Ísóigona kwayó'nákó kwíyómpakewai siróntemba awainínkómbá mairéna
23239	MAT 2:1	Yútiyaa-maravaken-kawaanako áwí'a Éróti máyon-kanaavimba Pétáremu-naopa'a Máríyaa Ísumba maránkarowasa némpakemba aaváúmó usópaken-kwaasi kawer-ímáyáágwárá-kwáásí teémesa Yérúsaremu-naopa'a tésa
23241	MAT 2:3	suwaná marará-káwáánákó Éróti mináímbá isówana arunkó sáwí'a úwasa Yérúsaremu-naopakewaigwara'a ísówana tirunkó sáwí'a úwana
23243	MAT 2:5	sésa Yútiyaa-marava'a Pétáremu-naopa'a ankáníye. Áánútun-aai simátímakowai agaimaréna séna
23244	MAT 2:6	Yútiyaa-marava'a Pétáremu-naopaken-kwaasiyono. Yútiyaa-marava'a kárákwiraawaivimba kentí naaópa'o kárákwiraawai íma tínaaempa'a máyáawe. kentí naaópakemba moóráwai paárurena kesí kwaási Ísareri-kwaasira'a kawe'á umái kárákwiyiniye agaimaréna siráiye suwaná
23247	MAT 2:9	isésa kumbá aaváúmó usópa'o mésamo awánaraan-o'a awánowana minókómá aiva'á kwégwena miníyámpóímó máyonka'a kogwaúwasa
23249	MAT 2:11	mindáúmpá'á iyésa anówante miníyámpóíyé tuwánésa kívairesa miníyámpóígó áwí'a mósá marésa unáámbá óin-tokésa kawe-tántáá'á kóri-ontamba óimai amésa kawer-úmúmbó ií-yántáá'á óimai amésa áséi-kwiyum-basawenkwara'a óimai ámakaawe.
23251	MAT 2:13	kóúwana kwíyómpakemba Ísóigona kwayó'nákómbá Yósépi kaainampá'á awánówana séna Éróti miníyámpóí tuvuwíndayavena kwéavakaa-ivo usásine anówante miníyámpóíyé tí'mae Ísípi-marava'a koména'a aáno simámé'a áí'mae tiyó sénaumne súwana
23253	MAT 2:15	mivá'á komáyowana Éróti pukáiye. naaóvá'á Áánútun-aai simátímakowai sirónka'a póna mirá uráiye. kwemá agaimaréna séna Ísóigo séna Ísípi-maravakemba kesáánimba máyaina'a ááyaanana koyauweráníye siráiye agaimaréna sirónka'a póna mirá uráiye.
23255	MAT 2:17	naaóvá'á Áánútun-aai simátímakowai áwí'a Yérémaya sirónka'a póna mirá uráiye. kwemá agaimaréna séna
23256	MAT 2:18	Áráma-kwaasi ávááraumaimo ivi'ó taráamba ísaraawe. Áréseo aísaavutantamba uráan-kwaasi miwítí iyámpóíyavesa ivi'á taawasá iyámpóímo pukáantavesa timambá aráápamai tínkaraawasa úwoi ivi'á támae iráawe agaimaréna siráiye.
23257	MAT 2:19	Éróti puwúmba Yósépi Ísípi-marava'a ména kwíyómpakemba Ísóigona kwayó'nákómbá kaainampá'á awánówana séna
23258	MAT 2:20	miníyámpóígómbá tuvuwónáe sen-kwáásí á'a púwóvo usásine anówante miníyámpóíyé tí'mae Ísareri-marava'a kwaaó súwana
23261	MAT 2:23	Násáreti-naopa'a tí'maena koméraiye. naaóvá'á Áánútun-aai simátímakowai sirónka'a póna mirá uráiye. kwemá Ísuntavena séna Násáretivaken-kwaasiye sénááowe agaimaréna sirónka'a póna mirá uráiye.
