23233	MAT 1:20	Doco na nacání íì ini‑nè quida‑ne ducán, nì sàní‑nè nì ndecunu iin ángel xi Stoho‑ndà Señor nùù‑né, te dohó nì cachi ángel mà xì‑né: ―Cunini‑ní, José, descendencia xi David; màsà yúhî‑nî nandàhà‑ní xì María. Vàtùni cunduu‑ne ñahàdìhí‑ní, vàchi méè xi‑ne ñuhu‑ma, méè sàhà Espíritu Ìì xí Dios nduú‑vé.
23234	MAT 1:21	Te icúmí‑vê tùinuù‑vé, cunduu‑ve iin méè tiàa, te Jesús cunani‑vé, vàchi icúmí‑yâ dacácu‑ya nèhivì xí‑yá nùù cuàchi‑ne ―nì cachi ángel.
23240	MAT 2:2	Te nì ndàcàtnùhù‑né: ―¿Índù iá méè nì tùinuù‑xí, divi méè cunduu rey xi nècuàchì Judea? Vàchi ndé caná orá sànì xini‑nsì sìtnúù cachítnùhu sàhà‑yá; te vichi vàxi‑nsi cahvi‑nsíyà ―nì cachi‑nè.
23243	MAT 2:5	Te nì naxiconihí‑né nùù‑té, cachí‑nè: ―Divi ñuu tii Belén iá ladu Judea. Vàchi ducán nì tiaa iin nècuàchì nì càhàn cuenta xi Dios sànaha ndé cachí‑yà:
23246	MAT 2:8	Dandu nì techuún‑tené cùhùn‑nè ñuu Belén, cachí‑te xi‑né: ―Cuahán‑nsià ñuu mà, te ndàcàtnùhù váha‑nsia nansa ndisa iá sàhà méè mà, dandu nacachitnùhu‑nsia xìˊ, vàchi yùhù, cuní stnáì cùhìn cahvi stnáì‑vè ―nì cachì‑te.
23251	MAT 2:13	Dandu, na sámànuhù nècuàchì nchichí, nì sàní stná José, nì xini‑nè iin ángel nì quixi nùù Stoho‑ndà Señor. Te dohó nì cachi ángel mà: ―Ndacuiìn‑ní, tnii‑ní méè, te cundaca‑nívè xì mamá xi‑ve cuahán‑nsià ñuu Egipto cunudèhé‑nsià. Te divi ñuu mà icúmí‑nsiâ cundoo‑nsia ndè cachi sàì cachitnùhi xì‑nsiá. Vàchi icúmí Herodes nanducu‑tévê ñà‑cahnì‑tévê ―nì cachi ángel mà.
23258	MAT 2:20	te cachí ángel mà xì‑né: ―Ndacuiìn‑ní, cuaca‑ní méè xì dihi‑vé, te naxicocuíìn‑nsià ñuu Israel, vàchi sànì xìhì nèhivì cuní cahnì xì‑vé.
23268	MAT 3:7	Doco nì xini Juan ñà‑vàxi stná cuàhà nècuàchì fariseu xì cuàhà stná nècuàchì saduceu, cuní‑nè cuhiì stná‑nè. Ñàyùcàndùá nì cachi‑nè xì nècuàchìmà: ―Mii‑nsiá, na quidá còò, ducán quidá‑nsiá, vàxi‑nsia yohó xinúdèhé‑nsià nùù castigu icúmí quixi. ¿Ana divi nì cachi xì‑nsiá ñà‑quida‑nsia ducán?
23273	MAT 3:12	Te vichi sà‑ìá cuàhàn‑yà quida‑ya na ian quida‑nda xi trigu, dandiachi‑ndañá xì yutnù chipála dècuèndè ndiachi nsihí trigu ndoó nùù ñuhù, dandu nùnìá, chivàha‑ndañá, doco mihì‑ñá, coca. Te divi ducán icúmí‑yâ quida stná‑yà (xì nèhivì ñuhìví: nèhivì xí mii‑yá, càcu‑ne; doco nèhivì dava ga), nicanicuahàn icúmí‑nê coco‑ne ―nì cachi Juan.
23275	MAT 3:14	Doco nècuàchìmà, có‑cùní‑nè, vàchi cachí‑nè xì‑yá: ―Yùhù xiñuhí cuhiìˊ quida mii‑ní, màdìá mii‑ní quixi‑ní nùù yùhù, (te cuhiì‑ní).
