23224	MAT 1:11	Jaꞌa Josías yhuung tuꞌug, Jeconías jeꞌe xiøhajty. Jim̱ä Jeconías jaꞌa piuhyaꞌay hänajty miøødä. Mänitä judíoshajxy hadsip yajnøcxä jäguem̱ Babilonia‑naaxooty.
23230	MAT 1:17	Nämajmacts jaꞌa Jesús jaꞌa yhap jaꞌa tieedy hänajty miøødä, møødä Abraham møødä David. Y jaac nämajmacts jaꞌa yhap jaꞌa tieedy hänajty miøødä, møødä Salomón møødä Jeconías. Mänitä judíoshajxy yajnøcxä Babilonia‑naaxooty. Y jaac nämajmacts jaꞌa Jesús jaꞌa yhap jaꞌa tieedy hänajty miøødä, møødä Salatiel møødä José. Mänitä Cristo myiiṉ̃guiahy.
23233	MAT 1:20	Yhuuc wiinmahñdyhajpy jaꞌa José hänajty, mänit miaahoꞌcy. Mänitä Diosmoonsä wyiinhijxy cumaꞌayhaam. Tsajpootyp hänajty chooñ. Mänitä José ñämaayyä: ―José, David miic̈h hijty mhaphajpy mdeedyhajpy. Caꞌa mdajy caꞌa mmay. Hoy jaduhṉ coo jaꞌa María mwiingpǿgät. Dioshespírituhaam jaduhṉ tøø yhuungpaady.
23235	MAT 1:22	Coo jaꞌa José miaꞌabiädøꞌcy, mänit quiudiuuṉ̃ neby hänajty tøø ñämaꞌayíijäm jaꞌa Diosmóonsäm. Mänitä María wyiingpøjcy. Pero cab hajxy ñimiøødmaaw̱ä høxtä coonä jaꞌa María jaꞌa Jesús yajmiṉ̃ñä. Jaꞌa coobhuung, jeꞌeds jaduhṉ miiṉgahw̱. Jesús jaduhṉ xiøhajty. Coo jaꞌa Jesús jaduhṉ myiiṉ̃guiahy, tøjiajt jaꞌa Diosmädiaꞌagy jaduhṉ nebiä Diosmädiaꞌagy‑yajwaꞌxpähajxy jecy quiujahyyän: Huungpaadaam̱b jaꞌa cäxyiihänaꞌc tuꞌug. Yaꞌayhänaꞌc yhuunghadaam̱by. Jueꞌe xiøhataꞌañ, Emanuel. Jeꞌeduhṉ ñänøøm̱by coo jaꞌa Dios hajxy xmiøødhájtäm.
23240	MAT 2:2	Mänit hajxy yajtøøyy: ―Maa jaꞌa judíos guiobiernähajxy, jaꞌa tøø myiṉ̃ tøø quiáꞌayäbä. Jäguem̱ højts jaꞌa miadsaꞌa tøø nnäheebøøyyä, jim̱ maa jaꞌa xøø piädsøm̱iän. Paady højts yaa tøø nmiṉ̃ tøø nmech neby højts jaduhṉ nwiingudsähgǿꞌøwät.
23241	MAT 2:3	Coo jaꞌa gobiernä Herodes jaduhṉ miädoyhajty møødä Jerusalénpä‑jäyaꞌayhajxy nägøx̱iä, mänit hajxy tiägøøyy tajpä maabiä.
23242	MAT 2:4	Mänitä Herodes miøjyaax̱y jaꞌa teedywiindsøṉhajxy møødä ley‑yajnahixøøbiähajxy. Mänitä Herodes yajtøøyy: ―Maa jaꞌa Cristo myinaꞌañ quiaꞌawaꞌañ, jaꞌa Dios quiexaam̱biä.
23243	MAT 2:5	Mänit hajxy yhadsooyy: ―Beléncajptóotiäc jaduhṉ myinaꞌañ quiaꞌawaꞌañ yaa Judeanaaxooty. Jaꞌa Diosmädiaꞌagy‑yajwaꞌxpä jecy cujahy nebiä Dios miänaaṉ̃än:
23245	MAT 2:7	Mänitä Herodes miøjyaax̱y hameeꞌch jaꞌa madsaꞌahøxtaabiähajxy. Mänitä Herodes yajtøøyy: ―Mäduhnajtä jaꞌa madsaꞌa quiähxøꞌtsohṉ̃.
23246	MAT 2:8	Coo jaꞌa Herodes tøyhajt miooyyä, mänitä miänáaṉgumbä: ―Nøcx jaꞌa pigänaꞌc hajxy jim̱ yajtøw̱ Belén. Nax̱y hajxy hoy mdehm̱ yajtǿwät. Coo mbáadät, mänítøch hajxy miṉ xyhawaaṉä, nébiøch jim̱ nøcxy nwiingudsähgøøbiä.
23247	MAT 2:9	Mänitä madsaꞌahøxtaabiähajxy tiuꞌubøjcy. Jim̱ hajxy ñøcxy Belén nebiä Herodes hänajty tøø miänaꞌañän. Mänitä madsaꞌa hajxy jadähooc yhíjxcumbä, jaꞌa hajxy hänajty tøø yhuug hijxpä jäguem̱ maa jaꞌa xøø piädsøm̱iän. Mänit hajxy jiaanc̈h tehm̱ xiooṉdaacy. Mänitä madsaꞌa hajxy piaduꞌubøjcy. Mänitä madsaꞌa jim̱ tøyyä tiänaaxiøjpy maa jaꞌa pigänaꞌc‑huung hänajty yhitiän naax̱yp. Tøyyä jaꞌa madsaꞌa hänajty quiuhjajnax̱y maa hänajty quioꞌnaꞌayän.
23249	MAT 2:11	Mänitä madsaꞌahøxtaabiähajxy tiøjtägøøyy. Jim̱ä regalo hajxy hänajty miøødä caajäjooty. Mänitä pigänaꞌc‑huung hajxy yhijxy møødä tiaj María. Mänitä pigänaꞌc hajxy wyiinjijcädaacy; wyiingudsähgøøyy hajxy jaduhṉ. Mänitä quiaajä hajxy yaghawaach. Mänitä oro hajxy yajpädsøøm̱y møødä poom møødä mirraperfume. Paꞌagxuuꞌp jeꞌe; tsow̱ ñøcxy. Mänitä pigänaꞌc hajxy jaduhṉ ñäꞌä mooyy.
23251	MAT 2:13	Coo jaꞌa madsaꞌahøxtaabiähajxy hänajty tøø wyiimbijnä, mänitä José jaꞌa Diosmoonsä tuꞌug wyiinhijxy cumaꞌayhaam, jaꞌa tsajpootypä. Mänitä José ñämaayyä: ―José, pädøꞌøg. Nøcx hajxy jim̱ Egiptonaaxooty møødä mhuung møødä mdoꞌoxy. Jim̱ hajxy mmähmǿꞌøwät høxtä coonä nhawáaṉämät coo hajxy mwiimbídät. Paady hajxy mbäyǿꞌøgät neby yøꞌø mhuung xquiaꞌa yaghóꞌcät. Jaꞌa Herodes, xyhøxtaꞌawáaṉäp yøꞌø mhuung jaduhṉ; xyajyaghoꞌogáaṉäp jaduhṉ.
23253	MAT 2:15	Jim̱ hajxy hänajty miähmøꞌøwaꞌañ Egipto. Høxtä jaꞌa Herodes hóꞌogäp, mänit hajxy hänajty wyiimbijtägatsaꞌañ. Jequiän jaꞌa Diosmädiaꞌagy‑yajwaꞌxpä hänajty tuꞌug tøø quiujaay nebiä Dios miänaaṉ̃än: “Nhøxyaax̱pädsøm̱áam̱biøch jaꞌa nhuung jiiby Egiptonaaxooty.” Y coo jaꞌa Joséhajxy jim̱ jiaanc̈h nøcxy Egipto, tøjiajt jaꞌa Diosmädiaꞌagy jaduhṉ.
23254	MAT 2:16	Coo jaꞌa Herodes ñajuøøyy coo hänajty tøø wyiinhøøñii jaꞌa madsaꞌahøxtaabiädøjc, mänitä Herodes jiootmaꞌty. Mänitä Herodes jaꞌa pigänaꞌc yajyaghoꞌcä nägøx̱iä, pønjaty jaꞌa mejtsjumøjtpä hänajty caꞌa yaghabejpnä, jaꞌa hajxy hänajty tsänaabiä Belén møødä Belén mäwiingóṉ. Hix̱, tøø hänajty mejtsjumøjt yhijnä coo jaꞌa madsaꞌa quiähxøꞌtsohṉ̃, jaꞌa madsaꞌahøxtaabiädøjc‑hajxy hänajty tøø yhíx̱iäbä.
23258	MAT 2:20	―Pädøꞌøg, wiimbit hajxy møødä mhuung møødä mdoꞌoxy. Nøcx hajxy Israelnaaxooty. Tøø jäyaꞌayhajxy yhoꞌnä, jaꞌa mhuung hajxy hijty xyaghoꞌogáaṉäbä.
23261	MAT 2:23	Coo hajxy jim̱ miejch Galileanaaxooty, mänit hajxy jim̱ chänaadiaacpøjcy maa jaꞌa cajpt xiøhatiän Nazaret. Coo hajxy jim̱ chänaadiaacpøjcy, tøjiajt jaꞌa Diosmädiaꞌagy jaduhṉ maa jaduhṉ myiṉ̃än cujaay coo jaꞌa Jesús hänajty ñämaꞌawaꞌañii coo jim̱ chooñ Nazaret. Jaꞌa Diosmädiaꞌagy‑yajwaꞌxpähajxy jaduhṉ jecy cujahy.
23263	MAT 3:2	Mänitä Juan tiägøøyy mädiaacpä. Mänit miänaaṉ̃: ―Najtshixøꞌøw jaꞌa mhaxøøgcuhdujt hajxy; habaadáaṉnäp jaduhṉ coo jaꞌa Dios jaꞌa miäjaa yajcähxøꞌøgaꞌañ.
23264	MAT 3:3	Jaꞌa Isaías, jaꞌa Diosmädiaꞌagy jecy yajwáꞌxäbä, jeꞌe hänajty jaduhṉ jecy tøø quiujaay: Jim̱ä jäyaꞌay tuꞌug yaax̱wädity pactuum: “Najtshixøꞌøw jaꞌa mhaxøøgcuhdujt hajxy, nebiä mwiindsǿṉ hajxy hoy mjøbhíxät; hoy hajxy jaduhṉ mwiingudsähgǿꞌøwät.” Jaꞌa Juan jaduhṉ nänøøm̱ä.
