23233	MAT 1:20	Tu̱nga a̱skahán ni nga ja kits'ínnkjink'un Kuse ni xu'bi̱, nku ntítsjehe̱ Nti̱a̱ná tsakúchjihi̱ yjoho̱ nga nijñá ján ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ji Kuse xi ntje̱he̱ David, najmi tu̱ binkjuin nga n'e̱kjáín saha̱ ri̱ Maria̱ xi ja tjíndako̱hi nga ku̱i̱nchjunko̱hi. A̱t'aha̱ ntí xi y'a Espiri̱tu̱ Santo̱ kitsjáha̱.
23240	MAT 2:2	ko̱ b'a̱ i̱ncha kitsú nga kingjásjaiya: —¿Má tíjña nda̱ rei̱hi̱ xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ xi ja kitsiu̱n? A̱t'aha̱ santaha ján a̱nteni̱ má xi tje̱hen tju ts'íu̱, kiyai̱ niñu xi ts'e̱ ko̱ kjúái̱ n'etsjoi̱hi̱ ntíu̱.
23243	MAT 2:5	B'a̱ i̱ncha kitsú jóo̱: —Xi tje̱hen Belen, nanki xi tíjñajihi̱n a̱nte Judea̱. A̱t'aha̱ b'a̱ ts'ín y'ét'a éhe̱n Nti̱a̱ná nda̱ profeta̱:
23246	MAT 2:8	Nga ja kama, a̱s'a̱i kits'ínkji nanki Belen nga b'a̱ kitsúhu̱ jóo̱: —Tankíún ko̱ cha̱sjaiya sisiun ntíu̱. Nk'ie nga sa̱kúsjainu̱u, t'inya ngáhanú tu̱ xi ko̱ an kfín ts'intsjoho̱ ra̱.
23251	MAT 2:13	A̱skahan nga ja ngji já nkjink'uu̱n, nku ntítsjehe̱ Nti̱a̱ná tsakúchjihi̱ yjoho̱ Kuse nga nijñá ján ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Ti̱síntje̱i̱n, chjúbéí ntíu̱ ko̱ na̱aha̱. A̱nte Egipto̱ ti̱yúko̱i̱. Yo̱ ti̱nchin santa nkúhu nga xínya kixi̱ ngáhara. A̱t'aha̱ Herode̱ ku̱a̱ngisjai ntíu̱ tu̱ xi ts'i̱ínk'iehen.
23253	MAT 2:15	Yo̱ y'ejña santa nkúhu nga k'ien Herode̱. B'a̱ kama tu̱ xi tsitjusuhun éhe̱n Nti̱a̱ná xi kits'ínkinchja̱ha̱ nda̱ profeta̱: “Egipto̱ kinchjaha̱ ra̱ Ntína̱.”
23258	MAT 2:20	—Ti̱síntje̱i̱n, chjúbéí ntíu̱ ko̱ na̱aha̱. T'inko̱ ngáhani má tjíntu xu̱ta̱ xi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱. A̱t'aha̱ ja jesun já xi mjehe̱ ts'i̱ínk'ien ntíu̱.
23263	MAT 3:2	B'i̱ kitsú nga y'éni̱jmí: —Tankínchj'a̱ha̱ ru̱u ani̱ma̱nu̱u, a̱t'aha̱ ja 'yún tiña tíjñanu̱u Nti̱a̱ná nga tíbatéxumanu̱u nd'a̱i̱.
23264	MAT 3:3	Jua kinchja̱ni̱jmíyaha nda̱ profeta̱ Isaia̱ nk'ie nga b'i̱ ts'ín y'ét'a: Tínu'yá nta̱ha̱ nku nda̱ xi tíkjintáya a̱nte kixiu̱: “T'endo ni̱yáha̱ Nti̱a̱ná. Tjen na̱xu̱u ni̱yáha̱.”
23268	MAT 3:7	Nk'ie nga kikie Jua nga nkjin já fariseo̱ ko̱ já saduseo̱ tíi̱ncha f'ai nga mjehe̱ nga sa̱téntá, a̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱: —¡Já ch'onk'un xi b'a̱ k'un! ¿Yá xi b'a̱ kitsúnu̱u nga ku̱i̱yúhu̱u kju̱a̱kjaha̱n Nti̱a̱ná xi ja tje̱n tiña?
23270	MAT 3:9	Najmi tu̱ yjonu̱u ch'ana̱cho̱ho̱o: “Ntje̱he̱ Abraham ñá”, tsa ku̱i̱xíún. A̱t'aha̱ an b'a̱ tíxinnu̱u nga santaha kui ndji̱o̱i̱ Nti̱a̱ná ka̱ma ts'i̱ín ma ntje̱he̱ Abraham.
23272	MAT 3:11	’An ntánijua tíbatentáko̱ho̱nu̱u tu̱ xi ku̱a̱kínchj'a̱ha̱ ru̱u ani̱ma̱nu̱u. Tu̱nga xi nibáha a̱skahan nga an 'yún nk'a tje̱n sa, xi ndaha̱chí najmi tsuhuna tsa kfínko̱ho̱ ntéhe̱. Kui xi Espiri̱tu̱ Santo̱ ko̱ nd'í ku̱a̱téntáko̱ho̱nu̱u.
23275	MAT 3:14	Tu̱nga najmi títs'ín yuhú Jua nga tjuhun. B'i̱ kitsúhu̱ Jesu: —Ji ní xi tjíhin nga ku̱a̱tentání. ¿Nkú tjíhi̱n ra̱ nga an tínibásehení nga kuatentáhara?
23276	MAT 3:15	Tu̱nga b'i̱hí kitsú Jesu: —N'e̱ yi nd'a̱i̱, a̱t'aha̱ nda tjín nga n'e̱tjusaán ngatentee̱ ni xi mjehe̱ Nti̱a̱ná. A̱s'a̱i kits'ín yu Jua.
23278	MAT 3:17	A̱s'a̱i kinu'yá nk'a ján nku nta̱ xi b'a̱ kitsú: —Kui xu'bi̱ xi Ntína̱. 'Yún tjona. Tsjo ṉkjún mana Ntína̱.
23281	MAT 4:3	A̱s'a̱i nda̱nindoo̱ j'ai kjut'ayák'uhu̱n nga b'i̱ kitsúhu̱: —Tsa kju̱axi̱ nga ji xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná, b'a̱ t'ihi̱n ndji̱o̱i̱ nga ni̱nku̱a̱n katuma.
23282	MAT 4:4	B'i̱ kitsú Jesu: —B'i̱ títsu xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná: “Najmi nku tutu ni̱nku̱o̱n xi ts'ín nga b'entu tík'un xu̱ta̱. Ko̱ ní ngayjee̱ éhe̱n Nti̱a̱ná machjéhe̱n xu̱ta̱.”
23284	MAT 4:6	ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Tsa kju̱axi̱ nga ji xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná, chja̱nikj'anki yjohi̱. A̱t'aha̱ b'a̱ títsu xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná: Nti̱a̱ná k'u̱éxá ntítsjehe̱ xi má nga kúhin. Kjésíntje̱nya ntsjahi tu̱ xi ndaha nku ndji̱o̱ najmi sa̱ténkihi tsu̱kui.
23285	MAT 4:7	A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Ko̱ b'i̱ ta̱ ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná: “Najmi tu̱ ji chjut'ayák'uin Nti̱a̱ná, kui xi Nti̱a̱hi̱ maha.”
23287	MAT 4:9	ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ts'inkjas'ehen ngatentee̱ ni xu'bi̱ tsa ku̱i̱si̱nkúnch'int'aní nga cha̱nkjúnní.
23288	MAT 4:10	B'i̱ kitsú Jesu: —T'in t'axínní, Satana. A̱t'aha̱ b'a̱ ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná: “Cha̱nkjúín Nti̱a̱ná, kui xi Nti̱a̱hi̱ maha ko̱ nkuhú kui ku̱i̱nú'yá'éíhi̱n.”
23295	MAT 4:17	Kui ni̱stjiu̱n kik'atuts'i̱hi̱n Jesu nga y'éni̱jmí. B'i̱ kitsú nga kinchja̱ko̱ xu̱ta̱: —Tankínchj'a̱ha̱ ru̱u ani̱ma̱nu̱u, a̱t'aha̱ ja 'yún tiña tíjñanu̱u Nti̱a̱ná nga tíbatéxumanu̱u nd'a̱i̱.
23297	MAT 4:19	—Jun já, tsjénnkinú. An ts'ian nga xu̱ta̱ nu̱bo̱o.
23306	MAT 5:3	—Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xu̱ta̱ xi najmi tjíhi̱n ra̱ kju̱a̱nchi̱ná xi tíma 'yún k'un, a̱t'aha̱ kui xi tjíntujín má batéxuma Nti̱a̱ná.
23307	MAT 5:4	’Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xu̱ta̱ xi tíkjintáha, a̱t'aha̱ kui xi n'e̱k'íéjyu.
23308	MAT 5:5	’Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xu̱ta̱ xi ni̱ma̱kju̱a̱ha, a̱t'aha̱ kui xi ts'i̱ínkjáíhi̱n nga ka̱ma ts'e̱ t'anankiu̱.
