23233	MAT 1:20	Doco na nacání íì ini‑nè quida‑ne ducán, nì sàní‑nè nì ndecunu iin ángel xi Stoho‑ndà Señor nùù‑né, te dohó nì cachi ángel mà xì‑né: ―Cunini‑ní, José, descendencia xi David; màsà yúhî‑nî nandàhà‑ní xì María. Vàtùni cunduu‑ne ñahàdìhí‑ní, vàchi méè xi‑ne ñuhu‑ma, méè sàhà Espíritu Ìì xí Dios nduú‑vé.
23240	MAT 2:2	Te nì ndàcàtnùhù‑né: ―¿Índù iá méè nì tùinuù‑xí, divi méè cunduu rey xi nècuàchì Judea? Vàchi ndé caná orá sànì xini‑nsì sìtnúù cachítnùhu sàhà‑yá; te vichi vàxi‑nsi cahvi‑nsíyà ―nì cachi‑nè.
23243	MAT 2:5	Te nì naxiconihí‑né nùù‑té, cachí‑nè: ―Divi ñuu tii Belén iá ladu Judea. Vàchi ducán nì tiaa iin nècuàchì nì càhàn cuenta xi Dios sànaha ndé cachí‑yà:
23251	MAT 2:13	Dandu, na sámànuhù nècuàchì nchichí, nì sàní stná José, nì xini‑nè iin ángel nì quixi nùù Stoho‑ndà Señor. Te dohó nì cachi ángel mà: ―Ndacuiìn‑ní, tnii‑ní méè, te cundaca‑nívè xì mamá xi‑ve cuahán‑nsià ñuu Egipto cunudèhé‑nsià. Te divi ñuu mà icúmí‑nsiâ cundoo‑nsia ndè cachi sàì cachitnùhi xì‑nsiá. Vàchi icúmí Herodes nanducu‑tévê ñà‑cahnì‑tévê ―nì cachi ángel mà.
23270	MAT 3:9	Ni màsà cáhàn cuadú‑nsià cachi‑nsià inì‑ni mii‑nsiá ñà‑divi Abraham nduú yohòtéhè stná‑nsià, te ñàyùcàndùá còò ni‑iñàha cuu xi‑nsiá. Vàchi cunaha‑nsiá, dècuèndè stná yùù ndoó yohó, vàtùni nanduu stná nahi descendencia xi Abraham, nú cuní Dios.
23272	MAT 3:11	Vàchi yùhù, tècuìí quidá íìˊ mii‑nsiá na cuú‑nsiá arrepentir; doco nchícùn gà vàxi ana chicá cahnú poder‑xi nùù yùhù: te ni có‑nâtùi (cundui nahi mozo xi‑ya) ñà‑chindeí quee ndìsàn‑yá. Doco mii‑yá, tìxi Espíritu Ìì xí Dios icúmí‑yâ quida iì‑yá anima‑nsià. Te na quidá ñuhu, ducán icúmí‑yâ quida stná‑yà xì‑nsiá (dandáñúhú stnâ‑yà ñà‑có‑ndiàá).
23315	MAT 5:12	Vàchi quìvì quida‑ne ducán, dandu ni cúdíì inì‑nsia, te cundoo‑nsia contentu, vàchi iin ñà‑vàha cahnú cucumi‑nsiá ndè ansivi. Vàchi ducán nìsa quida quini stná nèhivì sànaha xi nècuàchì nìsa cahàn cuenta xi Dios.
23316	MAT 5:13	’Mii‑nsiá, nahi chuun quidá ììn, ducán quidá stná‑nsià ñuhìví yohó. Doco nú sànì ndañuhu ñà‑ádì xán, dandu mà cúí nduhadì gá‑ñà. Vàchi còò cá chuan, ñàyùcàndùá saté uun nèhivì‑ñá, te sánihni‑neà.
23323	MAT 5:20	Vàchi yùhù cachíˋ xì‑nsiá, chicá viì xiñuhu quida‑nsia nùù nècuàchì ley xi veheñùhu, xì nùù stná nècuàchì fariseu, vàchi nú coó, mà nunca sàà‑nsià cuni‑nsià ñuhìví ìì xí mii‑yá iá ansivi.
23329	MAT 5:26	Vàchi ñà‑ndáà nduá cachíˋ xì‑nsiá yohó, nú ducan ni cuu‑xi‑nsiá, dandu mà quéé‑nsiá dècuèndè nú sànì dànáà nsìhí‑nsiá nsidaa ñà‑ndùá iníhícá‑nsiâ.
23342	MAT 5:39	Doco yùhù cachíˋ, màsà dúcun ndahà tnàhà‑ndà xì nècuàchì quidá quíní xí‑ndá. Vàchi nú ni caní‑né nùù‑ndà ladu cuàhá‑ndà, dandu ni cuáha stná‑ndà inga ladu‑ndà.
