23215	MAT 1:2	Abraham ni̱ sá'a‑de Isaac. Te Isaac ni̱ sá'a‑de Jacob. Te Jacob ni̱ sá'a‑de Judá jíín ñaní‑i.
23216	MAT 1:3	Te Judá ni̱ sá'a‑de Fares jíín Zara ni̱ kaku chi̱i Tamar. Te Fares ni̱ sá'a‑de Esrom. Te Esrom ni̱ sá'a‑de Aram.
23217	MAT 1:4	Te Aram ni̱ sá'a‑de Aminadab. Te Aminadab ni̱ sá'a‑de Naasón. Te Naasón ni̱ sá'a‑de Salmón.
23218	MAT 1:5	Te Salmón ni̱ sá'a‑de Booz ni̱ kaku chi̱i Rahab. Te Booz ni̱ sá'a‑de Obed ni̱ kaku chi̱i Rut. Te Obed ni̱ sá'a‑de Isaí.
23219	MAT 1:6	Te Isaí ni̱ sá'a‑de rey David. Te rey David ni̱ sá'a‑de Salomón ni̱ kaku chi̱i ña'an ní kuu ñasɨ́'ɨ́ Urías.
23220	MAT 1:7	Te Salomón ni̱ sá'a‑de Roboam. Te Roboam ni̱ sá'a‑de Abías. Te Abías ni̱ sá'a‑de Asa.
23221	MAT 1:8	Te Asa ni̱ sá'a‑de Josafat. Te Josafat ni̱ sá'a‑de Joram. Te Joram ni̱ sá'a‑de Uzías.
23222	MAT 1:9	Te Uzías ni̱ sá'a‑de Jotam. Te Jotam ni̱ sá'a‑de Acaz. Te Acaz ni̱ sá'a‑de Ezequías.
23223	MAT 1:10	Te Ezequías ni̱ sá'a‑de Manasés. Te Manasés ni̱ sá'a‑de Amón. Te Amón ni̱ sá'a‑de Josías.
23224	MAT 1:11	Te Josías ni̱ sá'a‑de Jeconías jíín ñaní‑i, ná kua̱ngoyo fuerza‑i ñuu̱ Babilonia.
23225	MAT 1:12	Te ni̱ kuu kɨvɨ̱ já kuángoyo fuerza‑i ñuu̱ Babilonia, te Jeconías ni̱ sá'a‑de Salatiel. Te Salatiel ni̱ sá'a‑de Zorobabel.
23226	MAT 1:13	Te Zorobabel ni̱ sá'a‑de Abiud. Te Abiud ni̱ sá'a‑de Eliaquim. Te Eliaquim ni̱ sá'a‑de Azor.
23227	MAT 1:14	Te Azor ni̱ sá'a‑de Sadoc. Te Sadoc ni̱ sá'a‑de Aquim. Te Aquim ni̱ sá'a‑de Eliud.
23228	MAT 1:15	Te Eliud ni̱ sá'a‑de Eleazar. Te Eleazar ni̱ sá'a‑de Matán. Te Matán ni̱ sá'a‑de Jacob.
23229	MAT 1:16	Te Jacob ni̱ sá'a‑de José, yii María, ña'an‑ún ni̱ skáku‑ña Jesús, I'a̱ nání Cristo.
23231	MAT 1:18	Te kɨvɨ̱ ní kaku Jesucristo súan ni̱ i̱o. Náa̱‑ya̱, María, ja̱ á ni̱ kundaa̱ tu̱'un ja̱ tánda'a‑ñá jíín José, te onde̱ ná té ketá'a̱n‑ga̱‑ña jíín‑de, te ni̱ juku̱'un se̱'e‑ña ní sá'a Espíritu Santo.
23232	MAT 1:19	Te José, yii‑ñá‑ún, ɨɨn cha̱a va̱'a kúu‑de. Te tú ní kuní‑de sándɨva̱'a‑de jíín‑ña, chi̱ sua kuní‑de xndóo sa̱'í‑de‑ña.
23233	MAT 1:20	Te nini súan nákani ini̱‑de, te ni̱ chaa̱‑ni ɨɨn ndajá'a̱ máá Tatá nuu̱‑dé ni̱ ka'a̱n‑ya̱ jíín‑de jíín jáni: José, se̱'e David, ma̱ yú'ú‑ro̱ kuáka‑ró ñásɨ́'ɨ́‑ro̱ María, chi ja̱ ñú'un chi̱i‑ña jián, onde̱ nuu̱ máá Espíritu Santo va̱i.
