23214	MAT 1:1	Enewe'en ƚiyits pe' ƚawa'mhitsik'i pe' ta'ƚets ha' Jesucristo, hikha' ta'ƚets pa' David'ik'i, ta'ƚets pa' Abraham'ik'i.
23215	MAT 1:2	Pa' Abraham'ik'i qa pa' ƚa's qa ƚii Isaac, pa' Isaac'ik'i qa pa' ƚa's qa ƚii Jacob. Pa' Jacob'ik'i qa ƚa'sek pa' Judá qa pe' ƚamatsits qa pe' ƚek'injats.
23216	MAT 1:3	Pa' Juda'ak'i qa pa' ƚa's qa ƚii Fares qa pa' ƚek'inij Zara, qa pe' ƚenene qa ƚii Tamar. Pa' Fares'ik'i qa pa' ƚa's qa ƚii Esrom. Pa' Esrom'ik'i qa pa' ƚa's qa ƚii Aram.
23219	MAT 1:6	Pa' Isai'ik'i qa pa' ƚa's qa ƚii David, hikpa' qi wittata'aj pa'aj. Pa' wittata'ik'i David qa pa' ƚa's qa ƚii Salomón. Pekhe' ƚenene'ek'i hikpe' ƚewhe'ye'tax pa'aj pakha' ƚii Urias.
23224	MAT 1:11	Pa' Josias'ik'i qa pa' ƚa's qa ƚii Jeconías, qa pe' ƚamatsits qa pe' ƚek'injats. Hik pakha'aj pa' ƚahats'ij pe' Israel qa t'opheƚitiiju' qa wetka'xii pa'aj pa' witset Babilonia.
23229	MAT 1:16	Pa' Jacob'ik'i qa ƚa's pa' José, ƚewhe'ye' ke' María, hikke' ƚenene ha' Jesús, hikha' ƚenqii iye Cristo.
23230	MAT 1:17	Pa' Abraham'ik'i uja'x yamets pe' ta'ƚets catorce (14) ma' qa hats yametsji' pa' David'ik'i, qa pa' David'ik'i uja'x yametsji' iye catorce (14) iye pe' ta'ƚets, qa hik pa'aj t'opheƚitiiju' qa wetka'xii pa'aj pa' witset Babilonia. Qa catorce (14) iye yametsji' pekhewep iye ta'ƚets, ma' qa hikpe' qa ta'ƚji'ju' ha' Cristo.
23232	MAT 1:19	Pa' José, María ƚewhe'ye', yatsathen. Nite' yisu'un qu' pekhel ƚ'anye'ji'ijkii pa'aj ke' María, qa yisu'un qu' niliƚi'ij qa'nte' nenikfe'le'ets pekhewep.
23233	MAT 1:20	In mexe yijamtitaxijupkii pa'aj aka'an, qa in ima' qa itsowoƚ'axij pa'aj pa' ewi'ƚ ángel ta'ƚii pa' Yatsat'ax'inij, qa yit'ijets pa'aj: —José, ta'ƚets ka' David'ik'i, hasu'uj e'nijiwei qu' ni'ijup ne' María qu' ewhe'ye'yi'ij qe pa' ƚa's qu' nenektaxfik'i ta'ƚets na' ƚet'unha'x na' Espíritu Santo.
23236	MAT 1:23	—Pekhe' mexe ham yawitjiye' qa' niwkajitshen, qa' nana'l pa' ƚa's qa' ƚeqiyi'ij Emanuel.— Qa aka'an qa ikji' —Dios in initji'ju'.—
23238	MAT 1:25	Qa nite'ƚe ewi'ƚ i'wi'ƚi' nite' t'eku'mets iye, pekhe'en qa nekfik'i pa' ƚa's, qa pa' José qa ƚeqiyij Jesús.
23239	MAT 2:1	In hats neki'fik'i pa'aj ha' Jesús ha' witset'ii Belén, hikha' witset yatsat'axij ha' sehe' Judea, hik pakha'aj mexe tenek'enhei pa' Herodes. Qa namets pa'aj ha' witset Jerusalén pe' jukhew ta'ƚii pa' neƚu'uju'ƚ. Pekhewe'en nikfe'lets qa yejeƚijupkiiha iye ne' footekii,
23242	MAT 2:4	Ma' qa iyinii qa no'thet wetju'ƚ pe' week tenek'enhe'yij pe' pa'il qa pe' i'nq'ijatshenij iye ke' Moisés ƚe'lijei, qa nifaakanij pa'aj pa'n neki'fik'i hatse' pa' Cristo.
