23214	MAT 1:1	Yáhá cúu lista nāsa nī nquiji tatā Jesucristo. De maá yā cúu tatā rey David, de David nī nquiji nūū tatā Abraham.
23215	MAT 1:2	Abraham nī ncuu dē tatá Isaac, de Isaac nī ncuu dē tatá Jacob, de Jacob nī ncuu dē tatá Judá jíín ndá ñanī dē.
23216	MAT 1:3	De Judá nī ncuu dē tatá Fares jíín Zara, de naná ndúū dē nī ncuu Tamar. De Fares nī ncuu dē tatá Esrom, de Esrom nī ncuu dē tatá Aram.
23217	MAT 1:4	De Aram nī ncuu dē tatá Aminadab, de Aminadab nī ncuu dē tatá Naasón, de Naasón nī ncuu dē tatá Salmón.
23218	MAT 1:5	De Salmón nī ncuu dē tatá Booz, de naná dē nī ncuu Rahab. De Booz nī ncuu dē tatá Obed, de naná dē nī ncuu Rut. De Obed nī ncuu dē tatá Isaí.
23219	MAT 1:6	De Isaí nī ncuu dē tatá David, tēe nī ncuu rey. De rey David nī ncuu dē tatá Salomón, de naná dē, xihna cā nī ncuu ña ñasíhí Urías.
23220	MAT 1:7	De Salomón nī ncuu dē tatá Roboam, de Roboam nī ncuu dē tatá Abías, de Abías nī ncuu dē tatá Asa.
23221	MAT 1:8	De Asa nī ncuu dē tatá Josafat, de Josafat nī ncuu dē tatá Joram, de Joram nī ncuu dē tatá Uzías.
23222	MAT 1:9	De Uzías nī ncuu dē tatá Jotam, de Jotam nī ncuu dē tatá Acaz, de Acaz nī ncuu dē tatá Ezequías.
23223	MAT 1:10	De Ezequías nī ncuu dē tatá Manasés, de Manasés nī ncuu dē tatá Amón, de Amón nī ncuu dē tatá Josías.
23224	MAT 1:11	De Josías nī ncuu dē tatá Jeconías jíín ndá ñanī dē, maá tiempo jā cuáhān ndá nchivī Israel preso jondē nación Babilonia.
23226	MAT 1:13	De Zorobabel nī ncuu dē tatá Abiud, de Abiud nī ncuu dē tatá Eliaquim, de Eliaquim nī ncuu dē tatá Azor.
23227	MAT 1:14	De Azor nī ncuu dē tatá Sadoc, de Sadoc nī ncuu dē tatá Aquim, de Aquim nī ncuu dē tatá Eliud.
23230	MAT 1:17	De jondē Abraham de jondē David de nī ncuu ūxī cūmī tatā. De jondē David de jondē tá cuāhān ndá nchivī Israel preso nación Babilonia de nī ncuu tucu ūxī cūmī tatā. De jondē tá nī jēhēn ndá ji preso de jondē nī ncacu Cristo, suni nī ncuu ūxī cūmī cā tatā.
23232	MAT 1:19	De José, tēe jā cundeē ña jíín, chi tēe ndāā cúu dē. De nduú cúnī dē cuāha dē tūhun canoō ña, chi sa cúnī dē jā ná jéncuiñī yuhū-ni jā má cúndeē dē jíín ña.
23233	MAT 1:20	De juni súcuán nácani inī dē, de nī stéhēn jāni nūū dē jā ní nquenda-ni iin ángel maá Jētohō ō Yāā Dios nūū dē, de nī ncāhān yā jíín dē: José, sēhe tatā David, mā cúyūhú nú cueca nú ñasíhí nú María, chi sēhe ña jā cacu, vāji ji jondē nūū maá Espíritu Santo.
23234	MAT 1:21	De cacu iin sēhe yií ña. De scúnaní nú ji Jesús, chi maá ji cúu Yāā jā scácu ndá nchivī nūū cuáchi ji, ncachī ángel.
23236	MAT 1:23	Coo iin ñahan lúlí, de nīhīn séhe ji, de scácu ji iin sēhe yií, de cunaní sūchí ñúcuán Emanuel. Cáchī tutū. De síví yáhá cáchī: Yāā Dios ndéē yā jíín ó.
23239	MAT 2:1	De tá nī ncacu Jesús inī ñuū Belén ndáñúū Judea, de tiempo ñúcuán tátúnī rey Herodes. Ñúcuán de jacū tēe ndíchí jā scuáha sīquī tiūūn, nī nquiji jícá ndá dē ichi nūū quénda ncandiī, de nī nquenda dē ciudad Jerusalén.
