23230	MAT 1:17	Pa' Abraham'ik'i uja'x yamets pe' ta'ƚets catorce (14) ma' qa hats yametsji' pa' David'ik'i, qa pa' David'ik'i uja'x yametsji' iye catorce (14) iye pe' ta'ƚets, qa hik pa'aj t'opheƚitiiju' qa wetka'xii pa'aj pa' witset Babilonia. Qa catorce (14) iye yametsji' pekhewep iye ta'ƚets, ma' qa hikpe' qa ta'ƚji'ju' ha' Cristo.
23233	MAT 1:20	In mexe yijamtitaxijupkii pa'aj aka'an, qa in ima' qa itsowoƚ'axij pa'aj pa' ewi'ƚ ángel ta'ƚii pa' Yatsat'ax'inij, qa yit'ijets pa'aj: —José, ta'ƚets ka' David'ik'i, hasu'uj e'nijiwei qu' ni'ijup ne' María qu' ewhe'ye'yi'ij qe pa' ƚa's qu' nenektaxfik'i ta'ƚets na' ƚet'unha'x na' Espíritu Santo.
23238	MAT 1:25	Qa nite'ƚe ewi'ƚ i'wi'ƚi' nite' t'eku'mets iye, pekhe'en qa nekfik'i pa' ƚa's, qa pa' José qa ƚeqiyij Jesús.
23242	MAT 2:4	Ma' qa iyinii qa no'thet wetju'ƚ pe' week tenek'enhe'yij pe' pa'il qa pe' i'nq'ijatshenij iye ke' Moisés ƚe'lijei, qa nifaakanij pa'aj pa'n neki'fik'i hatse' pa' Cristo.
23245	MAT 2:7	Pa' Herodes qa wanat'inij in iyinii iye pa'aj pe' jukhew pe' nikfe'lets pe' footekii. Ma' qa nifaakanijha pa'aj, qa yit'ijets: —¿Pa'n uja'xik'i juwelits in ƚi'weni'ƚii pe' footeki'?—
23267	MAT 3:6	Pe' tetfeljiiji'm pe' ƚewuƚ'ets, ma' qa' ka' Juan qa nimpuujinji'ijji'ju' ha' haqqi' Jordán.
23273	MAT 3:12	Hats t'eku'mi'kii pe' ƚeqe tseyem qa' niwu'mpha'mkii qu' naqsi'jji' pe' trigo hats'inha pa' t'unik'i qa' niwu'mkii pe' ƚ'ajits. Qa pe' ƚoi qa' naqsi'j qa' nenifi pe' ƚextsi'ij, qa pekhewe'ƚe ƚ'ajits qa' niwu'mji'ju'kii pa' fe't nite' yom.—
23275	MAT 3:14	In i'nk'a pa'aj, pa' Juan nite' yisu'untax qu' nimpuujin ha' Jesús qa yittaxijets: —Yakha'tax yijat'ij qu' etsimpuujin. ¿Qa inhats'ek in ƚanamyii qu' k'empulijin?—
23302	MAT 4:24	Ma' qa pa' ƚeniihe't pa'aj ha' Jesús qa weekij pa'aj ha' sehe' Siria, qa neka'xii week pe' pekhel ƚaatshenye'jeikii. Uja'x pe' qi wanqaats'eju', qa pe' i'nji' pe' inwo'metets, qa pe' akathenhets, qa pe' onqokits iye, qa week yaqsi'jju' niƚinju' ha' Jesús.
23320	MAT 5:17	—Hasu'uj umti'iƚ qu' natsamijetsju' qu' hiwu'm ke' ƚe'lijei na' Tata yika' ka' Moises'ik'i qa kekhewep iye yika' ke' profeta'ik'i. Nite' tsamijetsju' qu' hiwu'm, qe tsamijetsju' yijat'ij qe qa' nafits pa' yit'ij ekewe'en.
23324	MAT 5:21	—Ekheweli'ƚ hats ƚ'impi'ye'eƚij ke' aqa'jteyi'ƚik'i in yit'ijets: “Hasu'uj eqek'ui, qe pa'qu' netqek'ui qa' newetka'xetsji' pekhewe' qu' nejeƚik'ui pa'qu' ƚunye'je'kii (tribunal) ma' qa' natfaakanhetiikii.”
23325	MAT 5:22	Qa Yakha'ƚe qa' hit'ijek, pakha' qu' na'nayu'um pa'qu' ƚejefeye' qa hats iftsaxets qu' newetka'xetsji' pekhewe' qu' nejeƚik'ui pa'qu' ƚunye'je'kii (tribunal) ma' qa' natfaakanhetiikii. Qa pa'qu' nit'ijets pa'qu' ƚejefeye': “Ham e'wejuƚi'ij” qa hats iftsaxets qu' newetka'xetsji' pekhewe' qu' les qitse'ji' qu' nejeƚik'ui pa'qu' ƚunye'je'kii (tribunal superior) ma' qa' natfaakanhetiikii. Qa pa'qu' nit'ijets ƚejefeye', “ƚujtsek na' qhuf” ma' qa hats iftsaxets qu' namii pa' fe't qi iftsax.