23237	MAT 1:24	Te ni̱ nata'u̱ núu̱ José. Te ni̱ nduko̱o‑de. Te ni̱ sá'a‑de nátu̱'un ni̱ tá'ú tíñu ndajá'a̱ máá Tatá nuu̱‑dé. Te ni̱ jaka‑de ñasɨ́'ɨ́‑de.
23241	MAT 2:3	Te rey Herodes, ni̱ jini tu̱'un‑de tu̱'un‑ún. Te ni̱ yu̱'ú‑de, onde̱ jíín táká ña̱yɨvɨ ñúu̱ Jerusalén.
23242	MAT 2:4	Te ni̱ na̱stútú‑de ta̱ká sutu̱ ñá'nu jíín táká cha̱a káchaa tutu̱ ini̱ ñuu̱. Te ni jika̱ tu̱'ún‑de cha̱a‑ún nú ndénu̱ káku Cristo.
23245	MAT 2:7	Yúan‑na te Herodes, ni̱ kana sa̱'í‑de xini̱ cháa ndíchí‑ún. Te ni̱ ni'i̱n vá'a‑de tu̱'un ndé kɨvɨ̱ ní kenda tiñu̱ú xíní‑ún.
23246	MAT 2:8	Te ni̱ tájí‑de cha̱a‑ún kája'a̱n‑de ñuu̱ Belén. Te ni̱ ka'a̱n rey: Kuángoyo‑ní yúan, te kaka̱ tu̱'ún vá'a‑ní sɨkɨ̱ súchí lúlí‑ún. Te ní ni̱ kajini̱‑ní nuu̱‑í, te kastu̱'ún‑ní nuu̱‑ná náva̱'a suni ná kíchi̱ñú'ún‑ná‑i, áchí rey.
23247	MAT 2:9	Te súan ni̱ ka̱jini so̱'o‑de tu̱'un ni̱ ka'a̱n rey. Te kája'a̱n‑de. Te máá tíñu̱ú xíní já ní kajini̱‑de ichi núu̱ kána ndika̱ndii, yoxnúú‑tɨ́ nuu̱‑dé onde̱ ni̱ jaa̱‑tɨ̱ núu̱ kátúu súchí lúlí‑ún. Te yúan ni̱ jukuiñi̱‑tɨ̱.
23250	MAT 2:12	Te ni̱ ka̱skóto ja̱ni‑de. Te ni̱ jini̱‑de ja̱ tú no'o̱n‑de nuu̱ Herodes. Yu̱án ɨngá ichi káno'o̱n‑de ñuu̱‑de.
23251	MAT 2:13	Te kája'a̱n‑de. Yúan‑na te ɨɨn ndajá'a̱ máá Tatá, ni̱ skóto‑ya̱ José nuu̱ kixí‑de. Te ni̱ ka'a̱n‑ya̱ jíín‑de: Nduko̱o, te ki'in‑ró súchí lúlí jián jíín náa̱‑i, te ki'i̱n‑ro̱ ondé ñuu̱ Egipto. Te kunchaa̱‑ro̱ yúan onde̱ kastu̱'ún‑rí nuu̱‑ro̱. Chi̱ a yani nandúkú Herodes su̱chí lúlí jián já ká'ni‑dé‑i. Achí.
23252	MAT 2:14	Te José, ni̱ nata'u̱ núu̱‑dé. Te ni̱ nduko̱o‑de. Te ni̱ ki'in‑de su̱chí lúlí jíín náa̱‑i kája'a̱n ñúú‑de onde̱ ñuu̱ Egipto.
23253	MAT 2:15	Te ni̱ ka̱ndee‑de yúan onde̱ ni̱ ji'i̱ Herodes. Te ni̱ skíkuu tu̱'un ni̱ ka'a̱n máá Tatá jíín cháa ni̱ jani tu̱'un‑ya̱: Onde̱ ñuu̱ Egipto ni̱ kana‑ri̱ Se̱'e‑ri̱ va̱i‑i, áchí.
23254	MAT 2:16	Yúan‑na te Herodes ja̱ ní jini̱‑de ja̱ súan ni̱ ka̱sákátá cháa ndíchí núu̱‑dé, te ni̱ kiti̱ xaa̱n iní‑de. Te ni̱ tájí‑de soldado kája'a̱n. Te ni̱ ka̱ja'ni táká su̱chí yíí lúlí úu̱ kuia̱ jíín já lúlí‑ga̱ ká'i̱o‑i ini̱ ñuu̱ Belén jíín táká ndañúu̱, nátu̱'un ni̱ ni'i̱n vá'a‑de tu̱'un kɨvɨ̱ ní ka'a̱n cha̱a ndíchí‑ún jíín‑de.