23264	MAT 3:3	naaóvá'á Yóni íma máyonka'a Áánútun-aai simátímakowai áwí'a Áísáya Yónimo paárinintavena imáyáa éna agaimaréna séna moóráwai kavóná-marava'a ména aayamáírakemba séna Ísóigona aambá kwirankánááomba kwená aambá arupí íyana minámpá'á kwíno Áísáya agaimaréna sirónka'a póna Yóni paárúwana mináímbá paáruraiye.
23265	MAT 3:4	Yóni póígo áwí'a káámeri kwená áyáú-kwatoi iréna aúwarasinei ámúranda uréna a'nóríné kwantáámíkóná aúwé mintóné su'mai kwénena
23268	MAT 3:7	Yóni nombá pétinkena awánómba ámáán-kawaa-kwaasiye Sátúsi-monor-aimbo sun-kwáásíyé sáwíva'a nombó pétinkanintavesa kwenópa'a tóyo uwaná simátimena séna iyánkó póígon-araa'an-owe. Áánútu kentí sáwí-meyamba timínívo nááwa simátímísara iséra inkaiséra kwéteo.
23271	MAT 3:10	íma kawer-árámbá íyain-taima ááimpimba kwéayaisuwesa iravímbó agaisúwáantemba Áánútu miráumai kentí sáwí-meyamba timíníye Yóni siráiye.
23272	MAT 3:11	Yóni simásuwena séna kentí sáwí-imayaa tuwé'a Áánútumpa'a tewáí nombá kwévetinkaundanivo kesínaaemba tíníwai Áánútun-amankomba ai'maráínana kuména keinárawapimba anómba umátinkaniye. iramó agáyáantemba íníye. kwemá anóndakoma kembá usáyaaitaraimba pó'a kwemó aaimó síndavimba kemá aaimá sendamá uwóví'a ónaumne.
23273	MAT 3:12	aawinkwínaumo sípétivimbo mósá makésamo iyaavumásúwááwanamo anómbo marapá'ó kúmísanamo ásima úndáomo tútúwaisasamo kaíkai'o ínín-iravimbo kwiyúmaimo agaisuwésamo anómbo naaúmpa'o mósá máráantemba kwaási miráráámbá íníye Yóni siráiye.
23278	MAT 3:17	aaigówé su'mai kwíyómpakemba séna maawámá kesáánimba isa'á kwená imáyáa kwée'a ávááraumai aamoí umánkaumne siráiye.
23279	MAT 4:1	súwana Sáátáánigo Ísumba áísaa umai isáníntavena Áánútun-amanko Ísumba simámuwana kavóná-marava'a
23281	MAT 4:3	Sáátáánigo Ísu sáwí'o índa awánanae séna Ísunopa'a téna séna emá Áánútu áánimba úne kwésempo maanóntánkóntáváí toómbá aúréna'a naanó siyó súwana
23283	MAT 4:5	Sáátáánigo Ísumba áí'maena Yérúsaremu-naopa'a kwéna anóm-bono'-nankona ávúmayaapa'a móankena
23284	MAT 4:6	séna Áánútun-aai aúváí-kwandaaivimba séna Áánútu kwíyómpakemba kwená kwayó'nárawa'a ti'maráínasa enká'á kárákwiresa pósa óntanka'a aísamaima turaráanavo sésa tiyáándei aramónááowe siráiye. mindáyavai emá Áánútu áánimba úne kwésempo maankákémbá ásávenasa kwíyómpakendarawa'a arámbaesa marapá'á móru ankánááowe Sáátáánigo súwana
23285	MAT 4:7	Ísu séna Áánútun-aai aúváí-kwandaaivinkemba á'a mirá siréna moórá-ainkwara'a séna kentí Ísóigo Áánútumba áísaa umai isánáe íma seró siráimba emó séndantembo mirámó ékai Áánútumba áísaa umai isáúsino. mindáyavai emó sénda íma mirá ónaumne Ísu súwana
23286	MAT 4:8	Sáátáánigo Ísumba áí'maena anón-omapa'a iréna móankena amápa'-marava'a kárákwiron-kwaasiye miwítí anón-asirayane agaráárankena
23287	MAT 4:9	séna kenká'ó kívairemo kesí imáyáamo mósá máréna'o é'a kárákwiyi-mayai áména kárákwiyiniyone Sáátáánigo súwana
23288	MAT 4:10	Ísu séna Sáátáánigo kówaao. Áánútun-aai aúváí-kwandaaivinkemba séna kentí Ísóigo Áánútumpa'a imáyáa é'a kwenáwíre su'mai mósá maré'a kwená mayáíyé su'mai máyáaro siráimba pó'a emó sénda íma mirá ónaumne súwana