23349	MAT 5:46	Vàchi nú cuisì nèhivì cuú ini xì sàhà‑nsiá cuú stná inì‑nsia sàhà‑xí, dandu mà níhì‑nsiá premiu sàhájàn. Dècuèndè nècuàchì iá cuàchi‑xi nahi tè‑dàchíyàhvi (ñuu‑ndà yohó), quidá stná‑nè ducán.
23353	MAT 6:2	Ñàyùcàndùá, nú cuàhàn‑nsià dacútâhvì‑nsiá nècuàchì ndahví, màsà cátétnùhu‑nsia ñà‑jaàn. Vàchi ducán quidá nèhivì datiaá uun nduú nèhivì vàha, quidá váté‑nê obra xi‑ne veheñùhu ò calle sàhà‑ñá cuní‑nè ndee vàha‑ne nùù nèhivì. Te ñà‑ndáà nduá cachíˋ xì‑nsiá yohó: cuisì ñà‑jaàn cunduu ñà‑vàha nìhì‑né.
23356	MAT 6:5	’Na xícàn tàhvì‑nsiá nùù Dios, màsà quídá‑nsiá na quidá nècuàchì datiaá uun nduú nèhivì vàha. Vàchi mii‑né, cudíì ini‑nè cuita‑ne nacuatu‑ne veheñùhu ò esquina sàhà‑ñá cundehè nèhivì‑né. Doco ñà‑ndácuisì nduá yohó cachíˋ: cuisì ñà‑cundehè nècuàchìmàné cunduu ñà‑vàha xi‑ne.
23359	MAT 6:8	Ñàyùcàndùá, màsà quídá‑nsiá na quidá mii‑né. Vàchi Yuandiaha‑nsiá, mate táñâha ga cachi‑nsià xì‑yá índù necesidad icúmí‑nsiâ, doco sà‑ìnáhá‑yâ.
23364	MAT 6:13	Te chindee‑ní nsiùhù ñà‑màsà dáca nèhivì nsiùhù; te dacácu stná‑ní nsiùhù nùù ñà‑malu nicanicuahàn. Vàchi cuisì mii‑ní nduu‑ní rey ndiaha cusáhnû dandacu inicutu, te cuisì mii‑ní ndiaha‑ní nicanicuahàn. Amén. (Ducán cachi‑nsià.)
23365	MAT 6:14	’Vàchi nú ni cuícáhnû inì‑nsia sàhà nèhivì nì quida quini xi‑nsiá, dandu stná Yuandiaha‑nsiá iá ansivi, cuicahnú stná ini‑yà sàhà cuàchi mii‑nsiá.
23367	MAT 6:16	’Na iníhíì‑nsiá ndoó dòcó‑nsià, màsà dátiáâ‑nsiá cuhúún ini‑nsià. Vàchi ducán xíquida stná nècuàchì datiaá uun nduú nèhivì vàha, quidá cánûú‑nê ndoó‑né tnùnsí ini sàhà‑ñá cundaà ini nèhivì iníhíì‑né. Te ñà‑ndácuisì nduá cachíˋ xì‑nsiá vichi: cuisì ñà‑jaàn cunduu ñà‑vàha nìhì‑né.
23374	MAT 6:23	Doco nú cuhíà, dandu inicutu nácuììn tnùù. Te ducán stná xì anima nèhivì, nú iín tnúú ndê xiñuhu datnúù mii‑yá, dandu ¡ndahví‑nè! Vàchi tnùndoho nduá, nú ducán.
23383	MAT 6:32	Vàchi nèhivì nsidaa raza gà ndoó ñuhìví, divi ñà‑jaàn nduá nandúcú‑nê. Doco mii‑nsiá, iá Yuandiaha‑nsiá ansivi, te sà‑ìnáhá‑yâ xiñuhu nsidaájàn nùù‑nsiá.
23387	MAT 7:2	Vàchi nacua quidá mii‑nsiá dacuidá cuàchi stnahá‑nsiá, divi ducán icúmí stná‑yà quida‑ya xì‑nsiá. Vàchi vara chitácùhá‑nsià, divi icúmí stná‑nsià cuitacùhá‑nsià.
23388	MAT 7:3	’Iin nèhivì, ¿índù chuun (indéhe‑né falta xi ñanìtnaha‑ne, te xítnùhu‑ne nècuàchìmà)? Vàchi ducán queámà na ian cuní‑nè cundehè‑né iin mihì tìì inácáá ini nduchìnúù nècuàchìmà, te nduchìnúù mii‑né, iin yutnù cahnú nduá inácáá.