23268	MAT 3:7	Mänitä Juan yhijxy coo hänajty ñämec̈hii jaꞌa fariseoshajxy nämay møødä saduceoshajxy. Ja wiꞌi ñäbetaam̱b hajxy hänajty jeꞌebä. Jaꞌa fariseoshajxy, hoy hajxy hänajty jiaanc̈h tehm̱ quiudiuṉ̃ jaꞌa Moisés miädiaꞌagy. Jaꞌa saduceoshajxy, wiingä cuhdujt hajxy hänajty miøødä; cab hajxy hänajty miänaꞌañ coo hajxy jiujypiøjtägatsaꞌañ. Mänitä Juan miänaaṉ̃: ―Hay, møjcuꞌu, caj mijts hoguiuhdujt mnäꞌägädä møødä. Paady hajxy mja wiꞌi ñäbetaam̱bä nebiä Dios hajxy jaduhṉ xquiaꞌa yajcumädów̱ät, túhm̱äts.
23270	MAT 3:9	Cab hajxy jaduhṉ mmänáꞌanät: “Abrahámhøch hijty nhaphajpy ndeedyhajpy, páadyhøch jaꞌa Dios jaduhṉ xquiaꞌa yajcumädow̱aꞌañ.” Mänitä Dios jaduhṉ xyajnähwáꞌadsät coo jaꞌa mhaxøøgcuhdujt hajxy mnajtshixǿꞌøwät, caꞌa jieꞌeguiøxpä coo jaꞌa Abraham hajxy hijty mhaphaty mdeedyhaty.
23275	MAT 3:14	Mänitä Juan jaꞌa Jesús ñämaayy: ―Cab jaduhṉ yhahixøꞌøy cooc̈h miic̈h nyajnäbétät; maas hoy hijty jaduhṉ cooc̈h miic̈h cu xyajnäbejty.
23276	MAT 3:15	Mänitä Jesús miänaaṉ̃: ―Høøc̈h yajnäbéjtäc neby jaduhṉ ngudiúuṉämät nebiaty jaꞌa Dios xyhanéhm̱äm. Mänitä Juan jaduhṉ miänaaṉ̃: ―Ween nyajnäbétät.
23278	MAT 3:17	Mänitä Dios jim̱ quiapxy tsajpootyp: ―Høøc̈h nHuung yøꞌø. Njaanc̈h tehm̱ chójpiøch jaduhṉ. Jaanc̈h tehm̱ jiootcújc‑høch nnijiäwøꞌøyii jaꞌa nHuungcǿxpøch.
23281	MAT 4:3	Mänitä Jesús ñämejtsä jaꞌa møjcuꞌugóngäm. Ja wiꞌi yagjatcøꞌøwáaṉäp jaꞌa Jesús hänajty haxøøg. Mänitä møjcuꞌugong miänaaṉ̃: ―Pø miic̈h jaꞌa Dios tøyhajt xyHuunghajp, nämaꞌaw yøꞌø tsaa coo ween chajcaagyquiojy.
23282	MAT 4:4	Mänitä Jesús yhadsooyy: ―Jaduhṉ jaꞌa Diosmädiaꞌagy miänaꞌañ: “Caꞌa quiaaguiähajtiä jaꞌa jäyaꞌayhajxy miädsänaaby hädaa yaabä naax̱wiin; møødä Diosmädiaꞌagy hajxy miädsänaꞌay.”
23284	MAT 4:6	Mänit ñämaayyä: ―Pø miic̈h jaꞌa Dios tøyhajt xyHuunghajp, cuhdøpxnax̱ jii. Caj miic̈h nej mjádät. Jaduhṉ jaꞌa Diosmädiaꞌagy miänaꞌañ: Jaꞌa Dios jaꞌa mioonsä haneꞌemaam̱b, jaꞌa hajxy jim̱ tsajpootypä coo miic̈h xcwieendähádät. Xchehṉhidaam̱b miic̈h hajxy nej miic̈h tsaajooty jaduhṉ mgaꞌa cuhnébät.
23285	MAT 4:7	Mänitä Jesús yhadsooyy: ―Pero nøm̱ jaꞌa Diosmädiaꞌagy miänaam̱bä: “Cabä Dios jaꞌa mWiindsǿṉ mjøjcapxǿꞌøwät.”
23287	MAT 4:9	Mänitä Jesús ñämaayyä: ―Høøc̈h njeꞌe yøꞌøduhṉ cøx̱iä mäduhṉ̃tiä jii quiähxøꞌøgy. Cooc̈h miic̈h jijnaꞌa xwyiingudsähgǿꞌøwät, mänítäts yøꞌø ngøx̱y móꞌowät.
23288	MAT 4:10	Mänitä Jesús yhadsooyy: ―Jäwaꞌads miic̈h jim̱, møjcuꞌu. Jaduhṉ jaꞌa Diosmädiaꞌagy miänaꞌañ: “Dios hajxy mwiingudsähgǿꞌøwäp, jaꞌa hajxy mWiindsøṉhajpiä. Cab jaduhṉ wiingpä mwiingudsähgǿꞌøwät.”
23291	MAT 4:13	Mänitä Jesús jim̱ ñaxøøyy maa jaꞌa Nazaretcajptän, pero cab jim̱ miähmøøyy. Mänit jim̱ chänaadiaacpøjcy maa jaꞌa cajpt jaduhṉ xiøhatiän Capernaum. Jím̱äts jeꞌe Galileamejypiaꞌa maa jaꞌa Zabulón yhap yhoc‑hajxy chänaꞌayän. Jim̱ä Neftalí jaꞌa yhap yhoc‑hajxy chänaabiä.
23293	MAT 4:15	Jaꞌa naax̱ maa jaꞌa Zabulón yhap yhoc‑hajxy chänaꞌayän, maa jaꞌa Neftalí yhap yhoc‑hajxy chänaabiän, jim̱ä tuꞌu ñaxøꞌøy mejypiaꞌa, jim̱ Galilea, jim̱ maa jaꞌa caꞌa judíoshajxy chänaꞌayän.
23295	MAT 4:17	Mänitä Jesús tiägøøyy yajwiingapxøøbiä jaꞌa Diosmädiaꞌagy. Mänit miänaaṉ̃: ―Najtshixøꞌøw jaꞌa mhaxøøgcuhdujt hajxy. Habaadáaṉnäp jaduhṉ coo jaꞌa Dios jaꞌa miäjaa yajcähxøꞌøgaꞌañ.
23297	MAT 4:19	Mänitä Simónhajxy ñämaayyä jaꞌa Jesúsäm: ―Jam̱ hajxy wädíjtäm. Jueꞌe mijts mduuṉghajpy, hacxmats; wiingtuuṉg mijts nmoꞌowaam̱by. Nyajnähixøꞌøwaam̱by mijts nebiä jäyaꞌay hajxy myajwiingapxǿꞌøwät jaꞌa Diosmädiaꞌagy.
23301	MAT 4:23	Mänitä Jesús tiägøøyy wädijpä cajpt‑cajpt jim̱ Galilea. Mädiaꞌagy‑yajwaꞌxpä jaduhṉ wiädijty coo jaꞌa Dios jaꞌa miäjaa yajcähxøꞌøgaꞌañ. Homiädyii cajptä hänajty ñøcxy, jiiby hänajty yajnähixøꞌøy maa jaꞌa judíos chajtøjc‑hajxiän. May jaꞌa jäyaꞌay yajmøcpøjcy. Homiädyii paꞌamä jaduhṉ yajnajxy.
23303	MAT 4:25	Mänitä Jesús piaduꞌubøjcä jaꞌa majiäyaꞌay. Jim̱ Galilea hajxy hänajty näjeꞌe chooñ. Näjeꞌe hajxy hänajty chooñ maa jaꞌa majc‑hagajptän, näjeꞌe Jerusalén, møødä Judea møødä Jordánmøjnøøꞌawiimb.
23306	MAT 5:3	―Jootcujc hajxy jaduhṉ yhidaꞌañ pønjaty jaduhṉ yajpejxp. Paady hajxy jootcujc yhidaꞌañ, coo hajxy jim̱ ñøcxaꞌañ maa jaꞌa Diosän.
23307	MAT 5:4	’Jootcujc hajxy jaduhṉ yhidaꞌañ pønjaty jootmayhajp. Paady hajxy jootcujc yhidaꞌañ, coo jaꞌa Dios hajxy quiapxmøcpøgaꞌañíijäm.
23308	MAT 5:5	’Jootcujc hajxy jaduhṉ yhidaꞌañ pønjaty meeꞌxxieemy hidaam̱b. Paady hajxy jootcujc yhidaꞌañ, coo jaꞌa Dios hajxy mioꞌowaꞌañíijäm nebiaty jaꞌa Dios tøø yajwiinwaaṉøꞌøy.
23309	MAT 5:6	’Jootcujc hajxy jaduhṉ yhidaꞌañ pønjaty jaꞌa jioot tsojp coo hajxy hoy quiudiúnät. Puhbedáaṉäp hajxy jaduhṉ Diósäm.
23310	MAT 5:7	’Jootcujc hajxy jaduhṉ yhidaꞌañ pønjaty hojioot møød. Paady hajxy jootcujc yhidaꞌañ, coo jaꞌa Dios hajxy ñäxuudsaꞌañíijäm.
23311	MAT 5:8	’Jootcujc hajxy jaduhṉ yhidaꞌañ pønjaty haxøøgwiinmahñdy caꞌa møød. Paady hajxy jootcujc yhidaꞌañ, coo jaꞌa Dios hajxy yhixaꞌañ.
23312	MAT 5:9	’Jootcujc hajxy jaduhṉ yhidaꞌañ pønjaty capxcuhgädaacp maa jaꞌa tsip piädøꞌøguiän. Paady hajxy jootcujc yhidaꞌañ, coo jaꞌa Dios hajxy yhuunghadaꞌañíijäm.
23313	MAT 5:10	’Tsaac̈hpøjp jaꞌa jäyaꞌayhajxy näjeꞌe coo hoguiuhdujt hajxy miøødä; pero jootcujc hajxy jaduhṉ yhidaꞌañ. Paady hajxy jootcujc yhidaꞌañ, coo hajxy jim̱ ñøcxaꞌañ maa jaꞌa Diosän.
23314	MAT 5:11	’Jootcujc hajxy mhidaꞌañ, hoy jaꞌa jäyaꞌayhajxy hänajty xjia nämaꞌay haxøøg, hoy jaꞌa jäyaꞌayhajxy hänajty xjia tunaꞌañ haxøøg, hoy jaꞌa jäyaꞌayhajxy hänajty xjia nähøønøꞌøwaꞌañ hoñejpiä jaꞌa høøc̈hcøxpä.