23328	MAT 5:25	Qu' nana'l pa'qu' nenektax ei qu' nonq'opheƚineyu'tax ej qa' ijayan qa' afaakate'yi'ƚ aje'eƚ qu' mexente' ami'iƚii pa'qu' jueze' ma' qa' e'ƚe'sitsi'ƚ wetju'ƚ hats'inha qa'nte' ami'iƚii pa' juez. Qe qu' ami'ƚii, qa pa' juez qa' neka'xiyek pa'qu' witq'opheƚitjii ƚeiƚe'ye' ma' qa' nophee'ƚija.
23332	MAT 5:29	Ne' yiyayik'i oto' qu' nata'ƚets in ƚaqsiijkii pa' uƚ'ax qa' les ƚe'wis qu' enit'ijpha'm qa' iwu'm, itonii, qe les ƚe'wis qu' ewi'ƚe' pa'qu' hame' na' ese'n hats'inha qa'nte' week netwumhitiyeji'ju' pa' fe't qi iftsax.
23333	MAT 5:30	Na' yiya'yik'i okoi qu' hikna' nata'ƚets in ƚaqsiijkii pa' uƚ'ax qa' isa'xji' qa' iwu'm, itonii, qe les ƚe'wis qu' ewi'ƚe' pa'qu' hame' na' ese'n hats'inha qa'nte' week netwumhitiyeji'ju' pa' fe't qi iftsax.—
23340	MAT 5:37	Natsatheenija yijat'ij qu' iyet. It'ij, “ehe”, i'nƚi'i qu' it'ij “nite'”. Qa qu' i'tƚetaxij pekhewepe' iye, ma' qa hats ta'ƚets pa' uƚ'ax.—
23343	MAT 5:40	Qu' nana'l pa'qu' nanqawitjineyutax'ej qa wo'tk'oni'mkii pe'qu' wit'alheyeji' pa'qu' witset'e, qa neqitkamhiyu' ej pa'qu' uihitjiye' qa' ƚisij iye pa'qu' aqa sakuye'.
23353	MAT 6:2	Qa hik ta'ƚijupi' qu' ƚisi'ƚij pe'ye' pe'qu' ham niwq'axine' hasu'uj pekhel enfeli'ƚji'kii qa' ifuyu'uƚik'i iye ne'ej foj qu' metetjunuti'ƚijkii, in ƚunyejeyek nekhewe' hik ƚunyejei qu' wetsjuk'e ƚejusitse' qa i'njiijifi ne' witlijtsitjiyifi qa ne' wit'ikheijeiji' iye, qe nekhewe'en yisu'unƚe qu' ni'wenij pe'qu' jukhewe' ma' qa ƚe'wis na'aj wenit'ijets. Yijaa'ija aka' hit'iƚij ewets, aka'an in hik aka'ƚe pa' ƚenisit'ij nekhewe'en.
23357	MAT 6:6	Qa akha'ƚe, qu' iyin uyifi pe'qu' etsi'ye' qa' it'onji' pa'qu' eqeji'ye'. Ma' qa' iyinii na' Atata ham ne'weni'ij qa ham nikfe'le'ets iye. Ma' qa na' Atata in hikna' week yi'wen qa nikfe'lets iye na'aj tat'inhetiitaxkii qa' neƚisjiijek pe'ye'.
23358	MAT 6:7	Qu' iyin hasu'uj qu' iyeketijipji'kii e'lijei ham wejuƚi'ij, in ƚunyejeyek ne' nite' nikfe'lets na' Intata qe ƚekhewel yumtitax qu' net'eku'miju'ƚ na' Intata in olotsij in iyetƚe.
23359	MAT 6:8	Qa hik ta'ƚijupi' hasu'uj ejunyejeyi'iƚiju'ƚ nekhewe'en, qe na' Atata'aƚ hayiits nikfe'lets in mexe nite' ƚ'iyintaxi'ƚijets pa'qu' hamitsi'iƚ e'm.
23360	MAT 6:9	Aka' eqfenyejeyi'ƚij yijat'ij qu' iyini'ƚ: “Intata i'ni' na' wa's, neniwqinhetji'ha aka' qiji' ii.
23364	MAT 6:13	Hasu'uj etswejinƚi'iƚij qu' netswumi'ƚju' pa' witaqjaajinkeye'j, itoni'ƚ ye'mii yijat'ij pa' inwo'met. Qe akha' ƚantsat'etsij pa' witnek'enheye'j, pa' witt'unha'x qa pa' witisa'x, qa nite' yili'ij qu' antsat'etsij ene' week ƚahatsiyij. Amén.”