23256	MAT 2:18	Ini̱ ñuu̱ Ramá ni̱ jini so̱'o‑ri̱ ja̱ kánda'i̱ te kánde'e̱ kó'ó. Raquel, ndé'e̱‑ña já sé'e‑ña. Te tú kuní‑ña ndúsɨɨ̱ iní‑ña, chi ni̱ ndɨ'ɨ‑i, ni̱ ka̱naa. Achí.
23258	MAT 2:20	Te ni̱ ka'a̱n‑ya̱ jíín‑de: Nduko̱o, te ki'in‑ró súchí lúlí jián jíín náa̱‑i, te no'o̱n‑ro̱ ñúu̱ Israel kunchaa̱‑ro̱, chi̱ a ni̱ kaji'i̱ ja̱ kákuni̱ ka'ni súchí jián núú. Achí.
23259	MAT 2:21	Yúan‑na te ni̱ nduko̱o‑de. Te ni̱ ki'in‑de su̱chí lúlí‑ún jíín náa̱‑i. Te kua̱no'on‑dé ñuu̱ Israel.
23260	MAT 2:22	Te ni̱ ni'i̱n‑dé tu̱'un ja̱ Arquelao tá'ú tíñu ini̱ ñuu̱ Judea, ni̱ jukuiñi̱‑de nuu̱ táa̱‑de Herodes. Te ni̱ yu̱'ú José ki'i̱n‑de yúan. Te Dios, ni̱ skóto ja̱ni‑ya̱ José. Yu̱án kuá'a̱n‑de ɨɨn ndañúu̱ Galilea.
23264	MAT 3:3	Chi̱ sɨkɨ̱ cháa yá'a ni̱ ka'a̱n Isaías, cha̱a ni̱ jani tu̱'un Dios onde̱ sáá: Ɨɨn ndajá'a̱, kana jaa‑de onde̱ nuu̱ ñú'un té'é: Sátu̱'a‑ró íchi máá Jíto'o̱‑yo̱, te sándóó‑ró íchi‑yá. Achí.
23268	MAT 3:7	Te ni̱ jini̱‑de ja̱ vái koyo kua'a̱ cháa fariseo jíín cháa saduceo nuu̱ skuánducha‑dé‑ún. Te ni̱ ka'a̱n‑de jíín: Se̱'e koo̱ kákuu‑ró. Ndéja̱ ní kastá'a̱n nuu̱‑ro̱ já kúnu‑ró kóto‑ró juicio ja̱ cháa̱.
23269	MAT 3:8	Núsáá te sá'a‑ró tíñu ja̱ á ni̱ nakani ini̱‑ro̱‑ún.
23270	MAT 3:9	Te ma̱ káni ini̱‑ro̱ ká'a̱n‑ro̱: Abraham kúu táa̱‑yo̱. Chi̱ ká'a̱n‑ri̱ jíín‑ró já kúu‑ni sá'a Dios ja̱ táká yuu̱ yá'a nduu se̱'e Abraham.
23272	MAT 3:11	Ko I'a̱ va̱i ichi yatá‑rí, ñá'nu‑ga̱ kúu‑ya̱ vásá rúu̱. Te tú kúñá'nu‑ri̱ kundiso‑ri̱ ndija̱n‑yá. Máá‑yá skuánducha‑yá róó jíín Espíritu Santo jíín ñú'u̱n.
23273	MAT 3:12	Te tɨ́ɨn‑ya̱ pala chíxí'ú trigo. Te xndéché‑yá te nastútú‑yá trigo ndɨ̱vɨ ini̱ yaka̱‑ya̱. Te ka'mu‑ya̱ paja‑ún nuu̱ ñú'u̱n ja̱ má ndá'va̱ kutɨ‑gá, áchí Juan.
23275	MAT 3:14	Ko Juan, tú ní kuní‑de, chi ni̱ ka'a̱n‑de jíín‑yá: Sua kánúú já skuánducha máá‑ní náá, naja̱ vái‑ní nuu̱‑ná núsáá, áchí‑de.