23309	MAT 5:6	’Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xu̱ta̱ xi mangimjehe̱ ra̱ nga na̱xu̱ ka̱maha, a̱t'aha̱ kui xi na̱xu̱ ka̱ma.
23310	MAT 5:7	’Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xu̱ta̱ xi ma ni̱ma̱ha̱ ra̱ xu̱ta̱, a̱t'aha̱ kui xi cha̱se̱ ni̱ma̱ha̱.
23311	MAT 5:8	’Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xu̱ta̱ xi je tjíyaha ani̱ma̱ha̱, a̱t'aha̱ kui xi sku̱e̱ Nti̱a̱ná.
23312	MAT 5:9	’Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xu̱ta̱ xi tsjáha kju̱a̱jyu má nga tjín kju̱a̱chán, a̱t'aha̱ kui xi k'úín ntíhi̱ Nti̱a̱ná.
23313	MAT 5:10	’Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xu̱ta̱ xi tín'e unchaha nk'ie nga na̱xu̱ ts'ín, a̱t'aha̱ kui xi tjíntujín má batéxuma Nti̱a̱ná.
23314	MAT 5:11	’Á b'a̱ nda tjíhin ts'a̱jun nk'ie nga ch'on ku̱i̱tsu̱nu̱u xu̱ta̱ ko̱ nga tsjénnki unkienu̱u ko̱ nga nkjin tíkjá én tsank'á ch'on tsu ku̱i̱tsu̱nu̱u tu̱ nga̱t'ana̱.
23316	MAT 5:13	’Jun xi nkú joyaha na̱xa̱ha̱ a̱sunntee̱. Tu̱nga tsa ndyja̱ nga'yúhu̱n na̱xo̱, ¿nkú ts'ín ka̱ma ntia ngáha? Nku ni xi najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ ka̱ma. Tu̱ ngju̱a̱i̱yahá sa na̱tsin ján ko̱ ku̱a̱si̱nnehe̱ xu̱ta̱.
23317	MAT 5:14	’Jun xi nkú joyaha nd'íhi̱ a̱sunntee̱. Nku nanki xi tíjñasun nku a̱sunntu tje̱nki̱ najmi ma s'ejña 'ma.
23320	MAT 5:17	’Najmi tu̱ b'a̱ ts'ín n'enkjíntak'un tsa an jái̱ ts'inndyja kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ ni xi tsakúya já profeta̱. Najmi jái̱ ts'inndyja niu̱. Jái̱ ts'intjusan níná niu̱.
23322	MAT 5:19	’Kui b'a̱ maha, tsa tjín xi najmi ts'i̱ínchjí ndaha tsa tu̱ nku kju̱a̱téxuma i̱chí xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱, ko̱ tsa b'a̱ ts'ín ku̱a̱kúyaha̱ xu̱ta̱ xi kj'a̱í, kui xi 'yún i̱chí ka̱ma ngáha má batéxuma Nti̱a̱ná. Tu̱nga tsa tjín xi ts'i̱ín xi nkú títsu kju̱a̱téxumoo̱, ko̱ tsa b'a̱ ts'ín ku̱a̱kúyaha̱ xu̱ta̱ xi kj'a̱í, kui xi chánka ka̱ma ngáha má batéxuma Nti̱a̱ná.
23324	MAT 5:21	’Ja kinu'yó nga b'a̱ kik'ihi̱n xu̱ta̱ xi kis'e ni̱stjin nk'ie: “Najmi tu̱ n'ek'iein. Tsa tjín xi ts'i̱ínk'ien ani̱ma̱, kui xi tjíhin nga n'e̱ kju̱a̱ha̱ ra̱.”
23325	MAT 5:22	Tu̱nga an b'a̱ tíxinnu̱u nga tu̱ yáhá ni xi ts'i̱ínkjanko̱ nda̱ nts'e̱, kui xi tjíhin nga n'e̱ kju̱a̱ha̱ ra̱. Tu̱ yáhá ni xi b'a̱ ku̱i̱tsu̱hu̱ nda̱ nts'e̱: “Á b'a̱ nkjún ts'ín stje̱henni”, kui xi n'e̱ kju̱a̱ha̱ nginku̱n já tjíxóo̱. Ko̱ tu̱ yáhá ni xi b'a̱ ku̱i̱tsu̱hu̱ nda̱ nts'e̱: “Á b'a̱ 'yún chi̱nihini ji”, kui xi tje̱he̱n ra̱ nd'íhi̱ nga̱k'i̱e̱n.
23326	MAT 5:23	’Kui b'a̱ maha, tsa tí'ba̱i̱hini chje̱hi̱ a̱sun na̱chan chje̱ ko̱ tsa yo̱ kj'u̱a̱ítsjein nga tinchun chánko̱i̱ nda̱ nts'ei,
23328	MAT 5:25	’Ki̱tsa̱ t'endako̱i̱ xi tífitéjénehi nk'ie nga tje̱nko̱ sai a̱ya ni̱yóo̱, tu̱ xi najmi ts'i̱ínkjas'ehe̱n ra̱ ji nda̱ jue. A̱t'aha̱ tsa ts'i̱ínkjas'ehin nginku̱n nda̱ jue, a̱s'a̱i nda̱ jue ts'i̱ínkjas'en ngáha ri a̱ya ntsja nda̱ xi kunnta nu̱ba̱yóo̱ ko̱ kui xi ngju̱áya'yíhin.
23330	MAT 5:27	’Ja kinu'yó nga b'a̱ kik'ihi̱n xu̱ta̱ ni̱stjin nk'ie: “Najmi tu̱ biyunéí kju̱a̱bixahi̱n.”
23332	MAT 5:29	’Kui nga tsa tunkuin kixi̱ xi títs'ínkijnejihin ri jé, tu̱ sahá n'e̱sjei ko̱ kjin chja̱niyai. A̱t'aha̱ tu̱ sahá nda tjín nga̱t'a ts'i̱ tsa ndyja̱t'a nku tíkjá yjonintehi̱, tu̱ xi b'a̱ ts'ín najmi chja̱nikj'ajihin nga̱k'i̱e̱n ngayjee̱ yjonintehi̱.
23334	MAT 5:31	’B'a̱ ta̱ kik'in yaha̱ xu̱ta̱ ni̱stjin nk'ie: “Nda̱ xi k'u̱éjña chju̱úhu̱n, kui xi tjíhin nga tsjáha̱ nku xu̱ju̱n xi má nga ja kits'ínkje kju̱a̱bixaha̱n.”
23336	MAT 5:33	’Ja kinu'yó nga b'a̱ kik'ihi̱n xu̱ta̱ xi kis'e ni̱stjin nk'ie: “Najmi tu̱: Kate Nti̱a̱ná, bixín tsank'áí. Tu̱ sahá n'e̱tjusuin ni xi tín'ekiei Nti̱a̱ná.”
23337	MAT 5:34	Tu̱nga ahán b'a̱ tíxinnu̱u. Ndaha̱chí najmi tu̱ “kate Nti̱a̱ná” bixíún. Najmi tu̱ ndji̱o̱jmi ján nungijiun ni xi ku̱i̱xíún, a̱t'aha̱ yo̱ tíjña Nti̱a̱ná nga batéxuma.
23339	MAT 5:36	’Ko̱ ta̱ ndaha najmi tu̱ nintaku nungijiun ni xi ku̱i̱xíún, a̱t'aha̱ najmi manu̱u n'ek'óntjaiyo ndaha nku ntsja̱ku tsa taba ko̱ tsa jma n'ek'íó.
23340	MAT 5:37	Tsa tíchasjaiyanu̱u, “joho̱n” ti̱xíún tsa b'a̱ tjín ko̱ “najmi” ti̱xíún tsa najmi b'a̱ tjín. A̱t'aha̱ én xi s'esun saha̱, kui xi nibáha̱ ra̱ nda̱nindoo̱.
23341	MAT 5:38	’Ja kinu'yó nga b'a̱ kik'ihi̱n xu̱ta̱ ni̱stjin nk'ie: “Xi ch'on ts'i̱ín, n'e̱ ngajoya ngáha̱ ra̱ xi nkú kats'ín. Tsa nku tunku̱n kats'ín'uhu̱n, a̱ nku tunku̱n n'e̱'uhu̱n. Tsa nku ni̱'yu̱n kats'ín'uhu̱n, a̱ nku ni̱'yu̱n n'e̱'uhu̱n.”
23346	MAT 5:43	’Ja kinu'yó nga b'a̱ kik'ihi̱n xu̱ta̱ ni̱stjin nk'ie: “N'e̱tjóí xu̱ta̱ xinki̱ ko̱ n'e̱ unchai xu̱ta̱ kontra̱hi̱.”
23348	MAT 5:45	’B'a̱ n'o̱o tu̱ xi b'a̱ ts'ín ka̱mahanu ntíhi̱ Na̱'minu̱u xi tíjña ndji̱o̱jmi ján. A̱t'aha̱ kui xi ts'íntjuhu̱ ts'íu̱ ngayjee̱ xu̱ta̱, ndaha tsa xi ch'onk'un ko̱ ndaha tsa xi nda. Ko̱ ts'ínk'aha̱ ts'í ngayjee̱ xu̱ta̱, ndaha tsa xi na̱xu̱ ts'ín ko̱ ndaha tsa xi najmi na̱xu̱ ts'ín.