23365	MAT 6:14	Qe qu' iwejinƚi'iƚ pekhewe qu' uƚ'ax pa'qu' naqsi'jtaxi'ƚ e'mijkii, qa na' Atata'aƚ i'ni' na' wa's qa' ham jeek ƚeqfenyejeyi'iƚ ej.
23367	MAT 6:16	—Ekheweli'ƚ qu' aqsiiƚijkii qu'nte' eki'iƚ qe ƚowo'iƚii na' Intata. Na'ltax pa'qu' aqi'iƚ, nite'ƚe ƚetuji'ƚ. Hasu'uj mujumme'pha'm ne' ejusitsi'ƚ in ƚunye'jek kakha' yaqsiijkii nekhewe' hik ƚunyejei qu' wetsjuk'e ƚejusits, qe ƚekhewel watanalitij in nite' tek qa mujumpha'm ƚejusits qe yisu'unƚe qu' ni'wenij pekhewepe' jukhew in nite' tek. Yijaa'ija aka' hit'iƚij ewets aka'an qa hik aka' ƚenisit'ij.
23373	MAT 6:22	—Ne' otoi hik ƚunyejei qu' ƚefetitjiye' na' ese'n, qa hik ta'ƚijupi', ne' otoi qu' ƚe'sitse' qa' nana'ljiim kiyek na' ese'n.
23374	MAT 6:23	Qa qu' uƚ'etse'ƚe ne' otoi qa' nooyejiimkiyek na' ese'n, qa hik ta'ƚijupi', pe' fetitjii i'ntax etji' qu' nite' netuje'ji', ¡maa hayits qa qi'ija qu' noo'ye'kii!—
23383	MAT 6:32	Week ekewe'en qi yitawje'meten ne' nite' nikfe'lets na' Intata, qa ekheweli'ƚ na' Atata'aƚ i'ni' na' wa's, ƚakha' hats nikfe'lets in nite' ƚisu'untaxi'ƚ qu' hamitsi'iƚ ejup week ekewe'en.
23396	MAT 7:11	In ekheweli'ƚ in qitax pe' ewuƚ'etsi'ƚ, ƚa'mek qa ƚe'niyayi'ƚij in ƚetisi'ƚijkii pe' ƚe'sits pe' elitsi'iƚ, qa na' Atata'aƚ i'ni' na' wa's qa' les qu' qiye' qu' niya'yij qu' neƚisi'ƚij pe' ƚe'sits wekwek qu' iyini'ƚijetskii.
23398	MAT 7:13	—Uyi'ƚii na' ƚeji' epk'iyit, qe na' epk'etsaxii ƚeji' qa epk'etsaxik'i iye na' wit'ikheyi'j yamii na' fe't qi iftsax qa olots ne' ikik'i nakha'an,
23399	MAT 7:14	qa nakha' ƚeji' epk'iyit'ii qa epk'iyit'ik'i iye na' wit'ikheyi'j yamii na' witiƚa'x, qa nite' olots ne' yi'wen qa uyii.—
23400	MAT 7:15	—Jeƚi'ƚiju'ƚ pe' ejtitsits yit'ijets qu' profetaye'. Pekhewe'en in nami'ƚ ei wotjonketik'i kots'etets, qa pakha'ƚe te'weiju' qa wowolija qa qi in nowe'ƚ.
23407	MAT 7:22	Qu' namtaxets hatse' pa' neƚuji' olots pe'qu' ni'ttaxij yiwets: “Yatsat'axyij, Yatsat'axyij, yekheweli'ƚ hit'iƚij ka' ii, qa hik kakha' iye hit'iƚiji' in hukini'ƚfik'ikii pe' inwo'metets. Qa hik kakha' iye ka' ii hit'iƚij qa' haqsiiƚijkii ke' ham ƚunyejeyi'iju'ƚ.”
23413	MAT 7:28	Ha' Jesús in yili'ij pa'aj in iyet, qa pe' jukhew qa qi in yitjuƚaxijpha'mkii,
23414	MAT 7:29	qe in i'nq'ijatshen hik ƚunye'j pa'qu' qi qu' netnek'enhei, qa nite' ƚunyejei he' i'nq'ijatshentaxij ke' Moisés ƚe'lijei.
23417	MAT 8:3	Qa ha' Jesús qa t'eku'mets pa'aj, qa yit'ijets: —Ehe, hisu'un qa' k'eƚin hane'ej.— In yit'ijets aka'an pa' wanqaats'e' qa aje'eƚ naxpa'lij pa' ƚaja'me'ttax.