23390	MAT 7:5	Nècuàchì cachí ducán, datiaá úún‑né ndiaá ndisa‑ne. Vàchi dihna xiñuhu quee yutnù cahnú nduchìnúù mii‑né, dandu vàtùni cutùi viì núù‑né ñà‑tavà‑né mihì tìì inácáá nduchìnúù ñanìtnaha‑nemà.
23393	MAT 7:8	Vàchi nsidaa ana xícàn tàhvì, icúmí‑nê nìhìtáhvì ndisa‑ne, te nsidaa ana nandúcú xí ñà‑vàha, icúmí‑nê nìhì‑néà; te nsidaa ana xícàn tàhvì yehè‑yá, icúmí‑yâ nacuna‑ya nùù‑né.
23397	MAT 7:12	’Ñàyùcàndùá, nacua cuní mii‑nsiá quida nèhivì xì‑nsiá, divi ducán quida stná‑nsià xì mii‑né. Vàchi ñà‑jaàn nduá cachí nùù nsidaa tutu nduú ley xi Dios, xì nùù stná tutu nì tiaa profeta nìsa cahàn cuenta xi‑ya.
23412	MAT 7:27	Vàchi na ní quesaha nì cuun dana dàvì, te nì dàñà stná tàchì fuerte, dandu nì xìnu tèñuhu cuáhà yucán. Te nì dùcùn nsidaámà ìcà vehe ma. Te nì ndua ìá nì chàhmà dahuan ―nì cachi Jesús.
23414	MAT 7:29	Vàchi na iin nèhivì tùha dandacú, ducán nì chinaha‑yànè, màdì nahi modo chináhá nècuàchì ley xi veheñùhu.
23417	MAT 8:3	Dandu nì chituu Jesús ndahà‑yá nùù‑né, te nì cachi‑yà: ―Juùn. Vichi duha ni ndúvàha‑ní, cachíˋ xì‑ní. Dandu divi hora nì cachi‑yà xì‑né ducán, nì ndañuhu cuèhè xi‑ne.
23423	MAT 8:9	Vàchi yùhù, ndoó stná ana dandacu‑xi nùí, te mií, dandacú stnáì nùù soldadu xi. Nú ni cachíˋ xì iin‑tè: “Cuahán”, dandu cùhùn‑te; te ò nú ni cachíˋ xì ingà‑te: “Naha”, dandu quixi‑tè; te na cachí stnáì xì iin mozo xi: “Dohó quido”, dandu ducán quida‑te ―nì cachi capitán mà.
23427	MAT 8:13	Daaní, nì cachi Jesús xì capitán mà: ―Vàtùni nùhù‑ní vichi, te nacua sànì xinindisa‑ní, divi ducán icúmí coo ―nì cachi‑yà. Dandu divi hora yucán nì nduvàha mozo xi nècuàchìmà.
23461	MAT 9:13	Ñàyùcàndùá, cuahán‑nsià dacuahá‑nsiá nansa cuní cachi Dios nùù tutu ìì ndé cachí‑yà: “Chicá cudíì inì ñà‑cundehè ndahví stnahá‑nsiá, te màdìá cuàha‑nsia yùhù iin promesa”, cachí‑yà. Vàchi yùhù, màdì nèhivì nihnú ndàcuisì inì‑xi vàxi càhàn xìˊ ñà‑naxicocuíìn ini‑nè. Còó, nèhivì cuáchi vàxi nanduquí áma naxicocuíìn ini‑nè sàhà cuàchi‑ne ―nì cachi Jesús.
23469	MAT 9:21	Vàchi nihnú ini‑nè: “Nú ni dúcùn ndahí mate sícotò‑ni xi‑ya, dandu nduvàhi”.
23501	MAT 10:15	Vàchi cunaha‑nsiá, chicá cuàhà castigu icúmí nèhivì ñuu mà nìhì‑né na sáà quìvì juiciu, te chicá menos icúmí nìhì nèhivì malu ñuu Sodoma xì ñuu Gomorra.
23506	MAT 10:20	Vàchi màdì mii‑nsiá cunduu ana cuàhàn càhàn; còó, mii Espíritu Ìì xí Yuandiaha‑nsiá cuàhàn dachítnùní xì ini‑nsià nansa cachi‑nsià.
23509	MAT 10:23	Te nú quidá quíní nèhivì xì‑nsiá iin ñuu, dandu cunudèhé‑nsià ndè inga ñuu. Vàchi cunaha‑nsiá, tàñáha ga nacàhin‑nsia nsidanicuú ñuu raza‑ndà Israel, te sànì naxicocuíìn yùhù ana nduú Tnaha Nèhivì Ñuhìví.
23521	MAT 10:35	Vàchi ñà‑nì quesaì ñuhìví yohó, icúmí cuni ùhì iin tiàa yua‑té, te cuni ùhì stná iin ñahà chìì dihi‑ñá, te ò iin nècuàchì ñahà, cuni ùhì stná‑nè dìdo‑ne.