23349	MAT 5:46	A̱t'aha̱ tsa n'e̱tjó xi tjoho̱ jun, ¿mí chjíhi xi ku̱i̱jne̱nu̱u nk'ie? Santaha já xi f'áchjíntjai ch'á nga ts'ínxát'aha̱ já Roma̱ b'a̱ ta̱ i̱ncha ts'ín.
23350	MAT 5:47	Ko̱ tsa tu̱ subahá já nts'o xi súniñoho̱o, ¿mí ni nda tjíhin xi tín'o nk'ie? Santaha xu̱ta̱ xi najmi be Nti̱a̱ná b'a̱ ta̱ i̱ncha ts'ín.
23352	MAT 6:1	’Najmi tu̱ nginku̱n xu̱ta̱ na̱xu̱ n'esjo yjonu̱u, tsa tu̱ xi sku̱e̱he̱nu̱u nga na̱xu̱ tín'o. A̱t'aha̱ tsa b'a̱ n'o̱o, najmi chumi ni chjíhi xi tsjánu̱u Na̱'minu̱u xi tíjña ndji̱o̱jmi ján.
23353	MAT 6:2	’Kui b'a̱ maha, nk'ie nga k'u̱a̱i̱hini chje̱hi̱, najmi tu̱ tjio títjun n'ekjanei, xi nkú ts'ín xu̱ta̱ xi tu̱ tsjohó ra̱ bakúchji xi nkú ts'ín benkjún Nti̱a̱ná a̱ya ni'ya sinagoga̱ ko̱ a̱ya ni̱yóo̱, tu̱ xi nda sku̱e̱he̱ ra̱ xu̱ta̱. Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Ja títs'ínkjáíhi̱n chjí xi ts'e̱ jóo̱.
23356	MAT 6:5	’Nk'ie nga chu̱bako̱o Nti̱a̱ná, najmi b'a̱ tu̱ n'o xi nkú ts'ín xu̱ta̱ xi tu̱ tsjohó ra̱ bakúchji xi nkú ts'ín benkjún Nti̱a̱ná. Kui xi tsjoho̱ bincha ndju a̱ya ni'ya sinagoga̱ ko̱ ni̱yátée̱ nk'ie nga nchja̱ko̱ Nti̱a̱ná, tu̱ xi sku̱e̱he̱ ra̱ xu̱ta̱. Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Ja títs'ínkjáíhi̱n chjí xi ts'e̱ jóo̱.
23358	MAT 6:7	’Nk'ie nga chu̱bako̱o Nti̱a̱ná, najmi tu̱ n'e chjón én xi najmi tjíhi̱n sin, tsa ta̱ kui ta̱ maha én xi chu̱bo, xi nkú ts'ín xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntee̱. Kui xi b'a̱ maha̱ nga ngju̱énñjuhu̱ Nti̱a̱ná tu̱ nga̱t'aha̱ nga 'yún tse tínchja̱.
23360	MAT 6:9	’Kui b'a̱ maha, b'i̱ ts'ín chu̱bako̱honu Nti̱a̱ná: Ji Na̱'mini̱ xi tinchin ndji̱o̱jmi ján, katenkjúhin xu̱ta̱.
23365	MAT 6:14	’A̱t'aha̱ tsa n'e̱ndyjat'oho̱o xu̱ta̱ xi ch'on títs'ínnu̱u, b'a̱ ta̱ ts'ín ts'i̱ínndyjat'anu̱u Na̱'minu̱u xi tíjña ndji̱o̱jmi ján.
23367	MAT 6:16	’Nk'ie nga ku̱i̱ntsu̱ba̱ kjintíó, najmi tu̱ nusin kat'enu̱u xi nkú 'behe̱ xu̱ta̱ xi tu̱ tsjohó ra̱ bakúchji xi nkú ts'ín benkjún Nti̱a̱ná. A̱t'aha̱ kui xi ndzjen ts'ínk'íé a̱nkjín tu̱ xi sku̱e̱he̱ ra̱ xu̱ta̱ nga tjíntu kjintíá. Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Ja títs'ínkjáíhi̱n chjí xi ts'e̱ jóo̱.
23370	MAT 6:19	’Najmi tu̱ e̱i̱ a̱sunntei̱ n'e nchi̱náí yjohi̱, má nga ts'ínkatsúhu̱n xubíu̱ ni xi tjín ko̱ má nga ma stu ni xi tjín ko̱ má fas'en já ndyjée̱.
23373	MAT 6:22	’Tunkuin, kui xi xi nkú joyaha nku nd'í xi ts'ín ndzjehe̱n yjonintehi̱. Kui b'a̱ maha, tsa tunkuin fas'en ni xi nda, ngayjee̱ yjonintehi̱ s'e ndzjehe̱n.
23374	MAT 6:23	Tu̱nga tsa ni xi najmi nda fas'en tunkuin, ngayjee̱ yjonintehi̱ s'e jyuhu̱n. Kui nga tsa ni xi tjíhin nga ts'i̱ín ndzjehen ri tu̱ sahá ts'ín jyun, ¡'yún ṉkjún jyun má tinchin ma!
23375	MAT 6:24	’Ndaha nku nda̱ musu̱ najmi ma ts'ínxát'aha̱ jo já nti̱a̱. A̱t'aha̱ nku xi ts'i̱ín unkie ko̱ nku xi ts'i̱íntjo, ko̱ a ra̱ ts'i̱ínxát'a sisihi̱n nku ko̱ ch'on ts'ín ku̱a̱se̱he̱ xinkuu̱. Kui nga najmi ka̱ma n'e̱xát'aha̱ ru̱u Nti̱a̱ná ko̱ kju̱a̱nchi̱nóo̱.
23376	MAT 6:25	’Kui kju̱a̱ha nga b'a̱ tíxihi̱nnu̱u. Najmi tu̱ fanta̱ha̱ ru̱u yjonu̱u ni xi machjénnu̱u, mí nihi xi chi̱no̱o ko̱ mí nihi xi s'i̱u. Ta̱ ndaha najmi tu̱ fanta̱ha̱ ru̱u yjonu̱u ni xi machjéhe̱n yjonintenu̱u, mí najyuhun xi ndyjo̱o. Nk'ie ní nga ku̱i̱ntsu̱bo̱o, kui ní nihi xi 'yún chjíhi̱ ra̱ nga nichinee̱. Ko̱ yjonintenu̱u, kui xi 'yún chjíhi̱ ra̱ nga najyuu̱n.
23377	MAT 6:26	Cha̱so̱ho̱ ni̱se xi tjíma tje̱n nk'a ján. Najmi b'éntje̱, najmi b'ékú ko̱ najmi f'átjo ni xi kji̱ne̱. Tu̱nga Na̱'minu̱u xi tíjña ndji̱o̱jmi ján tsjáha̱ nichine. Ko̱ jun, ¿a najmi 'yúhún chjí so nga ni̱see̱?
23379	MAT 6:28	’¿Ko̱ á jun fanta̱ha̱ ru̱u yjonu̱u najyun xi ndyja̱hanu? Cha̱se̱ chu̱ba̱yoho̱o xi nkú ts'ín sá naxú jñóo̱. Najmi ts'ínxá ko̱ najmi ts'ínnda nachjún.
23381	MAT 6:30	Tsa Nti̱a̱ná b'a̱ tsjo ts'ínk'íéntu jñá xi chu̱ba̱ ma cháhá, xi nd'a̱i̱ ma chá ko̱ ndyjunni̱ ku̱i̱ti̱, ¿a najmi tu̱ sahá 'yún tsjá sanu̱u najyun xi ndyjo̱o jun xi 'yún chjí so nga jñóo̱? ¡Á b'a̱ 'yún i̱chí s'ejihi̱nnu̱u Nti̱a̱ná!
23382	MAT 6:31	’Kui b'a̱ maha, najmi tu̱ fanta̱ha̱ ru̱u yjonu̱u: “¿Mí nihi xi chi̱ne̱é?” ko̱ “¿Mí nihi xi s'i̱á?” ko̱ “¿Mí najyuhun xi ndyja̱á nd'a̱i̱?”, tsa ku̱i̱xíún.
23386	MAT 7:1	’Najmi tu̱ n'ek'anjiu jé xu̱ta̱ xi kj'a̱í, tu̱ xi najmi ts'i̱ínnijéhe̱nu̱u Nti̱a̱ná.
23388	MAT 7:3	’¿Nkú ts'ín ji tíchasehe̱ ri̱ stjé xi kjinkihi tunku̱n nda̱ nts'ei nk'ie nga najmi títs'ín ndzjehin yáxu'ba xi kjinki tunkuin?
23389	MAT 7:4	Nk'ie nga yáxu'ba kjinki tunkuin, ¿nkú ts'ín b'a̱ k'úíhi̱n ri̱ nda̱ nts'ei: “K'u̱a̱i̱ntení nga k'uasjénkia stjé xi kjinki tunkuin”?
23391	MAT 7:6	’Najmi tu̱ 'bo̱ho̱ nañóo̱ ni xi je nginku̱n Nti̱a̱ná ko̱ najmi tu̱ chi̱nko̱ chjanikj'ajihu̱un ni tsjo k'unnu̱u, a̱t'aha̱ ku̱a̱si̱nne chu̱ ni xi tsjo k'unnu̱u ko̱ santaha ko̱ jun kji̱ne̱nu̱u chu̱.