23244	MAT 2:6	“Akha' witset Belén, yatsat'axij na' sehe' Judá, nite' t'an epji' qu' nite' eqiye' pe' week witsetits na' sehe' Judá, qe akha' qu' nat'atsji'ƚ e'pha'm hatse' pa' ewi'ƚ qi qu' netnek'enhei qa' nejeƚets na' yitset Israel.”—
23245	MAT 2:7	Pa' Herodes qa wanat'inij in iyinii iye pa'aj pe' jukhew pe' nikfe'lets pe' footekii. Ma' qa nifaakanijha pa'aj, qa yit'ijets: —¿Pa'n uja'xik'i juwelits in ƚi'weni'ƚii pe' footeki'?—
23256	MAT 2:18	—Tepiikaxtii pe' qi in ip efu Ramá ƚeiƚeki'. Ip qa qi in yejtsi'le'kii pe' Raquel yayintaxik'i pe' ƚelitsik'i. Nite' ƚeke' qu' namehet pe'ye', qe hats naxju' pe' ƚelitsik'i.—
23257	MAT 2:19	Ma' qa in hats wa'm pa'aj pa' Herodes'ik'i, qa pa' Yatsat'ax'inij ƚaqa ángel qa te'nilit'etsju' iye pa' José in mexe amaneyi' pa'aj pa' Egipto. Ƚots'owoƚ'axƚe iye qa yit'ijets pa'aj:
23260	MAT 2:22	Ma' qa pa' José qa nijiwei qu' amani'i' pa' Judea ƚeqe sehe' in i'ye'ej pa' Arquelao, Herodes'ik'i ƚa's in yaya'xi' in tenek'enhe'yi' ha' Judea. Qa itsowoƚ'axij iye pa' Intata qa nite' amaneyi' ha' Judea. Ma' qa ikkii iye qa yamii ha' sehe' Galilea.
23262	MAT 3:1	Qa hik pakha'aj pe' neƚutsji' qa hats yamets ƚahats'ij ka' Juan Bautista in we'nethinkii qa te'wenheti'yi' in i'nq'ijatsheni' ha' ham i'ni'i' hakha' sehe' Judea, qa yit'ij:
23264	MAT 3:3	Ha'ne Juan hik ha'ne pa' toxik'i nifel pa'aj pa' profeta'ik'i Isaías in yit'ij: —Tepiikaxtii pa' ƚ'a'x pa' taya'yi'kii pa' ham i'ni'i' in yit'ij: “Aqsi'ji'ƚik'i pa'qu' ƚikheyije' pa' Yatsat'ax'inij, qa' natsathen iye hasu'uj q'if'imme' pe'qu' ƚ'ikheijeye'.”—
23267	MAT 3:6	Pe' tetfeljiiji'm pe' ƚewuƚ'ets, ma' qa' ka' Juan qa nimpuujinji'ijji'ju' ha' haqqi' Jordán.
23271	MAT 3:10	Qa pe' witfejinetki' qa hats we'nenijupju' pa' ƚefitets pe' najkakui. Qa hik ta'ƚijupi', week pe'qu' najkak'e qu' nite' ƚe'sitse' pe'qu' ƚeye' qa' newetfekinifi qa' netwumhitiiji'ju' pa' fe't.
23272	MAT 3:11	Yakha' yijaa'ija in k'empuujini'ƚji' ha'ne iweli'ƚe qa ikji' qu' hats ili'iƚij pe' uƚ'ets in ƚaqsiiƚijkii, qa hakha'ƚe teke'lenju' qu' nanam hatse' qa' nempuujini'ƚji' pa' Espíritu Santo qa pa' fe't iye. Hakha'an les t'un. T'anyipji'. Yakha' nite' ye'weju'ƚij qu' henit'ijji' pe' ƚ'otshilaxtii.
23273	MAT 3:12	Hats t'eku'mi'kii pe' ƚeqe tseyem qa' niwu'mpha'mkii qu' naqsi'jji' pe' trigo hats'inha pa' t'unik'i qa' niwu'mkii pe' ƚ'ajits. Qa pe' ƚoi qa' naqsi'j qa' nenifi pe' ƚextsi'ij, qa pekhewe'ƚe ƚ'ajits qa' niwu'mji'ju'kii pa' fe't nite' yom.—
23274	MAT 3:13	Ha' Jesús ta'ƚii pa'aj ha' Galilea qa nametsju' ha' haqqi' Jordán, hikha' i'ni' pa'aj pa' Juan qe qa nimpuujin iye.