23522	MAT 10:36	Vàchi dècuèndè tnaha‑ne cuni ùhì xì‑né.
23538	MAT 11:10	Vàchi divi nècuàchìmà nduú ana cáhàn tutu ìì sàhà‑xí ndé (cachí Dios palabra yohó): Cunaha‑ní, cuàhìn techuín iin tiàa, te dihna‑ne yàha‑ne càhàn‑nè xì nèhivì ñà‑ndùú razón xi, te ducán (nsida viì‑né anima‑nè), na ian nduviì iin ichì, dandu después yàha stná mii‑ní (Cristu), cachí Dios nùù tutu mà.
23541	MAT 11:13	Vàchi antes cuàhà nècuàchì profeta nìsa cahàn cuenta xi Dios, nì cachitnùhu‑ne (sàhà tiempu dandacú‑yá). Stná ley (xi Moisés), nì cachitnùhu stnáˋ sàhámà. Te ducán nìsa ìa ndè cachi nì quesaa Juan (Bautista).
23549	MAT 11:21	Dohó nì cachi‑yà: ―¡Ndahví nècuàchì ñuu Corazín! Te ¡ndahví stná nècuàchì ñuu Betsaida! Vàchi cuàhà milagru fuerte sànì xini‑nè (te cónì ndúlócô‑nè). Doco cunaha‑nsiá, nú ducání ni coó stná milagru mà ñuu Tiro ò ñuu Sidón nì cùí, dandísá, yàchì naxicocuíìn ini nècuàchì ñuu mà sàhà cuàchi‑ne, te nàcùndixi ndahví‑nè, te nàcùndoo stná‑nè mahì yàà tutnù, cunduamà seña ñà‑ndisa cuhí ini‑nè mii‑né sàhà cuàchi‑ne.
23551	MAT 11:23	Daaní, stná nècuàchì ñuu Capernaum, mate tuxí ini‑nè nana ducún‑nè ndè gloria, doco còó, ndè andea icúmí‑nê nuu‑ne. Vàchi cuàhà milagru fuerte nì quida Dios ñuu‑nè (te cónì ndúlócô‑nè). Doco nú ducán nì quida‑ya milagru mà ñuu (malu) Sodoma, dandu iá ìì ñuu mà ñuhìví yohó nì cùí.
23562	MAT 12:4	Vàchi nì quìhvi‑ne ini veheñùhu xi Dios, te nì xixi‑ne dìtà vídì ìì yucán, mate ni mii‑né ni compañeru‑nè, có‑sâha ley mà cuxi‑neà, cuisì nècuàchì dùtù.
23565	MAT 12:7	(Náhà xìcà) cumánì gá cundaà ini‑nsià sàhà ñà‑ndùá cachí Dios nùù tutu ìì. Vàchi dohó cachí‑yà: “Yùhù chicá cudíì inì ñà‑cundehè ndahví stnahá‑nsiá, te màdì ñá‑cuàha guá‑nsià yùhù promesa”, cachí‑yà. Nú ni sáà‑nsià cundaà ini‑nsià sàhájàn nì cùí, dandu mà dácuídâ cuàchi‑nsia nèhivì còò falta xi.
23592	MAT 12:34	Cunaha‑nsiá, nahi anima còò, ducán iá anima mii‑nsiá (nècuàchì fariseu), vàchi malu sàstnùhù‑nsiá. Ñàyùcàndùá, mà cùì cáhàn‑nsià ñà‑ìá viì. Vàchi cuisì ñà‑ñùhú chitu ini anima‑ndà nduá cáhàn‑ndà sàhà‑xí.
23595	MAT 12:37	Vàchi nacua nì cachi‑nè yuhù‑né, divi ducán icúmí ndundaà sàhà‑né (nùù Dios), a cuáhàn‑nè càcu‑ne, te ò cuáhàn‑nè ndañuhu‑né ―nì cachi Jesús.
23598	MAT 12:40	Vàchi na ian nì ndòo Jonás mà ini tìxi iin siaca cahnú ùnì ndui te ùnì ñuú, divi ducán icúmí cuu stná xì yùhù ana nduú Tnaha Nèhivì Ñuhìví, cunacaa stnáì tìxi ñuhù ùnì ndui te ùnì ñuú.
23608	MAT 12:50	Vàchi nsidanicuú ana quìdà‑xì ñà‑ndùá cuní Yuamánìˊ iá ansivi, divi mii‑né xínduu‑ne nahi ñanì, nahi cùhe, te nahi dihi stnáì.