23276	MAT 3:15	Dandu nì cachi‑yà xì‑né: ―Ducanicoó vichi, vàchi ducán xiñuhu quida‑nda sàhà‑ñá quida ndisa‑nda nsidaa ñà‑ndùá ndiá ìcà‑ndà. Dandu nì candisá Juan, te nì quida iì‑néyà.
23278	MAT 3:17	Dandu nì tiacu nì càhàn iin ana cáhàn ansivi, cachí‑yà: ―Dèhemanìˊ nduú ana yohó, te cudíì cuáhà inì sàhà‑yá.
23281	MAT 4:3	Dandu nì tnàtuu ñà‑malu, vàchi cuní‑si dacà‑síyâ, te nì cachì‑si xi‑yá: ―Nú ndisa Dèhemanì Dios nduu‑ní, dandu cachì‑ní xì yùù jaàn ñà‑nì nándúá pan cuxi‑ní.
23282	MAT 4:4	Doco nì cachi‑yà xì‑sí: ―Còó, vàchi dohó cachí nùù tutu ìì: “Màdì cuisì pan cutiacu nèhivì; còó, vàchi xiñuhu cucumi stná‑nè nsidaa palabra ìì cachí Dios”.
23284	MAT 4:6	te nì cachì‑si xi‑yá: ―Nú ndisa Dèhemanì Dios nduu‑ní, dandu dandiachi‑ní mii‑ní, vàchi ducán cachí nùù tutu ìì: Icúmí Dios dandacú‑yá nùù ángel xi‑ya ñà‑cundiaa‑nè mii‑ní. Te cachí stná tutu mà: Icúmí ángel natnii ndahà‑né mii‑ní ñà‑màsà máquìhi sàhà‑ní ni‑iin yùù.
23285	MAT 4:7	Dandu nì cachi Jesús xì‑sí: ―Cachí stná tutu ìì: “Màsà quídá cánûú‑ndá ñà‑có‑cùní Stoho‑ndà Señor”.
23287	MAT 4:9	Dandu nì cachì‑si xi‑yá: ―Yùhù dacútâhvìˊ mii‑ní nsidaa ñuu jaàn nú ni mácuììn sìsì‑ní nùí, te cahvi‑ní yùhù.
23288	MAT 4:10	Doco nì cachi‑yà xì‑sí: ―Cuahán‑nî, Satanás, vàchi dohó cachí stná nùù tutu ìì: “Cuisì mii Stoho‑ndà Dios ndiá ìcà‑ndà cahvi‑nda, te cunucuachi‑nda nùù‑xí”.
23295	MAT 4:17	Dandu divi tiempu mà nì quesaha Jesús cáhàn‑yà sàhù xì nèhivì, cachí‑yà: ―Naxicocuíìn inì‑nsia sàhà cuàchi‑nsia, vàchi sà‑ìtúú tiempu cuni‑nsià cusahnú mii‑yá iá ansivi.
23297	MAT 4:19	Te nì cachi‑yà xì‑né: ―Cunchicùn‑nsià yùhù, vàchi mà cúndúú gá‑nsià nècuàchì tavá xi siaca. Còó, vàchi icúmî dacuahí mii‑nsiá ñà‑cunduu‑nsia nècuàchì tavá xi nèhivì (ichì malu).
23306	MAT 5:3	―Nansicáhán nècuàchì ndahvi inì‑xi, vàchi sànì nìhìtáhvì‑né ñuhìví ìì xí mii‑yá iá ansivi.
23385	MAT 6:34	Te màsà nácání inì‑nsia sàhà ñà‑ndùá cui yàha‑nsia tnaa idá, vàchi nú sànì sàà quìvì mà, dandu (nsidaámà icúmíâ quee viá), mate ni nácání cuáhà ini‑nsià. Nsìquívì iá cuàhà ñà‑ndùá yáha‑nsia, ñàyùcàndùá có‑xìñùhù nacani stná ini‑nsià sàhà tnaa idá ―nì cachi Jesús.
23386	MAT 7:1	(Dandu nì cachi stná Jesús:) ―Màsà dácuídâ cuàchi stnahá‑nsiá, dandu mà dácuídâ cuàchi stná Dios mii‑nsiá.
23412	MAT 7:27	Vàchi na ní quesaha nì cuun dana dàvì, te nì dàñà stná tàchì fuerte, dandu nì xìnu tèñuhu cuáhà yucán. Te nì dùcùn nsidaámà ìcà vehe ma. Te nì ndua ìá nì chàhmà dahuan ―nì cachi Jesús.