23275	MAT 3:14	In i'nk'a pa'aj, pa' Juan nite' yisu'untax qu' nimpuujin ha' Jesús qa yittaxijets: —Yakha'tax yijat'ij qu' etsimpuujin. ¿Qa inhats'ek in ƚanamyii qu' k'empulijin?—
23277	MAT 3:16	In yili'ij in yimpuujin qa ikik'uipha'm pa'aj ha' iweli', qa hik pa'aj qa qhofii na' wa'sji' qa yi'wen pa' Intata ƚeqe Espíritu hik ƚunye'jtax ofo' in te'nilit'etsju' qa i'nipji' pa'aj ha' Jesús.
23281	MAT 4:3	Pa' inwo'met qa nekets pa'aj qu' nijaajin, qa yit'ijets pa'aj: —Qu' yijaayi'ija qu' o' Dios ƚa'se' qa' it'ijets ene' utel qu' pani'ij.—
23282	MAT 4:4	Qa yeku'ƚ pa'aj ha' Jesús: —Ke' we'nika'ajji' yit'ij: “Nite' ewi'ƚƚe pa'qu' pane qu' niƚin pa'qu' jukhewe', qe ke' week ƚe'lijei na' Dios yiƚin iye pa'qu' jukhewe'.”—
23283	MAT 4:5	Ma' qa pa' inwo'met qa yeka'xii pa'aj na' witset Jerusalén. Qa yeka'xiipha'm pa'aj ƚesinje'eipha'm ne' qi witlijtsitjii, qa yit'ijets pa'aj:
23284	MAT 4:6	—Qu' yijaayi'ija qu' o' Dios ƚa'se', ilit'iiju' qe ke' we'nika'ajji' yit'ij iye: “Qa' nenukinju' ne' ƚaqa angelits qa' nejeƚ ewets. Qa pe' ƚokoyei qa' net'eku'm e' hats'inha qa'nte' neqfe'metene' ne' utel ne' ef'iyei.”—
23290	MAT 4:12	In i'ye'ej pa'aj ha' Jesús in i'nifi pe' witq'opheƚitjii pa' Juan, qa ik pa'aj qa yamii ha' sehe' Galilea.
23293	MAT 4:15	—Sehe' Zabulón qa sehe' Neftalí, ikji'teje'm na' wit'ikheyi'j yamiiju' na' qi iweli' neƚu'uju'ƚ te'weyi'mii na' haqqi' Jordán. Sehe' Galilea i'ni' ne' olots nite' Judiol.
23296	MAT 4:18	Ha' Jesús qa ikik'iju' pa'aj ha' ƚotkoyek ke' kaƚi' Galilea qa yi'wen pa'aj he' wetsjuk witjefeye'k. Ewi'ƚ ha' ƚii Simón, qa ƚii iye Pedro qa hakhap iye qa ƚii Andrés. Enewe'en mexe teq'ehemkiiju' pa'aj qe hik aka' ƚ'ithayijkit ek.
23297	MAT 4:19	Ma' qa ha' Jesús qa yit'ijets pa'aj: —Atsjayani'ƚ, qa k'eƚisiƚij qu' mowo'oƚii ene' jukhew qu' hik ƚunye'je' in ƚeq'ehemkiyiƚju'.—
23299	MAT 4:21	Qa pa' ha'niiji'in qa yi'wen iye pa'aj hekhewep witjefeye'k iye ƚelits ha' Zebedeo ƚiyits, Jacobo (Santiago) qa ha' Juan. I'nji' pa'aj pe' ƚenhitjii tokoyei ƚasi' weeki'ƚ ha' ƚatata, yitiƚ pa'aj pe' ƚeq'ehemkil. Ha' Jesús qa taya'yiiji' iye pa'aj.
23300	MAT 4:22	Hekhewe'en qa aje'eƚ yiwejini' pa'aj pe' ƚenhitjii tokoyei ƚasi' qa yiwejini' iye ha' ƚatata, ma' qa yijayan iye pa'aj.
23301	MAT 4:23	Ha' Jesús qa week yijalki'sik'i pa'aj ha' Galilea. Week pe' witlijtsitjiyits yamji'jets qa yijatshenji'ij qa nifelji'ij iye eke' ƚe'sits wi'tlijei t'ejuyets pa' tenek'enheiji' pa' Dios, qa niƚinju'kii iye pe' pekhel ƚunyejeikii pe' ƚaja'metets qa pe' pekhel yaats'e'eju'kii.
23302	MAT 4:24	Ma' qa pa' ƚeniihe't pa'aj ha' Jesús qa weekij pa'aj ha' sehe' Siria, qa neka'xii week pe' pekhel ƚaatshenye'jeikii. Uja'x pe' qi wanqaats'eju', qa pe' i'nji' pe' inwo'metets, qa pe' akathenhets, qa pe' onqokits iye, qa week yaqsi'jju' niƚinju' ha' Jesús.