23278	MAT 3:17	Te ni̱ kenda ɨɨn tu̱'un ichi ándɨ́vɨ́ ní ka'a̱n: Ya̱'á kúu Se̱'e‑ri̱ ja̱ kúndá'ú ini̱‑ri̱‑i, te kúsɨɨ̱ iní‑ri̱ jíín‑i, áchí.
23280	MAT 4:2	Te uu̱ xiko ndúú, uu̱ xiko ñúú, ni̱ i̱o ndicha̱ ini̱‑ya̱. Yúan‑na te vásá ní ji'i̱‑ya̱ sóko.
23282	MAT 4:4	Te ni̱ ka'a̱n‑ya̱ jíín: Yóso núu̱ tutú: Nasu̱ máni máá stáa̱ kée cháa te kuchaku̱‑de, chi̱ suni kánúú tú'un ká'a̱n Dios, áchí‑ya̱.
23284	MAT 4:6	Te ni̱ ka'a̱n jíín‑yá: Nú Se̱'e Dios kúu‑ró, te súngava‑ró máá‑ró ondé nuu̱ ñú'un, chi̱ yóso núu̱ tutú: Tájí‑yá ndajá'a̱‑yá kii sɨkɨ̱‑ro̱, te kunu nchaa̱‑ya̱ róó náva̱'a tú stují‑ro̱ já'a̱‑ro̱ núu̱ yúu̱, áchí.
23287	MAT 4:9	Te ni̱ kachi̱ jíín‑yá: Ta̱ká ñuu̱ yá'a kua̱'a‑ri̱ nuu̱‑ro̱ nú jukuiñi̱ jítɨ́‑ró te chiñú'ún‑ró rúu̱, áchí.
23288	MAT 4:10	Yúan‑na te ni̱ kachi̱ Jesús jíín kuí'na̱‑ún: Satanás, kuxio kuá'án, chi̱ yóso núu̱ tutú: Chiñú'ún‑ró máá Tatá Dios máá‑ró, te nuu̱ máá ɨ́ɨn‑ni‑ya̱ kuátíñu‑ró, áchí‑ya̱.
23289	MAT 4:11	Yúan‑na te ni̱ kuxio kui'na̱‑ún kua'a̱n. Te ni̱ cha̱koyo ndajá'a̱ ándɨ́vɨ́ ní ka̱jatíñu nuu̱‑yá.
23290	MAT 4:12	Te nuu̱ ní jini tu̱'un Jesús ja̱ kándee Juan veka̱a, te kua̱no'on‑yá ñuu̱ Galilea.
23296	MAT 4:18	Te jíka Jesús yu'u mar Galilea kua'a̱n‑ya̱. Te ni̱ jini̱‑ya̱ núu̱ úu̱ tá'a̱n ñani̱, ɨɨn Simón ja̱ nání‑de Pedro, te ɨnga̱ Andrés ñani̱‑de. Te káskuíta ka'nu‑de ñunu‑dé ini̱ mar. Chi cha̱a kátɨɨn tiyáká kákuu‑de.
23297	MAT 4:19	Te ni̱ ka'a̱n‑ya̱ jíín‑de: Kundiki̱n ruu̱ kikoyo‑ró, te ná násá'a‑ri̱ róó cha̱a tɨɨn ña̱yɨvɨ, áchí‑ya̱.
23299	MAT 4:21	Te ni̱ ja̱'a‑ya̱ yúan kua'a̱n‑ya̱. Te ni̱ jini̱‑ya̱ núu̱ úu̱‑ga̱ tá'a̱n ñani̱, Jacobo se̱'e Zebedeo, jíín ñaní‑de Juan. Te ká'i̱in‑de ini̱ barco jíín táa̱‑de Zebedeo, kánaku'ni̱‑de ñunu‑dé. Te ni̱ kana‑ya̱ xiní‑dé.
23301	MAT 4:23	Te ni̱ jika kuu Jesús nɨ́ɨ́ ñúu̱ Galilea, ni̱ stá'a̱n‑ya̱ tú'un ini̱ ve̱'e sinagoga máá‑de. Te jáni‑ya̱ tú'un ja̱ kóo ñuu̱ Dios. Te násáva̱'a‑ya̱ táká ña̱yɨvɨ káku'u̱ jíín táká nuu̱ ú'u̱‑i.