23429	MAT 8:15	Qa t'eku'mi' pa'aj pa' ƚokoi qa hik pakhaa'ijha pa'aj qa ikik'uifik'i pa' witwilhat. Ma' qa niipha'm qa t'unkii, ma' qa yejeƚets qa yithayiki'im iye pe' wekwek.
23431	MAT 8:17	Aka'an in hats yaqsiijkii pa'aj, qe qa' nasiinik'iha pa' hats nifel pa'aj tooxik'i pa' profeta'ik'i Isaías in yit'ij: —Ƚakha' t'eku'mi' pe' inawtshei qa yeka'x iye pe' inja'metets.—
23432	MAT 8:18	Ha' Jesús in yi'wen pa'aj in olots pe' namii yeqewuk'un, qa yiyaji'ijets pa'aj he' ƚ'ijatshenhei qu' naki'ƚii ƚajaika' ke' kaƚi'.
23439	MAT 8:25	Qa he' ƚ'ijatshenhei qa nijt'otshenii pa'aj, qa yit'ijets: —Yatsat'axyij, ¡etsi'fen qeku'ni'ƚ wat'ij! ¡Hats ji'nuihiyu'!—
23441	MAT 8:27	Qa he' ƚ'ijatshenhei qa qi in yitjuƚaxijpha'mkii pa'aj, qa yit'ijju': —¿Pa'n qu' ƚunyeeji'ija ha'ne jukhew in tek'enets iye aka' t'unik'i qa ha'ne iweli' iye?—
23450	MAT 9:2	Qa tetka'xii pa'aj pa' ewi'ƚ jukhew qi wanqaats'e', nite' p'e's, tetkaxij pa' witiwhi'la'x. Ha' Jesús in yi'wen pa'aj pekhewe'en in nite' yeqeku', qa yiyaji'etsju' pa'aj pa' wanqaats'e: —Ment'unhet ya's, ne' ewuƚ'ets hats wetwu'm ek'ui.—
23452	MAT 9:4	Ha' Jesús qa hatsƚe nikfe'lets pa'aj pakha' yumti pekhewe'en, qa yit'ijets: —¿Inhats'ek in uƚ'ax aka' aqjamtikineyejeyi'ƚij aka'an?
23456	MAT 9:8	He' jukhew qa efuts iye in yi'wen pa'aj aka'an qa qi in yitjuƚaxijpha'mkii, ma' qa qi in yiwqinhetji' pa' Dios qe aka' witt'unha'x tisij ene' jukhew.
23458	MAT 9:10	Ha' Jesús qa i'nijupju' ha' mesa in teki'ju' ke' ƚetsi'ii ha' Mateo. Qa olots iye hekhewep yijaninkii wekwek qa hekhewep iye jukhew qi iye pe' ƚewuƚ'ets, nekii iye qa week ewi'ƚ ƚekulaxi'ƚ qa hekhewe' iye ƚ'ijatshenhei.
23465	MAT 9:17	Nite' ƚeke' iye qu' na'natsi'yik'iju' pa'qu' ink'ayik winoye' ne' ƚawa'mhii ƚ'ajits eƚi'nilij, qe qu' nanaqsiijkii aka'an qa ne' ƚ'ajits eƚi'nil qa' netikeƚijje'm ma' qa' week hamitse' winolik'i qa eƚi'nilik'i iye. Qa hik ta'ƚijupi' qu' atsi'yi'ƚik'iju' yijat'ij na' ink'ayik wino ne' ink'aihits ƚ'ajits eƚi'nilij ma' qa' week ƚe'sitse'.—
23466	MAT 9:18	In mexe iyetij ha' Jesús ekewe'en qa namets ha' ewi'ƚ tenek'enhe'yij iye pe' ewi'ƚ hekhewe' ƚe'lijtsitjiyits ne' judiol. In namets qa wonokok'eni'ju' ha' ƚ'ejuyi'jii qa yit'ijets: —Ke' yasiik'i i'nk'aa'ija wa'm, qa qu' enekik'i' qa' ku'mipji' ma' qa' iƚa'xe' iye.—
23480	MAT 9:32	In i'nk'a ikik'uifik'ikii he' puk'aletstax, qa aje'eƚ namets iye he' uja'x jukhew ha' Jesús, neka'xii ha' ewi'ƚ jukhew ham ƚe'lijeye' qe i'nji' pa' ewi'ƚ inwo'met.
23484	MAT 9:36	In yi'wen he' olots jukhew qa efuts iye qa qi in neq'eletij, qe itawje'metets qa nite' yimaamkii qe ham pa'qu' ni'fenkii qu' nejeƚets hik ƚunyejei ne'ej kots'etets qe ham na'aj ƚenilayets in yejeeƚija.
