23214	MAT 1:1	Yáhá cúu lista nāsa nī nquiji tatā Jesucristo. De maá yā cúu tatā rey David, de David nī nquiji nūū tatā Abraham.
23222	MAT 1:9	De Uzías nī ncuu dē tatá Jotam, de Jotam nī ncuu dē tatá Acaz, de Acaz nī ncuu dē tatá Ezequías.
23223	MAT 1:10	De Ezequías nī ncuu dē tatá Manasés, de Manasés nī ncuu dē tatá Amón, de Amón nī ncuu dē tatá Josías.
23226	MAT 1:13	De Zorobabel nī ncuu dē tatá Abiud, de Abiud nī ncuu dē tatá Eliaquim, de Eliaquim nī ncuu dē tatá Azor.
23227	MAT 1:14	De Azor nī ncuu dē tatá Sadoc, de Sadoc nī ncuu dē tatá Aquim, de Aquim nī ncuu dē tatá Eliud.
23233	MAT 1:20	De juni súcuán nácani inī dē, de nī stéhēn jāni nūū dē jā ní nquenda-ni iin ángel maá Jētohō ō Yāā Dios nūū dē, de nī ncāhān yā jíín dē: José, sēhe tatā David, mā cúyūhú nú cueca nú ñasíhí nú María, chi sēhe ña jā cacu, vāji ji jondē nūū maá Espíritu Santo.
23235	MAT 1:22	Súcuán nī ncuu ndācá tiñu yáhá, tácua quee ndaā tūhun Jētohō ō Yāā Dios jā ní ncāhān tēe nī nacani tūhun yā jondē janahán. De súcuán nī ncāhān dē:
23238	MAT 1:25	De nduú ní nquíxīn dē jíín ña, chi jondē nī scácu ña sēhe yií xíhna ñúhún ña. De nī scúnaní dē ji Jesús.
23239	MAT 2:1	De tá nī ncacu Jesús inī ñuū Belén ndáñúū Judea, de tiempo ñúcuán tátúnī rey Herodes. Ñúcuán de jacū tēe ndíchí jā scuáha sīquī tiūūn, nī nquiji jícá ndá dē ichi nūū quénda ncandiī, de nī nquenda dē ciudad Jerusalén.
23240	MAT 2:2	De nī jīcā tūhún ndá dē nchivī: ¿Ní cúu nūū íyó sūchí jā ní ncacu jā cuu rey nchivī hebreo? Chi ichi nūū quénda ncandiī nī jinī ndá sá iin tiūūn cāhnú jā cúu seña jā ní ncacu ji. De vāji ndá sá jā chiñúhún sá ji, ncachī dē.
23244	MAT 2:6	Ndá ndóhó nchivī ñuū Belén ndáñúū Judá, cúñáhnú cā ñuū nū nsūú cā ndá cā ñuū jā cúñáhnú inī Judá. Chi suu inī ñuū nū quee iin Yāā jā tatúnī, de coto yā nchivī maá nī Israel, ncachī Yāā Dios. Cáchī tutū.
23245	MAT 2:7	Ñúcuán de Herodes nī ncana yuhū dē ndá tēe ndíchí jā nání mago. De nī jīcā tūhún vāha dē nā quīvī cúu jā ní nquenda tiūūn ñúcuán.
23246	MAT 2:8	De nī ntají dē ndá tēe ñúcuán jā quíhīn dē ñuū Belén. De nī ncāhān dē: Cuáhán ndá ní de cātūhún vāha ní ní cúu nūū íyó sūchí lúlí. De tá nī nanihīn ndá ní ji, de quiji ní cachī tūhun ní nūū sá, tácua suni quīchiñúhún maá sá ji, ncachī rey.
23247	MAT 2:9	De tá nī jini ndá dē tūhun jā ní ncāhān rey, de cuāhān ndá dē. De maá tiūūn cāhnú jā ní jinī dē ichi nūū quénda ncandiī, nī jēcōsō nūú cuāhān nūū ndá dē jondē nī nquenda nūū íyó sūchí lúlí, de ñúcuán nī jencuiñī.
23249	MAT 2:11	De nī jīnū ndá dē nī nquīvi dē inī vehe, de nī jinī dē nūū sūchí lúlí jíín naná ji María. De nī jēcuīñī jītí ndá dē nūū ji, de nī nchiñúhún dē ji. De nī nacune ndá dē jātūn dē, de nī nsōcō dē oro jíín incienso jíín sūja ūguā nūū ji.