23392	MAT 7:7	’Ti̱nchíú, ko̱ Nti̱a̱ná tsjánu̱u. Ti̱nchísjo, ko̱ sa̱kúnu̱u. N'e̱kjano a̱nkju̱o̱, ko̱ chjúx'ánu̱u.
23394	MAT 7:9	¿A tjín a̱jinnu̱u nku xi tu̱ ndji̱o̱hó tsjáha̱ ntíhi̱ nk'ie nga ni̱nku̱a̱n ku̱a̱nkihi̱?
23395	MAT 7:10	Tsa tji̱o̱ ku̱a̱nki ntíhi̱, ¿a tu̱ ye̱hé tsjáha̱?
23396	MAT 7:11	Santaha ko̱ jun xi ch'onk'un yo nga 'bo̱ho̱o ni xi nda ntínu̱u. ¿A najmi tu̱ sahá Na̱'minu̱u xi tíjña ndji̱o̱jmi ján 'yún tsjá saha̱ ni xi nda xu̱ta̱ xi ku̱a̱nkihi̱?
23397	MAT 7:12	’Kui b'a̱ maha, xi nkú ts'ín mjenu̱u nga n'e̱nu̱u, b'a̱ ta̱ n'o̱ho̱ xu̱ta̱ xi kj'a̱í. Kuihí niu̱ xi bakúya kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ ni xi y'ét'a já profeta̱.
23398	MAT 7:13	’Ti̱tjás'o̱on a̱nkju̱a̱ ntsjíyoo̱. A̱t'aha̱ tayá a̱nkju̱a̱ ko̱ tayá ni̱yá xi fi má nga ndyja xu̱ta̱. 'Yún nkjin xi tíi̱ncha fas'en a̱nkju̱a̱ xu'bo̱.
23400	MAT 7:15	’Chúhu̱un yjonu̱u já profeta̱ tsank'óo̱. Kui xi kj'u̱a̱í ts'ín ni̱ma̱kju̱a̱ maña̱ yjoho̱ xi nkúhu chu̱tsa̱nka̱, tu̱nga kjahán tjíntuyáha̱ xi nkúhu chu̱ kjan.
23401	MAT 7:16	Ka̱mankjinnu̱u nkú k'un jóo̱ nk'ie nga cho̱o ni xi ts'i̱ín. A̱t'aha̱ ni xi ts'ín xu̱ta̱, kui xi nkú joyaha tu xi bjaha̱ nku yá tu. ¿A jñá na'yáhá xi bjaha̱ tuntsja̱jé? ¿A yá na'yáhá xi bjaha̱ tu higo̱?
23406	MAT 7:21	’Najmi kju̱a̱s'enjin nga Nti̱a̱ná xi ku̱a̱téxumaha̱ ngatentee̱ xu̱ta̱ xi: “Ji nda̱ maestru̱, ji nda̱ maestru̱”, títsuna. Xi títs'íntjusun ní xi nkú ts'ín mjehe̱ Na̱'mina̱ xi tíjña ndji̱o̱jmi ján, kuihí xi kju̱a̱s'enjin yo̱.
23407	MAT 7:22	Nk'ie nga ku̱i̱chú ni̱stjin nkjin ṉkjún xi b'a̱ ku̱i̱tsu̱na: “Ji Nda̱ Nti̱a̱, ji Nda̱ Nti̱a̱, ngajohi̱ y'eni̱jmíi̱, ngajohi̱ tsich'onsjehe̱ni̱ jánindoo̱ ko̱ nkjin kju̱a̱nkjún kin'ei̱.”
23408	MAT 7:23	Tu̱nga an b'a̱ xín ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ xu'bo̱: “Ndaha̱chí najmi benu̱u. Tankín t'axínnú jun xi ch'on kin'o.”
23409	MAT 7:24	’Kui b'a̱ maha, ngatentee̱ xu̱ta̱ xi nt'é énna̱ ko̱ ts'íntjusun, kui xi nkú joyaha nku nda̱ kitikju̱a̱ xi kits'ínndasún ni'yaha̱ a̱sun ndji̱o̱.
23416	MAT 8:2	A̱s'a̱i j'aisehe̱ Jesu nku nda̱ xi k'uhu̱n ch'in fentujnu. Tsasinkúnch'int'aha̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Ji nda̱ maestru̱, tsa ji xi mjehi, ka̱ma n'e̱ jení nga chjúxinní ch'in xi k'unna.
23417	MAT 8:3	Kingjénne ntsja Jesu nga kits'ínko̱ nda̱ uu̱n ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Mjena. Katuma jei. Ta̱ kuihi chu̱bo̱ tsitjuxíhi̱n ch'ihi̱n ndo̱.
23418	MAT 8:4	A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ Jesu ndo̱: —Ji najmi tu̱ ch'a xi 'miyaihi̱ ni xi kamat'ain. T'ihi̱nkúchjihi̱ yjohi̱ nda̱ na̱'miu̱ ko̱ tjein chje̱ xi nkú ts'ín y'éjña Moise, tu̱ xi sku̱e̱ kixi̱hi xu̱ta̱ nga ja kamanda ngáhani.
23420	MAT 8:6	B'i̱ kitsúhu̱: —Ji nda̱ nti̱a̱, nda̱ musu̱na̱ kjijña un ni'yana̱. Najmi ta̱ ma ts'ín ni̱yáha ko̱ un tíbehe̱.
23421	MAT 8:7	B'i̱ kitsú Jesu: —Ka̱ma kfín ts'innkíhi̱.
23422	MAT 8:8	Tu̱nga b'a̱há kitsú nda̱ jun k'aku̱: —Ji nda̱ nti̱a̱, najmi an tsuhuna tsa ni'yana̱ ku̱i̱tjás'e̱i̱n. Tu̱ b'a̱ ti̱xín ní nga katumanda nda̱ musu̱na̱, ko̱ ka̱manda ndo̱ ma.
23423	MAT 8:9	A̱t'aha̱ xi nkúhu an, tíjñana xi batéxumana ko̱ ta̱ tjínna já jun xi batexumaha̱. Nk'ie nga: “T'in”, xihi̱n nku, a̱s'a̱i fi. Ko̱ tsa: “Nibái̱”, xíhi̱n kj'a̱í, a̱s'a̱i nibá. Ko̱ tsa nku nda̱ musu̱na̱: “N'e̱i̱ kui nii̱”, xíhi̱n, a̱s'a̱i ts'ín.
23424	MAT 8:10	Nk'ie nga kint'é Jesu én xi kitsú ndo̱, kama nkjúhu̱n ko̱ b'i̱ kitsúhu̱ xu̱ta̱ xi tje̱nko̱: —Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Ndaha nku xu̱ta̱ xi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱ najmi kje̱e sakújinna xi b'i̱ ts'ín s'ejihi̱n an xi nkú ts'ín s'ejihi̱n nda̱i̱.
23427	MAT 8:13	A̱s'a̱i ta̱ kinchja̱ko̱ ngáha Jesu nda̱ jun k'aku̱: —T'in. Ngandahi̱ katuma xi nkú ts'ín kuas'ejihin. Ta̱ kuihi chu̱bo̱ kamanda nda̱ musu̱hu̱ nda̱ juu̱n.
23431	MAT 8:17	B'a̱ kama tu̱ xi tsitjusuhun éhe̱n Nti̱a̱ná xi kitsú nda̱ profeta̱ Isaia̱: “Kui xi ngjiko̱ kju̱a̱'unná ko̱ jakj'á ch'inná.”
23433	MAT 8:19	A̱s'a̱i j'aik'úhu̱n nku nda̱ chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ji nda̱ maestru̱, tsjénnkihi tu̱ má xi tje̱hén ni nga k'úín.
23434	MAT 8:20	B'i̱ kitsú Jesu: —Chu̱ xi tjín ngijñóo̱ tjíhi̱n ti̱xa̱ ngijo ko̱ ni̱see̱ tjíhi̱n nu̱ba̱. Tu̱nga Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n najmi tjíhi̱n má nga ka̱ma kju̱ájñasun nintaku̱.
23435	MAT 8:21	A̱s'a̱i b'a̱ kitsú nku nda̱ ni'yakuyáha̱: —Ji nda̱ maestru̱, k'u̱a̱i̱ntení nga tjun kfínngjayánjia na̱'mina̱.
23436	MAT 8:22	B'i̱ kitsú Jesu: —Tsjénnkiní ji. T'ejñaihi̱ xu̱ta̱ xi b'a̱ joyaha tsa ja k'ien nga kandjáyanji suba xu̱ta̱ k'ien xinkjín.
23439	MAT 8:25	A̱s'a̱i já ni'yakuyáha̱ ngji ts'ínkj'áha̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —¡Ji nda̱ maestru̱, n'e̱k'ankini̱! ¡Ja ku̱a̱yáá e̱i̱ ni̱!