23496	MAT 10:10	Hasu'uj iye eka'xi'ƚ pa'qu' ti'naje' in ƚaki'ƚkii. Ewi'ƚe'ƚe iye pa'qu' uihitjiyi'iƚ, hasu'uj wetsjuk'e iye otshilaxtiyi'iƚ qa hasu'uj iye eka'xi'ƚ awaikajit'i'iƚ, qe na'aj t'ithayii weju'ƚij in testi'yij na'aj ƚaq.
23499	MAT 10:13	Qa pekhewe' tetsii pe' wititsi' qu' ni'wejuƚenij qu' netesti'yij aka'an, ma' qa aka' ƚewetfeliƚiji'm wit'ikesimeya'xƚekii qa' amaneye' jiijupkiyek. Qa qu' nite'ƚe ni'wejuƚeni'ij qu' netesti'yij, ma' qa' eka'xi'ƚik'ui iye qu' ma'aƚik'ui.
23500	MAT 10:14	Qa qu' nite'ƚe lesitsi'ƚ eju'ƚ axe'm qu' nite' nenexpiikeyu'yi'iƚ ej, ma' qa' ma'aƚik'ui pe' wititsi' axe'm qu' witset'e, qa' enfuluti'ƚju' pa'qu' sehe'ye' qu' namtaxij ne' ef'iyeyi'ƚ qa' jutsiqetsi'im in uƚ'ets.
23504	MAT 10:18	Qa' neka'xi'ƚii iye pekhewe' wit'alheiji' pe' witsetits (gobernadores) qa pe' qitsji' wittatal (reyes), qe ta'ƚ yiwets in ƚatsjayani'ƚha, hats'inha qu' iwq'axini'ƚij qu' enfeli'ƚi'mha pekhewe'en aka' yijunye'j qa pekhewe' iye nite' judiol.
23506	MAT 10:20	qe nite' ekheweli'ƚ qu' iyeti'ƚ, nakha' ƚeqe Espíritu na' Atata'aƚ qu' hikna' niyetiƚ'epji'.
23508	MAT 10:22	Week ha'ne sehe' epji' qi qu' nuteni'ƚ qe ta'ƚ yiwets in ƚatsjayani'ƚha, qa pa' qu'nte' niliye'yij qu' namijii pa' ƚ'aka'the' qa' hikpa' qu' iƚa'xe'.
23514	MAT 10:28	Hasu'uj e'nijiwe'yi'ƚiju'ƚ enewe' yilanƚe ne' esenitsi'ƚ qa pakha'ƚe neƚini'ƚ (alma) qa' nite' yaq'alij. Les ƚe'wis yijat'ij qu' e'nijiwe'yiju'ƚha nakha' ƚeke' qu' naqsiijkii yijat'ij qu' week niwuƚ'enhetju' ene' wit'esenits qa pa' yiƚin (alma) ene' wit'esenits, qa' niwu'mji'ju'kii pa' fe't qi iftsax.
23525	MAT 10:39	Pakha' qu' namitfik'i in yisu'un pakha' ƚunye'j in mexe iƚa'x, qa hikpa' qa' nanqamij pa' witiƚa'x. Qa pakha'ƚe qu' naqamij pakha' qu' ƚunye'je'tax in mexe iƚ'ax qe ta'ƚ yiwets qa' hikpa' qu' iƚa'xe' hatse'.—
23529	MAT 11:1	Ma' qa in hats naq'axijik'i in yijatshen ha' Jesús he' doce (12) ƚ'ijatshenhei, ma' qa ik qu' nakik'i he' metits witsetits i'ni' hakha' sehe' Galilea qa' ni'nq'ijatshen qa qu' nenfel iye ke' ƚe'lijei.
23533	MAT 11:5	ne' puk'aletstax qa hats yi'wenkii, ne' onqokitstax qa hats t'otsjo' iye qa ene' otshimetetstaxju' qa hats otshimetsitsju' iye, ne' ƚoq'oqtaxkii ƚ'ajits (lepra) qa hats hamitsiikii iye ke' ƚajametetstax, ne' nite' yepi'ye'tax wetju'ƚ qa hats yepi'ye'kii iye, hekhewe' hats naxtaxju' qa iƚii iye, qa ene' if'iljetsits qa tefelhiti'yi'm eke' wi'tlijei t'ejuyets na' witiƚa'x.
23537	MAT 11:9	Qa ¿ƚekpa' ek ƚami'ƚii qu' i'weni'ƚ? ¿Ye' me ewi'ƚ pa'qu' profetaye'? Ehe, hik aka' yijat'ij in ƚunye'j, qa hiwjutsiqeni'ƚ e'mha in hik hakha' les in qi in profeta.
23538	MAT 11:10	Hik hakha' Juan, hikha' t'ejuyets aka' we'nika'ajji' pa'aj Intata ƚe'lijei in yit'ij: “Jeƚ qeku'nek, yakha' hukin hatse' na' yukinek qu' nathayin ek'ui, qa' hik nakha' qu' naqsi'jik'i pa'qu' ikheyi'je'.”