23416	MAT 8:2	Te cunaha‑nsiá, yucán nì tnàtuu stná iin tiàa icúmí cuèhè lepra, te nì tutuyuhu‑né ñuhù sàhà‑yá, cachí‑nè xì‑yá: ―Señor, nú cuní‑nî, vàtùni dandúvàha‑ní yùhù.
23417	MAT 8:3	Dandu nì chituu Jesús ndahà‑yá nùù‑né, te nì cachi‑yà: ―Juùn. Vichi duha ni ndúvàha‑ní, cachíˋ xì‑ní. Dandu divi hora nì cachi‑yà xì‑né ducán, nì ndañuhu cuèhè xi‑ne.
23418	MAT 8:4	Dandu nì cachi‑yà xì‑né: ―Cunaha‑ní, màsà cáchì‑ní ni‑iñàha xi nèhivì. Cuisì cuahán‑nî nùù dùtù dacúndêhe‑nínè ìcà‑ní, dandu nacuàha‑ní promesa xi Dios nacua cachí ley xi Moisés sàhà‑ñá cundaà ini nèhivì ñà‑sànì nduvàha‑ní ―nì cachi‑yà.
23420	MAT 8:6	cachí‑nè: ―Señor, iá iin mozo xi cuhí, indúhu‑né cama vehi; sànì dàñà íì cuerpu‑nè, te yáha ga ndohó‑né.
23421	MAT 8:7	Dandu nì cachi Jesús xì capitán mà: ―Jaàn másàì dandúvàhi‑nè.
23422	MAT 8:8	Te nì naxiconihí capitán mà nùù‑yá, cachí‑nè: ―Señor, có‑nâtùi yàha‑ní vehi. Cuisì dandacu‑ní xì palabra xi‑ní, te nduvàha mozo xi.
23423	MAT 8:9	Vàchi yùhù, ndoó stná ana dandacu‑xi nùí, te mií, dandacú stnáì nùù soldadu xi. Nú ni cachíˋ xì iin‑tè: “Cuahán”, dandu cùhùn‑te; te ò nú ni cachíˋ xì ingà‑te: “Naha”, dandu quixi‑tè; te na cachí stnáì xì iin mozo xi: “Dohó quido”, dandu ducán quida‑te ―nì cachi capitán mà.
23424	MAT 8:10	Nì nsihi nì inini Jesús ñà‑jaàn, dandu nì ndulocó‑yà, te nì cachi‑yà xì nèhivì xínchicùn xì‑yá: ―Cunaha‑nsiá, tàñáha ga cunì ni‑iin nèhivì ñuu‑ndà Israel yohó ndudává xí capitán yohó, vàchi cuàhà gá xiníndísâ‑né.
23427	MAT 8:13	Daaní, nì cachi Jesús xì capitán mà: ―Vàtùni nùhù‑ní vichi, te nacua sànì xinindisa‑ní, divi ducán icúmí coo ―nì cachi‑yà. Dandu divi hora yucán nì nduvàha mozo xi nècuàchìmà.
23433	MAT 8:19	Te daa nì tnàtuu stná iin nècuàchì ley xi veheñùhu, cachí‑nè xì‑yá: ―Maestro, dispuestu iéˋ cunchicuìn mii‑ní ndéni nì cui ni cúhùn‑ní.
23434	MAT 8:20	Doco nì cachi‑yà xì‑né: ―Lusu, iá nchihò‑sí; te laa ndavá ansivi, iá stná tacà‑si; doco yùhù ana nduú Tnaha Nèhivì Ñuhìví, còò ni‑iin lugar ndé cunduhí cùdì.
23435	MAT 8:21	Daaní, inga nèhivì nduú iin ana dacuahá‑yá, nì cachi stná‑nè xì‑yá: ―Señor mío, dihna ni núhì vehi coo guè dècuèndè nú sànì ndùxin yué (dandu cunchicuìn mii‑ní).
23436	MAT 8:22	Dandu nì cachi‑yà xì‑né: ―Còó. Cunchicùn dahuun‑ní yùhù. Nècuàchì còò vida (ndiaha nùù anima‑xi), divi ni cúxin xi nsìi xi.
23439	MAT 8:25	Ñàyùcàndùá, nì nataca nècuàchì dacuahá‑yá ndé indúhu‑yá, te nì dànsícuìhnu ini‑nèyà, cachí‑nè xì‑yá: ―¡Stoho‑nsì Señor! ¡Dacácu‑ní nsiùhù, vàchi cuàhàn‑ndà càhà‑ndà!