23250	MAT 2:12	Ñúcuán de nī stéhēn jāni nūū ndá dē, de nī ncachī nūū dē jā má quínohōn dē nūū Herodes. De incā ichi cuānohōn dē ñuū dē.
23251	MAT 2:13	De tá cuānohōn ndá tēe mago, de nī stéhēn jāni nūū José jā iin ángel maá Jētohō ō Yāā Dios nī ncāhān yā jíín dē: Nacōo de cunu nú quīhīn nū jíín sūchí lúlí jíín naná ji jondē nación Egipto. De ñúcuán cundeē nū jondē cachī tūhun nī nūū nū. Chi Herodes ja ñatin nanducú dē sūchí lúlí jīñā jā cahnī dē ji, ncachī yā.
23253	MAT 2:15	De ñúcuán nī ndeē dē jondē nī jīhī Herodes. De súcuán nī ncuu tácua quee ndaā tūhun Jētohō ō Yāā Dios jā ní ncāhān tēe nī nacani tūhun yā janahán: Jondē nación Egipto nī ncana nī Sēhe nī vāji ji, ncachī Yāā Dios, cáchī tutū.
23254	MAT 2:16	Ñúcuán de nī jinī Herodes jā súcuán nī stáhví ndá tēe mago dē, de nī nquītī ndasí inī dē. De nī ntají dē ndá soldado cuāhān, de nī jahnī ndācá tēe ñiquín jā úū cuīyā jíín jā lūlí cā jā íyó inī ñuū Belén jíín ndācá ñuū ñatin. Chi ja nī jīcā tūhún vāha dē ndá tēe mago nāsaa tiempo nī ncuu jā ní ncacu Jesús.
23255	MAT 2:17	De súcuán nī nquee ndaā tūhun jā ní ncāhān Jeremías, tēe nī nacani tūhun yā jondē janahán, chi nī ncāhān dē:
23256	MAT 2:18	Inī región Ramá nī jini nī jā jácu de jácu cóhó. Chi ndá ñahan cúu tatā Raquel, jácu ña jēhē sēhe ña, de nduú cúnī ndusiī inī ndá ña, chi nī jīhī ndá ji. Cáchī tutū.
23258	MAT 2:20	Nacōo de quīnohōn nū nación nū Israel jíín sūchí lúlí jíín naná ji. Chi ja nī jīhī ndá tēe jā ndúcú cahnī sūchí lúlí jīñā nícu, ncachī ángel.
23260	MAT 2:22	De nī nīhīn dē tūhun jā Arquelao nī nūcuīñī dē nūū ndīyi tatá dē Herodes, de maá dē tátúnī inī región Judea. De yúhú dē jā quínohōn dē ñúcuán. De nī stéhēn jāni nūū dē jā ná quíhīn dē región Galilea, de cuāhān dē.
23261	MAT 2:23	De nī nquenda ndá dē ñúcuán, de nī ndeē dē ñuū nání Nazaret. Súcuán nī ncuu tácua quee ndaā tūhun jā ní ncāhān ndá tēe nī nacani tūhun Yāā Dios janahán. Chi nī ncachī dē jā cāhān nchivī jā tēe ñuū Nazaret cúu Jesús.
23262	MAT 3:1	De nī jica tiempo, de nī nquenda Juan tēe scuénduté jondē nūū ñuhun tíhá ndáñúū Judea, de suha nácani dē tūhun:
23264	MAT 3:3	De Isaías, tēe nī nacani tūhun Yāā Dios jondē janahán, suha nī ntee dē tūhun Juan nūū tutū: Coo iin tēe jā cana jee jondē nūū ñuhun tíhá: Sāhá tūha ndá nú maá nú, chi quenda maá Jētohō ō. De sāhá ndá nú tiñu ndāā, chi vāji yā, cachī dē. Ncachī Isaías.
23266	MAT 3:5	De nchivī ciudad Jerusalén jíín ndācá nchivī región Judea jíín nchivī ndéē ñatin yuhú yūte Jordán, nī nquenda ndá ji nūū dē.
23268	MAT 3:7	De tá nī jinī dē jā váji cuāhā tēe grupo fariseo jíín tēe grupo saduceo nūū scuénduté dē, de nī ncāhān dē: Va sēhe cōō cúu ndá nú, chi xēēn nū tá cúu cōō. ¿A jáni inī ndá nú jā cuu cunu nú cācu nú nūū castigo xēēn jā quiji?