23315	MAT 5:12	’Jaanä jaduhṉ hajxy jecy tøø chaac̈hpøjpä, jaꞌa Diosmädiaꞌagy hajxy jecy yajwáꞌxäbä. Pero xooṉdaꞌag hajxy, jootcugøꞌøw hajxy; jim̱ä hoybä weenbä hajxy mjaanc̈h tehm̱ piaadaꞌañ jim̱ tsajpootyp.
23316	MAT 5:13	’Jaꞌa caan, coo jaꞌa tiaamdspä tiägóyyät, cab jaduhṉ mänaa tiaamdsǿøñät. Tøø jaduhṉ miaꞌady. Mänitä jäyaꞌayhajxy yhøxwøjy, mänit hajxy yajteeñ. Jaduhṉ mäwíinäts mijts nebiä caanän hädaa yaabä naax̱wiin; coo jaꞌa Diosmädiaꞌagy hajxy mnajtshixǿꞌøwät, mmáꞌadäp hajxy jaduhṉ.
23317	MAT 5:14	’Jaꞌa cajpt, jaꞌa tuṉguhduum hijpä, caj mänaa yhijxtägoyyii. Y coo jaꞌa cera hajxy ñoꞌogy, cab hajxy jaduhṉ ñähjujpety cachpaꞌc. Caj pues. Jiiby hajxy jaduhṉ piädaꞌagy cøxp maa jaꞌa ceratoyøhñdiän, nebiä jäyaꞌayhajxy nägøx̱iä quiudøøꞌxǿøjät jiiby tøgooty. Jaduhṉ mäwíinäts mijts, hoy hajxy mwädítät nebiä jäyaꞌay hajxy jaduhṉ xyhíxät coo hajxy hänajty hoy mwädity. Mänitä jäyaꞌayhajxy wyiingudsähgǿꞌøwät jaꞌa nDeedyhájtäm jim̱ tsajpootyp.
23320	MAT 5:17	’Páadyhøch yaa tøø nmiṉ̃ tøø nmech hädaa yaabä naax̱wiin nébiøch mijts jaduhṉ nyajnähixǿꞌøwät nebiä Diosmädiaꞌagy hajxy hamuumduꞌjoot mgudiúnät, jaꞌa Moisés jecy quiujáhyyäbä, jaꞌa Diosmoonsähajxy yajwáꞌxäbä, jaꞌa hajxy hädaa yaabä naax̱wiimbä. Cábøc̈hä Diosmädiaꞌagy nyajcuhdägoyyaꞌañ. Cab hajxy jaduhṉ mmänáꞌanät cooc̈h nyajcuhdägoyyaꞌañ.
23323	MAT 5:20	Míjtshøch jaduhṉ nnämaaby, cabä ley‑yajnähixøøbiädøjc‑hajxy hoy wiädity ni jaꞌa fariseodøjc‑hajxy. Coo mijts maas hoy mwädítät, mänit hajxy jim̱ mnǿcxät cøxp maa jaꞌa Diosän. Pø cab hajxy hoy mwäditaꞌañ, cab hajxy jim̱ mnǿcxät.
23324	MAT 5:21	’Tøø hajxy mmädoyhaty nebiä mhap mdeedyhajxy hijty jecy miänaꞌañän: “Caꞌa hajxy mjäyaꞌay‑yaghoꞌogy coo jaꞌa cuduuṉg hajxy xyajcumädów̱ät.”
23326	MAT 5:23	’Entonces, coo hajxy hänajty tii mänaa myoxaꞌañ jiiby tsajtøgooty maa jaꞌa altarän, y coo hajxy mänit mjahmiédsät coo jaꞌa mmäjøøn mmädøjc hajxy hänajty tøø xmiädsibøꞌøy hotyiiguiøxpä,
23328	MAT 5:25	’Coo pøṉ hänajty mänaa xñäxøꞌøwøꞌøwaꞌañ maa jaꞌa cuduuṉgän, jayøjp myajtødiägǿꞌøwät tuꞌhaamnøcxpä. Coo jim̱ mgaꞌa yajtødiägǿꞌøwät tuꞌhaamnøcxpä, mänit hajxy xyajmédsät cuduuṉgwiinduum. Mänitä cuduuṉg xyajcøꞌødägǿꞌøwät jaꞌa policíahajxy. Mänit hajxy xchúmät.
23330	MAT 5:27	’Tøø hajxy mmädoyhaty coo jäyaꞌayhajxy hijty jegyhajty miänaꞌañ coo hajxy mgaꞌa tuꞌudägóyyät.
23332	MAT 5:29	’Coo tii hoyhadsojnä mhíxät, cab jim̱ mmøjhéeꞌpnät ni mgaꞌa nähdónät. Jaduhṉ mnibiädaꞌagǿøjät nebiä wiindspän nebiä cøꞌøducpän. Pø caj, jiiby hajxy mgaꞌawaꞌañ haxøøgtuum.
23334	MAT 5:31	’Jaduhṉä jäyaꞌayhajxy hijty jegyhajty miänaam̱bä: “Coo pøṉ jaꞌa tioꞌoxiøjc mänaa yhøxmádsät, mänitä hagujpøjnocy quiǿøꞌtsnät.”
23336	MAT 5:33	’Jaduhṉä jecyjiäyaꞌayhajxy hijty ñämaꞌayii: “Pø tøø jaꞌa Dios hajxy mnämaꞌay hamuumduꞌjoot coo hajxy hotyiijä mgudiunaꞌañ, tsipcøxp hajxy jaduhṉ mgudiúnät.”
23337	MAT 5:34	Pero høøc̈h mijts nnämaaby coo hajxy tii mgaꞌa yajwiinwaaṉǿꞌøwät näꞌä nägoobä. Coo hajxy hänajty tii myajwiinwaaṉøꞌøwaꞌañ, cabä tsajpootypä hajxy mgapxpáadät, ni jaꞌa naax̱wiimbä, ni jaꞌa Jerusalén, ni jaꞌa mgopc‑hajxy. Hix̱, paadiä tsajpootypä hajxy mgaꞌa capxpáadät jeꞌeguiøxpä coo jaꞌa Dios jim̱ yhäñaꞌay. Møød hädaa yaabä naax̱wiin hajxy mgaꞌa capxpáatpät jeꞌeguiøxpä coo jaꞌa Dios yajtänaabiety. Møødä Jerusalén hajxy mgaꞌa capxpáatpät jeꞌeguiøxpä coo jeꞌe Dyioscajptä. Møødä mhamdsoo copc hajxy mgaꞌa capxpáatpät jeꞌeguiøxpä coo jaꞌa mguhwaay hajxy hoy mgaꞌa yajpóꞌowät, ni hajxy hoy mgaꞌa yagjiṉ̃ǿꞌøwät.
23341	MAT 5:38	’Tøø hajxy hijty mmädoyhaty nebiä jäyaꞌayhajxy hijty jegyhajty miänaꞌañ: “Coo pøṉ cøx̱ypänejpiä xñäꞌä túnät, myaghawiimbídäp jaduhṉ.”
23346	MAT 5:43	’Tøø hajxy hijty mmädoyhajpä nebiä jäyaꞌayhajxy hijty jegyhajty miänaam̱bä: “Hoy jaꞌa mmäguꞌughajpä mdsoc mbaꞌhäyówät; pero jaꞌa mmädsip, mmähaṉhádäp jeꞌe.”
23349	MAT 5:46	Cab hajxy tii mbáadät näꞌä tägøꞌøbä coo jaꞌa mmäguꞌughajpähajtiä mmøødnijiootpaadǿøjät. Høxtä jaꞌa yajnähjuudiuutpädøjc‑hajxy nic̈hojc nibiaꞌhäyóow̱äp. Pero coo jaꞌa mmädsip hajxy mméeꞌxät, mänitä Dios hajxy xyhuunghádät.
23352	MAT 6:1	’Näjeꞌe jaꞌa jäyaꞌayhajxy jia wiꞌi yajcumayaꞌañ, paady hajxy jaduhṉ ñibiädaꞌagyii nebiä hojiäyaꞌayän. Pero cab jaduhṉ yhoyyä coo hajxy jaduhṉ yajcumáyät. Cab hajxy jaduhṉ mbahix̱ mbadúnät. Coo hajxy jaduhṉ mbahix̱ mbadúnät, cabä Dios hajxy xyhuunghádät, jaꞌa jim̱ tsajpootypä.
23356	MAT 6:5	’Jii jäyaꞌayhajxy näjeꞌebä, tänaꞌa jaꞌa Dios hajxy nax̱y piaꞌyaꞌaxy jiiby tsajtøgooty møød jim̱ maa jaꞌa tuꞌuxeṉ̃än. Pero cabä Dios hajxy tuꞌjoot piaꞌyaꞌaxy. Näꞌä yajcumayaam̱b hajxy jaduhṉ maa jaꞌa cuꞌugän. Pero cabä Dios hajxy jaduhṉ quiumayaꞌañíijäm. Tøyhajt jaduhṉ. Pero mijts, hameeꞌch jaꞌa Dios hajxy mbaꞌyáꞌaxät. Xyhíxäp xmiädów̱äp hajxy jeꞌeduhṉ; mänit hajxy xyhuunghádät.
23358	MAT 6:7	’Jaꞌa jäyaꞌay jaꞌa Diosmädiaꞌagy hajxy caꞌa mäbøjpä, cab hajxy ñajuøꞌøy waam̱baty jaꞌa Dios hajxy jia paꞌyaꞌaxy. Ja capxp hajxy jaduhṉ ja naañ ja tsojc. Paady hajxy jaduhṉ jia capxy cooc tyijy jaꞌa Dios hajxy jaduhṉ miädow̱aꞌañíijäm. Pero mijts, cab hajxy jaduhṉ mbahix̱ mbadúnät. Hix̱, jäguem̱iä jaꞌa Dios ñajuøꞌøy tijaty hajxy hänajty myajmaajiajpy.
23362	MAT 6:11	Højts jaꞌa caayyøøc huucøøc móoyyäc jabom̱‑jabom̱.
23365	MAT 6:14	’Coo mijts jaduhṉ mmäméeꞌxät jaꞌa hajxy tøø xñägädieeyǿꞌøyäbä, mänitä Dios hajxy jaduhṉ xmiéeꞌxpät, jaꞌa nDeedyhájtäm jaꞌa jim̱ tsänaabiä tsajpootyp.
23367	MAT 6:16	’Jii jäyaꞌayhajxy näjeꞌe, coo hajxy hänajty yhayuuhadaꞌañ, jaduhṉ hajxy ñibiädaꞌagyii nebiä jootmayhajpän. Paady hajxy jaduhṉ ñibiädaꞌagyii, jaduhṉ hajxy quiähxøꞌøgaꞌañ jäyaꞌawyiinduum coo hajxy hänajty yhayuuhaty. Tøyhájthøch mijts nnämaꞌay, cab hajxy jaduhṉ tii piaadaꞌañ.