23304	MAT 5:1	In yi'wen pa'aj ha' Jesús in olots pe' jukhew qa efuts iye, qa ikik'ipha'm ke' utek qa hikha' qa i'niju'. Pe' yijatshen qa nekets pa'aj.
23306	MAT 5:3	—Ƚe'sitsi'mkii pe'qu' nit'ij ƚetets qu' ham ne'weju'ƚi'ij qu' hamitsi'im na' Intata, qe na' tenek'enheiji' na' Dios hats i'nji'teje'm.
23311	MAT 5:8	Ƚe'sitsi'mkii pe'qu' hats hamitse'ji' pe' ƚatawjets pe' ƚewuƚ'ets qe hats tetlijijju', qa' ni'wen hatse' na' Intata.
23313	MAT 5:10	Ƚe'sitsi'mkii pe'qu' natawitjaxtii qe ta'ƚets in yatsathen qa tek'eenetsha na' Intata, qe ƚekhewel i'nji'teje'm nakha' tenek'enheiji' na' Dios.
23314	MAT 5:11	Ƚe'sitsi'iƚ e'mkii qu' nit'iƚij ewets uƚ'axe' qa wekwek wi'tlijei uƚ'etsik'i qa nawitji'iƚ iye qa wotk'oniƚ'ejkii yit'ijets qu' uƚ'axe' pa'qu' aqsiiƚijkii, qe ta'ƚijupi' in ƚ'ek'eni'ƚ yiwetsha.
23320	MAT 5:17	—Hasu'uj umti'iƚ qu' natsamijetsju' qu' hiwu'm ke' ƚe'lijei na' Tata yika' ka' Moises'ik'i qa kekhewep iye yika' ke' profeta'ik'i. Nite' tsamijetsju' qu' hiwu'm, qe tsamijetsju' yijat'ij qe qa' nafits pa' yit'ij ekewe'en.
23321	MAT 5:18	Qe yijaa'ija aka' qu' hit'iƚij ewets in mexe na'l na' wa's qa ha'ne sehe' qa nite' ƚeke' qu' ƚammise' pa'qu' hame' ekewe'en. Nite' ewiiƚe' pe'qu' witq'ikati'ye' qu' nawa'mik'i, ipƚu'ui qu' week nafits ekewe'en.
23322	MAT 5:19	Qa hik ta'ƚijupi' pakha' qu'nte' nisu'une' pa'qu' ewi'ƚe' yemjeetax pakha' les in nite' qitax ekewe' wenit'ij qu' jintaqsiijkii qa t'otsipji'kii, ma' qa hik aka' yijatshenij iye pekhewep, pakha'an qa' netitijitiyijets hatse' qu' les nite' qiye' qu' namtaxii na' tenek'enheiji' na' Intata na' wa'sji'. Qa pakha'ƚe qu' netk'enik'i qa yijatshenij iye pekhewep, ma' qa pakha'an qa' netitijitiyijets hatse' qu' les qiye' qu' namtaxii na' tenek'enheiji' na' Intata wa'sji'.
23324	MAT 5:21	—Ekheweli'ƚ hats ƚ'impi'ye'eƚij ke' aqa'jteyi'ƚik'i in yit'ijets: “Hasu'uj eqek'ui, qe pa'qu' netqek'ui qa' newetka'xetsji' pekhewe' qu' nejeƚik'ui pa'qu' ƚunye'je'kii (tribunal) ma' qa' natfaakanhetiikii.”
23325	MAT 5:22	Qa Yakha'ƚe qa' hit'ijek, pakha' qu' na'nayu'um pa'qu' ƚejefeye' qa hats iftsaxets qu' newetka'xetsji' pekhewe' qu' nejeƚik'ui pa'qu' ƚunye'je'kii (tribunal) ma' qa' natfaakanhetiikii. Qa pa'qu' nit'ijets pa'qu' ƚejefeye': “Ham e'wejuƚi'ij” qa hats iftsaxets qu' newetka'xetsji' pekhewe' qu' les qitse'ji' qu' nejeƚik'ui pa'qu' ƚunye'je'kii (tribunal superior) ma' qa' natfaakanhetiikii. Qa pa'qu' nit'ijets ƚejefeye', “ƚujtsek na' qhuf” ma' qa hats iftsaxets qu' namii pa' fe't qi iftsax.
23327	MAT 5:24	Ma' qa hik pakha'ƚe enejet eku'ni', qa' ma'aku'nii pa' ejefe. Qa qu' hats e'ƚe'sitsi'iƚ wetju'ƚ iye, ma' qa hayitse' yijat'ij qu' ƚeke'ye' qu' ƚisij na' Intata pa' eqisit'ij.