23289	MAT 4:11	Sáátáánigo auwéna kúwasa kwíyómpakemba Áánútuna kwayó'nárawa'a kumésa Ísumba áwa'naa uráawe.
23292	MAT 4:14	Ísu Kápénéamu-naopa'a komáyomba naaóvá'á Áánútun-aai simátímakowai áwí'a Áísáya agaimaréna sirónka'a póna mirá uráiye. kwemá agaimaréna séna
23294	MAT 4:16	minkwáásí túnkwi-ayampa'a mésa sámo kaípa'a awánanaaowe. Áánútuna némpa'o túnkwi-ayampa'o máyáawai sán-kamátinkaniye agaimaréna sirónka'a póna Ísu paáréna mirá uráiye.
23302	MAT 4:24	kwenááigo Síriyaa-marava'a naaó'-nao'a kóyáwé úwasa ó'on-o'on-ti'o ún-kwaasiye taraváá-kwámbó tirumpimbó máyon-kwaasiye tíyayaambo árúkun-kwaasiye tíyayaambo pukón-kwaasiye mirámó un-kwáásí taagwiya'maésa Ísunopa'a mátínkówana asóvamatinkena
23306	MAT 5:3	Áánútu súwa'naa ínkwáe sewáí Áánútu miwí kawe'á kwéumatinkena miwírá'á kwégawaaiye.
23313	MAT 5:10	Áánútuntavesamo imáyáamo ésamo arupí umáímo máyáantavesa sáwí'a kwéumatinkaawe. Áánútu miwí kawe'á kwéumatinkena miwí kwená kwaási-i'o ombá póna kwégawaaiye.
23316	MAT 5:13	Ísu simásuwena simátimena séna marapá'ó máyáan-kwaasivimba mé'a uwígómó áséimo intenkáámbá kwéowe. mirá kwéombanivo uwímó sáwí'o énamo imbá íma kawe'á umái kéna íma áséi éna úwoisankaamba umágwisasa aampa'á tukésa kwénaaowe.
23321	MAT 5:18	simátíménda ísáaro. kwíyómba maramá kwáyáísana póna Áánútun-aai kwaíkwai'a kwéiye. Áánútun-aaigo amápa'a kwaíkwai'a kwéimba póna mináínkómó siráinten-umai amápa-tantaa'a paáriniye.
23322	MAT 5:19	miráumai Áánútun-aaivinkembo kítor-aimbo araaisésamo ó'owantavesamo sésamo kwéundantemba mirá ínímba mindá kanaán-iye síyanamo éna Áánútu séna kesí kwaási kawááunda-kwaasivinkemba íma asirayán-kwáásímán-owe sínívo Áánútun-aaimo taagwiyavésamo simátimesamo sésamo Áánútun-aai ísáaro kwésewaiyavena Áánútu séna kesí kwaási kawááunda-kwaasivinkemba anón-kwaasiman-owe síníye.
23325	MAT 5:22	simátime'a sé'a miwítí kwaásiyavesa aaisambá kwétiyiyawai aaivimbá maitinkánááomba mindá kanaán-iye. miwítí kwaásiyavesa sáwí-aimba simátínkáawaima tí'maesa aaimó ísáawaitopa'a mátinkaiyasa aaivimbá maitinkánááomba mindá kanaán-iye. miwítí kwaásiyavesa uwo'aó-kwáásíyá'o. úwoi-kwaasiya'o. sésa simái sáwí'a kwéiyawai sáwí-meyambo mayánááopa'o iramó kwégaipa'a ménaaomba mindá kanaán-iye.