23440	MAT 8:26	B'i̱ kitsú Jesu: —¿Á tíbinkjuhunnu? ¡Á b'a̱ 'yún i̱chí s'ejihi̱nnu̱u Nti̱a̱ná! A̱s'a̱i tsisintje̱n Jesu ko̱ ndjá kinchja̱ko̱ ntjo̱ ko̱ ntáchak'uu̱n nga kits'ínk'íéjyu. A̱s'a̱i kis'e jyujyu.
23441	MAT 8:27	Kama nkjúhu̱n jóo̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱ xinkjín: —¿Yá nda̱ha xu'bi̱ nga santaha ntjo̱ ko̱ ntáchak'uu̱n nt'é'éhe̱n ra̱?
23443	MAT 8:29	A̱s'a̱i i̱ncha kikjintáya nga b'i̱ kitsúhu̱ Jesu: —Ji Jesu, Ntíhi̱ Nti̱a̱ nku tutuu̱, ¿mí nihi xi tjínko̱ni̱? ¿A ja kjúái̱k'a̱i̱ni̱ kju̱a̱ni̱ma̱ kintehe̱ ni nga ku̱i̱chú ni̱stjiu̱n?
23445	MAT 8:31	Kui nga b'a̱ kitsúhu jánindoo̱ nga i̱ncha tsankihi̱ Jesu: —Tsa ku̱i̱ch'onsje̱ni̱ e̱i̱, tu̱ sahá tjennteni̱ nga ku̱i̱tjás'e̱njihi̱n chi̱nko̱.
23446	MAT 8:32	—Tankíún —kitsú Jesu. A̱s'a̱i tsitjujíhi̱n jóo̱ jánindoo̱ nga i̱ncha ngjikjas'enjihi̱n chi̱nko̱. Tsangatsanka ngatentee̱ chi̱nko̱ nga kikjaníkj'antjai yjoho̱ má nk'antjaihi̱ yo̱ ko̱ tsixuntujín ntáchak'uu̱n. Yo̱ jesunjin ntá.
23450	MAT 9:2	Ja kamoo̱. J'aisehe̱ Jesu já xi y'ang'anki nku nda̱ xi najmi ma fi, xi kjisun na̱chaha̱n. Nk'ie nga kikie Jesu nga s'ejihi̱n jóo̱ yáha kui, a̱s'a̱i kinchja̱ko̱ nda̱ uu̱n: —Tsjo kat'ehe̱ tak'uin, ntína̱. Ja kama ndyjat'ahi ngatitsuhi̱n.
23451	MAT 9:3	B'i̱ ts'ín kits'ínnkjink'un k'u̱a̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱: “Najmi tíbenkjún Nti̱a̱ná nda̱i̱ nga b'a̱ ts'ín tínchja̱.”
23452	MAT 9:4	Tu̱nga behé Jesu ni xi tíi̱ncha ts'ínnkjink'un jóo̱. A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱: —¿Á b'a̱ ch'on ts'ín tín'enkjíntak'uhunnu?
23453	MAT 9:5	¿Má éhen xi 'yún na̱xu̱ tje̱n xi ka̱ma xíhi̱n ndo̱? ¿A: “Ja kama ndyjat'ahi ngatitsuhi̱n”? ¿A ra̱: “Ti̱síntje̱i̱n ko̱ ti̱tsutjai”?
23454	MAT 9:6	Tu̱nga mjehéna kuakuchjínu̱u nga Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n tíjña ngajoho̱ Nti̱a̱ná a̱sunntei̱ xi má nga ka̱ma ts'i̱ínndyjat'aha̱ ngatitsuhu̱n xu̱ta̱. A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ nda̱ xi najmi ma fiu̱: —Ti̱síntje̱i̱n, chjúbéí na̱chahi̱n ko̱ t'in ngáhani ni'yahi̱.
23457	MAT 9:9	Nk'ie nga títs'ín ni̱yá Jesu, kikie nku nda̱ xi 'mi Mateo̱ xi kab'ejña a̱nte má nga f'áchjíntjai ch'á nga ts'ínxát'aha̱ já Roma̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Tsjénnkiní. A̱s'a̱i tsisintje̱n Mateo̱ ko̱ kitsjennkíhi̱ Jesu.
23459	MAT 9:11	Nk'ie nga kikie já fariseo̱ nii̱, a̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ já ni'yakuyáha̱ Jesu: —¿Á já xi f'áchjíntjaihi ch'á ko̱ já xi najmi na̱xu̱ ts'íntjusuhun kju̱a̱téxumoo̱ tíneko̱ho ni̱ñu̱ nda̱ maestru̱nu̱u?
23460	MAT 9:12	Tu̱nga nk'iehé nga kint'é Jesu éi̱n, b'i̱ kitsú: —Xu̱ta̱ xi uhu̱n machjéhe̱n já chji̱ne̱nki, najmi xi ndaha̱.
23461	MAT 9:13	Tankíún ko̱ ti̱nchíyo nkú tsuhu̱ ra̱ éhe̱n Nti̱a̱ná xi b'i̱ ts'ín tjít'a: “Ni xi mjehéna, nk'ie nga ka̱ma ni̱ma̱nu̱u xu̱ta̱. Najmi chje̱ xi k'u̱échjíntjainu̱u mjena.” Najmi xu̱ta̱ je jái̱ nchjaha̱, xu̱ta̱ ngatitsun ní jái̱ nchjaha̱.
23462	MAT 9:14	A̱s'a̱i j'aisehe̱ Jesu já ni'yakuyáha̱ Jua Bautista̱ ko̱ b'i̱ i̱ncha kitsúhu̱: —¿Nkú tjíhi̱n ra̱ nga najmi b'entu kjintíáha já ni'yakuyáhi̱ xi nkú ts'ín bintsu̱ba̱ kjintíáha̱ni̱ ji̱n ko̱ já fariseo̱?
23463	MAT 9:15	A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —¿A mahá 'be babaha̱ xu̱ta̱ xi tjíntujín nku s'í kju̱a̱bixan nk'ie nga tíjñajin saha̱ nda̱ bixoo̱n? Tu̱nga ku̱i̱chúhú ni̱stjin nga chjú'aha̱ nda̱ bixoo̱n. Nk'iehé nga k'úéntu kjintíá.
23466	MAT 9:18	Nk'ie nga b'a̱ títsu Jesu, tu̱ j'aihí yo̱ nku nda̱ tjíxá ko̱ tsasinkúnch'int'aha̱ nga b'i̱ kitsúhu̱: —Ta̱kjínna ja k'uen. Nibángjennéí ntsa̱i̱ ntína̱ tu̱ xi kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱.
23469	MAT 9:21	A̱t'aha̱ b'i̱ ts'ín kits'ínnkjink'un: “Tsa tu̱ najyuhu̱n ts'inko̱ sa, ka̱manda ngáhana.”
23470	MAT 9:22	Tu̱nga kits'ínk'ótjiyahá Jesu nga tsasehe̱ ta̱chjúu̱n ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ji ntína̱, tsjo kat'ehe̱ tak'uin. A̱t'aha̱ kuas'ejihin nga Nti̱a̱ná kits'ín nibána, kui nga kama nkihi ri. Ta̱ kuihi chu̱bo̱ kamanda ta̱chjúu̱n.
23472	MAT 9:24	A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Tankín ngáhanu. Najmi ka'me ta̱kjíu̱n. Tu̱ kjifehé. Tsajnukiehe̱ xu̱ta̱ xi kama ñjakú yo̱.
23475	MAT 9:27	Nk'ie nga tíbitju Jesu yo̱, kitsjennkíhi̱ jo já ka̱ xi kikjintáya tje̱nnkihi̱. B'i̱ i̱ncha kitsú: —Ji xi ntje̱he̱ David, katuma ni̱ma̱hi ji̱n.
23476	MAT 9:28	Ko̱ nk'ie nga jas'en ni'yaha̱ Jesu, yo̱ i̱ncha j'aisehe̱ já ko̱. B'i̱ kitsú Jesu nga kingjásjaiyaha̱ jóo̱: —¿A s'ejinnu̱u nga ka̱mana ts'ian ni xi mjenu̱u? B'a̱ i̱ncha kitsú jóo̱: —Joho̱n, nda̱ maestru̱.
23477	MAT 9:29	A̱s'a̱i kits'ínko̱ Jesu tunku̱n jóo̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Katuma xi nkú ts'ín tís'ejinnu̱u.
23478	MAT 9:30	Tsix'ánki tunku̱n jóo̱. A̱s'a̱i b'a̱ kitsú Jesu: —Tu̱nga najmi tu̱ ch'a 'miyahá ru̱u ni kamat'on.
23481	MAT 9:33	Nk'ie nga kik'onsje Jesu nda̱nindoo̱, kinchja̱ ngáha nda̱ ni̱mo̱. Kama nkjúhu̱n xu̱ta̱ nkjiu̱n ko̱ b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ xinkjín: —Ndaha̱chí najmi kje̱e yaá a̱jinná xi ntje̱he̱ Israel tjenná nku ni xi b'a̱ tjín.
23482	MAT 9:34	Tu̱nga b'a̱há kitsú já fariseo̱: —Nga'yúhu̱n nda̱ninda k'aku̱hu̱ jánindoo̱ m'osjeko̱ho jánindoo̱ nda̱i̱.
23485	MAT 9:37	A̱s'a̱i kinchja̱ko̱ já ni'yakuyáha̱ nga b'i̱ kitsúhu̱: —Xu̱ta̱ xi tjín b'a̱ joyaha nkúhu nku ntje̱ chánka, tu̱nga chubahá maha já musu̱ xi ts'i̱ínxájin nii̱.