23244	MAT 2:6	Ndá ndóhó nchivī ñuū Belén ndáñúū Judá, cúñáhnú cā ñuū nū nsūú cā ndá cā ñuū jā cúñáhnú inī Judá. Chi suu inī ñuū nū quee iin Yāā jā tatúnī, de coto yā nchivī maá nī Israel, ncachī Yāā Dios. Cáchī tutū.
23245	MAT 2:7	Ñúcuán de Herodes nī ncana yuhū dē ndá tēe ndíchí jā nání mago. De nī jīcā tūhún vāha dē nā quīvī cúu jā ní nquenda tiūūn ñúcuán.
23246	MAT 2:8	De nī ntají dē ndá tēe ñúcuán jā quíhīn dē ñuū Belén. De nī ncāhān dē: Cuáhán ndá ní de cātūhún vāha ní ní cúu nūū íyó sūchí lúlí. De tá nī nanihīn ndá ní ji, de quiji ní cachī tūhun ní nūū sá, tácua suni quīchiñúhún maá sá ji, ncachī rey.
23247	MAT 2:9	De tá nī jini ndá dē tūhun jā ní ncāhān rey, de cuāhān ndá dē. De maá tiūūn cāhnú jā ní jinī dē ichi nūū quénda ncandiī, nī jēcōsō nūú cuāhān nūū ndá dē jondē nī nquenda nūū íyó sūchí lúlí, de ñúcuán nī jencuiñī.
23250	MAT 2:12	Ñúcuán de nī stéhēn jāni nūū ndá dē, de nī ncachī nūū dē jā má quínohōn dē nūū Herodes. De incā ichi cuānohōn dē ñuū dē.
23251	MAT 2:13	De tá cuānohōn ndá tēe mago, de nī stéhēn jāni nūū José jā iin ángel maá Jētohō ō Yāā Dios nī ncāhān yā jíín dē: Nacōo de cunu nú quīhīn nū jíín sūchí lúlí jíín naná ji jondē nación Egipto. De ñúcuán cundeē nū jondē cachī tūhun nī nūū nū. Chi Herodes ja ñatin nanducú dē sūchí lúlí jīñā jā cahnī dē ji, ncachī yā.
23254	MAT 2:16	Ñúcuán de nī jinī Herodes jā súcuán nī stáhví ndá tēe mago dē, de nī nquītī ndasí inī dē. De nī ntají dē ndá soldado cuāhān, de nī jahnī ndācá tēe ñiquín jā úū cuīyā jíín jā lūlí cā jā íyó inī ñuū Belén jíín ndācá ñuū ñatin. Chi ja nī jīcā tūhún vāha dē ndá tēe mago nāsaa tiempo nī ncuu jā ní ncacu Jesús.
23255	MAT 2:17	De súcuán nī nquee ndaā tūhun jā ní ncāhān Jeremías, tēe nī nacani tūhun yā jondē janahán, chi nī ncāhān dē:
23256	MAT 2:18	Inī región Ramá nī jini nī jā jácu de jácu cóhó. Chi ndá ñahan cúu tatā Raquel, jácu ña jēhē sēhe ña, de nduú cúnī ndusiī inī ndá ña, chi nī jīhī ndá ji. Cáchī tutū.
23260	MAT 2:22	De nī nīhīn dē tūhun jā Arquelao nī nūcuīñī dē nūū ndīyi tatá dē Herodes, de maá dē tátúnī inī región Judea. De yúhú dē jā quínohōn dē ñúcuán. De nī stéhēn jāni nūū dē jā ná quíhīn dē región Galilea, de cuāhān dē.
23262	MAT 3:1	De nī jica tiempo, de nī nquenda Juan tēe scuénduté jondē nūū ñuhun tíhá ndáñúū Judea, de suha nácani dē tūhun:
23263	MAT 3:2	Nacani inī ndá nú jā sndóo nú cuāchi nú, chi ja nī ncuñatin maá Yāā ndéē andiví jā tatúnī yā nūū nū, ncachī dē.
23264	MAT 3:3	De Isaías, tēe nī nacani tūhun Yāā Dios jondē janahán, suha nī ntee dē tūhun Juan nūū tutū: Coo iin tēe jā cana jee jondē nūū ñuhun tíhá: Sāhá tūha ndá nú maá nú, chi quenda maá Jētohō ō. De sāhá ndá nú tiñu ndāā, chi vāji yā, cachī dē. Ncachī Isaías.