23327	MAT 5:24	Áánútumbo aménááon-tantaa'a óntan-taareigona egwaa'á mámare'a mináímbá koísámai arupí umásuwe'a koyauweré'a Áánútumba áméro.
23332	MAT 5:29	túrankomo sáwí'o ína'a misáwí-ámpá'á kúnavo sé'a moórá-turamba pítuwaaro. kae-túrándéímó awáné'o é'a sáwí-marupa'o iramó kwégaipa'a kónááomba mindá sáwí'an-iye. sáwí'o uráinda maisuwé'o máyáamba mindá kawe'án-iye.
23333	MAT 5:30	tiyáánkomo sáwí'o ína'a misáwí-ámpá'á kúnavo sé'a moórá-tiyaamba arátúwáaro. kae-tíyáámbó kwáyaina'o é'a sáwí-marupa'o iramó kwégaipa'a kónááomba mindá sáwí'an-iye. sáwí'o uráinda maisuwé'o máyáamba mindá kawe'án-iye.
23334	MAT 5:31	naaóvá'á Mósesi maará séna moóráwai awainínkómbá ai'mátuwaindawai aúváívimba agaimaréna séna kesuwainímbá ai'mátuwaumne séna agaimái amiíno siráimbanivo
23335	MAT 5:32	simátime'a sé'a awainínkó íma moórá-kwaasigoe kwénaaisana awaikó ai'mátuwaisana minínínkó kówéna moórá-kwaasi komairéna minínínkó aúná-kwaasigoe kwénaaimba sáwí-amba kwénaaiye. aivar-áwáíkómó ai'mátukaintavena mirá kwéiye. moórá-kwaasigo ai'mátukain-inimbo kwémayaimba kwegwárá'á umóyámbá kwémayaiye Ísu siráiye.
23336	MAT 5:33	Ísu maarán-áínkwárá'á séna naaóvá'á Mósesi simátímakain-aimba ísaraamba maará séna Ísóigompata mirá ónaumne síyamba kampa'á seváínivo árai'a sé'a mirá oró siráimbanivo
23340	MAT 5:37	kemó mirá ónaumnemo síyambo é'a maarán-áíné su'mai seró. owé mirá ónaumne seró. kemó ímo mirá ónaumnemo síyambo é'a maarán-áíné su'mai seró. a'áo íma mirá ónaumne seró. simátimunda-aimba Sáátáánigona imáyáavinkeni'a kwéowe Ísu siráiye.
23343	MAT 5:40	moóráwaimo ená unáánkwátóiyavesamo mayánaunda pó'a áí'mae'a aaimó isáí-kwáásígónópa'a máánkare'a ókwara'a mayánaumnemo sínamo e íma a'áo se paákár-únánkwátóigwara'a amiyó.
23349	MAT 5:46	amáparawai kentí kwaásiti imáyáamo kwéowasamo ombá anondá miwítí imáyáa kwéowe. táákísimo máyáan-umoyan-kwaasi íma kawe-kwáásí ombánivo miwítí kwaásiti imáyáamo kwéowasamo ombá anondá miwítí imáyáa kwéowe. miráumaimo kentí kwaásiti imáyáawe su'maimo kwéiyanamo éna Áánútu íma kawe'-méyámbá timínívo kentí namuro-kwáásígwárá'á imáyáa tíméro.
23350	MAT 5:47	amáparawai kentí kwaási-i'a umái kawe'á kwéumatinkaawe. Áánútuna aambó ímo kwárááwaigwara'a mirá kwéowe. mirámó onten-umái kentí kwaásiye su'mai ímanivo kentí namuro-kwáásígwárá'á kawe'á umátínkáaro.