23302	MAT 4:24	Te ni̱ jicha̱ tu̱'un‑ya̱ kuá'a̱n nɨ́ɨ́ ñúu̱ Siria. Te nuu̱‑yá ni̱ ka̱kinchaka‑i ta̱ká ña̱yɨvɨ káku'u̱. Ña̱yɨvɨ káta'a̱n tɨnɨ̱ nuu̱ kué'e̱, jíín táká ña̱yɨvɨ káyaji ní'ni, jíín já tá'a̱n tachi̱ kíni, jíín já jí'i̱ yi̱'í, jíín já ndúyúnú, ndɨ'ɨ‑i, ni̱ nasáva̱'a‑ya̱‑í.
23304	MAT 5:1	Te ni̱ jini̱‑ya̱ núu̱ ñáyɨvɨ kuá'a̱. Te ni̱ kaa‑ya̱ kuá'a̱n‑ya̱ yúku. Te ni̱ jungo̱o‑ya̱. Te cha̱a káskuá'a jíín‑yá, ni̱ ja̱koyo‑de nuu̱‑yá yúan.
23305	MAT 5:2	Te ni̱ stá'a̱n‑ya̱ tú'un yá'a nuu̱‑dé:
23308	MAT 5:5	Xáán ndatu̱ ña̱yɨvɨ vítá ini̱, chi̱ ni'i̱n‑í nɨ́ɨ́ ñúyɨ́vɨ kúu ta'u̱‑í.
23310	MAT 5:7	Xáán ndatu̱ ña̱yɨvɨ kákundá'ú ini̱ tá'an, chi̱ suni ni'i̱n‑í tu̱'un kundá'ú ini̱.
23313	MAT 5:10	Xáán ndatu̱ ña̱yɨvɨ kájika jínu sɨkɨ̱ já kásá'a‑i tiñu ndaa̱, chi̱ kuu kɨ̱vɨ‑i ini̱ ñuu̱ Dios nátu̱'un andɨ́vɨ́.
23314	MAT 5:11	Xáán ndatu̱ máá‑ró jíná'an‑ró nú káka'a̱n ndɨva̱'a‑i jíín‑ró te káchindiki̱n‑i róó te kákaji̱‑i róó sɨkɨ̱ rúu̱ va̱sa tú kua̱chi‑ró.
23315	MAT 5:12	Sɨɨ̱ xáa̱n kóo ini̱‑ro̱, chi̱ ká'nu xaa̱n tá'u̱‑ro̱ íó onde̱ andɨ́vɨ́. Chi̱ súan ni̱ ka̱chindiki̱n‑i cha̱a ni̱ ka̱jani tu̱'un Dios ni̱ kikoyo xna'a̱n‑ga̱ vásá róó.
23319	MAT 5:16	Súan stá'a̱n‑ro̱ luz máá‑ró núu̱ táká ña̱yɨvɨ, náva̱'a ná kuní‑i tiñu va̱'a kásá'a‑ró, te ná nákana jaa‑i máá Táa̱‑ro̱ já kánchaa̱‑ya̱ ondé andɨ́vɨ́.
23320	MAT 5:17	Ma̱ káni ini̱‑ro̱ jíná'an‑ró já vái‑ri̱ xnáa‑rí ley jíín cháa ni̱ ka̱jani tu̱'un Dios. Na̱ tú va̱i‑ri̱ xnáa‑rí chi̱ sua skíkuu‑ri̱.
23321	MAT 5:18	Chi ja̱ndáa̱ ká'a̱n‑ri̱ jíín‑ró: Onde̱ kɨvɨ̱ náa ándɨ́vɨ́ jíín ñúyɨ́vɨ, ni ɨɨn jota te ni ɨɨn punto ma̱ náa kútɨ núu̱ tutú ley onde̱ nú tú skíkuu ta̱ká tu̱'un ká'a̱n ley.
23322	MAT 5:19	Te nú ɨɨn cha̱a tú jándatu̱‑de nuu̱ ɨ́ɨn tu̱'un tá'ú tíñu yá'a, va̱sa tu̱'un lúlí kúu, te nú stá'a̱n‑de nuu̱ sáva‑ga̱ ña̱yɨvɨ sá'a‑i súan, cha̱a‑ún kuu‑de nátu̱'un ɨɨn mozo lúlí iní ñuu̱ Dios nátu̱'un andɨ́vɨ́. Ko nú sua jándatu̱‑de te stá'a̱n‑de, yúan‑na te kuu‑de ɨɨn cha̱a kúñá'nu onde̱ ini̱ ñuu̱ Dios nátu̱'un andɨ́vɨ́.