23328	MAT 5:25	Qu' nana'l pa'qu' nenektax ei qu' nonq'opheƚineyu'tax ej qa' ijayan qa' afaakate'yi'ƚ aje'eƚ qu' mexente' ami'iƚii pa'qu' jueze' ma' qa' e'ƚe'sitsi'ƚ wetju'ƚ hats'inha qa'nte' ami'iƚii pa' juez. Qe qu' ami'ƚii, qa pa' juez qa' neka'xiyek pa'qu' witq'opheƚitjii ƚeiƚe'ye' ma' qa' nophee'ƚija.
23329	MAT 5:26	Yijaa'ija aka' hit'ij ewets, in nite' ƚ'atsji'ƚfik'i aje'eƚ ipƚu'ui qu' week ijanin.—
23331	MAT 5:28	Qa yakha' qa hit'iƚij ewetsek pa'qu' nejeƚju' efuye' qa yisu'untax qu' qapi'i' qu' nawitji, ma' qa hats hik ƚunye'j qu' nawitji qa ƚatawe'jƚeji' i'nji'.
23332	MAT 5:29	Ne' yiyayik'i oto' qu' nata'ƚets in ƚaqsiijkii pa' uƚ'ax qa' les ƚe'wis qu' enit'ijpha'm qa' iwu'm, itonii, qe les ƚe'wis qu' ewi'ƚe' pa'qu' hame' na' ese'n hats'inha qa'nte' week netwumhitiyeji'ju' pa' fe't qi iftsax.
23333	MAT 5:30	Na' yiya'yik'i okoi qu' hikna' nata'ƚets in ƚaqsiijkii pa' uƚ'ax qa' isa'xji' qa' iwu'm, itonii, qe les ƚe'wis qu' ewi'ƚe' pa'qu' hame' na' ese'n hats'inha qa'nte' week netwumhitiyeji'ju' pa' fe't qi iftsax.—
23335	MAT 5:32	Qa yakha' qa hit'iƚij ewetsek pa'qu' jukhewe' qu' niliƚi'ij pe'qu' ƚewhe'ye'ye' hamtax ta'ƚi'ijupi' nite' wo'taxiikii jukhewe' qa niweqleyu'ƚe. Ma' qa pa' jukhew qa hats hikpa' ta'ƚets in yaqsiijkii aka' witwuƚ'ax pe' efu, in wo'oikii iye pakhape' jukhewe'. Qa pa'qu' ƚewhe'ye'yi'ij pe'qu' iwhe'yele'ye' ma' qa hats yaqsiijkii iye aka' witwuƚ'ax (adulterio).—
23336	MAT 5:33	—Hats ƚ'impi'ye'eƚij iye in wenit'ij: “Hasu'uj aqanƚekii qu' meniwjutsiqen, aqsiijkii yijat'ij pe' hats ƚeniwjutsiqeniji'm pa' Yatsat'ax'inij.”
23337	MAT 5:34	Qa yakha' qa' hit'iƚij ewetsek iye. Hasu'uj meniwjutsiqeniji'm ene' wekwek qu' meniwjutsiqenij pe'ye', hasu'uj iye meniwjutsiqeniji'm na' wa's qe hik nakha' i'ni' na' ƚots'oji'la'x na' Dios.
23340	MAT 5:37	Natsatheenija yijat'ij qu' iyet. It'ij, “ehe”, i'nƚi'i qu' it'ij “nite'”. Qa qu' i'tƚetaxij pekhewepe' iye, ma' qa hats ta'ƚets pa' uƚ'ax.—
23343	MAT 5:40	Qu' nana'l pa'qu' nanqawitjineyutax'ej qa wo'tk'oni'mkii pe'qu' wit'alheyeji' pa'qu' witset'e, qa neqitkamhiyu' ej pa'qu' uihitjiye' qa' ƚisij iye pa'qu' aqa sakuye'.
23347	MAT 5:44	Qa yakha' qa' hit'iƚij ewetsek, isu'uni'ƚ pe'qu' ejuihifetsi'iƚ. Iyini'ƚipji'kii yijat'ij pe'qu' uƚ'etsetaxik'ikii ƚe'lijeyi'iƚ ewetskii qa qi iye in nawitjitaxi'ƚ.
23350	MAT 5:47	Qu' uja'xe'ƚe qu' mewetfeliƚi'm pe'qu' ejefetsi'iƚipji' na' Intata, ¿me qa hats tujtseika' pa'qu' aqsiiƚijkii qu' ejunyejeyi'iƚ aka'an? ¿Me nite' hik aka' yaqsiijkii iye ne' nite' yijayan na' Dios?