23352	MAT 6:1	Ísu mináímbá simásuwena séna évakarawaiyave'a tirumbá umátinke'a túwa'naa ónááomba íma maarán-ímáyáá é'a kwaási máyaiyanka'a kwétuwa'naa-onasa anón-kwaasiman-iye sígwáe-imayaa íma é'a úwoi túwa'naa oro. mirán-ímáyáámó kwée'o túwa'naa íyanamo éna kentivo kwíyómpakewai kawe'-méyámbá íma timíníye.
23353	MAT 6:2	óísambo ímo makáawaimo túwa'naa ónááomba kwaási aamoí umásinkaigwae-imayaa íma é'a íma anónkar-anonka'a síyamba úwoi túwa'naa ónááowe. kaumbo-káér-ainkwara-kwaasi mono'-náúmpáré aamparé kwirésa anónka'a sembá óísambo ímo makáawaimo tímémba íma miwítí imáyáa ombá kwétimesa kesúwí'a mósá maráígwáe sésa kwétimewe. árai'a simátime'a sé'a mindámo tímén-anonda miwí túwí'o mósá máráamba á'a mimbéyámbá kwémayaawe.
23356	MAT 6:5	Ísu mináímbá simásuwena séna Áánútumpa'a námúnaa sénááomba kaumbo-káér-ainkwara-kwaasimo sentembá íma mirá oró. miwí sésa kwaási suwánésa aamoí umásinkaigwae-imayaa ésa mono'-náúmpá'á mésa kwaásimo tóyo on-áyámpá'á mésa námúnaa kwésewe. árai'a simátime'a sé'a miwímó mirámó kwéon-anonda miwí túwí'o mósá kwémaraamba mimbéyámbá kwémayaawe.
23364	MAT 6:13	sáwí'a ígwáe sésamo kentáámó íyambo e súwa'naa íníyone. Sáátáánigo kentáá tátoraivo se kárákwiyiniyone. [ ená kwaásimo kawááúmae kwéiyonana ená asirayámbá kwaíkwai'a úmae kwéiyisana enáwí'a anómba úmae kwéiyimba árair-aimban-iye.] mirán-áímbá Áánútuwe seró.
23367	MAT 6:16	Ísu mináímbá simásuwena séna Áánútumpa'o námúnaawe su'mai sé'a toómbá kwéawesomba asósóí-kwaasimo ontembá íma mirá oró. miwí sésa kwaási suwánésa sésa kawe'á ésa toómbá kwéawesowe sígwáe sésa toómbó ímo naanten-tóí'á ma'mái kwémaewe. árai'a simátime'a sé'a miwítí meéyámbá miwí túwí'a mósá kwémaraam-beyamba á'a mairáawe.
23370	MAT 6:19	Ísu mináímbá simásuwena séna marapá'ó máyáamba sáwívar-oisamba íma máráaro. maráíyan-oisamba avíyaraamba káínana kwaígo náínana atún-káínasa mindámbá sáwí'a umásuwesa umóyámbá mayánááovo sáwívar-oisamba íma maré'a
23371	MAT 6:20	kawe'-máyáí mayáíyana kentí kawe-tántáá'á kwíyómpa'a kwéniye. kwíyómpa'a kwáyáimba avíyaraamba íma káínana kwaígo íma náínana atú íma káínasa kwaási íma umóyámbá mayáíyana úwoi kwéniye.
23377	MAT 6:26	numagómpá'á imáyáa oró. numaó íma kígau kwéena toómbá áká'mai naaúmpa'a makéna nánívo kentivo kwíyómpakewai miwítí toómbá tímísasa kwénaawe. Áánútu aúranka'a kemá kwaási numaómbá usáyaaitaraamba póna kentí toómbó éna timíníye.
23379	MAT 6:28	unáánkwátói ónááontave'a íma anón-imayaa é'a kwaigwandáánká'á imáyáa oró. kwaigwandáánkó íma kígau éna íma kwená unáánkwátói makáivo
23380	MAT 6:29	simátime'a sé'a naaóvá'á Yútaa-kwaasiti anóndako áwí'a Sórómoni kwemá sáwívar-unankwatoiye konaariríyé makówai úwasa kwaási awánésa kawe'án-iye sumbánivo kwaigwandáán-aramba awánésa anón-kawe'an-iye kwésewe.