23491	MAT 10:5	A̱s'a̱i kits'ínkji Jesu já ni'yakuyá xi te joo̱ nga kitsúyaha̱ ni xi tjíhin nga i̱ncha ts'i̱ín. B'i̱ kitsúhu̱: —Najmi tu̱ bankíún má nga najmi tjín xu̱ta̱ xi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱ ko̱ najmi tu̱ bitjas'o̱on nankihi̱ xu̱ta̱ Samari̱a̱.
23495	MAT 10:9	’Najmi tu̱ ch'o to̱onsine a̱ya tsanu̱u, ta̱ ndaha to̱ontaba, ko̱ ta̱ ndaha kj'a̱í to̱on.
23497	MAT 10:11	’Nk'ie nga ku̱i̱tjás'o̱on nku nanki 'yún ko̱ tsa nku nanki i̱chí, yo̱ ti̱nchísjo nku xi nda ani̱ma̱ha̱. Ti̱ntsu̱bo̱o ni'yaha̱ santa nkúhu nga ku̱i̱tju ngáhanu nanki xu'bo̱.
23498	MAT 10:12	Nk'ie nga ku̱i̱tjás'o̱on ni'yoo̱, b'i̱ ts'ín súniño: “Kas'enu̱u kju̱a̱jyu”, ti̱xíún.
23500	MAT 10:14	’Tsa tjín xi najmi ts'i̱ínkjáínnu̱u ko̱ tsa najmi ngju̱énñjuhu̱ énnu̱u, tu̱ sahá ti̱tjusje̱ ngáhanu ni'yoo̱ ko̱ tsa nankiu̱, ko̱ t'etsujno ndyjo tsu̱ku.
23502	MAT 10:16	’T'ejin tak'un. An títs'inkjínu̱u xi nkú joyaha chu̱tsa̱nka̱ a̱jihi̱n nañá kjan. Kui nga ti̱ntsu̱ba̱ ndahanu xi nkú joyaha ye̱ ko̱ ni̱ma̱kju̱a̱ n'e̱sjo yjonu̱u xi nkú joyaha chu̱tujuu̱.
23505	MAT 10:19	’Tu̱nga nk'ie nga ts'i̱ínkjas'ennu̱u xu̱ta̱, najmi tu̱ fanta̱ha̱ ru̱u yjonu̱u nkú n'e̱ chu̱bo ko̱ mí éhen xi ku̱i̱xíún. A̱t'aha̱ kui chu̱ba̱ xu'bo̱ k'u̱a̱i̱nu̱u én xi chu̱bo.
23507	MAT 10:21	’Já xi nts'e̱ maha xinkjín ta̱ kuihi ts'i̱ínkjas'en xinkjín nga n'e̱k'ien. Xi tí'mi na̱'mi ts'i̱ínkjas'en ntíhi̱. Xi tí'mi ntí kja̱ánko̱ xi cháha̱ ko̱ ts'i̱ínk'ien.
23510	MAT 10:24	’Nku nda̱ ni'yakuyá najmi 'yún yankjún sa nga nda̱ maestru̱hu̱, ko̱ nku nda̱ musu̱ najmi 'yún yakjún sa nga nda̱ nti̱a̱ha̱.
23511	MAT 10:25	Nda tjín ts'e̱ nda̱ ni'yakuyóo̱ tsa b'a̱ ts'ín ka̱maha̱ xi nkúhu nda̱ maestru̱hu̱, ko̱ nda tjín ts'e̱ nda̱ musu̱ tsa ku̱i̱chú ma xi nkú joyaha nda̱ nti̱a̱ha̱. Tsa na̱'mihi̱ ntíu̱ xi tí'mihi̱ nda̱ninda Beelzebu, ¿a najmi tu̱ sahá 'yún ch'on k'úín saha̱ ntíhí?
23512	MAT 10:26	’Kui b'a̱ maha, najmi tu̱ binkjuhunnu xu̱ta̱ xu'bo̱. A̱t'aha̱ najmi tjín ni xi 'ma tjítjo xi najmi cha̱, ko̱ najmi tjín ni xi tíjña 'ma xi najmi s'e̱jña chji.
23515	MAT 10:29	’¿A najmi mahá tsa tu̱ xí nanki chjíhí ch'a nga satéña jo ni̱se xi̱ tíntí? Ndaha tsa b'a̱ ma, ndaha nku ni̱see̱ najmi ndyja̱ tsa najmi mjehe̱ Na̱'minu̱u.
23518	MAT 10:32	’Ngatentee̱ xi ts'i̱ínkie yjoho̱ nga bena nginku̱n xu̱ta̱, ts'inkíé yjona̱ nga be xu̱to̱ nginku̱n Na̱'mina̱ xi tíjña ndji̱o̱jmi ján.
23520	MAT 10:34	’Najmi b'a̱ tu̱ ts'ín n'enkjíntak'un, tsa kju̱a̱jyu jái̱k'iejñá a̱sunntei̱. Najmi kju̱a̱jyu jái̱ tsja. Kju̱a̱chán ní jái̱ tsja.
23523	MAT 10:37	’Xi 'yún ts'i̱íntjo sa na̱'mihi̱ ko̱ tsa na̱aha̱ nga an, kui xi najmi tsuhu̱ ra̱ nga ka̱ma xu̱ta̱ ni'yakuyána̱. Xi 'yún ts'i̱íntjo sa ntíhi̱ nga an, najmi tsuhu̱ ra̱ nga ka̱ma xu̱ta̱ ni'yakuyána̱.
23526	MAT 10:40	’Xu̱ta̱ xi ts'i̱ínkjáínnu̱u, ja an títs'ínkjáínna. Ko̱ xi ts'i̱ínkjáínna, ta̱ títs'ínkjáíhi̱n xi kits'ín nibána.
23531	MAT 11:3	tu̱ xi ngju̱ásjaiyaha̱ ra̱ Jesu. B'a̱ i̱ncha kitsúhu̱: —¿A ji nda̱ xi tjíhin nga kj'u̱a̱í? ¿A ra̱ chúyahá ri̱ kj'a̱í nda̱ha?
23532	MAT 11:4	B'i̱ kitsú Jesu: —Tankínk'inyoho̱o Jua ni xi tínu'yó ko̱ tíyo.
23534	MAT 11:6	¡Nda tjín ts'e̱ xi najmi tjín ni xi ts'i̱ínch'oho̱ nga tsjénnkina!
23535	MAT 11:7	Nk'ie nga ja tíi̱ncha fi ngáha já ni'yakuyáha̱ Jua Bautista̱, kik'atuts'i̱hi̱n Jesu nga kinchja̱ni̱jmíyaha Jua. B'i̱ kitsúhu̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n: —¿Mí nihi xi tsankinse nkjúhu̱un a̱nte kixiu̱? ¿A nku yáxá xi títs'ínk'ajnihi̱ ntjo̱?
23536	MAT 11:8	Tsa najmi, ¿mí nihi xi tsankisoho̱o? ¿A nku nda̱ xi yja najyun tsjo tjín? Najmi, a̱t'aha̱ xi bja najyun tsjo k'un, kui xi tjíntu ni'yaha̱ já rei̱.
23537	MAT 11:9	Tu̱nga, ¿á tsitjuhunu? ¿A ra̱ nkuhú nda̱ profeta̱ tsankisoho̱o? Joho̱n, kui. An b'a̱ tíxinnu̱u nga kui Jua xi 'yún chánka sa a̱jihi̱n já profeta̱.
23540	MAT 11:12	’Ni̱stjin nga y'éni̱jmí Jua Bautista̱ éhe̱n Nti̱a̱ná ko̱ santaha nd'a̱i̱ 'yún tíbixkjanyáha má batéxuma Nti̱a̱ná, ko̱ xu̱ta̱ xi kitikju̱a̱ títs'ín ts'e̱ yo̱.
23544	MAT 11:16	’¿Mí nihi xi k'uejñá chu̱ba̱yako̱hona xi nkú k'un xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱? Kui xi b'a̱ joyaha já a̱sti xi b'entu ni̱yátée̱ ko̱ kjintáyaha̱ xinkjín
23545	MAT 11:17	nga b'a̱ i̱ncha tsu: “Nk'ie nga kin'ekjanei̱ yána̱xu̱, ¿á najmi kichankihinu? Ko̱ nk'ie nga kisei̱ suu̱n nusin, ¿á najmi kich'íhinu?”
23546	MAT 11:18	’A̱t'aha̱ nk'ie nga j'ai Jua, y'ejña kjintíá ko̱ najmi kik'i binu̱. A̱s'a̱i: “Nda̱ninda tíjñajihi̱n”, kitsú xu̱ta̱.
23547	MAT 11:19	A̱skahan j'ai ngá Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n xi kjine ko̱ 'bi, ko̱ tu̱ sa b'a̱há tsu ngá xu̱ta̱: “Kui nda̱i̱ xi 'yún kjine ko̱ 'yún 'bi. Nda nchja̱ko̱ já xi f'áchjíntjai ch'á nga ts'ínxát'aha̱ já Roma̱ ko̱ já xi najmi na̱xu̱ ts'íntjusun kju̱a̱téxumoo̱.” Tu̱nga tís'ejña chjihí kju̱a̱nkjintak'uhu̱n Nti̱a̱ná nk'ie nga tíyaha̱ ni xi títs'ín.