23370	MAT 6:19	’Cabä mjoot hajxy yaa mbädáꞌagät tijaty yaabä naax̱wiin. Haagä maꞌadaam̱b jaduhṉ cøx̱iä mäduhṉ̃tiä hädaa yaabä naax̱wiin. Y jaanc̈h tehm̱ wiädijp jaꞌa meeꞌtspähajxy.
23373	MAT 6:22	’Pø mmøødä howyiinmahñdy hajxy, mänit hajxy hoy mwädítät nebiä Dios choquiän.
23375	MAT 6:24	’Cabä wiindsǿṉ hoy metsc mmøødtúnät. Mxøøghadaam̱by tuꞌug; jatuꞌugpä jaduhṉ mdsogaam̱by. Hoy jaꞌa miädiaꞌagy jaduhṉ mgudiunaaṉä. Jaanä jaduhṉduhm̱bä, coo jaꞌa mjoot mbädáꞌagät maa jaꞌa xädøꞌøñän, cabä Dios jaduhṉ hoy mwiingudsähgǿꞌøwät.
23376	MAT 6:25	’Jadúhṉäts mijts nnämaꞌay, caꞌa hajxy mwiꞌi tiajy mwiꞌi miay tijaty hajxy mnäjugyhádäp, tii hajxy mwithádäp. Maas tsoobaatp jaꞌa jugyhajt jaduhṉ quejee jaꞌa cay, y maas tsoobaatp jaꞌa niꞌx jaduhṉ quejee jaꞌa wit.
23379	MAT 6:28	’Cabä wit hajxy mnädaj mnämáyät. Høxtahm̱dsä pøjy hujts, cab tii tiuṉ̃.
23382	MAT 6:31	Caꞌads hajxy mdajy mmay; caꞌa hajxy mwiꞌi miänaꞌañ: “Tii ngáayyämb, tii nhúucämb, tii mwithájtämb.”
23386	MAT 7:1	’Cabä wiinghänaꞌc hajxy mnähójät, coo jaꞌa Dios hajxy jaduhṉ xñäꞌä yajcumädów̱ät.
23391	MAT 7:6	’Cabä jäyaꞌay hajxy hadsip mnämáꞌawät coo jaꞌa Diosmädiaꞌagy hajxy miäbǿgät. Pø cab hajxy jaduhṉ miädow̱aꞌañ, caꞌa hajxy hadsijpc mduṉ̃, coo hajxy jaduhṉ ñäꞌä jootmáꞌadät.
23392	MAT 7:7	’Coo jaꞌa Dios hajxy tii mmäyujwáꞌanät, mänit hajxy jaduhṉ xmióꞌowät; coo hajxy mmänuuꞌxtáꞌagät, mänit hajxy jaduhṉ xpiuhbédät.
23394	MAT 7:9	’Coo jaꞌa mhuung jaꞌa tsajcaagy xmiäyujwaꞌañ, jeꞌeds jaduhṉ mmooby, túhm̱äts. Cabä tsaa mmoꞌoy.
23397	MAT 7:12	’Jadúhṉäts mijts jaꞌa jäyaꞌayhajxy mnäxúuꞌtspät nej mijts myajnäxuudsaꞌañän. Jaduhṉä Moisés jecy miänaaṉ̃ coo hajxy ngudiúuṉämät. Jaduhṉ hajxy jecy miänaam̱bä, jaꞌa Diosmädiaꞌagy hajxy jecy yajwáꞌxäbä.
23398	MAT 7:13	’Hamäjaa jim̱ mnǿcxät Dioswiinduum. Jaduhṉ mäwíinäts jim̱ nebiä xuꞌudstuꞌujän; cab hajxy jaduhṉ nämay piaady. Pero coo jiiby mhädáꞌagät haxøøgtuum, cab jaduhṉ yhamäjaajä. Jaduhṉ mäwíinäts jeꞌe nebiä møjtuꞌujän; nämay hajxy jiiby yhädaꞌagy.
23400	MAT 7:15	’Mnigwieendähadǿøjäp hajxy maa jaꞌa jäyaꞌayhajxy tyijy Diosquex̱ypän. Näꞌä høhṉdaacp hajxy jaduhṉ. Jaduhṉ hajxy ñibiädaꞌagyii nebiä mäbøjpän, pero cab hajxy tiehm̱ miäbøcy; jaanc̈h tehm̱ quiaꞌawiindøy hajxy jaduhṉ.
23406	MAT 7:21	’Nämáyhøch jaꞌa jäyaꞌayhajxy xjia nämaꞌay: “Wiindsǿṉ.” Pero cab hajxy nägøx̱iä jim̱ tiägøꞌøwaꞌañ Dioswiinduum jim̱ tsajpootyp. Pønjátyhøch jaꞌa nDeedy jaꞌa miädiaꞌagy xquiudiúuṉäp, jeꞌeds jim̱ tägøꞌøwaam̱b.
23407	MAT 7:22	Coo jaꞌa naax̱wiimbä hänajty wyiimbidaꞌañ, mänítøch hajxy nämay xjia nämaꞌawaꞌañ: “Wiindsǿṉ, tøø højts jaꞌa Diosmädiaꞌagy nyajwaꞌxy jaꞌa miic̈h mmäjaagøxpä; tøø højts jaꞌa møjcuꞌu ngøx̱y yajpäyøꞌøgy jaꞌa miic̈h mmäjaagøxpä; tøø højts jaꞌa hoy‑yagjuøøñäjatypä may nyajcähxøꞌøgy jaꞌa miic̈h mmäjaagøxpä.”
23408	MAT 7:23	Mänítøch hajxy nnämaꞌawaꞌañ: “Cábøch mijts mänaa tøø nhix̱yhaty. Juaꞌads hajxy jim̱; haxøøg jaꞌa mwiinmahñdyhajxy jaduhṉ.”
23409	MAT 7:24	’Pǿṉhøch nmädiaꞌagy xmiädóow̱äp, coo jaduhṉ quiudiúnät nébiøch nhaneꞌemiän, jaduhṉ mäwíinäts jeꞌe nebiä jäyaꞌay jaꞌa tiøjc tøø quiojjiän tsaawiing.
23416	MAT 8:2	Mänit paꞌamjäyaꞌay Jesús ñämejch. Haxøøgpaꞌam hänajty miøød. Mänitä Jesús wyiinjijcädaacä, wyiingudsähgøøyyä. Mänit ñämaayyä: ―Wiindsǿṉ, pø chojpy jaꞌa mjoot jaduhṉ, hóyhøch jaduhṉ xyajnähwaꞌads xyajcuhwáꞌadsät.
23417	MAT 8:3	Mänitä Jesús jaꞌa mähdiøjc ñähdooṉ̃. Mänit ñämaayy: ―Chójpiøch jaꞌa njoot jaduhṉ; tøø jaduhṉ mnähwaꞌac̈h mguhwaꞌac̈h. Mänitiä jaꞌa mähdiøjc jiaanc̈h nähwaach jiaanc̈h cuhwaach.
23418	MAT 8:4	Mänitä Jesús miänaaṉ̃: ―Huuc mädow̱, caꞌa pøṉ mnäꞌägädä hawaaṉä. Nøcx jim̱ Jerusalén maa jaꞌa teediän. Jim̱ myajcähxǿꞌøgät coo tøø mnähwaꞌac̈h coo tøø mguhwaꞌac̈h. Jim̱ä xädøꞌøñ mguyoxǿꞌøwät nebiä Moisés jecy yhanehm̱iän. Jaduhṉä hijxtahṉd myajcähxǿꞌøgät coo tøø mnähwaꞌac̈h coo tøø mguhwaꞌac̈h.
23420	MAT 8:6	Mänit Jesús ñämaayyä: ―Jím̱høch jaꞌa nmoonsä tuꞌug quioꞌnaꞌay tøgooty. Tøø jaꞌa tiecy miucy. Hanax̱iä jaduhṉ chaac̈hpøcy tehṉgajnä.
23421	MAT 8:7	Mänitä Jesús miänaaṉ̃: ―Nøcxy nhuuc yaghoyøꞌøy.
23422	MAT 8:8	Mänitä soldadowiindsǿṉ yhadsooyy: ―Pero Wiindsǿṉ, cab jaduhṉ yhahixøꞌøy coo miic̈h jiiby mdägǿꞌøwät maac̈h ndøgootiän, jeꞌeguiøxpä coo miic̈h mmøjjä mjaanc̈hä. Nägooyyä miic̈h jaduhṉ mmänáꞌanät cooc̈h nmoonsä yhoyǿꞌøwät, pues hoyǿꞌøwäp.
23424	MAT 8:10	Mänitä Jesús jiaanc̈h tehm̱ yagjuøøyy. Mänit ñämaayy jaꞌa hajxy hänajty pawädijpä: ―Cábøc̈hä nmägunaax̱hajxy jaduhṉ miäbøcy neby yøꞌø craa miäbøquiän, y jäguem̱ yøꞌø chooñ. Tøyhajt jaduhṉ.
23427	MAT 8:13	Mänitä Jesús jaꞌa soldadowiindsǿṉ ñämaayy: ―Nøcx maa jaꞌa mdøjcän. Tøø jaduhṉ mmäbøcy, tøø jaꞌa mmoonsä jaduhṉ yhoyøꞌøy. Mänitä jaꞌa mioonsä jiaanc̈h hoyøøyy.
23431	MAT 8:17	Tøjiajt jaꞌa Diosmädiaꞌagy jaduhṉ maa jaduhṉ myiṉ̃än cujaay, mänaa jaꞌa Isaías jecy miänaꞌañän: “Jaayaꞌay jaꞌa nbaꞌamhájtäm tøø xyajnähwáatsäm tøø xyajcuhwáatsäm.” Jaꞌa Isaías, jeꞌeds jaꞌa Diosmädiaꞌagy jaduhṉ jecy yajwaꞌx.
23433	MAT 8:19	Cajnä hajxy hänajty tiuꞌubøcyñä, mänitä Jesús jäyaꞌay tuꞌug ñämejtsä. Yajnähixøøby hänajty jeꞌebä maa jaꞌa tsajtøjcän. Mänitä Jesús ñämaayyä: ―Wiindsǿṉ, miṉ nhuuc jamiøødhaty. Homiaajä mnǿcxät, quipxy nbawädítät.
23434	MAT 8:20	Mänitä Jesús yhadsooyy: ―Jaꞌa xøøgaa, jim̱ä jiut jeꞌe; jaꞌa muuxy, jim̱ä pieꞌeñ jeꞌe; pero høøc̈h, jaꞌa Diosquex̱ypä, cábøch ndøjc maac̈h nbooꞌx nhäñáꞌawät.