23353	MAT 6:2	Qa hik ta'ƚijupi' qu' ƚisi'ƚij pe'ye' pe'qu' ham niwq'axine' hasu'uj pekhel enfeli'ƚji'kii qa' ifuyu'uƚik'i iye ne'ej foj qu' metetjunuti'ƚijkii, in ƚunyejeyek nekhewe' hik ƚunyejei qu' wetsjuk'e ƚejusitse' qa i'njiijifi ne' witlijtsitjiyifi qa ne' wit'ikheijeiji' iye, qe nekhewe'en yisu'unƚe qu' ni'wenij pe'qu' jukhewe' ma' qa ƚe'wis na'aj wenit'ijets. Yijaa'ija aka' hit'iƚij ewets, aka'an in hik aka'ƚe pa' ƚenisit'ij nekhewe'en.
23354	MAT 6:3	Qu' ƚisi'ƚij pe'ye' pe'qu' ham niwq'axine' hasu'uj ne'weni'ƚij pe'ye', hasu'uj iye ne'weni'ƚij pa'qu' qi ejuwaika'ye'taxi'ƚ, hik ƚunye'je' yijat'ij qu' nite' nenikfe'le'ets na' efeyi'j okoi pa' yaqsiijkii na' yiya'yik'i okoi,
23355	MAT 6:4	hats'inha qa' ham nenikfe'le'ets, qa na' Atata in hikna' week yi'wen qa nikfe'lets iye na'aj tat'inhetiitaxkii qa' neƚisjiijek pe'ye'.—
23356	MAT 6:5	Ha' Jesús mexe iyet qa yit'ij iye: —Qu' iyini'ƚ hasu'uj ejunyejeyi'iƚiju'ƚ nekhewe' hik ƚunyejei qu' wetsjuk'e ƚejusitse', qe nekhewe'en yisu'un qu' ts'ap'ayi'ijifi qu' niyin ne' witlijtsitjiyitsifi qa hik ƚunyejei iye in yamii ne'ej ƚekfi'ii ne' wit'ikheijei qa iyin qe yisu'unƚe qu' ni'wenij ne'ej jukhew. Yijaa'ija aka' hit'iƚij ewets, aka'an in hik aka'ƚe pa' ƚenisit'ij nekhewe'en.
23357	MAT 6:6	Qa akha'ƚe, qu' iyin uyifi pe'qu' etsi'ye' qa' it'onji' pa'qu' eqeji'ye'. Ma' qa' iyinii na' Atata ham ne'weni'ij qa ham nikfe'le'ets iye. Ma' qa na' Atata in hikna' week yi'wen qa nikfe'lets iye na'aj tat'inhetiitaxkii qa' neƚisjiijek pe'ye'.
23358	MAT 6:7	Qu' iyin hasu'uj qu' iyeketijipji'kii e'lijei ham wejuƚi'ij, in ƚunyejeyek ne' nite' nikfe'lets na' Intata qe ƚekhewel yumtitax qu' net'eku'miju'ƚ na' Intata in olotsij in iyetƚe.
23359	MAT 6:8	Qa hik ta'ƚijupi' hasu'uj ejunyejeyi'iƚiju'ƚ nekhewe'en, qe na' Atata'aƚ hayiits nikfe'lets in mexe nite' ƚ'iyintaxi'ƚijets pa'qu' hamitsi'iƚ e'm.
23360	MAT 6:9	Aka' eqfenyejeyi'ƚij yijat'ij qu' iyini'ƚ: “Intata i'ni' na' wa's, neniwqinhetji'ha aka' qiji' ii.
23364	MAT 6:13	Hasu'uj etswejinƚi'iƚij qu' netswumi'ƚju' pa' witaqjaajinkeye'j, itoni'ƚ ye'mii yijat'ij pa' inwo'met. Qe akha' ƚantsat'etsij pa' witnek'enheye'j, pa' witt'unha'x qa pa' witisa'x, qa nite' yili'ij qu' antsat'etsij ene' week ƚahatsiyij. Amén.”
23365	MAT 6:14	Qe qu' iwejinƚi'iƚ pekhewe qu' uƚ'ax pa'qu' naqsi'jtaxi'ƚ e'mijkii, qa na' Atata'aƚ i'ni' na' wa's qa' ham jeek ƚeqfenyejeyi'iƚ ej.