23620	MAT 13:12	Vàchi nècuàchì sàñùhú (ñà‑vàha) inì‑xi, chicá más icúmí‑nê nìhìtáhvì‑né sàhà‑ñá cucumi‑né más gà. Doco nèhivì có‑ñùhú ndisa (ñà‑vàha) inì‑xi, dècuènde iyuhu (ñà‑vàha) sàñùhú ini‑nè, icúmíâ cuxio dahuan.
23623	MAT 13:15	Vàchi nsidaa nèhivì raza‑nsià yohó, quidámáxìní‑nè na ian ùhì tiacú‑nè. Te quidá‑né na ian danácuánì‑nè nùù‑né. Vàchi có‑cùní‑nè cundehè‑né (ichì yùhù), ni có‑cùní stná‑nè cunini‑ne, ni có‑cùní stná‑nè mànìhì ini‑nè, ni có‑cùní stná‑nè natnahnù‑nè ichì yùhù, te ducán nsida viìˊ anima‑nè, nì cachi Dios.
23625	MAT 13:17	Vàchi cunaha‑nsiá, cuàhà gá nècuàchì profeta sànaha, xì cuàhà gá más nèhivì xí Dios, nsidaa‑né nìsa cuni sàstnùhù‑né cundehè‑né ñà‑ndiaha íì sànì xininùù‑nsiá vichi, doco cónì níhìtáhvì‑né ducán. Yáha ga nìsa cuni‑nè cunini‑ne palabra ndiaha sànì inini‑nsia vichi, doco cónì níhìtáhvì‑né ducán.
23626	MAT 13:18	’Vichi cunini vàha‑nsia, vàchi cuàhìn quide explicar nansa cuní cachi ejemplu sàhà nècuàchì xìtù‑mà.
23629	MAT 13:21	Doco na ian cuú xi viu còò yohò‑xí, ducán cuú stná xì‑né; iyuhu gá quidándéé ini‑nè. Vàchi nú sànì yàha‑ne iin tnùndoho, ò nú sànì quida quini nèhivì xì‑né, dandu luegu naxícócuîìn ini‑nè, te nacóó‑né palabra mà.
23649	MAT 13:41	Vàchi yùhù ana nduú Tnaha Nèhivì Ñuhìví, icúmî techuín ángel xi cùhùn‑nè tavà‑né nsidaa ana dàtúcù xì ñanìtnaha‑xi, xì nsidaa gá stná ana quìdà‑xì ñà‑có‑ndiàá, te mà cúndóó gá‑nè ñuhìví xi,
23669	MAT 14:3	Vàchi Herodes mà nduú ana nì chicadi xì Juan vehecàa. Ducán nì quida‑tè sàhà ñahàdìhí ñanì‑te Felipe nani Herodías.
23670	MAT 14:4	Vàchi nì cachi Juan xì‑té ñà‑có‑sâha Dios lugar coo‑tè xì ñahà mà.
23681	MAT 14:15	Te na ní cuaà, dandu nì catnàtuu nècuàchì dacuahá‑yá nùù‑yá, cachí‑nè: ―Vichi sàcuàhàn nì cuaà, te lugar yohó, còò ni‑iin vehe. Ñàyùcàndùá ndaquìndèè‑ní xì nèhivì ni cúhùn‑nè ñuu cuati yatni cuiin‑ne ñà‑cutiacu‑nè.
23688	MAT 14:22	Vichi duha nì cachi Jesús xì nècuàchì dacuahá‑yá ñà‑nì mácùñuhu‑ne ini lancha te cùhùn cuèé‑nè nùù‑xí yàha‑ne inga ladu mar, doco mii‑yá, cuàhàn‑yà danácuîtià‑yà nèhivì cuáhà yucán.
23704	MAT 15:2	―Nècuàchì dacuahá mii‑ní, ¿índù chuun có‑quìdá‑né estilu xi xìì‑ndà? Vàchi na cuáhàn‑nè cuxi‑ne, có‑ndàhá‑né (nacua cachí estilu xi‑nda).
23705	MAT 15:3	Dandu nì cachi‑yà xì nècuàchìmà: ―Te mii‑nsiá tu, ¿índù chuun có‑quìdá stná‑nsià ñà‑ndùá nì dàndàcú Dios? Vàchi iladu nacóó‑nsiá ley xi‑ya, te chívàha‑nsia ñà‑ndùú estilu xi mii‑nsiá.
23706	MAT 15:4	Vàchi dohó nì cachi‑yà: ni coó tnùñuhu xi‑nda nùù yuadíhí‑ndá. Te nú ni cáhàn ùhì iin nèhivì dìquì iin yuadíhí‑nê, dandu icúmí‑nê cui‑nè.