23549	MAT 11:21	—¡Ni̱ma̱ rú n'ehenu jun, xu̱ta̱ nanki Corazin! ¡Ni̱ma̱ rú n'ehenu jun, xu̱ta̱ nanki Betsaida̱! A̱t'aha̱ tsa xu̱ta̱ nanki Tiro̱ ko̱ xu̱ta̱ nanki Sidon kikie kju̱a̱nkjún xi kama a̱jinnu̱u, ja ra̱ nd'a̱i ngjikj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱ nga kingja najyun kfe ko̱ y'entujín nasu.
23551	MAT 11:23	’Ko̱ jun xu̱ta̱ nanki Capernaum, tsa b'a̱ manu̱u nga santaha ndji̱o̱jmi ján cha̱nkjúnnu̱u, najmi. Tu̱ sa ní santaha nga̱k'i̱e̱n kuankínjo̱on. A̱t'aha̱ tsa xu̱ta̱ nanki Sodoma̱ kikie kju̱a̱nkjún xi kama a̱jinnu̱u, ta̱ tíjña ra̱ santaha nd'a̱i̱ tsakai.
23553	MAT 11:25	Kui ni̱stjiu̱n b'i̱ kitsú Jesu: —An títs'intsjoho, Na̱'mi, Nti̱a̱ xi ts'e̱ nk'a ján ko̱ t'anankiu̱. A̱t'aha̱ y'ejña chjihi̱ xu̱ta̱ xi b'a̱ k'un xi nkú joyaha jántí xi̱ ni xi kik'iejña 'maihi̱ já nkjink'uu̱n ko̱ já xi mankjihi̱n ni xi tjín.
23555	MAT 11:27	’Ngayjee̱ ni xi tjín ja kits'ínkjas'en a̱ya ntsa̱ Na̱'mina̱. Najmi ch'a behe̱ Ntíu̱, tu̱ nkuhú Na̱'miu̱ xi behe̱. Ta̱ ndaha najmi ch'a behe̱ Na̱'miu̱, tu̱ nkuhú Ntíu̱ xi behe̱. Ko̱ xu̱ta̱ xi mjehe̱ Ntíu̱ nga ku̱a̱kúchjihi̱ Na̱'miu̱, kui xi sku̱e̱ Na̱'miu̱.
23556	MAT 11:28	’Nibáha̱se̱nú ngatentoo̱ xi tsichu manu̱u nga kich'anjiu ch'áha̱ kju̱a̱téxumoo̱, ko̱ an tsjanu̱u nga n'e̱kj'áíyo.
23560	MAT 12:2	Tu̱nga kikiehé já fariseo̱ ni xi tíi̱ncha ts'ín jóo̱. A̱s'a̱i b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ Jesu: —Cha̱se̱ ma ri̱. Ni xi tíjña nkjúhu̱n kju̱a̱téxumoo̱ nga ni̱stjin nkjúu̱n tíi̱ncha ts'ín já ni'yakuyáhi̱.
23561	MAT 12:3	B'i̱ kitsú Jesu: —¿A najmi kje̱hé n'eyo má nga tjít'a ni xi kits'ín David nk'ie nga kama bjoho̱ kui ko̱ já xi tje̱nko̱ho̱?
23563	MAT 12:5	¿Ko̱ a najmi kje̱hé n'eyo kui nii̱ xi tjít'a xu̱ju̱n kju̱a̱téxumoo̱? Já na̱'mi xi ts'ínxá a̱ya ni̱nku̱ nga ni̱stjin nkjúu̱n najmi chumi jéhe b'anji.
23565	MAT 12:7	’Tu̱nga najmi kje̱hé mankjinnu̱u éhe̱n Nti̱a̱ná xi b'a̱ ts'ín tjít'a: “Ni xi mjehéna, nk'ie nga ka̱ma ni̱ma̱nu̱u xu̱ta̱. Najmi chje̱ xi k'u̱échjíntjainu̱u mjena.” Tsa mankjinnu̱u ée̱n, najmi chu̱ba̱ n'e̱nijéhe̱ ru̱u xu̱ta̱ xi najmi tjíhi̱n jé.
23568	MAT 12:10	Yo̱ ta̱ kab'ejña nku nda̱ xi ch'ihi̱n ntsja. A̱s'a̱i b'a̱ i̱ncha kitsú jóo̱ nga kingjásjaiyaha̱ Jesu, tu̱ xi b'a̱ ts'ín sa̱kúhu̱ ra̱ má tíndyjajihi̱n Jesu: —¿A ma n'enki nga ni̱stjin nkjún?
23569	MAT 12:11	A̱s'a̱i b'a̱ kitsú Jesu: —Tsa nku xi kabasinjña e̱i̱ tíjñaha̱ nku chu̱tsa̱nka̱, tsa tu̱ nkuhú ti̱xa̱ ku̱i̱jne̱ngiya chu̱ nga ni̱stjin nkjúu̱n, ¿a najmi ku̱a̱kj'áhá chu̱ ko̱ k'u̱a̱sjeya ti̱xo̱?
23570	MAT 12:12	Kui b'a̱ maha, ¡'yún chjí sa nku xu̱ta̱ nga nku chu̱tsa̱nka̱! Kui nga ma n'ehe nku ni xi nda nga ni̱stjin nkjún.
23571	MAT 12:13	A̱s'a̱i Jesu b'a̱ kitsúhu̱ nda̱ xi ch'ihi̱n ntsja: —Tjentei ntsa̱i̱. Kingjénte ntsja ndo̱ ko̱ kamanda. B'a̱ kik'ie xi nkúhu̱ ntsja xinkuu̱.
23581	MAT 12:23	Tu̱ ni xí kama nkjúhu̱n ra̱ ngayjee̱ xu̱ta̱. B'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ xinkjín: —¿Kutsa kuihí xu'bi̱ xi ntje̱he̱ David?
23582	MAT 12:24	Nk'ie nga kint'é já fariseo̱ ni xi tíi̱ncha tsu xu̱ta̱, b'a̱ i̱ncha kitsú: —Nga'yúhu̱n nda̱ninda Beelzebu xi nda̱ k'aku̱hu̱ jánindoo̱ tím'osjeko̱ho nda̱i̱ jánindoo̱.
23583	MAT 12:25	Tu̱nga behé Jesu ni xi títs'ínnkjink'un jóo̱, kui nga b'a̱ kitsúhu̱ ra̱: —Tsa xu̱ta̱ xi tjíntu má batéxuma nku nda̱ rei̱ ta̱ kuihi fi kontra̱ha̱ xinkjín, ta̱ kuihi i̱ncha ngju̱á tiya nankihi̱. Ngatentee̱ nanki ko̱ ni'ya xi ta̱ kuihi fi kontra̱ha̱ xinkjín, najmi tse maha̱.
23584	MAT 12:26	B'a̱ ta̱ tjín ts'e̱ nda̱nindoo̱. Tsa Satana k'o̱nsje suba yjoho̱, ta̱ kuihi tífi kontra̱ subaha̱ yjoho̱. Tsa b'a̱ ts'i̱ín, ¿nkú ts'ín tse ku̱i̱chúkju̱a̱ha̱ ra̱ nga ku̱a̱téxumaha?
23585	MAT 12:27	’Ko̱ tsa nga'yúhu̱n nda̱ninda Beelzebu tím'osjeko̱hona jánindoo̱ tíbixíún, ¿yá xi ts'e̱ nga'yún xi m'osjeko̱ho jánindoo̱ já ts'a̱jun? B'a̱ ts'ín ta̱ kuihi jóo̱ bakúchji nga najmi kixi̱ tjíntuyánu̱u.
23587	MAT 12:29	’¿Nkú ts'ín nku nda̱ ka̱ma kju̱a̱s'ehen ni'yaha̱ nku nda̱ xi 'yún tjíhi̱n nga'yún ko̱ kjé'aha̱ ra̱ ni xi tjíhín? Tjín níhi nga tjun k'u̱é'yún ndo̱. B'a̱ ts'ín ka̱ma kjé'aha̱ ra̱ ni xi tjíhi̱n ndo̱ ni'yaha̱.
23589	MAT 12:31	’Kui nga b'a̱ tíxihi̱nnu̱u. Ka̱ma ndyjat'aha̱ xu̱ta̱ ngatentee̱ ngatitsuhu̱n ko̱ ngatentee̱ én ch'on tsu xi ku̱i̱nchja̱. Tu̱nga xi ch'on ku̱i̱tsu̱hu̱ Espiri̱tu̱ Santo̱, kui xi najmi ta̱ ka̱ma ndyjat'aha̱ ra̱.
23591	MAT 12:33	’Tsa tuhu̱ yóo̱ xi nda, nda yóo̱. Ko̱ tsa tuu̱ xi najmi nda, najmi nda yóo̱. A̱t'aha̱ tuu̱ bakúchji nkú k'un yóo̱.