23366	MAT 6:15	Qa qu' ku'mƚi'iƚiju'ƚ ma' qa' aqatja'yi'ƚij pekhewepe', qa na' Atata'aƚ qa' nana'l jeek pa'qu' ƚeqfenyejeyi'iƚ ej.—
23367	MAT 6:16	—Ekheweli'ƚ qu' aqsiiƚijkii qu'nte' eki'iƚ qe ƚowo'iƚii na' Intata. Na'ltax pa'qu' aqi'iƚ, nite'ƚe ƚetuji'ƚ. Hasu'uj mujumme'pha'm ne' ejusitsi'ƚ in ƚunye'jek kakha' yaqsiijkii nekhewe' hik ƚunyejei qu' wetsjuk'e ƚejusits, qe ƚekhewel watanalitij in nite' tek qa mujumpha'm ƚejusits qe yisu'unƚe qu' ni'wenij pekhewepe' jukhew in nite' tek. Yijaa'ija aka' hit'iƚij ewets aka'an qa hik aka' ƚenisit'ij.
23373	MAT 6:22	—Ne' otoi hik ƚunyejei qu' ƚefetitjiye' na' ese'n, qa hik ta'ƚijupi', ne' otoi qu' ƚe'sitse' qa' nana'ljiim kiyek na' ese'n.
23374	MAT 6:23	Qa qu' uƚ'etse'ƚe ne' otoi qa' nooyejiimkiyek na' ese'n, qa hik ta'ƚijupi', pe' fetitjii i'ntax etji' qu' nite' netuje'ji', ¡maa hayits qa qi'ija qu' noo'ye'kii!—
23381	MAT 6:30	Qa na' Dios in qi in ƚe'wis pa' ƚeqjunyejeyij enewe' uje' qu' nonoxp'onhetji qa' lomomeji' hane'ej na'l jup'elket ta'ƚi' na' ƚ'ejinqa'wet, ¿me qa nite' les qi qu' ne'feni'ƚ? Hayits qa ƚeqekuteetsi'ƚkii jukhew, efuts na' Intata.
23382	MAT 6:31	Qa hik ta'ƚijupi' qu' hasu'uj natawje'meteni'ƚ qu' it'iƚij: “Peijat'ij, ¿ƚekpa' qu' jinteƚuj?” I'nƚi'i qu' it'iƚij: “¿Ƚekpa' qu' ji'niyaji'?” Qa i'nƚi'i qu' it'iƚij: “¿ƚekpa' qu' jiteqhinataji'?”
23383	MAT 6:32	Week ekewe'en qi yitawje'meten ne' nite' nikfe'lets na' Intata, qa ekheweli'ƚ na' Atata'aƚ i'ni' na' wa's, ƚakha' hats nikfe'lets in nite' ƚisu'untaxi'ƚ qu' hamitsi'iƚ ejup week ekewe'en.
23385	MAT 6:34	Qa hik ta'ƚijupi' hasu'uj natawje'meten pakhap neƚuiyeji', qe pakhape' neƚu na'l iye pe'qu' natawje'meten. Week ene' neƚutsji' yeqet'etsij wetju'ƚkii pe' wekwek qu' natawje'meten.—
23389	MAT 7:4	¿Pa'n ƚunye'j qu' it'ijets pa'qu' ejefeye': “Etswejinij qu' hiwu'm ek'ui na' i'nji' ne' oto' jup'el ƚa's,” in akha' iye les qi'ik'i na' najak i'nji' ne' oto'?
23391	MAT 7:6	Hasu'uj ƚisi'ƚij eke' ta'ƚets na' Dios nekhewe' jukhew hik ƚunyejei nunajits. Hasu'uj iye ƚisi'ƚij eke' qi ƚe'sits hik ƚunyejei ute na'lje'mkii (perlas) nekhewe' jukhew hik ƚunyejei tafitets, qe i'nƚi'i qu' not'otsƚi'ipji'kii ma' qa nente'nilit ewets qa' newu'mju'.—
23395	MAT 7:10	Qa qu' niyintaxijets sehetse', ¿me qa' netisij pa'qu' q'oiq'oye'?
23396	MAT 7:11	In ekheweli'ƚ in qitax pe' ewuƚ'etsi'ƚ, ƚa'mek qa ƚe'niyayi'ƚij in ƚetisi'ƚijkii pe' ƚe'sits pe' elitsi'iƚ, qa na' Atata'aƚ i'ni' na' wa's qa' les qu' qiye' qu' niya'yij qu' neƚisi'ƚij pe' ƚe'sits wekwek qu' iyini'ƚijetskii.