23323	MAT 5:20	Chi̱ a ká'a̱n‑ri̱ jíín‑ró: Nú tú va̱'a‑ga̱ koo tiñu ndaa̱ kásá'a máá‑ró vásá tíñu kásá'a cha̱a káchaa tutu̱ jíín cháa fariseo, te ma̱ kɨ́vɨ kutɨ‑ro iní ñuu̱ Dios nátu̱'un andɨ́vɨ́.
23324	MAT 5:21	A ni̱ ka̱jini tu̱'un‑ró já ní ka'a̱n‑ya̱ jíín cháa aná'án: Ma̱ ká'ni‑ro ndɨ́yi, te na̱ni cha̱a nú ka'ni‑dé ndɨ̱yi, te ki'i̱n‑de nuu̱ justicia.
23325	MAT 5:22	Ko ruu̱, ká'a̱n‑ri̱ jíín‑ró: Nú ɨɨn cha̱a kití ini̱‑de nuu̱ ñaní‑de, ná kí'in‑de nuu̱ justicia. Te nú ɨɨn cha̱a ka'a̱n ndɨva̱'a‑de nuu̱ ñaní‑de, ná kí'i̱n‑de nuu̱ junta. Te nú ɨɨn cha̱a ka'a̱n‑de: Róó tasɨ̱, achi̱‑de, ná kí'i̱n‑de juicio infierno.
23326	MAT 5:23	Ko nú kándá'á‑ró já sokó‑ro̱ ní chaa̱‑ro̱ jíín núu̱ altar, te nú yúan ni̱ nuku̱'un ini̱‑ro̱ já jíto u'u̱ ñani̱‑ro̱ róó,
23327	MAT 5:24	Te skéndo̱o‑ró já sokó‑ro̱‑ún nuu̱ altar yúan, te ki'i̱n‑ro̱ te ndumani̱‑ro̱ jíín ñaní‑ro̱ xna'a̱n‑ga̱. Yúan‑na te vásá cháa̱‑ro̱ te soko̱‑ro̱.
23328	MAT 5:25	Yachi̱ ndatu̱'ún vá'a‑ró jíín cháa jíto u'u̱ róó nini ká'i̱in‑ró jíín‑de ichi. Chi̱ nú túu, te kua̱'a‑de róó nuu̱ juez. Te juez kua̱'a‑de róó nuu̱ policía, te kundee‑ró véka̱a.
23329	MAT 5:26	Te ja̱ndáa̱ ká'a̱n‑ri̱ jíín‑ró já má kénda kutɨ‑ro yúan, onde̱ nú tú chunáa‑ro táká centavo.
23330	MAT 5:27	Ni̱ ka̱jini tu̱'un‑ró já ní ka'a̱n‑ya̱ sáá: Ma̱ kúsɨ́kɨ ncháa̱ tá'an‑ró.
23331	MAT 5:28	Ko ruu̱, ká'a̱n‑ri̱ jíín‑ró, nú ndé'é ɨ́ɨn cha̱a nuu̱ ɨ́ɨn ña'an já kusú‑de jíín‑ña kuní‑de, yúan‑na te a ni̱ isɨ́kɨ ncháa̱ tá'an‑de jíín ñá'an‑ún ini̱ añú‑de.
23332	MAT 5:29	Te nú nduchi‑ro lado vá'a‑ró kuní skɨ́vɨ róó nuu̱ íó kua̱chi, tava te skána‑ró ná kí'i̱n. Chi̱ va'a̱‑ga̱ ja̱ náa ɨ́ɨn nduchi‑ro, nasu̱ já kóo ndɨ'ɨ yikɨ kúñu‑ró kí'i̱n nuu̱ infierno.
23333	MAT 5:30	Te nú nda'a vá'a‑ró kuní skɨ́vɨ róó nuu̱ íó kua̱chi, xɨtɨ te skána‑ró ná kí'i̱n. Chi̱ va'a̱‑ga̱ ná náa ɨ́ɨn nda'a‑ro nasu̱ já kóo ndɨ'ɨ yikɨ kúñu‑ró kí'i̱n nuu̱ infierno.
23335	MAT 5:32	Ko ruu̱, ká'a̱n‑ri̱ jíín‑ró: nú xndóo ɨɨn cha̱a ñasɨ́'ɨ‑de, ko nasu̱ já tɨnɨ́ ini̱‑ña, yúan‑na te sá'a‑de ja̱ ísɨ́kɨ ncháa̱‑ña‑dé. Te nú ɨɨn cha̱a, nata̱nda'a‑dé jíín ñá'an‑ún, te ísɨ́kɨ ncháa̱‑de tá'an‑de.