23440	MAT 8:26	Dandu nì cachi‑yà xì‑né: ―¿Índù chuun yúhî guâ‑nsià, te có‑càhvì‑nsiá xì Dios? Dandu nì ndacuiin‑yà nì càhàn‑yà nì sadi‑yà nùù tàchì xì nùù tècuìí mar mà. Te (vichi vichi) nì nàcuììn dàdí uun inicutu.
23441	MAT 8:27	Dandu nì candulocó nècuàchìmà nì cachi‑nè: ―¿Índù clase tiàa nduú ana yohó ñà‑dècuèndè tàchì xì mar iníní xí‑nê?
23443	MAT 8:29	Te nì càna ndee‑né, cachí‑nè xì‑yá: ―Mii‑ní, Dèhemanì Dios nduu‑ní. ¿Ndíà cunduu‑ní nsiùhù? ¿A váxi‑ní dandoho‑ní nsiùhù, mate tá sâà hora ndoho‑nsi? ―nì cachi‑nè.
23445	MAT 8:31	Ñàyùcàndùá, nì sacundahví nsidaa ñà‑malu mà nùù‑yá, cacháˋ: ―Nú cuàhàn‑ní tavà‑ní nsiùhù, dandu dayáha‑ní nsiùhù ini cochi cuàhà yucán.
23446	MAT 8:32	Dandu nì cachi‑yà xán: ―Cuahán‑ndâ, cachíˋ. Dandu nì caquee nsiha nì sàcùñuha ini cochi yucán. Ñàyùcàndùá, carrera nì canuu nsihi‑sì candiaa yucán, te nì còyo‑sì ndè mar nì càhà‑si.
23450	MAT 9:2	Te yucán nì tnàtuu nèhivì nsida‑xi iin nècuàchì cuhí nì dàñà íì cuerpu‑xi, indúhu‑né camilla. Ñàyùcàndùá, na ní xini‑yà ñà‑cuàhà guá xíxinindisá nèhivì yucán mii‑yá, nì cachi‑yà xì nècuàchì cuhí mà: ―Màsà cúhúún inì‑ní, hijo, vàchi yùhù xicáhnû inì sàhà cuàchi‑ní.
23452	MAT 9:4	Doco mii‑yá, ináhá‑yâ nansa nacání ini nècuàchìmà, ñàyùcàndùá nì cachi‑yà xì‑né: ―¿Índù chuun có‑nàcání víi inì‑nsia?
23454	MAT 9:6	Pues yùhù ana nduú Tnaha Nèhivì Ñuhìví, cuàhìn quide iñàha sàhà‑ñá cundaà ini‑nsià iá ndisa derechu cuicahnú inì sàhà cuàchi nèhivì ñuhìví. Dandu nì cachi‑yà xi nècuàchì cuhí mà: ―Ndacuiìn‑ní, ndanihi‑ní camilla xi‑ní, te xuhun‑ní vehe‑ní.
23457	MAT 9:9	Daaní, nì quee Jesús lugar yucán cuàhàn‑yà. Te nì xini‑yà yucán iá iin tiàa nani Mateo, iá‑nè nùù mesa ndé dachíyàhvi‑ne. Te nì cachi‑yà xì‑né: ―Nahà‑ní cunchicùn‑ní yùhù. Dandu nì ndacuiin nècuàchìmà cuàhàn stná‑nè xì‑yá.
23459	MAT 9:11	Te nì caxini nècuàchì fariseu nansa quidá‑yá (xixí‑yá xì nècuàchìmà), te nì càhàn‑nè xì nècuàchì dacuahá‑yá mà, cachí‑nè: ―¿Índù chuun cutnáhâ maestru xi‑nsia xixí‑né xì cuàhà tè‑dàchíyàhvi, xì dava ga stná nèhivì cuáchi?
23460	MAT 9:12	Doco nì tiacu Jesús ñà‑càchí‑nè ducán; ñàyùcàndùá nì cachi‑yà xì‑né: ―Màdì nècuàchì ndáa vàha xiñuhu xi ana quidatatna xi‑né. Còó, nècuàchì cuhí xiñuhu xi ana quidatatna xi‑né.
23461	MAT 9:13	Ñàyùcàndùá, cuahán‑nsià dacuahá‑nsiá nansa cuní cachi Dios nùù tutu ìì ndé cachí‑yà: “Chicá cudíì inì ñà‑cundehè ndahví stnahá‑nsiá, te màdìá cuàha‑nsia yùhù iin promesa”, cachí‑yà. Vàchi yùhù, màdì nèhivì nihnú ndàcuisì inì‑xi vàxi càhàn xìˊ ñà‑naxicocuíìn ini‑nè. Còó, nèhivì cuáchi vàxi nanduquí áma naxicocuíìn ini‑nè sàhà cuàchi‑ne ―nì cachi Jesús.