23542	MAT 11:14	Ekheweli'ƚ qu' isu'uni'ƚ qa' ku'mi'ƚiju'ƚ aka'an, hakha' Juan in hik hakha' profeta ƚii Elías, hayiits jutsiqaxik'ui pa'aj qu' nanam.
23544	MAT 11:16	¿Pa'n ƚii pa'qu' hejeyumtshenijupi' ene' jukhew qa' efuts iye hane'ej ha'ne ƚahats'ij? Hik ƚunyejei ne'ej omehets qe t'oto'yi'ju' na'aj joofji'ju' qa taya'yiikii ne'ej ƚ'otoihifets,
23550	MAT 11:22	Qa hik ta'ƚijupi' qu' hit'iƚij ewets ekheweli'ƚ, qu' namtaxets pa' neƚuji' qu' newetjeyumtshentax ene' week, qa ekheweli'ƚ les qi qu' iftsaxe' hatse' qu' atanithenheti'yi'ƚ qa tees qu' ƚunye'ji'iju'ƚ na' ƚantanithenkeye'j hatse' ne' tetseti'yi' na' Tiro qa na' Sidón.
23551	MAT 11:23	Qa akha' witset Capernaum, ¿me ƚumti qu' ekekiti'yetspha'm na' wa's? Akha' ƚ'ewumhiti'yiiju' hatse' na' fe't ƚe'nq'itset'ij ne' naxju' (Hades). Qe qek nanaqsi'jiji'kii ka' witset'ik'i Sodoma kekhewe' ham ƚunyejeyi'iju'ƚ wanaqsi'jtaxij e'mijkii, ka' Sodoma'ak'i qekha hane'ej mexe nana'ltax.
23553	MAT 11:25	Hik aka'aj ka' ƚahats'ij ha' Jesús qa yit'ij pa'aj: —Qi in ƚe'wisij, Tata, Yatsat'axij na' wa's qa ha'ne sehe' iye qe hats ƚ'ethinij ene' nite' weniwqinhetji' eke' ham nikfe'le'ets t'ejuyets na' witiƚa'x, qa' nite' ƚ'ethinij pekhewe' wekwek nikfe'lets qa pekhewe' iye wekwek yiya'yij.
23557	MAT 11:29	Ku'mi'ƚi' qa' je'wetsjuk'eji' nakha' wakka ƚo'siyit (yugo) heni' yi'wonje' qa yakha' qu' k'ijatsheniƚij, qe yakha' nite' yeq'itaqsuna'x qa nite' iye heniwqinhetji' ma' qa qi qu' nawapii ne' atawjetsi'ƚ.
23560	MAT 12:2	Qa he' fariseol in yi'wenij, ma' qa yiyaji'ets ha' Jesús qa yit'ijets: —Jeƚ qeku'nijju' ek ne' ijatshenhei ka' yaqsiijkii nite' ƚenexke'ej qu' naqsiijkii pe'ye' in yamets ha'ne neƚuji' witwapiihijii ham t'ithayiye'ji'.—
23573	MAT 12:15	Ha' Jesús in nikfe'lets aka'an, ma' qa ikik'ui hakha' i'ni' qa olots he' yijayanik'i. Ha' Jesús qa niƚinju' week hekhewe' wanqaats'etaxju'.
23577	MAT 12:19	Ƚakha' tees qu' netk'eƚei, tees qu' natyaiƚekii. Nite' ƚeke' qu' netpiikaxtii pa'qu' ƚ'axe' pe'qu' wit'ikheijeye'ji'.
23582	MAT 12:24	In yepi'ye' ek'i aka'an he' fariseol qa yit'ijju': —Pakha'ƚe Beelzebú, ƚatata pe' inwo'metets, tisij hane'en pa' ƚet'unha'xijup qa ƚeke' in yuki'nfik'ikii pekhewe' inwo'metets.—
23585	MAT 12:27	Ekheweli'ƚ in ƚit'iƚijets in hukinfik'ikii pe' inwo'metets qa ta'ƚets pa' ƚet'unha'x na' Beelzebú qa qu' yijaayi'ija aka'an, ¿qa ƚek ƚet'unha'xek pa'qu' nata'ƚijets ne' ijatshenheyi'ƚ in yiwu'mfik'i pe' inwo'metets? Qa hik ta'ƚijupi' nekhewe'en qu' hik nekhewe'ye' qu' nit'iƚij ewets qu' ijaniƚik'i.
23586	MAT 12:28	Qa qu' nata'ƚƚe'ets na' ƚeqe Espíritu na' Dios in hukinfik'ikii ne' inwo'metets, ma' qa hats jutsiqax in hats nami'ƚ ewetsju' na' tenek'enheiji' na' Dios.