23336	MAT 5:33	Te suni ni̱ jini so̱'o‑ró tú'un ni̱ ka'a̱n‑ya̱ jíín cháa aná'án: ma̱ ká'a̱n ni̱'in‑ró chi̱ skíkuu‑ró táká tu̱'un ni̱ kee yu'u‑ro núu̱ Dios.
23337	MAT 5:34	Ko ruu̱, ká'a̱n‑ri̱ jíín‑ró: Ma̱ ká'a̱n téyíí kútɨ‑ro, ni sɨkɨ̱ ándɨ́vɨ́, chi̱ silla Dios kúu.
23338	MAT 5:35	Ni sɨkɨ̱ ñúyɨ́vɨ, chi̱ teyu̱ nuu̱ káxndíi ja'a̱‑yá kúu. Ni sɨkɨ̱ ñúu̱ Jerusalén, chi̱ ñuu̱ máá Rey ñá'nu kúu.
23339	MAT 5:36	Te suni ma̱ ká'a̱n ni̱'in‑ró sɨkɨ́ xiní‑ro̱, chi ma̱ kúu sá'a kutɨ‑ro já ndúu kuíjín xí ndúu túún ɨɨn ixi‑ro.
23341	MAT 5:38	Ni̱ ka̱jini tu̱'un‑ró já ní ka'a̱n‑ya̱ jíín cháa aná'án: Nduchi jíín ndúchi, te nu̱'un jíín nú'un na̱kunáa, áchí.
23342	MAT 5:39	Ko ruu̱, ká'a̱n‑ri̱ jíín‑ró: Ma̱ kasú‑ro̱ núu̱ cháa ñáá. Chi̱ nú ndé cha̱a kuní‑de stují‑dé yikɨ núu̱‑ro̱ lado vá'a, te suni kua̱'a‑ró ɨngá lado ná stují‑dé.
23343	MAT 5:40	Te nú ndé cha̱a kuní kana̱á jíín‑ró, te kuanchaa̱‑de sa'ma‑ro, te suni kuu kua̱'a‑ró tɨ́ka̱chí‑ró núu̱‑dé.
23345	MAT 5:42	Cha̱a jikán nuu̱‑ro̱, nuu̱‑dé kua̱'a‑ró. Te cha̱a kuní ki'in núu‑de nuu̱‑ro̱, ma̱ sásá'án‑ró kuá'a‑ró núu̱‑dé.
23346	MAT 5:43	Ni̱ ka̱jini tu̱'un‑ró já ní ka'a̱n sáá: Kundá'ú ini̱‑ro̱ tá'an‑ró, te koto u'u̱‑ro̱ cháa jíto u'u̱ róó, áchí.
23347	MAT 5:44	Ko ruu̱, ká'a̱n‑ri̱ jíín‑ró: Kundá'ú ini̱‑ro̱ cháa kájito u'u̱ róó. Te ka'a̱n va̱'a‑ró jíín cháa káka'a̱n sɨkɨ̱‑ro̱. Te sá'a va̱'a‑ró jíín cháa kákiti̱ ini̱ nuu̱‑ro̱. Te kaka̱n ta'u̱‑ro̱ já'a̱ cháa ká'a̱n ndɨva̱'a jíín‑ró te káchindiki̱n róó.
23348	MAT 5:45	Náva̱'a ná kúu‑ró sé'e máá Táa̱‑ro̱ já kánchaa̱‑ya̱ ándɨ́vɨ́, chi̱ máá‑yá já'a‑ya̱ ndíka̱ndii sɨkɨ́ ñáyɨvɨ ñáá jíín sɨkɨ́ ñáyɨvɨ vá'a. Te skúun‑ya̱ saú sɨkɨ́ ñáyɨvɨ kásá'a tiñu va̱'a jíín sɨkɨ́ ñáyɨvɨ kásá'a tiñu ñáá.
23351	MAT 5:48	Núsáá te ná síyíja va̱'a‑ró máá‑ró jíná'an‑ró, nátu̱'un íó va̱'a máá Táa̱‑ro̱ kánchaa̱‑ya̱ ándɨ́vɨ́.
23352	MAT 6:1	Koto va̱'a‑ró máá‑ró. Ma̱ sá'a ndiji̱n‑ro̱ táká tiñu va̱'a‑ró náva̱'a nde̱'é ñáyɨvɨ núu̱‑ro̱, chi̱ nú súan te tú na̱ ta'u̱‑ro̱ kuá'a máá Táa̱‑ro̱ já kánchaa̱‑ya̱ ándɨ́vɨ́.