23462	MAT 9:14	Dandu nì catnàtnuu nècuàchì nchícùn xì Juan Bautista, te nì ndàcàtnùhù‑né nùù‑yá, cachí‑nè: ―Nsiùhù xì stná nècuàchì fariseu, iníhíì cuáhà‑nsí ndoó dòcó‑nsì, doco nècuàchì dacuahá mii‑ní, còó, có‑ìníhíì‑né. ¿Índù chuun?
23463	MAT 9:15	Dandu nì cachi‑yà xì‑né: ―Nècuàchì ndoó vicò nándàhà, ¿a cúí cundoo‑ne tnùnsí ini na meru ndoó‑né cutnáhâ‑né xì noviu? Còó. Doco vàxi iin quìvì mà cóó gá noviu nùù‑né; dandísá tiempu yucán icúmí‑nê cunihiì‑né cundoo dòcó‑nè.
23466	MAT 9:18	Na cáhàn va Jesús ducán xì nèhivì, dandu nì sàà stná iin nècuàchì dandacú, te nì tutuyuhu‑né ñuhù nùù sàhà‑yá, cachí‑nè xì‑yá: ―Làcà ní quesaha xíhì nihni dèheyoquí; doco nú ni cúhùn‑ní, te chitàndòò‑ní ndahà‑ní dìquìá, dandu nanihìtáhvìá ñuhìví ―nì cachi‑nè.
23470	MAT 9:22	Dandu mii‑yá, nì nacuico‑yá yàtà‑yá, te nì xini‑yà nècuàchì ñahà mà, te nì cachi‑yà xì‑né: ―Màsà cúhúún inì‑ní, hija, vàchi sànì nduvàha‑ní ñà‑nì xinindisa‑ní. Dandu divi momentu mà nì nduvàha nècuàchìmà.
23472	MAT 9:24	Ñàyùcàndùá, nì cachi‑yà xì‑né: ―Quee‑nsia fuera, vàchi ñahà chìì yohó, cónì xíhì ndisa‑ñà, quídì uun ni‑ñà. Doco nèhivì mà, nì sàcùndiaa uun‑neyà.
23475	MAT 9:27	Na ní quee‑ya lugar mà, dandu yucán nì tenchicùn stná ùì nècuàchì cuaá mii‑yá, cána‑ne, cachí‑nè xì‑yá: ―Mii‑ní descendencia ìì xí David, cundehè ndahví‑nî nsiùhù.
23476	MAT 9:28	Dandu nì yàha‑ya ini vehe, te ndè yucán nì casaà stná nècuàchìmà, nchícùn‑nèyà. Dandu nì cachi‑yà xì‑né: ―¿A xiníndísâ ndisa‑nsia ñà‑vàtùni dandúvàhi mii‑nsiá? ―Jaan, Señor ―nì cachi‑nè.
23477	MAT 9:29	Dandu nì chituu‑ya dìnìndàhá‑yà nduchìnúù‑né, te nì cachi‑yà: ―Nacua sànì xinindisá‑nsiá, divi ducán ni coo‑xi‑nsiá, cachíˋ.
23481	MAT 9:33	Dandu nì tavà Jesús ñà‑malu mà, te nì nìhì‑né nì nacahàn viì‑né. Ñàyùcàndùá, nì ndulocó nèhivì, cachí‑nè: ―Có‑xìní‑ndà ni‑iin ñà‑ndiaha jaàn ñuu‑ndà Israel yohó.
23482	MAT 9:34	Doco nècuàchì fariseu, nì cacachi‑nè sàhà‑yá: ―Còó. Sàhà‑ñá chindéé jefe xi ñà‑malu‑nè, ñàyùcàndùá vàtùni tavà‑né dava ga ñà‑malu.
23485	MAT 9:37	Dandu nì cachi‑yà xì nècuàchì dacuahá‑yá: ―Ñà‑ndáà nduá (cuàhà nèhivì tàñáha ga cunindisá); te na iin cosecha cahnú ndaníhí‑ndá nduú‑né, doco sacu nèhivì nduú ana (chindéé xí‑ndá) ndanchítóá.
23486	MAT 9:38	Ñàyùcàndùá, càcàn tàhvì‑nsiá nùù Lamú dandacú sàhà chuun yohó ñà‑nì téchúûn gá‑yà nèhivì cùhùn quida xi chuun (ìì xí‑yá mà), vàchi na ian ndaníhí‑ndá iin cosecha ndiaha nduá ―nì cachi Jesús.