23435	MAT 8:21	Mänitä Jesús jaꞌa jiamiøød tuꞌug miänaaṉ̃: ―Wiindsǿṉ, mänítøch miic̈h nbaduꞌubøgaꞌañ cooc̈hä ndeedy hänajty tøø yhoꞌnä, cooc̈h hänajty tøø nyajnaax̱tägøøñä.
23436	MAT 8:22	Mänitä Jesús yhadsooyy: ―Ween jaꞌa mjujy jaꞌa mmäguꞌughajxy yajnaax̱tägøꞌøy. Cábøch jaꞌa nmädiaꞌagy hajxy xpianøcxaaṉä. Pero miic̈h, ween quipxy nwädíjtäm.
23439	MAT 8:25	Mänit hoy yuxyíijäm jaꞌa miäguꞌughajpä tuꞌug. Mänit ñämaayyä: ―Wiindsǿṉ, højts yajnähwáatsäc. Cham̱ højts nnøøhoꞌogøꞌøwaꞌañ.
23440	MAT 8:26	Mänitä Jesús yhadsooyy: ―Tii hajxy coo mwiꞌi chähgøꞌøy. Cábøch mijts jaꞌa nmädiaꞌagy hajxy jaduhṉ xñäꞌä mäbøjcä, paady hajxy mdsähgøꞌøy. Mänit piädøꞌcy. Mänitä poj jiøjcunämaꞌawøøyy møødä mejy coo quiaꞌa míiṉnät. Mänit jaduhṉ yuungøøyy. Caj ñäꞌägädä pojnä.
23441	MAT 8:27	Mänitä miäguꞌughajpähajxy yagjuøøyy. Mänit hajxy ñiñämaayyä: ―Nebiädaꞌa jaduhṉ coo miädiaꞌagy miäbǿjcäxä høxtä jaꞌa poj møødä mejy.
23443	MAT 8:29	Mänitä Jesús tiägøøyy wiinguyaaxǿøyyäbä: ―Jesús, tii højts xwiaꞌanaꞌañ, miic̈h Dioshuung. Cajnä yhabaady coo højts xyajcumädów̱ät. Jaꞌa møjcuꞌuhajxy jaduhṉ mänaaṉ, caꞌa jiäyaꞌayä.
23445	MAT 8:31	Mänitä Jesús miänuuꞌxtaacä jaꞌa møjcuꞌuhajxy: ―Pø xyajpädsøm̱aam̱b højts yaa maa hädaa jäyaꞌayän nämetscä, naꞌañ højts jiiby nhuuc tägøꞌøy maa yøꞌø hädsøm̱ jioodootyhajxiän.
23446	MAT 8:32	Mänitä Jesús miänaaṉ̃: ―Nøcx hajxy jiiby tägøꞌøw. Mänitä møjcuꞌuhajxy ñähwaach jaꞌa jäyaꞌay nämetspä. Mänitä hädsøm̱ hajxy ñämejch. Cøjx jaꞌa hädsøm̱hajxy wyiinmänacpäyøꞌøgy. Cøjx hajxy quiuhcahnax̱y naaxøjpcøxp. Mejjiooty hajxy hoy quiugaꞌawøꞌøy. Cøjx hajxy jiiby yhoꞌogy mejjiooty.
23450	MAT 9:2	Mänitä tecymiucypiä tuꞌug quiøømiejtsä tsaajiooty maa jaꞌa Jesúsän. Jaꞌa mähdiøjc jaꞌa miäguꞌughajpähajxy jaduhṉ cøømiejtsä. Coo jaꞌa Jesús yhijxy coo hajxy hänajty miäbøcy, mänitä Jesús jaꞌa mähdiøjc ñämaayy: ―Huung, jootcugøꞌøw; tøø jaꞌa mbojpä mgädieey xñähwaꞌac̈h.
23451	MAT 9:3	Jim̱ä ley‑yajnähixøøbiädøjc hänajty näjeꞌe tiänaꞌay jaꞌa Jesús ñähmøjc. Coo hajxy jaduhṉ miädooyy nebiä Jesús miänaaṉ̃än, mänit hajxy näjeꞌe quiopcooty tiägøøyy mädiaacpä: “Capxtägooby hädaa craa jaduhṉ maa jaꞌa Dioscøxpän.”
23452	MAT 9:4	Ñajuøøby jaꞌa Jesús hänajty neby hajxy hänajty miädiaꞌaguiän quiopcooty. Mänit miänaaṉ̃: ―Tii haxøøgwiinmahñdy hajxy coo mmøødhaty mgopcooty.
23453	MAT 9:5	Mädyii mädiaꞌagy maas tsip, cooc̈h hädaa mähdiøjc nnämáꞌawät: “Tøø jaꞌa mbojpä mgädieey xñähwaꞌac̈h”, tøgä maas tsip jaduhṉ cooc̈h nnämáꞌawät: “Tänaayyøꞌøg, yoꞌoyøꞌøg.”
23454	MAT 9:6	Nyajcähxøꞌøgáam̱biøch cooc̈hä cuhdujt jaduhṉ nmøødä hädaa yaabä naax̱wiin cooc̈hä pojpä cädieey nyajnähwáꞌadsät, høøc̈h jaꞌa Diosquex̱ypä. Mänitä Jesús jaꞌa tecymiucypiä ñämaayy: ―Tänaayyøꞌøg, widsøꞌøg yøꞌø mdsaay, nøcxnä maa jaꞌa mdøjcän.
23457	MAT 9:9	Mänitä Jesús jim̱ chohṉ̃. Mänitä jäyaꞌay tuꞌug yhijxy, jaꞌa xøhajpä Mateo. Jim̱ä Mateo hänajty yhäñaꞌay maa hänajty yajnähjuudiuꞌudiän. Mänitä Mateo ñämaayyä: ―Jam̱ quipxy wädíjtäm. Mänitä Mateo tiänaayyøꞌcy. Mänit jaꞌa Jesús piaduꞌubøjcy.
23459	MAT 9:11	Jim̱ä fariseoshajxy hänajtypä, jaꞌa hajxy hänajty hoy jaanc̈h tehm̱ pianøcxpä jaꞌa Moisés miädiaꞌagy. Mänitä fariseoshajxy miänaaṉ̃: ―Tii yøꞌø mwiindsǿṉ coo miøødcay jaꞌa yajnähjuudiuutpähajxy møødä cubojpä cugädieeyhajxy ―nøm̱ä Jesús miäguꞌughajpähajxy ñämaayyä.
23460	MAT 9:12	Miädoow̱ jaꞌa Jesús jaduhṉ. Mänit miänaaṉ̃: ―Pøṉ jaduhṉ møc, caj yajtsooyøꞌøy; pøṉ jaduhṉ paꞌammøød, jeꞌeds jaduhṉ yajtsooyøøby. Jaduhṉ mäwíinøch høøc̈h nebiä mädsooyøøbiän. Páadyhøch yaa tøø nmiṉ̃ tøø nmech, nébiøch jaꞌa cubojpä cugädieeybähajxy nnämáꞌawät coo jaꞌa yhaxøøgwiinmahñdy hajxy ween ñajtshixøꞌøy. Jaꞌa hojiäyaꞌayhajxy, cábøch hajxy jeꞌe waam̱b nnämaꞌawaꞌañ. Nøcx hajxy habøc tii jaꞌa Diosmädiaꞌagy jaduhṉ ñänøøm̱by: “Chójpiøch jaꞌa njoot jaduhṉ coo hojioot hajxy mmøødhádät; cábøch jaduhṉ nmänaaṉnä coo animal hajxy myóxät maa jaꞌa høøc̈hcøxpän.”
23462	MAT 9:14	Mänitä Jesús ñämejtsä jaꞌa Juan mäyajnäbejpä miäguꞌughajpähajxy. Mänitä Jesús miäyajtøøw̱ä: ―Tii miic̈h mmäguꞌughajpähajxy jaguiay quiaꞌa näꞌägädä hidaꞌañ. Nax̱y højts jaguiay tuꞌxøøjaty nhity tähoocjaty; jaduhṉ højts jaꞌa Dios nwiingudsähgøꞌøy. Jaanä jaduhṉä fariseoshajxy yhijpä jaguiay.
23463	MAT 9:15	Mänitä Jesús yhadsooyy: ―Coo jaꞌa jäyaꞌayhajxy mänaa piøcy yhuꞌugy, cabä woyba wichpä hajxy jiøꞌøy xiuuc̈h. Xooṉdaacp hajxy jaduhṉ, jeꞌeguiøxpä coo jaꞌa jamiøꞌød jyiijä. Jaduhṉ mäwíinøch høøc̈h nebiä jamiøꞌødän. Páadyhøch nmäguꞌughajpähajxy jaguiay quiaꞌa hity. Habaadaam̱b jaduhṉ cooc̈h yaa ndsoonaaṉnä; mänit hajxy mäbøcypiä jaguiay yhidaꞌañ.
23464	MAT 9:16	’Cab jaduhṉ pøṉ tucwit yhagøyøꞌøy jem̱ywyithaam. Múgäp jaꞌa jem̱ywyit jaduhṉ y maas hanax̱iä jaꞌa tucwit jaduhṉ quiǿødsät.
23466	MAT 9:18	Cajnä jaꞌa Jesús hänajty miädiaacpädøꞌøy, mänitä tsajtøjcwiindsǿṉ tuꞌug miejch. Mänitä Jesús wyiingoꞌnaaguiädaacä. Mänit ñämaayyä: ―Naam̱hóꞌogyhøc̈hä nhuung jaꞌa toꞌoxypä. Coo miic̈h nøcxy mnähdoṉ̃, mänit jiujypiøjtägátsät.
23468	MAT 9:20	Jim̱ä tajjäyaꞌay hänajty tuꞌug høx̱haam pianøcxy. Paꞌammøød hänajty jeꞌe. Majmetscjumøjt jaꞌa ñøꞌty hänajty tøø wyiꞌi xieeꞌxy, weenjaty weenjaty. Jaduhṉä tajjäyaꞌay hänajty miädiaꞌagy quiopcooty: “Nägóoyyøch jaꞌa wyitpaꞌa nnähdóoṉät, mänítøch nmøcpǿgät.” Coo jaꞌa Jesús jaꞌa tajjäyaꞌay jiäguyohdiägǿøyyä, mänitä wyitpaꞌa ñähdóoṉäxä.
23470	MAT 9:22	Mänitä Jesús yheeꞌpwiimbijty, Mänit jaꞌa tajjäyaꞌay yhijxy. Mänit miänaaṉ̃: ―Huung, jootcugøꞌøw; tøø jaduhṉ mmøcpøcy, jeꞌeguiøxpä coo tøø mmäbøcy. Mänitiä jaꞌa tajjäyaꞌay miøcpøjcy.