23397	MAT 7:12	Qa hik ta'ƚijupi' week pa'qu' isu'uni'ƚ qu' naqsi'ji'ƚ e'mijkii pekhewepe', qa' hik pakha' qu' aqsi'ji'ƚi'mijkii, qe hik aka' yit'ij ke' yika'ajji' ka' Moises'ik'i qa kekhewe' iye profetas.—
23398	MAT 7:13	—Uyi'ƚii na' ƚeji' epk'iyit, qe na' epk'etsaxii ƚeji' qa epk'etsaxik'i iye na' wit'ikheyi'j yamii na' fe't qi iftsax qa olots ne' ikik'i nakha'an,
23399	MAT 7:14	qa nakha' ƚeji' epk'iyit'ii qa epk'iyit'ik'i iye na' wit'ikheyi'j yamii na' witiƚa'x, qa nite' olots ne' yi'wen qa uyii.—
23400	MAT 7:15	—Jeƚi'ƚiju'ƚ pe' ejtitsits yit'ijets qu' profetaye'. Pekhewe'en in nami'ƚ ei wotjonketik'i kots'etets, qa pakha'ƚe te'weiju' qa wowolija qa qi in nowe'ƚ.
23401	MAT 7:16	Pe'qu' ƚeye' hikpe' qu' nata'ƚets qu' enikfe'li'ƚij. ¿Me ƚeke' qu' nata'ƚets pe'qu' uwaye' ne'ej tii, i'nƚi'i ne'ej higo qu' nata'ƚets ne'ej extuweƚku'k?
23402	MAT 7:17	Qa hik ƚunye'j ne' week najkakui ƚe'sits qa ƚe'sitsjeek ƚei, qa ne' uƚ'ets najkakui qa uƚ'etsjeek ƚei.
23403	MAT 7:18	Ne'ej najkak ƚe'wis nite' ƚeke' qu' uƚ'etse' pe'qu' ƚeye', qa nite' ƚeke' iye ne' najkak uƚ'ax qu' ƚe'sitse' pe'qu' ƚeye'.
23406	MAT 7:21	—Nite' week pe'qu' ni'ttaxij yiwets: “Yatsat'axyij, Yatsat'axyij” qu' nuiji'teje'm na' tenek'enheiji' na' Tata wa'sji', qe uja'xƚe yijat'ij pe'qu' naqsi'jijkiiha pa'qu' nisu'un na' Tata wa'sji' qa' hikpe' qu' namiipha'm.
23407	MAT 7:22	Qu' namtaxets hatse' pa' neƚuji' olots pe'qu' ni'ttaxij yiwets: “Yatsat'axyij, Yatsat'axyij, yekheweli'ƚ hit'iƚij ka' ii, qa hik kakha' iye hit'iƚiji' in hukini'ƚfik'ikii pe' inwo'metets. Qa hik kakha' iye ka' ii hit'iƚij qa' haqsiiƚijkii ke' ham ƚunyejeyi'iju'ƚ.”
23410	MAT 7:25	Qa in namtax pa'qu' qi piƚeye' qa mulpha'mkii iye pe' lejtits qa t'unijik'i iye qa yeqsilanje'mkii pe' wititsi', qa nite'ƚe niwu'mju' qe wetsupini'ju' pe' ute ipji'.
23411	MAT 7:26	Qa week pakha' qu' hats nespi'ye'tax qa nite'ƚe tek'enik'i ekewe' hit'ij qa hik ƚunye'j pa'qu' ewi'ƚe' jukhewe' nite' yiyaiƚewek, walxa'l iye, yaqsi'jtaxijkii pe'qu' ƚetsi'ye' qa yenƚi'i na'aj isa'xipji'.
23412	MAT 7:27	Ma' qa in nam pa'qu' qi piƚeye' qa mulpha'mkii iye pe' lejtits qa t'unijik'i iye qa yeqsilanje'mkii pe' wititsi', ma' qa nopƚetju', qa haamija pa'qu' amane'.—
23413	MAT 7:28	Ha' Jesús in yili'ij pa'aj in iyet, qa pe' jukhew qa qi in yitjuƚaxijpha'mkii,
23414	MAT 7:29	qe in i'nq'ijatshen hik ƚunye'j pa'qu' qi qu' netnek'enhei, qa nite' ƚunyejei he' i'nq'ijatshentaxij ke' Moisés ƚe'lijei.
23416	MAT 8:2	Qa nekets pa'aj pa' ewi'ƚ qi wanqaats'e' i'nij kakha' witja'me't ƚii lepra, ƚoq'oqkii pa' ƚ'ajik'i, qa wonokok'eni'ju' pa'aj ƚ'ejuyi'jii ha' Jesús, qa yit'ij: —Yatsat'axyij, qu' isu'un qa' ƚeke'ye' qu' etsiƚin wat'ij.—
23417	MAT 8:3	Qa ha' Jesús qa t'eku'mets pa'aj, qa yit'ijets: —Ehe, hisu'un qa' k'eƚin hane'ej.— In yit'ijets aka'an pa' wanqaats'e' qa aje'eƚ naxpa'lij pa' ƚaja'me'ttax.