23590	MAT 12:32	Pa'qu' ƚunye'je' qu' nit'ij pa'qu' ewi'ƚ wi'tlijeye' t'ejuyiju'ƚ ha'ne Ƚa's na' Jukhew, qa ƚeke'ƚe qu' netwumhiti'yik'ui aka'an. Qa pakha'ƚe qu' nit'ij pekhewe' qu' net'ejuyiju'ƚ nakha' Espíritu Santo qa nite' ƚeke' qu' netwumhiti'yik'ui pekhewe'en, nite' hane'ej ha'ne ƚahats'ij qa nite' iye pakha' mexe hamik'ui.—
23593	MAT 12:35	Pakha' jukhew ƚe'wis qe ta'ƚets pe' ƚe'sits yenji'ju'kii pa' ƚatawe'j ma' qa t'atsji'ƚfik'i pa' ƚe'wis, qa pakha'ƚe qu' uƚ'ax jukhewe' qe ta'ƚets pe' uƚ'ets yenji'ju'kii pa' ƚatawe'j ma' qa t'atsji'ƚfik'i pa' uƚ'ax.
23601	MAT 12:43	Ha' Jesús qa yit'ij iye: —Pa'qu' ewi'ƚ inwo'met'e in ikik'uifik'i na'aj jukhew qa nekƚi'ikii pe' yisƚaxkii sehel, wo'taxiikii ƚawapiihiwet'e qa nite'ƚe yi'wen,
23606	MAT 12:48	Qa yeku'ƚ ha' Jesús hakha'an, qa yit'ijets: —¿Ƚek pekhe' nene qa ƚek pekhewe' iye k'injats?—
23608	MAT 12:50	Qe pa'qu' ƚunye'je' qu' naqsiijkii pa' yisu'un na' Tata i'ni' na' wa's, qa hik ha'ne k'inij qa k'inja' iye qa nene iye.—
23614	MAT 13:6	Qa in nekpha'm ne' junu' qa yaq'alij aje'eƚ, qe nite' ijetits pe'qu' ƚefitetsiye' qa yisƚax aje'eƚ.
23620	MAT 13:12	Qe pa'qu' hats nana'li'm, qa' les netesti'yij iye, ma' qa' les qiyi'ija pa'qu' nana'li'm. Qa pakha'ƚe hami'm, qa' netitkamhiti'yij iye pa' ƚammi's in na'ltaxi'm.
23621	MAT 13:13	Qa hik ta'ƚijupi' in hit'iƚij'e' in k'iyeti'ƚ ek'ui ke' wekwek hejeyumtshenijupi'. Qe ƚekhewel yejeƚƚeju' qa nite'ƚe yi'weenija. Tek'entaxik'i qa nite'ƚe yepi'ye' ek'i, nite' nikfe'lik'i iye.
23623	MAT 13:15	Qe pe' ƚaqjamtikineyejeikii ha'ne witset tit'oyik'i. Yit'onik'i ƚekfii qa yit'onik'i iye ƚotoi. Qa qu' nite' hik aka' ƚunyejeye', in yejeƚju' qekha ni'wentax, in yepi'ye' ek'i qekha netk'entaxik'iha, qekha nenikfe'ltaxik'i iye pe' ƚaqjamtikineyejeikii ma' qekha nink'aihittax qa yakha' qekha henƚintaxju'.”
23630	MAT 13:22	Qa pekhewe' ƚoi namji'ju'kiyek pa' tiiket qa hik ƚunyejei pekhewe' qu' nepiye'ek'i ekewe' wi'tlijei, qa lesƚe in yamitfik'i in yitawje'meten ekewe' wekwek, qa pa' ƚeqsu'unka'xij ekewe' wekwek qa qi in yawitji. Qa week ekewe'en tit'oyijju' kekhewe' wi'tlijei, ma' qa ham ƚeye'.
23640	MAT 13:32	Yijaa'ija pe' ƚo' in hik pekhe' les in nite' qi pe' week ƚoi. Qa in ta'ƚ qa les qipha'm, nite' ƚuk'elpha'm pekhewep wit'enheiju' ne'ej ƚesejets (hortalizas) qe qipha'mha ma' qa najkak'ij. Ma' qa namii ne'ej junatai qa tupiiji' ne'ej ƚakjil.—
23642	MAT 13:34	Week qa iyetjiik'ui ha' Jesús he' jukhew qa efuts iye qa uja'xƚe qa yitjiiji' ne'ej yejeyumtshenijupi', qa ham pa' qu'nte' nejeyumtsheni'ijupi' qa iyetjiik'ui,
23650	MAT 13:42	Qa' niwumik'iteje'mkii ne' noxp'onhetjii qi in tujje'mha. Qa hikna' qi qu' nejtsi'le'e' wetju'ƚ, qa qi iye qu' nat'aiji' ƚek'unhetii.