23709	MAT 15:7	¡Ndahví‑nsià! ¡Vàha ga‑nsià cahan‑nsiá, doco dananí úún‑nsiá! (Náhà xìcà) ñà‑ndácuisì nduá nì cachitnùhu Isaías sàhà‑nsiá sànaha na ní tiaa‑ne ñà‑ndùá nì cachi Dios, te dohó nì cachi‑yà:
23721	MAT 15:19	Vàchi ini anima‑nè ñuhú cuàhà cuàchi, te divi sàhámà nacání quini guá ini‑nè, te sahní stnahá‑né, te ò cáhàn‑nè xì inga nècuàchì có‑ndùú nècuàchì vehe‑ne, te ò iá‑nè xì ndéni nèhivì ní cui mate tà nándàhà‑né. Te divi sàhà ñà‑ndùá ñuhú ini anima‑ne, ñàyùcàndùá xího stná‑nè quida cuihna‑né, te cuní‑nè dandahví stnahá stná‑nè, ò cáhàn quini‑ne.
23744	MAT 16:3	Daaní, dàtnàà tu, nú color cuahá iá ansivi, te ndiaha gá itá vìcò, dandu cachí‑nsià: “Vàxi dàvì vitni”. ¡Ndahví‑nsià! Dananí uun‑nsia nchichí‑nsià, vàchi mate vàtùni nacuni‑nsià seña iá ansivi, doco mà cùì nacuni stná‑nsià índù tiempu nduá vichi.
23760	MAT 16:19	Vàchi cuàhìn daníhìtáhvìˊ mii‑ní (ñà‑sàhà palabra cachí‑nî) icúmí yàha nèhivì ndè ñuhìví ìì xí Dios, na ian cucumi‑ní ndahà cáa xán. Te nú cachì‑ní xì‑né ñà‑nsìdá cuàchi ndisa‑ne, dandu cundiaa stná palabra mà ndé (iá Dios) ansivi. Te ò nú ni cachí‑nî xì‑né ñà‑màdì cuáchi nduá sànì quida‑ne, dandu divi cundiaa stná mà ndè ansivi ―nì cachi‑yà.
23766	MAT 16:25	Vàchi nsidaa ana cuní dacácu xi vida xi, ñà‑dandáñúhú dahuun‑ne mii‑né nduá. Doco nú ni cuí‑nè sàhí, dandu ñà‑sànì càcu ndisa vida xi‑ne nduá.
23767	MAT 16:26	Vàchi mate ni níhì iin nèhivì nsidaa ñà‑ìá ñuhìví, doco ni mà sáà‑mà cundua ñà‑vàha xi‑ne nú màsà sáà stná anima‑nè càcua nùù Dios. Còó. Te ò nú ni cuní stná iin nèhivì nacuiin‑ne anima‑nè, còó, mà cúí.
23776	MAT 17:7	Dandu nì tnàtuu Jesús nùù‑né, te nì chituu‑ya ndahà‑yá ìcà‑né, cachí‑yà: ―Vàtùni ndacuìta‑nsia; màsà yúhî gà‑nsià.
23789	MAT 17:20	Dandu nì cachi‑yà xì‑né: ―Sàhà‑ñá iyuhu guá xiníndísâ‑nsiá, ñàyùcàndùá mànìcùí. Vàchi ñà‑ndáà nduú palabra cachíˋ xì‑nsiá yohó: nú xiníndísâ ndisa‑nsia, mate (iyuhu nduá) nahi tata cuati yutnù mostaza, dandu vàtùni dandacú‑nsiá nùù yucù jaàn, te cachi‑nsià xán: “Cuxio iladu”, te seguru icúmí cuu ducán, vàchi nsidanicuú iñàha cui quida‑nsia, nú xiníndísâ‑nsiá.
23802	MAT 18:6	’Nú ni datúcù iin nèhivì iin ñà‑cuati xiníndísá‑xî, ¡ndahví‑nè! Vàchi chicá vàha màcùndiacu iin yùù yódò dùcùn‑né, te ndiachi‑né mahì mar cunú sàhà‑ñá màsà dátûcù gà‑nè iin ñà‑cuati.
23803	MAT 18:7	¡Ndahví nèhivì ñuhìví datúcù xì ñanìtnaha‑xi! Vàchi mate fuerza cuàhàn tùcù dava‑ne, doco yáha ga ndahví tiàa dìsáhà‑xí túcù‑nè.
23807	MAT 18:11	Vàchi yùhù ana nduú Tnaha Nèhivì Ñuhìví, nì quesaì ñuhìví yohó ñà‑dacácui ana cuàhàn ndañuhu ni cuí.
23816	MAT 18:20	Vàchi nú sànì nataca‑nsià mate úì ò únì‑nsià iin‑ni xaan, te ndácùcahan‑nsiá quìví, dandu yucán icúmí coo stnáì cutnahí xì‑nsiá ―nì cachi Jesús.