23491	MAT 10:5	Pues divi ùxìn ùì nèhivì yucán nì techuún Jesús (cùhùn‑nè cacanuu‑ne). Te dohó nì cachi‑yà xì‑né quida‑ne: ―Màsà cúhùn‑nsià ladu ndé ndoó nècuàchì inga raza, ni màsà cúhùn stná‑nsià ndé ndoó nècuàchì samaritanu.
23528	MAT 10:42	Dècuèndè, stná nèhivì chicá nduú nèhivì ùún, nú ni cuáha‑nsianè chii tècuìí coho‑ne sàhà‑ñá nchícùn‑nè yùhù, dandu seguru nìhìtáhvì stná‑nsià sàhámà nùù Dios ―nì cachi Jesús.
23531	MAT 11:3	Ñàyùcàndùá, nì sàà nècuàchìmà nì ndàcàtnùhù‑né nùù‑yá, cachí‑nè: ―¿A ndísá mii‑ní nduú ana ndiaha icúmí quesaa, te ò inga ana vàxi cundiatu‑nsi?
23532	MAT 11:4	Dandu nì cachi‑yà xi nèhivì mà: ―Cuahán‑nsià cachitnùhu‑nsia xì Juan sàhà ñà‑ndùá iníní‑nsiá, xì ñà‑ndùá indéhe‑nsiá yohó,
23534	MAT 11:6	Ñàyùcàndùá, nú cudíì ini nèhivì modo xi, dandu contentu icúmí‑nê cundoo‑ne ―nì cachi‑yà.
23535	MAT 11:7	Daaní, na sámànuhù nèhivì nì quixi ma, dandu nì quesaha Jesús cáhàn‑yà xì nèhivì sàhà Juan, te dohó nì cachi‑yà: ―Na ní caquee‑nsia ñuu‑nsià cuàhàn‑nsià yucù cundehè‑nsiá Juan, ¿a cuáhàn‑nsià cundehè‑nsiá iin nèhivì (tùha dàma dìnì‑xí) na iin yutnù ndóyo quidá tàchì? (Còó.)
23543	MAT 11:15	Ni cúníní vàha nsidaa‑nsiá ñà‑ndùá cachíˋ xì‑nsiá ―nì cachi Jesús.
23544	MAT 11:16	Dandu nì cachi tu‑ya: ―Cuàhìn cachì xì‑nsiá nansa quidá nèhivì tiempu vichi. Cunaha‑nsiá, dohó quidá‑né na ian quidá ñà‑cuati ndoó idádiquí ini iin ñuu, dava cána xì tnaha, cacháˋ: “Siví‑nsì, doco nsiohó, có‑ìtásáhá‑ndâ; daaní, xitó tàsi‑nsi, doco nsiohó, có‑sàcù‑ndá”.
23549	MAT 11:21	Dohó nì cachi‑yà: ―¡Ndahví nècuàchì ñuu Corazín! Te ¡ndahví stná nècuàchì ñuu Betsaida! Vàchi cuàhà milagru fuerte sànì xini‑nè (te cónì ndúlócô‑nè). Doco cunaha‑nsiá, nú ducání ni coó stná milagru mà ñuu Tiro ò ñuu Sidón nì cùí, dandísá, yàchì naxicocuíìn ini nècuàchì ñuu mà sàhà cuàchi‑ne, te nàcùndixi ndahví‑nè, te nàcùndoo stná‑nè mahì yàà tutnù, cunduamà seña ñà‑ndisa cuhí ini‑nè mii‑né sàhà cuàchi‑ne.
23552	MAT 11:24	Doco yùhù cachíˋ xì‑nsiá, chicá iyuhu castigu icúmí nìhì nècuàchì ñuu Sodoma‑mà na sáà quìvì juiciu, te chicá fuerte coo castigu xi nècuàchì ñuu Capernaum ―nì cachi‑yà.
23553	MAT 11:25	Daaní, quìvì yucán nì (naquimanì) Jesús Yua‑yá Dios, cachí‑yà: ―Yùhù ndeníhí vàhi mii‑ní, Yuamánìˊ; mii‑ní nduu‑ní Stoho ansivi xi ñuhìví, te palabra (ìì xí‑nî), sànì chitnùní inì‑ní ndòo dèháˋ nùù nècuàchì nchichí, doco nùù nècuàchì (nihnú ndáhví inì‑xi) nahi ñà‑cuati, sànì dàtnúù‑ní sàxìnítnùní‑nè.