23471	MAT 9:23	Mänitä Jesúshajxy jim̱ miejch maa jaꞌa tsajtøjcwiindsǿṉ tiøjcän. Jiibiä xuux̱pädøjc‑hajxy hänajty yhoꞌogyjiäyaꞌawyiinxuꞌuxy. Jiibiä jäyaꞌayhajxy hänajty wyiꞌi yhaamhaty.
23472	MAT 9:24	Mänitä Jesús miänaaṉ̃: ―Pädsøm̱ hajxy jiiby. Cab yøꞌø tøø yhoꞌogy, näꞌä maab yøꞌøduhṉ. Mänitä Jesús ñäxiicä.
23475	MAT 9:27	Coo jaꞌa Jesúshajxy jim̱ chohṉ̃, mänitä wiindshajxy nämetsc piaduꞌubøjcy yáax̱äp: ―Højts näxúuꞌtsäc. David miic̈h hijty mhaphajpy mdeedyhajpy.
23476	MAT 9:28	Coo jaꞌa Jesús tiøjtägøøyy, mänitä wiindshajxy miäwiingooṉ̃. Mänitä Jesús miänaaṉ̃: ―Nej, mmäbøjpy hajxy jaduhṉä cooc̈hä mäjaa nmøødä coo hajxy nyaghijxǿꞌøgädä. Mänit hajxy miänaaṉ̃: ―Wiindsǿṉ, nmäbøjpy højts.
23477	MAT 9:29	Mänitä Jesús jaꞌa wiinds wyiinhajxy ñähdooṉä. Mänitä Jesús miänaaṉ̃: ―Ween hajxy mhijxøꞌøgy coo hajxy tøø mmäbøcy.
23478	MAT 9:30	Mänit hajxy yhijxøꞌcy. Mänitä Jesús miänaaṉ̃: ―Caꞌa pøṉ hajxy mnäꞌägädä hawaaṉä.
23479	MAT 9:31	Coo jaꞌa wiindshajxy jim̱ chohṉ̃, mänit hajxy tiägøøyy mädiaꞌagy‑yajwädijpä coo hajxy tøø yaghijxøꞌøgyii jaꞌa Jesúsäm.
23481	MAT 9:33	Mänitä Jesús jaꞌa møjcuꞌu jiiby yajpäyøꞌcy. Mänitiä jaꞌa huum quiapxøꞌcy. Yagjuøøyy jaꞌa jäyaꞌayhajxy jaduhṉ. Mänit hajxy miänaaṉ̃: ―Ni mänaa jaduhṉ pøṉ tii quiaꞌa yagjadyii nebiä hädaajän yaa Israelnaaxooty.
23482	MAT 9:34	Mänitä fariseoshajxy miänaaṉ̃: ―Paady yøꞌøyaꞌay jaꞌa møjcuꞌu yajpäyøꞌøgy, coo jaꞌa møjcuꞌugong miäjaa miøødhajtä.
23485	MAT 9:37	Mänitä Jesús ñämaayy jaꞌa miäguꞌughajpähajxy: ―Yøꞌø majiäyaꞌayhajxy, hoy jaduhṉ cooc̈hä nmädiaꞌagy hajxy xmiäbǿjcät. Pero cab højts nnämáyyäm, højts jaꞌa mädiaꞌagy nyajwáꞌxämbä.
23491	MAT 10:5	Mänitä Jesús jaꞌa nämajmetspähajxy quiejxy mädiaꞌagy‑yajwaꞌxpä. Mänit ñämaayy: ―Caꞌa hajxy jim̱ mnøcxy maa jaꞌa caꞌa judíoshajxy chänaꞌayän, y caꞌa hajxy jim̱ mnøcxy Samarianaaxooty. Yaayyä hajxy jaduhṉ mwädítät, yaa Israelnaaxooty.
23495	MAT 10:9	’Cabä xädøꞌøñ hajxy mgónät ni weeṉ̃tiä.
23497	MAT 10:11	’Coo hajxy maa mgajptägǿꞌøwät, jim̱ä jäyaꞌay hajxy mhøxtáꞌawät jaꞌa hojiootmøødpä; jim̱ hajxy mhamejtstáꞌagät. Jiiby hajxy mhídät høxtä coonä hajxy hänajty mduꞌubøgaꞌañ.
23502	MAT 10:16	’Maac̈h mijts nwiinguex̱iän, haxøøgwiinmahñdy jaꞌa jäyaꞌayhajxy jim̱ miøød. Paady hajxy nähix̱ hahixøꞌø mnibiädaꞌagǿøjät. Meeꞌxxieemy hajxy jaduhṉ mwädítät.
23507	MAT 10:21	’Haxøøg jaduhṉ jiadaꞌañii. Hamdsoo hajxy ñiñähanuuꞌxøꞌøwaꞌañii jaꞌa tuꞌqueꞌexpä‑jäyaꞌay. Jaduhṉ jaꞌa tieedyhajxy jiatcøꞌøwaam̱bä møødä yhuunghajxy.
23510	MAT 10:24	’Cabä pøṉ jaduhṉ jiaty nebiä wyiindsǿṉ jiatiän.
23511	MAT 10:25	Coo hajxy jaduhṉ mjádät nebiä mwiindsøṉhajxy jiatiän, jootcujc hajxy jaduhṉ mhídät. Cooc̈hä jäyaꞌayhajxy jaduhṉ tøø xñämaꞌay: “Møjcuꞌu”, jaduhṉ mijts hajxy xñämaꞌawaam̱bä.
23512	MAT 10:26	’Cabä cuꞌug hajxy mdsähgǿꞌøwät. Nebiaty hajxy jaduhṉ jiatcøꞌøy hameeꞌch, cähxøꞌøgaam̱b jaduhṉ.
23515	MAT 10:29	’Jaꞌa muuxyhuunghajxy, coo hajxy quiaꞌay, yhijxyp jaꞌa nDeedyhájtämhajxy jaduhṉ, hoy hajxy quiaꞌa ja tsow̱ä.
23518	MAT 10:32	’Pønjátyhøch jaꞌa nmädiaꞌagy xmiøødyajtuꞌugøøby maa jaꞌa cuꞌugwiinduumän, mänítøch jaꞌa miädiaꞌagyhajxy nmøødyajtuꞌugøꞌøwaam̱bä maac̈hä nDeedy wyiinduumän jim̱ tsajpootyp.
23520	MAT 10:34	’Cooc̈h yaa tøø ngädaꞌagy, paadiä jäyaꞌayhajxy jaduhṉ ñimiädsibøꞌøwaꞌañii jaꞌa høøc̈h nmädiaꞌagyquiøxpä. Cab hajxy jootcujc yhidaꞌañ.
23523	MAT 10:37	’Pøṉä tiaj pøṉä tieedy maas tsojp quejeec̈h høøc̈h jaduhṉ xchocy, cábøch jaꞌa nmädiaꞌagy hoy xpianǿcxät. Y pøṉä ñøøx pøṉä miajc maas tsojp quejeec̈h høøc̈h jaduhṉ xchocy, ni jeꞌec̈h jaꞌa nmädiaꞌagy hoy xquiaꞌa panǿcxäbät.
23526	MAT 10:40	’Pøṉ mijts jaduhṉ xchojp, jaduhṉ mäwíinøch høøc̈h xchojpä. Y pǿṉhøch høøc̈h jaduhṉ xchojp, jaduhṉ mäwíinädsä Dios jaduhṉ chojpä, jaꞌac̈h tøø xquiéx̱iäbä.
23531	MAT 11:3	Mänitä Jesús hajxy miäyajtøøyy: ―Nej, miic̈h jaꞌa Crístojä, jaꞌa Dios jaduhṉ quiexaam̱biä, tøgä wiinghänaꞌc jeꞌejä.
23532	MAT 11:4	Mänitä Jesús yhadsooyy: ―Nøcx jaꞌa Juan hajxy hawaaṉä neby hajxy xii mhix̱ mmädoyy.
23535	MAT 11:7	Coo jaꞌa Juan miäguꞌughajpähajxy wyiimbijty, mänitä Jesús jaꞌa cuꞌug tiägøøyy møødmädiaacpä jaꞌa Juancøxpä. ―Coo hajxy tøø mhoy pactuum, jaꞌa Juan miädiaꞌagy hajxy hänajty mmädow̱áaṉäp, túhm̱äts. Cabä tsajcapy pojyuꞌxpä hajxy hoy mhix̱y. Caj pues, paady hajxy jim̱ tøø mhoy coo jaꞌa Juan jaꞌa miädiaꞌagy hajxy hänajty mmädow̱aaṉä.
23540	MAT 11:12	’Coo jaꞌa Juan tiägøøyy mäyajnäbejpä, høxtä jeꞌenä jädaꞌanäbaadyñä, nägøꞌø nädecypiä jaꞌa jäyaꞌayhajxy jia wiꞌi tiägøꞌøwaꞌañ maa jaꞌa Dios wyiinduumän.
23545	MAT 11:17	“Tøø højts nja xuꞌuxy, pero cab hajxy tøø mhech. Tøø højts hojiøøñä nja høy, pero cab hajxy tøø mjøꞌøy.”
23548	MAT 11:20	Mänitä Jesús tiägøøyy hamänajpä. Jaꞌa cajptjäyaꞌayhajxy jaduhṉ hojjä, jaꞌa hajxy hänajty tsänaabiä maa jaꞌa Jesús jaꞌa hoy‑yagjuøøñäjatypä hänajty tøø jia yajcähxøꞌøguiän. Paady jaduhṉ yhamänajty, coo yhaxøøgwiinmahñdy hajxy hänajty tøø quiaꞌa najtshixøꞌøy. Mänitä Jesús miänaaṉ̃:
23549	MAT 11:21	―Haxøøg mijts mjadaꞌañ mhabetaꞌañ, mijts yaa tsänaabiä Corazín møødä Betsaida. Jaꞌa jecyjiäyaꞌayhajxy hijty jim̱ tsänaabiä Tiro møødä Sidón, coo hajxy häxøpy tøø yhix̱y jaꞌa hoy‑yagjuøøñäjatypä nej mijts tøø mja hix̱iän, tøø jaꞌa yhaxøøgwiinmahñdy hajxy häxøpy ñajtshixøꞌøy.
23551	MAT 11:23	Y mijts jim̱ tsänaabiä Capernaum, mja wiꞌi yajcumayaam̱b hajxy jaduhṉ. Pero cabä Dios hajxy jaduhṉ xquiumayaꞌañ. Jaꞌa jecyjiäyaꞌayhajxy hijty jim̱ tsänaabiä Sodoma, coo jaꞌa hoy‑yagjuøøñäjatypä hajxy häxøpy tøø yhix̱y nej mijts tøø mja hix̱iän, cab hajxy häxøpy tøø quiuhdägoy.