23353	MAT 6:2	Te nú sá'a‑ró caridad, ma̱ tɨvɨ́‑ro̱ corneta nátu̱'un cha̱a uu̱ xini̱ káxiu̱kú‑de ini̱ ve̱'e sinagoga jíín núyá'u. Chi̱ súan kásá'a‑de náva̱'a nakana jaa‑i‑de. Ko ja̱ndáa̱ ká'a̱n‑ri̱ jíín‑ró já á ni̱ kani'i̱n‑dé ta'u̱‑dé.
23354	MAT 6:3	Ko nú sá'a‑ró caridad, ma̱ kuní nda'a vésé‑ró na̱ún sá'a nda'a vá'a‑ró,
23355	MAT 6:4	Náva̱'a sá'a sa̱'í‑ro̱ caridad‑ún. Chi̱ máá Táa̱‑ro̱, jiní‑ya̱ já ní sá'a sa̱'í‑ro̱. Yúan‑na te ma̱'ñú táká ña̱yɨvɨ te kua̱'a‑ya̱ tá'u̱ kúu‑ró.
23356	MAT 6:5	Te nú jikán ta'u̱‑ro̱, te ma̱ sá'a‑ró nátu̱'un cha̱a uu̱ xini̱. Chi̱ máá‑de, kákusɨɨ̱ iní‑de kaka̱n ta'u̱‑dé ini̱ ve̱'e sinagoga jíín jikí yá'ya náva̱'a ná kuní ña̱yɨvɨ núu̱‑dé. Ko ja̱ndáa̱ ká'a̱n‑rí jíín‑ró ja̱ á ni̱ kani'i̱n‑dé ya̱'u‑de.
23357	MAT 6:6	Ko róó nú jikán ta'u̱‑ro̱, ndɨ̱vɨ ini̱ ve̱'e‑ró te kasu̱‑ro̱ yúxé'é‑ró. Te kaka̱n ta'u̱‑ro̱ núu̱ máá Táa̱‑ro̱ já kánchaa̱ sa̱'í‑ya̱. Chi̱ máá Táa̱‑ro̱, jiní‑ya̱ já súan sá'a sa̱'í‑ro̱. Yúan‑na te ma̱'ñú táká ña̱yɨvɨ te kua̱'a‑ya̱ tá'u̱ kúu‑ró.
23358	MAT 6:7	Te nú jikán ta'u̱‑ro̱, ma̱ kée xió kuiñí‑ro̱ ká'a̱n‑ro̱ nátu̱'un kásá'a cha̱a sɨ́ɨn nación, chi̱ kájani ini̱‑de ja̱ súan ná'án ká'a̱n‑de, te vásá jíni so̱'o‑ya̱.
23359	MAT 6:8	Núsáá te ma̱ sá'a‑ró nátu̱'un kásá'a máá‑de. Chi̱ Táa̱‑ro̱, a jiní‑ya̱ na̱ún ndatíñu kánandɨ'ɨ‑ró ondé té cha'a̱n‑ga̱ kaka̱n‑ro̱ núu̱‑yá.
23361	MAT 6:10	Te ná kóo ñuu̱ nuu̱ tá'ú‑ní tiñu. Te ná kóo ta̱ká tiñu játa'a̱n ini̱ máá‑ní, nátu̱'un íó ini̱ andɨ́vɨ́ suni súan ná kóo ini̱ ñu̱yɨ́vɨ yá'a.
23362	MAT 6:11	Staa̱ káyee‑ná ta̱ká kɨvɨ̱, kua̱'a‑ní nuu̱‑ná vina.
23363	MAT 6:12	Te nátu̱'un kásá'a‑ná tu̱ká'nu ini̱‑ná nuu̱ ñáyɨvɨ kásá'a falta nuu̱‑ná, suni súan sá'a‑ní tu̱ká'nu ini̱‑ní nuu̱‑ná ja̱ sá'a‑ná falta nuu̱‑ní.
23364	MAT 6:13	Te ma̱ skívɨ‑ní náá koto nchaa̱‑i náá, chi̱ sua nama‑ní náá nuu̱ kíni nuu̱ kuí'a̱. Chi̱ máá‑ní kúu I'a̱ tá'ú tíñu, te tɨ́ɨn‑ní fuerza, chi̱ kúñá'nu‑ní nɨ́ɨ́ káni. Súan ná kóo. Amén. Achi̱‑ro̱.