23270	MAT 3:9	De mā cāní inī ndá nú cāhān nū jā cuu cācu nú sīquī jā cúu nú tatā Abraham. Chi cáhān ni jíín ndá nú jā cuu sāhá Yāā Dios jā ndācá yūū yáhá nduu sēhe Abraham jā candíja vāha, de tú cúnī yā.
23271	MAT 3:10	De cúu ndá nú tá cúu tūndīhá jāá nduú jéhe jāvíxī vāha. De mitan de ja íyó tūha Yāā Dios jā cuāha yā castigo xēēn, tá cúu nūū íyó tūha iin cāa jā quehndē jondē yoho ñutun. Túsaá de sāhá yā jíín ndá nú tá cúu nūū sáhá yā jíín ndācá ñutun jāá nduú jéhe jāvíxī vāha, jā tēhndē de cāyū nūū ñúhūn.
23272	MAT 3:11	De nduhū chi jíín ndute scuénduté nī ndá nú, de ñúcuán cúu jā stéhēn nū jā ní nacani inī nū jā sndóo nú cuāchi nú. De Yāā jā quiji, chi modo jā scuénduté yā ndá nú cúu jā cuāha yā Espíritu Santo cundeē inī ánō ndá nú, de poder yā cúu tá cúu ñuhūn. De Yāā jā quiji chi cúñáhnú ndasí cā yā nsūú nduhū. Chi nduú cúñáhnú cuitī ni nūū yā, ni jā cuetíñú yā nduhū vísō iin tiñu lúlí cā jā cuiso nī nījān yā.
23273	MAT 3:12	De sāhá yā tá sáhá tēe stéchí trigo, chi sāhá síín yā nchivī vāha jíín nchivī nēhén, tá cúu nūū cúndoo trigo jā quée síín paja. De nastútú yā trigo yā ndīvi inī yacā yā. Sochi paja chi teñuhūn yā nūū ñúhūn jā má ndáhvā cuitī, ncachī Juan.
23274	MAT 3:13	Ñúcuán de nī nquee Jesús región Galilea, de nī nquenda yā yūte Jordán nūū íyó Juan, tácua scuénduté dē yā.
23276	MAT 3:15	De nī ncāhān Jesús jíín dē: Nduú chi sāhá nú, chi súcuán cánuú jā squíncuu ó ndācá jā tátúnī Yāā Dios, ncachī yā. Ñúcuán de nī scuénduté dē yā.
23277	MAT 3:16	De tá nī ncuu nī jenduté yā, de nī nquee yā ndute. De nī nune-ni nūū ndéē Yāā Dios andiví, de nī jinī yā jā cúun Espíritu Yāā Dios vāji, de cáá tá cáá iin paloma, de nī jīnū xīnī yā.
23280	MAT 4:2	De nī īyo nditē inī yā ūū xico nduú ūū xico ñuú, sá de nī nquiji sōco nūū yā.
23281	MAT 4:3	De nī nquenda maá tāchī cúñáhnú jā coto túnī ji yā, de nī ncāhān jíín yā: Tú maá nú cúu Sehe Yāā Dios de cāhān nū jā ndá yūū yáhá ná ndúu stāā cajī nū, ncachī.
23284	MAT 4:6	De nī ncāhān ji jíín yā: De tú Sēhe Yāā Dios cúu nú, de squíncava nú maá nú jondē nūū ñūhún, chi scácu yā ndóhó. Chi súcuán yósō nūū tutū: Tetíñú yā ndá ángel yā jā coto ndóhó. De canee ndá yā ndóhó, tácua mā scáchihi nú jēhē nū nūū yúū. Cáchī tutū, ncachī tāchī.
23289	MAT 4:11	Ñúcuán de nī ncujiyo-ni tāchī cúñáhnú cuāhān. De nī nquenda ndá ángel Yāā Dios nī nchindeé ndá yā.
23292	MAT 4:14	De súcuán nī ncuu tácua quee ndaā tūhun nī ntee Isaías, tēe nī nacani tūhun Yāā Dios janahán:
23293	MAT 4:15	Región Zabulón jíín Neftalí, ichi jā cuáhān yuhú mar, lado yūte Jordán nūū quénda ncandiī, jíín región Galilea nūū ndéē nchivī ndá cā nación jāá nduú jínī tūhun yā.