23265	MAT 3:4	De sahma ñúhún Juan cúu ixi camello, de núhnī iin cinturón ñii chījin dē. De jā técū dē cúu tīca langosta jíín ndūxi yōcō.
23270	MAT 3:9	De mā cāní inī ndá nú cāhān nū jā cuu cācu nú sīquī jā cúu nú tatā Abraham. Chi cáhān ni jíín ndá nú jā cuu sāhá Yāā Dios jā ndācá yūū yáhá nduu sēhe Abraham jā candíja vāha, de tú cúnī yā.
23271	MAT 3:10	De cúu ndá nú tá cúu tūndīhá jāá nduú jéhe jāvíxī vāha. De mitan de ja íyó tūha Yāā Dios jā cuāha yā castigo xēēn, tá cúu nūū íyó tūha iin cāa jā quehndē jondē yoho ñutun. Túsaá de sāhá yā jíín ndá nú tá cúu nūū sáhá yā jíín ndācá ñutun jāá nduú jéhe jāvíxī vāha, jā tēhndē de cāyū nūū ñúhūn.
23272	MAT 3:11	De nduhū chi jíín ndute scuénduté nī ndá nú, de ñúcuán cúu jā stéhēn nū jā ní nacani inī nū jā sndóo nú cuāchi nú. De Yāā jā quiji, chi modo jā scuénduté yā ndá nú cúu jā cuāha yā Espíritu Santo cundeē inī ánō ndá nú, de poder yā cúu tá cúu ñuhūn. De Yāā jā quiji chi cúñáhnú ndasí cā yā nsūú nduhū. Chi nduú cúñáhnú cuitī ni nūū yā, ni jā cuetíñú yā nduhū vísō iin tiñu lúlí cā jā cuiso nī nījān yā.
23273	MAT 3:12	De sāhá yā tá sáhá tēe stéchí trigo, chi sāhá síín yā nchivī vāha jíín nchivī nēhén, tá cúu nūū cúndoo trigo jā quée síín paja. De nastútú yā trigo yā ndīvi inī yacā yā. Sochi paja chi teñuhūn yā nūū ñúhūn jā má ndáhvā cuitī, ncachī Juan.
23275	MAT 3:14	Sochi nduú cúnī Juan scuénduté dē yā, chi nī ncāhān dē jíín yā: Sa cánuú jā scuénduté maá ní sāán, ¿de nāsa cúu jā sa nūū sá vāji ní? ncachī dē.
23277	MAT 3:16	De tá nī ncuu nī jenduté yā, de nī nquee yā ndute. De nī nune-ni nūū ndéē Yāā Dios andiví, de nī jinī yā jā cúun Espíritu Yāā Dios vāji, de cáá tá cáá iin paloma, de nī jīnū xīnī yā.
23278	MAT 3:17	De ichi andiví nī ncāhān iin tūhun: Yáhá cúu Sēhe nī jā mānī ndasí nī jíín, de cúsiī ndasí inī ni jíín, ncachī.
23281	MAT 4:3	De nī nquenda maá tāchī cúñáhnú jā coto túnī ji yā, de nī ncāhān jíín yā: Tú maá nú cúu Sehe Yāā Dios de cāhān nū jā ndá yūū yáhá ná ndúu stāā cajī nū, ncachī.
23282	MAT 4:4	De nī ncāhān yā jíín: Nduú chi yósō nūū tutū īī: Nsūú mátúhún-ni stāā cúu jā técū nchivī, chi suni jíín ndācá tūhun jā cáhān Yāā Dios, ncachī yā.
23283	MAT 4:5	Ñúcuán de cuāhān tāchī cúñáhnú jíín yā jondē Jerusalén jā cúu ciudad īī. De nī jani ji yā xīnī torre templo.
23284	MAT 4:6	De nī ncāhān ji jíín yā: De tú Sēhe Yāā Dios cúu nú, de squíncava nú maá nú jondē nūū ñūhún, chi scácu yā ndóhó. Chi súcuán yósō nūū tutū: Tetíñú yā ndá ángel yā jā coto ndóhó. De canee ndá yā ndóhó, tácua mā scáchihi nú jēhē nū nūū yúū. Cáchī tutū, ncachī tāchī.
23285	MAT 4:7	De nī ncāhān Jesús: Nduú chi suni yósō cā nūū tutū jā má cōtó túnī nchivī Jētohō ji Yāā Dios, á scácu yā ji á nduú, ncachī yā.