23554	MAT 11:26	Ducán iá, vàchi ñà‑jaàn nduá nì chitnùní ini mii‑ní ―nì cachi‑yà xì Yuamánì‑yá.
23555	MAT 11:27	Dandu nì cachi stná‑yà (xì nèhivì): ―Nùù Yuamánìˊ sànì nìhìtáhvìˊ dandacuí nùù nsidanicuú iñàha. Te còò ni‑iin nèhivì ináhá ndisa ana nduú yùhù, cuisì Yuamánìˊ Dios. Te mii‑yá, cuisì yùhù ináhî ana ndisa nduú‑yá, cuisì yùhù xì stná nèhivì cuníˋ cundaà inì‑xi sàhà‑yá.
23560	MAT 12:2	Doco nècuàchì fariseu, nì xini‑nè ñà‑ndùá quidá nècuàchìmà, ñàyùcàndùá nì cachi‑nè xì‑yá: ―Cundehè‑ní nansa quidá nècuàchì dacuaha‑ní, quidá‑né iin chuun có‑sâha ley xi‑nda quida‑nda quìvì descansu.
23561	MAT 12:3	Dandu nì cachi‑yà xì‑né: ―¿A cónì càhví‑nsiá (nùù tutu ìì) ndé cacháˋ nansa nì quida David na ní xìhì stná‑nè doco xi compañeru‑nè?
23566	MAT 12:8	Cunaha‑nsiá, yùhù ana nduú Tnaha Nèhivì Ñuhìví, dandacú stnáì sàhà nansa quida nèhivì quìvì descansu ―nì cachi‑yà.
23568	MAT 12:10	Te yucán iá stná iin tiàa nì ìchì dahuun iin ndahà‑xí. Doco veheñùhu ma ndoó stná nèhivì cuní daquée cuàchi dìquì‑yá, te sàháyùcàndùá nì cachi‑nè xì‑yá: ―¿Amádi cuáchi nduá dandúvàha‑nda nèhivì nú quìvì descansu nduá?
23569	MAT 12:11	Te nì cachi‑yà xì‑né: ―Ni cachí‑ndà iá iin riì xí‑nsiá, te sànì nacava‑sì xìchi, pues ¿amádi cúhùn‑nsià tavà‑nsiási xìchi ma, mate quívì descansu nduá?
23571	MAT 12:13	Dandu nì cachi‑yà xì tiàa ma: ―Chitanini‑ní ndahà‑ní. Dandu nì chitanini nècuàchìmà ndahà‑né, te momentu mà nì nduvàha dahuan nahi ñà‑inga mà.
23581	MAT 12:23	Ñàyùcàndùá, nì ndulocó nèhivì cuáhà yucán, te nì ndàcàtnùhù‑né nùù‑né, cachí‑nè: ―¿A víhíní nduú Jesús (nècuàchì ndiaha) descendencia xi David (icúmí ndecunu)?
23582	MAT 12:24	Doco iníní nècuàchì fariseu nansa cachí nèhivì mà, ñàyùcàndùá nì cachi‑nè: ―Còó, vàchi ñà‑malu cusáhnû nani Beelzebú, divi nduú ana chindéé, te ducán tavá Jesús ñà‑malu.
23583	MAT 12:25	Doco ináhá‑yâ nansa nacání ini nècuàchìmà, ñàyùcàndùá nì cachi‑yà xì‑né: ―Nú ni táhndè dava nècuàchì xídandacú nùù iin ñuu, te náâ stnàhá‑né, dandu mà cúí dandacú gá‑nè nùù ñuu mà. Stná nèhivì ndoó ñuu mà, nú ni táhndè dava‑ne, mà cóó gà stná ñuu mà. Te ò nèhivì ndoó iin vehe, nú náâ stnàhá‑né, dandu mà cúí cundoo tàcá gà‑nè vehe ma.
23595	MAT 12:37	Vàchi nacua nì cachi‑nè yuhù‑né, divi ducán icúmí ndundaà sàhà‑né (nùù Dios), a cuáhàn‑nè càcu‑ne, te ò cuáhàn‑nè ndañuhu‑né ―nì cachi Jesús.
23596	MAT 12:38	Daaní, (nì sàà) dava maestru ley xi veheñùhu, xì stná dava nècuàchì fariseu, te nì cachi‑nè xì‑yá: ―Maestro, cuní‑nsì quida‑ní iin milagru fuerte cundehè‑nsí.