23381	MAT 6:30	uvá'á konaarirí-yántááré séna kwaigwandáámbá Áánútu uvá'á makáiye. umá íma kwaíkwai'a ínívo ívé'a ínasa aaváyaa kwaási agaisúwánááomba Áánútu mintántáá'á imáyáa kwéena konaarirí-yántáá'á makáiye. miráumai Áánútu kwaásiyavena imáyáa éna kentí unáánkwátói timínívo keinárawa'a Áánútuntave'a íma kanaán-umai kwésuwa'naa-iwaiman-iye ímo seráámbá kwésewe.
23386	MAT 7:1	Ísu mináímbá simásuwena séna tuwáné'o é'a sáwí-kwaasiye siyanamó éna Áánútu kentáváígwárá'á mirá sínívo tuwáné'o é'a sáwí-kwaasiye sevó.
23391	MAT 7:6	kawe-tántáá'ó iyánkómbó ímo áméntemba Áánútun-aai arááiraawaima íma simátíméro. simátimiyasamo ésa aká'áámba simátinkanaaowe. kawe-tántáá'ó póígombo ímo áméntemba Áánútun-aai íma sínkáiye kwésewaima íma simátíméro. simátimiyanamo éna mináínkó úndáraamba tokwíníye.
23392	MAT 7:7	Ísu séna Áánútumpa'o námúnaamo kwésemba áísaa úmae kwéiyiyana timíníye. ááyamae kwéiyiyana kentáái isáníye. kwéavakaa úmae iyíyana Áánútu agaráátinkaniye.
23393	MAT 7:8	áísaa íyanamo éna Áánútu timíníye. kwéaayewanamo éna Áánútu kentáái isáníye. avakáá íyanamo éna Áánútu agaráátinkaniye.
23394	MAT 7:9	keinárawa'a iyámpóígwara-kwaasi kentáánimbaa'o kisaamá simiyómó síya'o é'a íma óntan-amu'a timé'a kisaamá timénááowe.
23398	MAT 7:13	Ísu séna kaer-óntámá kwáyáísa'a sáwíyan-ontavimba usáveraaro. anón-ontama anón-ankona ontamán-iye. Áánútuna némpa'o maí'mai'o ónááon-ayampa'a minánón-ámpá'á kwégwesa sáwíva-kwaasi minóntávímbá kwégowe.
23399	MAT 7:14	sáwíyan-ontama umbai-ánkóná ontamán-iye. aúnái'o umáímo maí'mai'o ónááon-ayampa'a minúmbáí-ámpá'á kwégwesa esimáí-kwaasiye su'mai minóntámá avakáá-umai awánésa kwéusaveraawe Ísu siráiye.
23400	MAT 7:15	Ísu mináímbá simásuwena séna évakarawai kampa'á simátimesa sésa Áánútun-aai simátimunda-kwaasi úne kwésewai miwí kárákwimai máéro. sipisípi-poigomo paru umáímo máíntemba miwí kampa-párú umái kwénaaombanivo kawer-ímáyáá sáwí'a kwéumatinkaan-kwaasin-owe.
23401	MAT 7:16	miwítí ááimbo awánanae'o é'a miwítí mayáí awáné'a miwímó máyáawaina ááimba awánaaro. tekómó éna íma áwí-yantaa'a iyánívo te'á iyáníye. ampaantarígoma avo'árén-aramba íma iyánívo ampaantarí-aramba iyáníye.
23402	MAT 7:17	miráumai kawe-táígó kawer-árámbá íyáísana sáwí-taigo sáwí-aramba kwéiyaiye.
23403	MAT 7:18	kawe-táígó íma sáwí-aramba íyáísana sáwí-taigo íma kawer-árámbá íyáísasa