23553	MAT 11:25	Mänitxøø jaꞌa Jesús miänaaṉ̃: ―Teedy, miic̈h nbaꞌyaax̱yp. Miic̈h jim̱ häñaaby tsajpootyp; miic̈h yaa Dioshajp maa hädaa yaabä naax̱wiinän. Dioscujúꞌuyäp coo jaꞌa tøyhajt tøø myajnähixøꞌøy jaꞌa hajxy tii caꞌa jajpä. Caj tøø myajnähixøꞌøy jaꞌa hajxy tyijy jajpä.
23555	MAT 11:27	Mänitä Jesús miänáaṉgumbä: ―Tøøc̈hä nDeedy jaꞌa tøyhajt xquiøx̱y yajcøꞌødägøꞌøy. Cábøch pøṉ xyhix̱yhaty, høøc̈h jaꞌa Dioshuung. Tøyhajt jaduhṉ. Jagóoyyøc̈h nDeedy xyhix̱iä. Y cábøch jaꞌa nDeedy pøṉ xyhix̱yhajtä. Jagóoyyøc̈h jaduhṉ nhix̱iä, høøc̈h jaꞌa Dioshuung. Nyajnähdíjäbøch pønjátyhøch nDeedy hix̱yhádäp.
23560	MAT 12:2	Coo jaꞌa fariseoshajxy jaduhṉ yhijxy, mänitä Jesús hajxy ñämaayy: ―Huug hix̱, xiidsä mmäguꞌughajpä trigo hajxy wyiꞌi tiøjy. Cabä cuhdujt jaduhṉ myiṉ̃ coo hajxy tii ndúuṉämät jaꞌa pooꞌxxiøøjooty.
23561	MAT 12:3	Mänitä Jesús miänaaṉ̃: ―Nej, cahnä jaꞌa Diosmädiaꞌagy hajxy mgapxiä. Jim̱ jaduhṉ myiṉ̃ cujaay coo jaꞌa Davidhajxy yähoꞌpøjcä.
23564	MAT 12:6	Y høøc̈h, maas mǿc‑høch jaꞌa cuhdujt jaduhṉ nmøødä quejee jaꞌa tsajtøjc.
23565	MAT 12:7	Caj mijts mwiinjuøꞌøy waam̱b jaꞌa Diosmädiaꞌagy jaduhṉ miänaꞌañ: “Mänáam̱bøch jaduhṉ coo hojioot hajxy mmøødhádät; cábøch jaduhṉ nmänaꞌañ coo animal hajxy myóxät jaꞌa høøc̈hcøxpä.” Coo hajxy jaduhṉ mwiinjuǿꞌøwät, cabä jäyaꞌay hajxy näꞌä nägoodä mwiingapxpédät.
23568	MAT 12:10	Jiibiä mähdiøjc hänajty tuꞌug; cøꞌødøꞌøds hänajty tuꞌnax̱. Jiibiä fariseoshajxy hänajty näjeꞌe tiänaabiä. Mänitä Jesús miäyajtøøw̱ä: ―Nej, hoy jaduhṉ coo jaꞌa paꞌamjäyaꞌay myajmøcpǿgät jaꞌa pooꞌxxiøøjootiä. Paadiä fariseoshajxy jaduhṉ miänaaṉ̃, yhøxtaaby jaꞌa wiinmahñdy hajxy hänajty nebiä Jesús hajxy yajtsumǿøjät. Coo jaꞌa Jesús jaꞌa paꞌamjäyaꞌay yajmøcpǿgät jaꞌa pooꞌxxiøøjooty, mänitä Jesús hajxy hänajty yajtsumaꞌañii.
23569	MAT 12:11	Mänitä Jesús yhadsooyy: ―Hoy pues. Coo pøṉ mieeg quiugaꞌawøꞌøy nøøjutjooty jaꞌa pooꞌxxiøøjooty, mänit hajxy nøcxy yajpädsøm̱y, túhm̱äts.
23571	MAT 12:13	Mänitä Jesús jaꞌa mähdiøjc ñämaayy: ―Xajtøw̱ yøꞌø mgøꞌø. Mänit xiajtøøyy. Mänit miäbaaty nebiä tuꞌugpän.
23576	MAT 12:18	Høøc̈hä nmoonsä hädaa, jaꞌac̈h tøø nwiimbíyyäbä. Ndsójpiøch jaduhṉ. Jootcújc‑høch nnijiäwøꞌøyii yøꞌøgøxpä. Nbädaꞌagáam̱biøch jaꞌa nhEspíritu maa yøꞌøjän. Høøc̈h nguhdujt jaduhṉ xyajwiingapxøꞌøwáaṉäp maa jaꞌa jäyaꞌayhajxy nägøx̱iän.
23581	MAT 12:23	Mänitä jäyaꞌayhajxy nägøx̱iä yagjuøøyy. Mänit hajxy ñiñämaayyä: ―Nej, David yhap yhocädaꞌa yøꞌøduhṉä.
23582	MAT 12:24	Coo jaꞌa fariseoshajxy jaduhṉ miädooyy, mänit hajxy miänaaṉ̃: ―Coo yøꞌø craa jaꞌa møjcuꞌuwiinmahñdy jaduhṉ miøødä, paadiä møjcuꞌubaꞌam jaduhṉ yajnähwaꞌac̈h.
23583	MAT 12:25	Ñajuøøbiä Jesús hänajty nebiä fariseoshajxy hänajty wyiinmahñdyhaty. Mänit miänaaṉ̃: ―Coo jaꞌa tuꞌhagajptpä jäyaꞌayhajxy ñimiädsibøꞌøwǿøjät, cuhdägóyyäp jaꞌa quiajpthajxy jaduhṉ. Y coo jaꞌa tuꞌugtøgootypä jäyaꞌayhajxy ñimiädsibøꞌøwǿøjät, cab hajxy hoy yhíjnät tuꞌugtøgooty.
23587	MAT 12:29	’Coo jaꞌa møjcuꞌu xquiaꞌa yajmäjädáꞌagät, cabä miäjaa jaduhṉ mbǿjcät.
23588	MAT 12:30	’Pǿṉhøch jaduhṉ xquiaꞌa møødpädøꞌp, høøc̈h nmädsip jeꞌe. Y pǿṉhøch jaduhṉ xquiaꞌa møødtuum̱b, xmiähaṉhájpøch jeꞌe.
23589	MAT 12:31	’Jeꞌeguiǿxpøch mijts jaduhṉ nnämaꞌay, coo pøṉ jaduhṉ tiuꞌudägóyyät, hoy jaduhṉ ñähwáꞌadsät, hóyhøch jaduhṉ xjia nänøm̱y, høøc̈h jaꞌa Diosquex̱ypä. Pero coo pøṉ jaduhṉ ñänǿmät jaꞌa Dioshespíritu, cab jaduhṉ mänaa ñähwaꞌadsaꞌañ.
23591	MAT 12:33	’Mhøxcábäp hajxy jaduhṉ pøṉ jaꞌa howyiinmahñdy møød; jeꞌeds hoy wädijp. Pøṉ jaꞌa howyiinmahñdy caꞌa møød, cab hoy wiädity.
23596	MAT 12:38	Mänitä Jesús ñämaayyä jaꞌa fariseoshajxy näjeꞌe møødä ley‑yajnähixøøbiähajxy: ―Wiindsǿṉ, højts jaꞌa hijxtahṉd huuc yaghíjxäc jaꞌa hoy‑yagjuǿøñäbä.
23597	MAT 12:39	Mänitä Jesús yhadsooyy: ―Jaꞌa jäyaꞌayhajxy jädaꞌahatypä, haxøøg hajxy jiatcøꞌøy; cabä Dios hajxy chocy. Jaꞌa hijxtahṉd hajxy mja wiꞌi yhixaam̱by. Jagooyyä hajxy jaduhṉ mhixaꞌañ nebiä hijxtahṉd jecy quiähxøꞌquiän jaꞌa Jonáscøxpä, jaꞌa Dios jecy quiéjxäbä.
23601	MAT 12:43	’Jaꞌa jäyaꞌayhajxy jädaꞌahatypä, haxøøgwiinmahñdy hajxy miøød. Y cooc̈h nmädiaꞌagy hajxy xquiaꞌa mäbǿjcät, maas haxøøg hajxy jaduhṉ jiádät. Jaduhṉ mäwíinäts hajxy jiádät nebiä jäyaꞌay møjcuꞌumøødpän. Coo jaꞌa møjcuꞌu jiiby piädsǿm̱ät maa jaayaꞌay quiopcän, mänitä pooꞌxtaact nøcxy jäguem̱duum yhøxtaꞌay maa jaꞌa tøꞌødsnähgapän. Coo jaꞌa pooꞌxtaact jim̱ quiaꞌa páadät, mänit miänaꞌanaꞌañ: “Mejor nnäꞌägä nøcxtägáchhøch maac̈h nhuuc tsohm̱bän.” Coo jaduhṉ wyiimbídät, mänitä jäyaꞌay quiopc jaduhṉ piáatät nebiä yajwaꞌadstøjcän, jaꞌa yajxóṉ tøø pieꞌedyíijäbä. Mänitä jiamiøød nøcxy juxtujc jiaac woy, jaꞌa maas haxøøgpä. Mänit hajxy nägøx̱iä tiägøꞌøy maa jaayaꞌay quiopcootiän. Y maas haxøøg jaayaꞌay jaduhṉ jiadaꞌañ quejee hijty yhity.
23605	MAT 12:47	Mänitä Jesús hoy ñämaꞌayii: ―Xiidsä mdaj xmiøødmädiaꞌagaꞌañ tøbaꞌam møødä mbuhyaꞌayhajxy.
23606	MAT 12:48	Mänitä Jesús yhadsooyy: ―Pǿṉhøch ndajhajpy; pǿṉhøch nbuhyaꞌayhajpy.
23607	MAT 12:49	Mänitä jiamiøød ñädsiiwøøyy. Mänit miänaaṉ̃: ―Høøc̈h ndaj yøꞌø; høøc̈h nbuhyaꞌay yøꞌø.
23611	MAT 13:3	Mänitä Jesús tiägøøyy yajnähixøøbiä madiuꞌu. Mäbaadyhaam jaduhṉ yajnähixøøyy. Mänit miänaaṉ̃: ―Mänitä jäyaꞌay tuꞌug tiuꞌubøjcy niippä.