23288	MAT 4:10	Ñúcuán de nī ncāhān Jesús nūū tāchī: Satanás, cujiyo cuáhán, chi yósō nūū tutū jā ná chíñúhún nchivī maá Jētohō ji Yāā Dios, de nūū mátúhún-ni yā satíñú ji, ncachī yā.
23291	MAT 4:13	De nduú ní ndéē yā ñuū Nazaret, chi nī jēhēn yā nī ndeē yā ñuū Capernaum. De ñuū ñúcuán cáá yuhú mar, maá región Zabulón jíín Neftalí.
23293	MAT 4:15	Región Zabulón jíín Neftalí, ichi jā cuáhān yuhú mar, lado yūte Jordán nūū quénda ncandiī, jíín región Galilea nūū ndéē nchivī ndá cā nación jāá nduú jínī tūhun yā.
23294	MAT 4:16	Nchivī ñúcuán chi modo nūū neē ndéē ji, de stúu yā luz yā nūū ji. De nchivī ja ñatin naā, nīhīn ji tūhun vāha ndasí, suu tūhun jā scácu yā ánō ji. Ncachī Isaías.
23296	MAT 4:18	De jíca Jesús yuhú mar Galilea cuāhān yā. De nī jinī yā nūū ūū tēe, de ñanī ndúū dē. De iin dē cúu Simón jā suni nání Pedro, de incā dē cúu Andrés. De tēe tíin tiacá cúu ndúū dē, de chúhun dē ñunu dē inī mar.
23309	MAT 5:6	Nācā ndetū ndá nchivī jā tá-ni cúu jā cócon ji yíchī ji, suni súcuán cúu jā cúnī ndasí ji squíncuu ji tiñu ndāā, chi maá yā chindeé yā jā cuu squíncuu ji.
23312	MAT 5:9	Nācā ndetū ndá nchivī jā násāhá mānī táhán, chi cāhān Yāā Dios jā sēhe yā cúu ji.
23316	MAT 5:13	Ndá máá nú chi cúu nú inī ñayīví tá cúu ñīī jā yíhí nūū cūñu tácua mā téhyū. De tú ñīī ná náā jā úhguā, ¿de nāsa nduu uhguā tucu? Nduú cā tiñu cuitī cā, chi sa cutē nchivī de cuāñū ji sīquī.
23317	MAT 5:14	Ndá tiñu váha jā sáhá nú cúu tá cúu luz inī ñayīví. De cúu nú tá cúu iin ñuū jā yósō xīnī yūcú, de mā cūú coo yuhū.
23318	MAT 5:15	De ni nduú scuíquīn nchivī iin lámpara de chihi ji chījin cajón, chi sa jáni ji nūū sūcún tácua stúu nūū ndá jā ndéē inī vehe.
23319	MAT 5:16	De suni súcuán stéhēn nū luz maá nú nūū ndá nchivī, de suu cúu jā cunī ji ndá tiñu váha sáhá ndá nú, de cāhān ji jā vāha ndasí Yāā cúu Tatá nú jā ndéē yā andiví.
23321	MAT 5:18	Chi ndāā cáhān ni jíín ndá nú jā juni íyó andiví jíín ñayīví, de mā náā cuitī ni iin punto ni iin letra nūū tutū ley yā, chi jondē quee ndaā ndihi tūhun jā cáhān.
23323	MAT 5:20	Chi cáhān ni jíín ndá nú, tú mā cōó ndāā cā tiñu sáhá nú nsūú cā tiñu sáhá ndá tēe stéhēn ley janahán jíín ndá tēe grupo fariseo, de mā quívi cuitī nū ndahá Yāā andiví jā tatúnī yā nūū nū.
23324	MAT 5:21	Ja nī jini ndá nú tūhun jā ní ncāhān jíín nchivī janahán jā má cáhnī ji ndīyi, de nā-ni nchivī tú cahnī ji ndīyi, de quīhīn ji nūū justicia, cáchī.
23325	MAT 5:22	Sochi nduhū chi cáhān ni jíín ndá nú, vísō vāchi jā quītī inī iin nchivī cunī ji táhán ji, de suni quīhīn ji nūū justicia. De tú iin nchivī cāhān nāvāha ji nūū táhán ji, túsaá de quīhīn ji nūū justicia cúñáhnú cā. De tú iin nchivī cāhān ji nūū táhán ji: Ndóhó tēe naā ndasí, cachī ji, túsaá de quīvi ji nūū ñúhūn infierno de tú mā nácani inī ji.