23597	MAT 12:39	Dandu nì cachi‑yà xì‑né: ―Cuisì nèhivì malu te sìquini xícàn coo iin milagru cundehè‑né, a ndísá icúmí yùhù poder cahan‑né. Doco mà níhì‑né cundehè‑né inga milagru, cuisì ñà‑ndùá (nì xini nèhivì sànaha) na ní cuu milagru xi Jonás, iin profeta nìsa cahàn cuenta xi Dios.
23603	MAT 12:45	Ñàyùcàndùá, cuàhàn‑si nácuàca‑sì inga ùsà tnaha‑sì chicá tùha quini, te quíhvi nsihi‑sì ini anima nècuàchìma ñà‑cuñuhu‑sì yucán. Sàhájàn, chicá pesadu nácòo‑ne nùù antes. Te cunaha‑nsiá, divi ducán icúmí cuu stná xì nèhivì malu tiempu vichi ―nì cachi Jesús.
23605	MAT 12:47	Dandu nì cachitnùhu iin nèhivì xì‑yá: ―Cunaha‑ní, tùvèhècàˊ iín mamá xi‑ní, xì stná ñanì‑ní; cuní‑nè càhàn‑nè xì‑ní.
23606	MAT 12:48	Dandu nì cachi Jesús xì nèhivì nì cachitnùhu ma: ―¿Ana divi nduú mamá xi (cahan‑ní)? Te ò ¿ana divi xínduu ñanì?
23607	MAT 12:49	Dandu nì chitanini‑ya ndahà‑yá, nì quida‑ya señalar nsidaa nèhivì dacuahá‑yá mà, te nì cachi‑yà: ―Divi nècuàchì yohó xínduu nahi mamá xi, ò nahi ñanì.
23611	MAT 13:3	Dandu nì dàcuàhá‑yánè cuàhà iñàha, nì nacani‑ya xì‑né cuàhà historia nduú nahi ejemplu. Te dohó nì cachi‑yà: ―Cunaha‑nsiá, nìsa ìa iin nècuàchì xìtú, te nì quee‑ne cuàhàn‑nè chihi‑ne.
23617	MAT 13:9	Ni cúníní vàha nsidaa‑nsiá ñà‑ndùá cachíˋ ―nì cachi Jesús.
23618	MAT 13:10	Daaní, nì catnàtuu nècuàchì dacuahá‑yá nùù‑yá, te nì cachi‑nè: ―¿Índù chuun puru ejemplu nacání‑nî xì nèhivì?
23619	MAT 13:11	Dandu nì cachi‑yà xì‑né: ―Mii‑nsiá, sànì nìhìtáhvì‑nsiá cundaà inì‑nsia nansa cuní cachi palabra sàhà ñuhìví ìì xí mii‑yá iá ansivi, mate antes nìsa ìa dèhé palabra mà. Doco nèhivì dava ga, cónì níhìtáhvì‑né mànìhì ini‑nè.
23632	MAT 13:24	Daaní, nì nacani Jesús xì‑né inga ejemplu, te dohó nì cachi‑yà: ―Ley xi ñuhìví ìì xí mii‑yá iá ansivi, ducán iáˋ nacua nì cuu na ní chihi iin tiàa ñà‑ndùú tata vàha trigu itu‑nè.
23639	MAT 13:31	Daaní, nì nacani tu‑ya xì‑né inga ejemplu, te dohó nì cachi‑yà: ―Ley xi ñuhìví ìì xí mii‑yá iá ansivi, ducán iáˋ nacua nì quida iin tiàa na ní chihi‑ne iin tata yutnù mostaza itu‑nè.
23641	MAT 13:33	’Ñuhìví ìì xí mii‑yá iá ansivi, ducán nduá nahi tàtnà nsidátáchí xí yusàn pan, vàchi divia nì quihin iin nècuàchì ñahà nì dàquée‑ne mahì ùnì maquila yusàn harina, te nì ndutachi nsihá ―nì cachi Jesús.
23644	MAT 13:36	Daaní, nì ndaquìndèè Jesús xì nèhivì cuáhà yucán, te nì nansìhvi‑ya vehe. Te nì catnàtuu nèhivì dacuahá‑yá, cachí‑nè xì‑yá: ―Cachì‑ní xì‑nsí nansa cuní cachi ejemplu sàhà yùcù chicuéhè iá itu mà.
23645	MAT 13:37	Dandu nì cachi‑yà xì‑né: ―Nècuàchì nì chihi xi tata vàha ma nduú yùhù ana nduú Tnaha Nèhivì Ñuhìví.