23295	MAT 4:17	De jondē quīvī ñúcuán nī nquijéhé Jesús nácani yā tūhun, de súcuán nī ncāhān yā: Nacani inī ndá nú jā sndóo nú cuāchi nú, chi ja nī ncuñatin Yāā ndéē andiví jā tatúnī yā nūū nū, ncachī yā.
23297	MAT 4:19	De nī ncāhān yā jíín ndúū dē: Cuniquīn nduhū ná cóhōn, de nasāhá nī ndóhó tēe jā nīhīn cuāhā nchivī jā candíja nduhū, tá cúu nūū níhīn nū tiacá, ncachī yā.
23298	MAT 4:20	Ñúcuán de nī sndóo ndúū dē-ni ñunu dē, de nī jēcuniquīn dē yā.
23299	MAT 4:21	De nī jica yā jacū cā, de nī jinī yā nūū ūū cā tēe, de suni ñanī ndúū dē. De cúu dē Jacobo jíín Juan, ndúū sēhe Zebedeo. De ndéē dē inī barco jíín tatá dē Zebedeo, náchicatún dē ñunu dē. De suni nī ncana yā ndúū dē jā cuniquīn dē yā.
23300	MAT 4:22	De nī sndóo dē-ni tatá dē jíín barco, de nī jēcuniquīn dē yā cuāhān dē.
23302	MAT 4:24	De nī jītē nuu tūhun yā cuāhān níí región Siria. De nūū yā nī nquisiáha ji ndācá nchivī cúhū, nchivī jā ndóho quéhén nūū cuēhē, jíín jā játū, jíín jā ñúhún tāchī inī, jíín jā jíhī yīhí, jíín jā ní nduvehlé. De nī nasāhá vāha yā ndá ji.
23303	MAT 4:25	De cuāhā nchivī región Galilea jíín Decápolis, jíín nchivī ciudad Jerusalén jíín región Judea, jíín ndá ñuū jā íyó incā lado yūte Jordán ichi nūū quénda ncandiī, nī jēcuniquīn ndá ji yā.
23304	MAT 5:1	De nī jinī Jesús nūū ndá nchivī cuāhā ñúcuán. De nī ncaa yā yucu cuāhān yā, de nī jēcundeē yā. De ndá tēe scuáha jíín yā, nī nquenda dē nūū yā ñúcuán.
23305	MAT 5:2	De nī nquijéhé yā nī stéhēn yā ndá tūhun yáhá nūū dē:
23306	MAT 5:3	Nācā ndetū ndá nchivī jā jínī ji jāá nduú íyó vāha ánō ji sīquī cuáchi ji, chi ja nī nquīvi ji ndahá Yāā andiví jā tatúnī yā nūū ji.
23308	MAT 5:5	Nācā ndetū ndá nchivī vitá inī, chi nī nquee yuhú yā jā cutahvī ji ñayīví.
23309	MAT 5:6	Nācā ndetū ndá nchivī jā tá-ni cúu jā cócon ji yíchī ji, suni súcuán cúu jā cúnī ndasí ji squíncuu ji tiñu ndāā, chi maá yā chindeé yā jā cuu squíncuu ji.
23313	MAT 5:10	Nācā ndetū ndá nchivī jā jínī ūhvī incā nchivī ji sīquī jā sáhá ji tiñu ndāā, chi ja nī nquīvi ji ndahá Yāā andiví jā tatúnī yā nūū ji.
23314	MAT 5:11	Nācā ndetū ndá nú tú cáhān nāvāha ji nūū nū jā síquī nduhū, de sáhá nāvāha ji ndóhó, de stáyáhvi ji ndóhó, vísō nduú nā cuāchi nú.
23315	MAT 5:12	De sāhá sīī ndá nú inī nū túsaá, de sa víhí cā cusiī inī nū, chi cáhnú ndasí coo tāhvī nū jondē andiví. Chi suni súcuán nī jinī ūhvī ji ndá tēe nī nacani tūhun Yāā Dios jā ní nquiji xihna cā nsūú cā ndá ndóhó.
23316	MAT 5:13	Ndá máá nú chi cúu nú inī ñayīví tá cúu ñīī jā yíhí nūū cūñu tácua mā téhyū. De tú ñīī ná náā jā úhguā, ¿de nāsa nduu uhguā tucu? Nduú cā tiñu cuitī cā, chi sa cutē nchivī de cuāñū ji sīquī.