23592	MAT 12:34	¡Já ch'onk'un xi b'a̱ k'un! ¿Nkú ts'ín ka̱ma chu̱bahanu ni xi nda, nk'ie nga jun xi ch'onk'un? A̱t'aha̱ ni xi kitsejíhin ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱, kui nihi xi bitju ts'a.
23594	MAT 12:36	’Ko̱ an b'a̱ tíxinnu̱u. Nk'ie nga ku̱i̱chú ni̱stjin nga cha̱se̱he̱ ni xi kits'ín nga nkúnkú xu̱ta̱, nk'ie ts'i̱ínkjas'en kuenta̱ xu̱ta̱ nga nkúnkú én xi najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ xi kinchja̱ e̱i̱.
23596	MAT 12:38	A̱s'a̱i k'u̱a̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ já fariseo̱ b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ Jesu: —Ji nda̱ maestru̱, mjeni̱ nga cha̱i̱ nku kju̱a̱kjún xi n'e̱i̱, xi ku̱a̱kúchji nga Nti̱a̱ná kits'ín nibáhi.
23597	MAT 12:39	B'i̱ kitsú Jesu: —Xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱ tíi̱ncha banki nga sku̱e̱ nku kju̱a̱nkjún, a̱t'aha̱ ch'onk'un ko̱ najmi na̱xu̱ tíi̱ncha nginku̱n Nti̱a̱ná. Tu̱ ni xi kamat'aihín nda̱ profeta̱ Jona nk'ie, tu̱ kuihí kju̱a̱nkjún xi s'e̱jña chjihi̱ xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱.
23599	MAT 12:41	’Xu̱ta̱ xi y'entu nanki Nini̱ve̱ ku̱i̱síntje̱nko̱ xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱ nk'ie nga ku̱i̱chú ni̱stjin nga cha̱se̱he̱ ni xi kits'ín nga nkúnkú xu̱ta̱. Kui xi ts'i̱ínko̱kju̱a̱ha̱ xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱, a̱t'aha̱ kui xi ngjikj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱ nk'ie nga Jona y'éni̱jmíhi̱ éhe̱n Nti̱a̱ná. Nd'a̱i̱ bi, e̱i̱ tíjña nku xi 'yún nk'a tje̱n sa nga Jona.
23601	MAT 12:43	’Nk'ie nga nku nda̱ninda bitjujíhi̱n nku nda̱, fatsú'basún a̱nte kixiu̱ nga bangisjai má nga ts'i̱ínkj'áíya. Nk'ie nga najmi sakúhu̱ a̱nte,
23602	MAT 12:44	a̱s'a̱i b'a̱ tsu: “Tu̱ sahá kfin ngáhana ni'yana̱ má tsitja.” Nk'ie nga b'óya ngáha, ja kjitiya ni'yoo̱ nga f'aise ngáha̱ ra̱. Kichjuchá ko̱ ja tjínda.
23605	MAT 12:47	A̱s'a̱i tjín xi b'i̱ kitsúhu̱ Jesu: —Na̱ahi̱ ko̱ já nts'ei kabincha na̱tsin ján. Mje rúhu̱ ku̱i̱nchja̱ko̱hi.
23606	MAT 12:48	B'i̱ kitsú Jesu nga kinchja̱ko̱ nda̱ xi j'aiko̱ho̱ ée̱n: —¿Yá xi nána̱ ko̱ yá xi já nts'é?
23607	MAT 12:49	A̱s'a̱i tsakú xu̱ta̱ ni'yakuyáha̱ ko̱ b'i̱ kitsú: —Kui xu̱ta̱ xu'bi̱ xi nána̱ ko̱ já nts'é.
23611	MAT 13:3	Nkjin tíkjá ni xi tsakúyaha̱ nga y'éjña chu̱ba̱yaha̱. B'i̱ kitsú: —Nku nda̱ tsitju nga ngjiténdzjo xujmá.
23618	MAT 13:10	A̱s'a̱i j'aisehe̱ Jesu já ni'yakuyáha̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —¿Á tu̱ subahá b'ejña chu̱ba̱yahani nk'ie nga chubako̱honi xu̱ta̱?
23619	MAT 13:11	A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Jun ja kik'a̱i̱nu̱u nga ka̱mankjinnu̱u ni xi 'ma tíjña ts'e̱ xi nkú ts'ín batéxuma Nti̱a̱ná. Tu̱nga xu̱ta̱ xu'bo̱ najmi kik'a̱i̱hi̱ nga ka̱mankjihi̱n niu̱.
23622	MAT 13:14	’Ni xi tíi̱ncha ts'ín xu̱ta̱ xu'bo̱ títs'íntjusun éhe̱n Nti̱a̱ná xi kitsúya nda̱ profeta̱ Isaia̱ nk'ie nga b'a̱ kitsú: 'Yún ku̱a̱sinñju tu̱nga najmi ka̱mankjihínnu̱u, ko̱ 'yún cha̱so̱o tu̱nga najmi cha̱nú.
23624	MAT 13:16	’Tu̱nga máha jun, á b'a̱ nda tjíhin ts'a̱jun xi tíyo ko̱ tínu'yó, a̱t'aha̱ tíbe tunkun ko̱ tínt'é tja̱ba̱xínñju.
23626	MAT 13:18	’Kui b'a̱ maha, tjenñjuhúnu nkú tsuhu̱ ra̱ ni xi kuak'iejñá chu̱ba̱ya ts'e̱ nda̱ xi tsaténdzjo xujmóo̱.
23628	MAT 13:20	’Xujmá xi tsixuntu a̱jin ndji̱o̱, kui xu̱ta̱ha xi nt'é ée̱n ko̱ tje̱n'yún tsjohó ts'ín ts'ínkjáíhi̱n.
23630	MAT 13:22	’Xujmá xi tsixuntu a̱jin na'yóo̱, kui xu̱ta̱ha xi ta̱ nt'é ée̱n, tu̱nga ni xi tjíhín a̱sunntei̱ s'enta̱ha̱ ra̱ ko̱ kju̱a̱nchi̱nóo̱ b'ana̱cha̱ha̱. B'a̱ ts'ín najmi sakúntehe̱ ra̱ nga nda sa̱áha ée̱n a̱jin ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ ko̱ najmi tsjá cha̱n.
23631	MAT 13:23	’Tu̱nga máha xujmá xi tsixuntu nanki xi ndoo̱, kui xu̱ta̱ha xi nt'é ée̱n ko̱ mankjihi̱n. Nda ts'ín nga b'entu. Kui xi b'a̱ joyaha xujmá xi tsjá unchan tjíhin, ko̱ tsa xi tsjá cháte ko̱ te tjíhin, ko̱ tsa xi tsjá katé tjíhin.
23632	MAT 13:24	Ta̱ y'éjña chu̱ba̱yahá ngáha Jesu nga tsakúya. B'i̱ kitsú: —Má batéxuma Nti̱a̱ná b'a̱ joyaha nku nda̱ xi nda xujmá xi y'éntje̱jin jñáha̱.
23635	MAT 13:27	A̱s'a̱i i̱ncha j'ai já musu̱hu̱ nda̱ xi ts'e̱ tuni̱ñu̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: “Ji nda̱ nti̱a̱, ¿a najmi xujmá ndahá xi y'entje̱jin jñáhi̱? ¿Nkú ts'ín nga tu̱ sa jñá ch'onk'uhún kj'ijin ngáha̱ ra̱ ntje̱hi̱?”
23636	MAT 13:28	B'a̱ kitsú ndo̱: “Nku nda̱ kontra̱ b'a̱ kits'ín.” B'a̱ kitsú já musu̱: “¿A mjehé ri nga kuankín chjúneyai̱ jñá ch'onk'uu̱n?”
23637	MAT 13:29	Tu̱nga b'a̱há kitsú ndo̱: “Najmi, a̱t'aha̱ tsa chjúneyo jñá ch'onk'uu̱n, ko̱ xka̱ tuni̱ñu̱ chjúyanjiu.
23638	MAT 13:30	Tu̱ sahá katuma chá suba nga joo̱ santaha nkúhu nga ku̱i̱chú ni̱stjin nga ka̱ma chá. Kui ni̱stjiu̱n b'a̱ xíhi̱n já xi ku̱a̱te tuu̱ nga títjun kjéneya jñá ch'onk'uu̱n, kj'u̱ách'á ko̱ k'u̱éti. Tu̱nga máha tuni̱ñu̱, kui xi kj'u̱átjo a̱ntehe̱.”
23639	MAT 13:31	Ta̱ y'éjña chu̱ba̱yahá ngáha Jesu nga tsakúya. B'i̱ kitsú: —Xi nkú ts'ín batéxuma Nti̱a̱ná b'a̱ joyaha nku k'un mostasa̱ xi jakj'á nku nda̱ ko̱ y'éntje̱ jñáha̱.
23641	MAT 13:33	A̱s'a̱i ta̱ y'éjña chu̱ba̱ya ngáha Jesu: —Xi nkú ts'ín batéxuma Nti̱a̱ná b'a̱ joyaha na̱'yu̱ saha̱n ni̱nku̱a̱n xi jakj'á nku ta̱chju̱ún ko̱ kits'íntjijinko̱ tse nku̱a̱n ni̱nku̱a̱n. A̱s'a̱i tsijin ngatente na̱'yu̱.