23612	MAT 13:4	Coo jaꞌa tøømd tiägøøyy wøjpä, näjeꞌe jaꞌa tøømd quiahy tuꞌhaam, näjeꞌe quiahy tsaanähgøxp, näjeꞌe quiahy haptiooty, näjeꞌe quiahy maa jaꞌa hoñaax̱än. Jaꞌa jim̱ cáhw̱äbä tuꞌhaam, yajpädøꞌc jaꞌa muuxyhajxy jeꞌe. Jaꞌa jim̱ cáhw̱äbä tsaanähgøxp, paquiä jaduhṉ jia mujxy, jeꞌeguiøxpä coo jaꞌa naax̱ quiaꞌa jaty cøøcä. Coo quiøx̱xøøjøøyy, mänitä tiøøch, coo jaꞌa tyicts hänajty quiaꞌa møødä. Jaꞌa cáhw̱äbä haptiooty, ja mujx jaduhṉ. Ja yeeꞌc jaduhṉ, pero cabä ñäꞌä tøømbejty. Hix̱, jaꞌa hapty jeꞌe xaam̱. Y jaꞌa cáhw̱äbä maa jaꞌa hoñaax̱än, may jaduhṉ tiøømhajty, näjeꞌe mägoꞌxhaam, näjeꞌe tägøøghiiꞌxhaam, näjeꞌe hiiꞌxmajc‑haam.
23618	MAT 13:10	Mänitä Jesús ñämejtsä jaꞌa jiamiøødhajxy. Mänit miäyajtøøw̱ä: ―Tii jaꞌa cuꞌug coo myajnähixøꞌøy yajmäbaadyhaam.
23619	MAT 13:11	Mänitä Jesús yhadsooyy: ―Tøø mijts jaꞌa Dios xyajwiinjuøꞌøy nebiaty yhaneꞌemy. Cab hijty yajwiinjuøꞌøy. Y yøꞌø cuꞌughajxy, cab hajxy hoy wyiinjuøꞌøwaꞌañ.
23622	MAT 13:14	’Tøjiajp jaduhṉ yøꞌøyaꞌaguiøxphajxy nebiä Isaías jecy miänaaṉ̃än, jaꞌa hijty jegyhajty wädijpä Diosquex̱y: Mmädow̱aam̱by hajxy jaduhṉ, cab hajxy mwiinjuøꞌøwaꞌañ; Mheebaam̱by hajxy, cab hajxy mhixaꞌañ.
23624	MAT 13:16	’Jootcujc jaduhṉ mhity jeꞌeguiøxpä coo hajxy jaduhṉ mhix̱y, coo hajxy jaduhṉ mmädoy.
23626	MAT 13:18	’Huuc mädow̱ hajxy waam̱b jaꞌa niippä cwieento miädiaꞌagytiägøꞌøy.
23632	MAT 13:24	Mänitä Jesús tiägǿøguiumbä mädiaacpä yajmäbaadyhaam: ―Coo jaꞌa Dios yhaneꞌemy, jadúhṉhøch nyajmäbaadaꞌañ nebiä tuꞌjäyaꞌay hodiøømd tøø wiǿjjiäbän maa jaꞌa ñaax̱än.
23635	MAT 13:27	Mänitä jäyaꞌay hoy ñämaꞌayíijäm jaꞌa mioonsähajxy: “Wiindsǿṉ, hodiøømd miich mwøj, túhm̱äts. Pämaadä yøꞌø cizañahujts tøø chooñ.”
23636	MAT 13:28	Mänitä wyiindsǿṉ miänaaṉ̃: “Nmädsiphøc̈hädaꞌa jaduhṉ tøø jiatcøꞌøy.” Mänitä mioonsä miänaaṉ̃: “Nej, nǿcxäp højts yøꞌø cizañahujts nwix̱iä.”
23637	MAT 13:29	Mänitä wyiindsǿṉ miänaaṉ̃: “Caj, cab hajxy mwíxät coo jaꞌa trigo jaduhṉ ñäꞌä mäbädøꞌøgǿꞌøwät.
23638	MAT 13:30	Ween yhity; ween tuꞌcuhdujt yeegy. Coo jaꞌa trigopux̱ jaduhṉ yhabáadät, mänítøch nmoonsä nguexaꞌañ, weenä cizañahujts hajxy jayøjp quiøx̱y yajpädøꞌøgy. Ween hajxy quiøx̱y haxoch. Mänít hajxy jaduhṉ ñóꞌogät. Mänitä trigo hajxy ñähmádsät. Mänit hajxy piädáꞌagät tsehx̱jooty.”
23639	MAT 13:31	Mänitä Jesús tiägǿøguiumbä mädiaacpä yajmäbaadyhaam: ―Coo jaꞌa Dios yhaneꞌemy, jadúhṉhøch nyajmäbaadaꞌañ nebiä mostazapajcän. Jim̱ tuꞌjäyaꞌay tøø ñiꞌiby maa jaꞌa ñaax̱än.
23641	MAT 13:33	Mänitä Jesús miänáaṉgumbä yajmäbaadyhaam: ―Coo jaꞌa Dios yhaneꞌemy, jadúhṉhøch nyajmäbaadaꞌañ nebiä toꞌoxiøjc jaꞌa tsajcaagychooy yajmädijǿꞌøyäbän harinajooty tägøøgquipxøhñdy. Mänit jaduhṉ cøx̱iä yajmäyäbicøꞌøy.
23644	MAT 13:36	Mänitä Jesús jaꞌa cuꞌughajxy quiejxwiimbijty. Mänit tiøjtägøøyy. Mänit jaꞌa jiamiøødhajxy miejch. Mänitä Jesús hajxy ñämaayy: ―Højts capxwíjjäc jaꞌa cizañahujtscøxpä.
23645	MAT 13:37	Mänitä Jesús miänaaṉ̃: ―Høøc̈h jaꞌa Diosquex̱ypä, jaduhṉ mäwíinhøch høøc̈h nebiä jaayaꞌay hodiøømd tøø wiǿjjiäbän.
23652	MAT 13:44	’Coo jaꞌa Dios jaꞌa miäjaa yajcähxøꞌøgaꞌañ, jaduhṉ mäwíinäts jeꞌe nebiä jäyaꞌay maxiädøꞌøñ tiajǿꞌøyäbän naax̱paꞌc. Coo pøṉ piáadät, mänitä tiajøødiägatsaꞌañ. Xooṉdaꞌagaam̱b jaduhṉ. Mänit nøcxy tioogy tijaty jim̱ miøød. Mänitä naax̱ nøcxy jiuy maa jaꞌa maxiädøꞌøñ tøø piaadiän.
23653	MAT 13:45	’Coo jaꞌa Dios jaꞌa miäjaa yajcähxøꞌøgaꞌañ, jaduhṉ mäwíinäts jeꞌe nebiä perlatsaahajuubiän, jaꞌa jaanc̈h tehm̱ yajxoṉbä. Jaꞌa perlatsaa, pic jeꞌe møød pioobä.
23655	MAT 13:47	’Coo jaꞌa Dios jaꞌa miäjaa yajcähxøꞌøgaꞌañ, jaduhṉ mäwíinäts jeꞌe nebiä hacxjohm̱d hajxy piädáꞌaguiäbän mejjiooty coo hacx hajxy hänajty jioomaꞌañ madiuꞌu.
23659	MAT 13:51	Mänitä Jesús miänaaṉ̃: ―Nej, mwiinjuøøby hajxy jaduhṉä. Mänit hajxy yhadsooyy: ―Wiindsǿṉ, nwiinjuøøby højts jaduhṉ.
23660	MAT 13:52	Mänitä Jesús miänáaṉgumbä: ―Coo jaꞌa ley‑yajnähixøøbiähajxy tiägǿꞌøwät habøjpä nebiä Dios yhaneꞌemiän, mejtstuꞌu jaꞌa mädiaꞌagy jaduhṉ jiadaꞌañ møødä jecypiä møødä jem̱ybiä. Jaduhṉ mäwíinäts jeꞌe nebiä cudøjc madiuꞌu miøødhátiäbän, møødä jem̱ybiä møødä jecypiä.
23662	MAT 13:54	Mänit miejch maa jaꞌa yhamdsoo cajptän. Mänit tiägøøyy yajnähixøøbiä tsajtøgooty. Mänitä jäyaꞌayhajxy jiaanc̈h tehm̱ yagjuøøyy. Mänit hajxy miänaaṉ̃: ―Maa yøꞌø wiinmahñdiädaꞌa tøø yhabøcy. Nebiä hoy‑yagjuøøñäjatypä jaduhṉ yajcähxøꞌøgy.
23665	MAT 13:57	Mänitä Jesús miädiaꞌagy quiaꞌa mäbǿjcäxa. Mänitä Jesús miänaaṉ̃: ―Homiaajä jaꞌa Diosquex̱y wiädity, cumáayyäp jaduhṉ. Pero cab jim̱ quiumayii maa yhamdsoo naax̱ maa yhamdsoo tøjcän.
23666	MAT 13:58	Cabä Jesús jaꞌa hoy‑yagjuøøñäjatypä jim̱ jiaty yajcähxøꞌcy, jeꞌeguiøxpä coo jaꞌa miädiaꞌagy hänajty quiaꞌa mäbǿjcäxä.
23668	MAT 14:2	Mänitä Herodes jaꞌa mioonsä ñämaayy: ―Juan mäyajnäbejpädaꞌa jeꞌe. Tøødaꞌa jiujypiøcy. Paadiä møcmäjaa jiaanc̈h tehm̱ miøødä.
23673	MAT 14:7	Mänitä Herodes jaꞌa quix̱y yajwiinwaaṉøøyy: ―Hotyiijä miic̈h xmiäyujwáꞌanät, nmóꞌowäbøch miic̈h jaduhṉ.
23674	MAT 14:8	Mänitä quix̱y jaꞌa tiaj hoy yhawaaṉä. Mänitä tiaj jaduhṉ miänaaṉ̃ coo jaꞌa Juan mäyajnäbejpä quiopc jaduhṉ miäyujwáꞌanät. Mänitä quix̱y jaꞌa Herodes hoy ñämaꞌay: ―Høøc̈hä Juan mäyajnäbejpä quiopc móoyyäc texyjooty.
23679	MAT 14:13	Coo jaꞌa Jesús jaduhṉ miädoyhajty cooc jaꞌa Juan tøø yaghoꞌogyii, mänit jim̱ chohṉ̃ barcojooty nidiuhm̱. Mänit ñøcxy hanidiuhm̱duum. Mänitä cuꞌughajxy miädoyhajty cooc jaꞌa Jesús hänajty jim̱ tøø chooñ. Mänitä Jesús hajxy piaduꞌubøjcy cajptooty. Tecy‑yoꞌoy hajxy pianøcxy. Jayøjp hajxy jim̱ miejch maa jaꞌa Jesús hänajty ñøcxiän. Mänitä Jesús piamejch høx̱haam.
23681	MAT 14:15	Mänittsuu jaꞌa Jesús miäguꞌughajpähajxy piamejch. Mänitä Jesús hajxy ñämaayy: ―Tøø chuujøꞌøy y cabä tøjc yaa. Quejxwiimbit yøꞌø jäyaꞌayhajxy; weenä caagy hajxy nøcxy jiuy cajptooty.