23327	MAT 5:24	túsaá de squéndōo nú jā sōcō nū xiín altar, de xihna cā quīhīn nū jā ndumanī nū jíín táhán nú. De sá de ndicó cóo tucu nú jā sōcō nū.
23328	MAT 5:25	De tú iin nchivī quīhīn ji jíín nú nūū justicia jā cāhān ji cuāchi sīquī nū, túsaá de juni cuāhān nū jíín ji ichi de sāhá ndāā maá nú jíín ji, tácua mā squívi ji ndóhó nūū juez. Chi juez siáha dē ndóhó nūū policía, de policía chihi dē ndóhó vecāa.
23329	MAT 5:26	De ndāā cáhān ni jíín ndá nú jā má quēé cuitī nū ñúcuán chi jondē chunáá nú ndihi cuitī xūhún jā jícān ndá dē.
23330	MAT 5:27	Nī jini ndá nú tūhun jā ní ncāhān janahán jā má cásíquí ndéē tāhán nchivī.
23332	MAT 5:29	Túsaá de tú tīnūú lado cuáhá nú sáhá jā quīvi nú cuāchi, de vāha cā tavā nū de squéne nú, tácua mā sāhá cā nū cuāchi. Chi vāha cā jā naā iin tīnūú nú nsūú cā jā coo ndihi yiqui cúñu nú de quīhīn nū infierno.
23333	MAT 5:30	De tú ndahá cuáhá nú sáhá jā quīvi nú cuāchi, de vāha cā quehndē nū de squéne nú, tácua mā sāhá cā nū cuāchi. Chi vāha cā jā naā iin ndahá nú nsūú cā jā coo ndihi yiqui cúñu nú de quīhīn nū infierno.
23337	MAT 5:34	Sochi nduhū chi cáhān ni jíín ndá nú jā ni iin sīquī tiñu mā cáhān téyíí nú jondē jíín síví Yāā Dios. De tú cāhān téyíí nú de nduú vāha jā nacunehen nú andiví, chi suu cúu nūū íyó mesa nūū tátúnī Yāā Dios.
23338	MAT 5:35	De juni mā nácunehen nú ñayīví, chi suu cúu modo teyū nūū yósō jēhē yā. De juni mā nácunehen nú Jerusalén, chi suu cúu ciudad maá Yāā jā cúu Rey cúñáhnú.
23339	MAT 5:36	De juni mā cáhān téyíí nú jā ná cúndeē cuāchi sīquī nū de tú nduú cáhān ndāā nū. Mā cáhān nū súcuán, chi mā cūú cuitī sāhá nú jā ni iin ixi xínī nū nducuíjín á ndutuún.
23341	MAT 5:38	Nī jini ndá nú tūhun jā ní ncāhān jíín nchivī janahán: Tú iin tēe sndáhvā dē tīnūú táhán dē, de suni súcuán ná ndáhvā tīnūú maá dē. De tú iin tēe sndáva dē nūhun táhán dē, de suni súcuán ná ndáva nūhun maá dē.
23343	MAT 5:40	De tú ní tēe stáyáhvi dē ndóhó de candeē dē camisa nū, de suni cuāha nú tūhun jā quīhīn dē jíín jondē sōō nū.
23344	MAT 5:41	De tú ní tēe scáca dē ndóhó jā cuiso nú ndatíñú dē iin kilómetro, de caca nú ūū kilómetro jíín dē.
23345	MAT 5:42	De nā-ni nchivī tú jícān ji ndatíñú nú, de cuāha nú nūū ji. De nchivī jícān nūú ndatíñú nú, de mā sásáhán nú jā cuāha nú nūū ji.
23346	MAT 5:43	De suni nī jini ndá nú tūhun jā ní ncāhān jondē janahán: Cundáhví inī nū nchivī jā íyó mānī jíín nú, de quītī inī nū nūū nchivī jā jínī ūhvī ndóhó.
23348	MAT 5:45	De súcuán stéhēn nū jā cúu nú sēhe maá Tatá nú, Yāā ndéē andiví, chi maá yā jéhe ncandiī jā cutūu nūū nchivī nēhén jíín nūū nchivī vāha. De jéhe yā sāvī nūū nchivī sáhá tiñu ndāā jíín nūū nchivī sáhá tiñu néhén.
23349	MAT 5:46	Chi tú íyó mānī nū jíín maá-ni nchivī jā mānī jíín nú, de nduú nā tāhvī nīhīn nū nūū yā. Chi jondē ndá tēe stáhví jā stútú xūhún ñúū, suni súcuán sáhá ndá dē.