23653	MAT 13:45	—Na' tenek'enheiji' na' Dios hik ƚunye'j iye aka'an, na'aj ewi'ƚ t'ihinij wekwek, in wo'oi ne'ej inyetets ƚe'sits utel ƚelits perlas.
23661	MAT 13:53	In yili'ij ha' Jesús in nifel eke' wekwek yejeyumtshenijupi' pa' ƚunye'jkii, ma' qa ikik'ui ha' witset.
23662	MAT 13:54	Qa yamii ha' ƚetseet'ija qa hik hakha'a' qa i'nq'ijatshenifi ke' judiol ƚe'lijtsitjii. Qa he' jukhew qa qi in yitjuƚaxijpha'mkii, qa yit'ijju': —¿Pa'n ta'ƚiji' hane'en week ekewe' nikfe'lets? ¿Qa pa'n ta'ƚiji' iye pa' ƚet'unha'x in yaqsiijkii eke' ham ƚunyejeyi'iju'ƚ?
23667	MAT 14:1	Hik akaa'ijha ka' ƚahats'ij, ha' Herodes tenek'enhe'yi' ha' Galilea qa i'ye'ej ke' yaqsiijkii ha' Jesús in ham ƚunyejeyi'iju'ƚ.
23669	MAT 14:3	Qe ha' Herodes t'eku'mi' pa'aj ka' Juan'ik'i qa yophe'ƚ ƚokoyei qa yenifi iye pe' witq'opheƚitjii, qe ta'ƚets pa'aj pe' ewi'ƚ efu ƚii Herodías ƚewhe'ye'tax pa' ƚek'inij ƚii Felipe.
23679	MAT 14:13	In i'ye'ej ha' Jesús ka' Juan'ik'i in talanhetii pa'aj, ma' qa ikkii uja'xƚekii qa i'nji' ke' witinhitjii qu' namijiiteje'm ha' ham i'ni'i'. Ma' qa in nikfe'lets he' week witsetits hekhewe' jukhew qa efuts iye pa' t'ejuiji', qa yijayanpha'm qa t'otsƚeju' in yamik'ui ha' t'ejuiji'.
23688	MAT 14:22	In naxijik'i aka'an, ma' qa ha' Jesús qa aje'eƚ yiyaji'ets he' ƚ'ijatshenhei qu' aje'eƚ nathayinijiiteje'm ke' witinhitjii ha' ƚajaika' ai, qa ƚakha'ƚe qa' mexe newetfeli'm he' jukhew hats'inha qu' napilkii.
23693	MAT 14:27	Qa aje'eƚ yit'ijets ha' Jesús: —¡Ikesimeni'ƚ! Yakha'ƚe, e'nijiweikitek'iƚ.—
23696	MAT 14:30	Ha' Pedro in yi'wen in t'unik'i qa nijiwei, ma' qa nikheyu'ju' qa tayai, qa yit'ij: —¡Etsi'fen wat'ij, Yatsat'axyij!—
23713	MAT 15:11	Na'aj timju' na'aj jukhew qa efu iye nite' hik ha'ne qu' niwuƚ'enhet, qe pa' yiwuƚ'enhet yijat'ij pa'qu' jukhewe' qa efu iye, ta'ƚii ƚeji'.—
23715	MAT 15:13	Qa yeku'ƚ ha' Jesús qa yit'ij: —Week pe'qu' wit'enkiye'ju' in nite' yenju' na' Tata i'ni' na' wa's, qa' netenit'ijpha'm weekij ƚefitetsii.
23716	MAT 15:14	Iwejinƚi'iƚ nekhewe'en ek'enƚi'iƚets, qe nekhewe'en puk'alets yojo'ok'oi pekhewep iye puk'alets. Qu' puk'ale' pa'qu' nojo'ok'oi pakhape' iye puk'al, ma' qa' week nanamik'iju'kii pe'qu' koomojiju'ye'.—
23720	MAT 15:18	Qa pakha'ƚe t'atsji'ƚii witeji' qa ta'ƚiiju' wittawe'j, qa hik ha'ne yijat'ij in yiwuƚ'enhet pa'qu' jukhewe'.
23721	MAT 15:19	Qe wittawe'j ta'ƚiiju' ekewe'en: uƚ'ets witaqjamtikineyejeikii, teqek'ui, wanawitji'iƚ pakhape' i'nƚi'i pekhepe' in hats tewhe'yeitax, wanawitjiƚi'iƚ pakhape' i'nƚi'i pekhepe' in mexe hamtax ƚewhe'ye'ye', t'ejtenkii, ejtitsits wotk'onƚi'imkii pe'qu' netnek'enhei qa wotk'onƚi'ijkii iye pa'qu' hamtax ƚeq'inye'je'.