23318	MAT 5:15	De ni nduú scuíquīn nchivī iin lámpara de chihi ji chījin cajón, chi sa jáni ji nūū sūcún tácua stúu nūū ndá jā ndéē inī vehe.
23321	MAT 5:18	Chi ndāā cáhān ni jíín ndá nú jā juni íyó andiví jíín ñayīví, de mā náā cuitī ni iin punto ni iin letra nūū tutū ley yā, chi jondē quee ndaā ndihi tūhun jā cáhān.
23322	MAT 5:19	Túsaá de tú iin nchivī nduú squíncuu ji iin tūhun yáhá jā ndácu ley yā, vísō iin tūhun lulí cā cúu, de tú stéhēn ji jā suni súcuán sāhá sava cā nchivī, túsaá de cuu ji nchivī núu cā inī andiví nūū tátúnī Yāā Dios. Sochi tú iin nchivī squíncuu ji de stéhēn ji jā squíncuu nchivī, túsaá de cuñáhnú ji inī andiví nūū tátúnī Yāā Dios.
23323	MAT 5:20	Chi cáhān ni jíín ndá nú, tú mā cōó ndāā cā tiñu sáhá nú nsūú cā tiñu sáhá ndá tēe stéhēn ley janahán jíín ndá tēe grupo fariseo, de mā quívi cuitī nū ndahá Yāā andiví jā tatúnī yā nūū nū.
23324	MAT 5:21	Ja nī jini ndá nú tūhun jā ní ncāhān jíín nchivī janahán jā má cáhnī ji ndīyi, de nā-ni nchivī tú cahnī ji ndīyi, de quīhīn ji nūū justicia, cáchī.
23325	MAT 5:22	Sochi nduhū chi cáhān ni jíín ndá nú, vísō vāchi jā quītī inī iin nchivī cunī ji táhán ji, de suni quīhīn ji nūū justicia. De tú iin nchivī cāhān nāvāha ji nūū táhán ji, túsaá de quīhīn ji nūū justicia cúñáhnú cā. De tú iin nchivī cāhān ji nūū táhán ji: Ndóhó tēe naā ndasí, cachī ji, túsaá de quīvi ji nūū ñúhūn infierno de tú mā nácani inī ji.
23326	MAT 5:23	Túsaá de tá quenda ndá nú nūū altar jíín jā sōcō nū nūū Yāā Dios, de tú nūcūhun inī nū jā ní nsāhá nú cuāchi sīquī táhán nú,
23327	MAT 5:24	túsaá de squéndōo nú jā sōcō nū xiín altar, de xihna cā quīhīn nū jā ndumanī nū jíín táhán nú. De sá de ndicó cóo tucu nú jā sōcō nū.
23328	MAT 5:25	De tú iin nchivī quīhīn ji jíín nú nūū justicia jā cāhān ji cuāchi sīquī nū, túsaá de juni cuāhān nū jíín ji ichi de sāhá ndāā maá nú jíín ji, tácua mā squívi ji ndóhó nūū juez. Chi juez siáha dē ndóhó nūū policía, de policía chihi dē ndóhó vecāa.
23329	MAT 5:26	De ndāā cáhān ni jíín ndá nú jā má quēé cuitī nū ñúcuán chi jondē chunáá nú ndihi cuitī xūhún jā jícān ndá dē.
23330	MAT 5:27	Nī jini ndá nú tūhun jā ní ncāhān janahán jā má cásíquí ndéē tāhán nchivī.
23331	MAT 5:28	Sochi nduhū chi cáhān ni jíín ndá nú jā tú iin tēe ndéhé dē nūū iin ñahan jā ndíyo inī dē ña, ñúcuán de ja nī ncasíquí ndéē dē ñahan ñúcuán inī ánō dē.
23332	MAT 5:29	Túsaá de tú tīnūú lado cuáhá nú sáhá jā quīvi nú cuāchi, de vāha cā tavā nū de squéne nú, tácua mā sāhá cā nū cuāchi. Chi vāha cā jā naā iin tīnūú nú nsūú cā jā coo ndihi yiqui cúñu nú de quīhīn nū infierno.
23333	MAT 5:30	De tú ndahá cuáhá nú sáhá jā quīvi nú cuāchi, de vāha cā quehndē nū de squéne nú, tácua mā sāhá cā nū cuāchi. Chi vāha cā jā naā iin ndahá nú nsūú cā jā coo ndihi yiqui cúñu nú de quīhīn nū infierno.