23828	MAT 18:32	Sàhámà tucutu nì cana rey mà‑té nì cachi‑nè xì‑té: “¡Peón malu ndùù‑yó! Vàchi yùhù, nì xicahnú inì sàhù; nì dàndùtù nsìhí ñà‑ndùá nì ìníhícó, vàchi ducán nì sacundahvú núìˊ.
23848	MAT 19:17	Dandu nì cachi‑yà xì‑té: ―¿A ndísá (cuní‑nî) càhàn‑ní xì yùhù sàhà índù iñàha nduú ñà‑vàha? Vàchi còò ni‑iin nèhivì ùún vàha ndisa, cuisì nú nduí Dios, dandu vàha ndisa inì. Doco nú cuní‑nî nìhìtáhvì‑ní vida ndiaha, dandu chivàha‑ní ñà‑ndùá dandacú‑yá.
23877	MAT 20:16	Sàháyùcàndùá, nècuàchì chicá idónuu vichi, icúmí‑nê sàà‑nè natenchicùn‑nè ndè cahà‑xí, te nècuàchì nchícùn cahà‑xí vichi, icúmí‑nê sàà‑nè nàcòdònùù‑né nùù‑xí. Vàchi mate cuáhà nèhivì cánà (cundoo nùù Dios), doco sacu‑nè cunduu ana nacàxin‑ya.
23888	MAT 20:27	Vàchi nècuàchì cuní codònùù nùú‑xí, icúmí‑nê cunduu‑ne nahi peón chindéé xí nècuàchì dava ga.
23904	MAT 21:9	Te nèhivì idónuu, xì stná nècuàchì nchícùn cahà‑xí, cána ndee‑né, cachí‑nè: ―¡Viva ana sahnú yohó! ¡Descendencia ìì xí rey David nduú‑né! ¡Ndiaha gá ndeníhí vàha‑ndané, vàchi cuenta xi Stoho‑ndà Señor vàxi‑ne! ¡Ansivéhé cahnú mii‑yá iá ansivi!
23908	MAT 21:13	cachí‑yà xì nsidaa témà: ―Dohó cachí (Dios) nùù tutu ìì: “Veheñùhu xi cunduu iin vehe ndé nataca nèhivì càcàn tàhvì‑né nùí”, cachí‑yà. Doco sàhà mii‑nsiá sànì nandua na iin lugar ndé ndoó cuàhà tècuìhnà ―nì cachi Jesús.
23917	MAT 21:22	Vàchi nú ni cúníndísâ víi‑nsiá, dandu nìhìtáhvì‑nsiá nsidaa ñà‑ndùá nì cácàn tàhvì‑nsiá nùù Dios.
23927	MAT 21:32	Vàchi na ní quixi Juan Bautista cónì xìníndísâ‑nsiá (na ní càhàn‑nè sàhù) sàhà ichì váha Dios. Doco tè‑dàchíyàhvi, xì stná nècuàchì ñahà iá cuàchi xi, nì xinindisá‑né nècuàchìmà. Te nú sànì xini‑nsià (nì xinindisá cuàhà nècuàchìmà), dandu ¿índù chuun cónì náxícócuîìn stná ini‑nsià ñà‑cunindisá‑nsiá?
23933	MAT 21:38	Doco na ní xinì‑te vàxi dèhe lamú mà, dandu nì candatnuhu tnahá‑te, cachí‑te: “Tè‑yòhó nduú tè‑ìcúmí ndutahvì (xì ñuhù yohó). Vichi cahnì‑ndàté chicá vàha, dandu mii‑nda nanduu‑nda stoho ñuhù”, nì cacachì‑te.
23984	MAT 22:43	Dandu nì cachi‑yà xì‑né: ―Pues, nú ducán, dandu ¿índù chuun nì cachi David ñà‑stoho‑nè nduú‑yá na ní càhàn‑nè sàhà‑yá tìxi poder xi Espíritu Ìì xí Dios? Vàchi dohó nì cachi nècuàchìmà nùù tutu ìì:
23999	MAT 23:12	Vàchi nsidaa ana datiaá chicá ndiaá, icúmí‑nê sàà‑nè nducahan‑ne. Doco nsidaa ana ndaníhí ndáhvî xì mii‑xí, divi nduú ana chicá icúmí nìhì xì tnùñuhu.
24000	MAT 23:13	’¡Ndahví mii‑nsiá nècuàchì ley xi veheñùhu! Te ¡ndahví stná mii‑nsiá nècuàchì fariseu! Vàchi datiaá uun‑nsia vàha‑nsia. Cutu estorbu quidá‑nsiá nùù nèhivì cuní quìhvi ñuhìví ìì xí Dios: ni có‑quîhvi mii‑nsiá, te nèhivì cuní quìhvi, sadí‑nsià nùù‑né.
24001	MAT 23:14	’¡Ndahví mii‑nsiá nècuàchì ley xi veheñùhu, xì stná mii‑nsiá nècuàchì fariseu! Datiaá uun‑nsia vàha‑nsia. Vàchi tùha‑nsia (tnii diqui uun‑nsia ley, te) xidándiáá‑nsià vehe nècuàchì nì xìhì iì‑xí, te después sácuìta‑nsia nacuátú cuáhà‑nsiá na ian vàha guá‑nsià. Sàháyùcàndùá, iin castigu chicá fuerte icúmí‑nsiâ nìhì‑nsiá.
24002	MAT 23:15	’¡Ndahví mii‑nsiá nècuàchì ley xi veheñùhu, xì stná mii‑nsiá nècuàchì fariseu! Vàchi datiaá uun‑nsia vàha‑nsia. Ndè inicutu ñuhìví nácàhin‑nsia, te yáha stná‑nsià mar nducu‑nsiá ana dayáha‑nsia nùù religión xi‑nsia. Te nú sànì yàha‑ne, dandu sàhà (ley) xi‑nsia sáà stná‑nè nanduu‑ne ana malu, ndè ùì tantu gà más malu nanduu‑ne nùù mii‑nsiá, te sàhájàn chicá yàchì sàà‑nè andea.
24003	MAT 23:16	’¡Ndahví‑nsià! vàchi mate nahi nècuàchì cuaá nduú‑nsiá, doco cuní‑nsià dacúndéhe‑nsiá nèhivì índù iá ichì. Vàchi cachí‑nsià xì‑né ñà‑màdì obligación nduá nú ni caquín‑ndà compromisu, te chináhá‑ndá veheñùhu. Doco ñà‑ndùú compromisu ndisa nduú ñà‑chinaha‑nda oro iá veheñùhu, cachí‑nsià.
24006	MAT 23:19	Pues ¿índù chuun có‑sâà‑nsià cundaà inì‑nsia, te quidámáxìní guâ‑nsia? ¿A có‑ìnáhá‑nsiâ chicá ndiaá mesa ìì mà nùù nsidaa promesa? Vàchi divi sàhà mesa‑mà níhì stná promesa mà ndu‑iìá.
24010	MAT 23:23	’¡Ndahví mii‑nsiá nècuàchì ley xi veheñùhu, xì stná mii‑nsiá nècuàchì fariseu! Vàchi datiaá uun‑nsia vàha‑nsia, mate túha‑nsia cuàha‑nsia diezmu xi (yùcù cuatilúhá nahi) ndua ndòò, xì anís, xì cominu. Doco ñà‑ndùú ley ìì chicá ndiaá, ni có‑quìhín casu‑nsiàñà, mate nacáníámà sàhà nansa cunihnu ndàcuisì ini‑ndà, te cundehè ndàhví stnahá stná‑ndà, xì stná ñà‑cunihnu vàha ini‑ndà mii‑yá. Pues ñà‑jaàn ndisa ndiá ìcà‑nsiá quida‑nsia cumplir, te ni có‑xìñùhù nacoo stná‑nsià diezmu mà.
24013	MAT 23:26	¡Ndahví mii‑nsiá nècuàchì fariseu! Cutu quidámáxìní‑nsià. Vàchi (nú icúmí‑ndá) iin pocillu ò iin cóhò, amádi primeru inià ndundoo, dandu vàtùni coo ndoo (inià xì) stná yàtà‑ñá. (Pues ducání xiñuhu ndoo stná anima‑nsià.)
24014	MAT 23:27	’¡Ndahví mii‑nsiá nècuàchì ley xi veheñùhu, xì stná mii‑nsiá nècuàchì fariseu! Vàchi datiaá uun‑nsia vàha‑nsia, doco còó. Nahi monumentu (ndé índùxin nsìi), ducán nduú‑nsiá; vàchi cuaha‑ni iámà nú sànì ndanuu cuxán, doco inì‑xi ñuhú chitu iquì nsíi xi cuàhà ñà‑sìquini.
24028	MAT 24:2	Doco nì cachi‑yà xì‑né: ―¿A xiní‑nsià nsidaa vehe yohó? Yùhù cachíˋ xì‑nsiá, vàxi iin quìvì, dandu mà códotnahá gá ni‑iin yùù yohó. Vàchi icúmíâ caà nsìhá quida nèhivì.
24031	MAT 24:5	Vàchi cuàhà ana icúmí quixi dananí uun‑tè nduú‑te yùhù, te cachi iin iin‑tè xì nèhivì ñà‑Cristu nduú‑te. Te sàhájàn cuàhà nèhivì nìhì‑té dandahví‑te.
24033	MAT 24:7	Vàchi ñuu xì ñuu icúmíâ nàá stnahá. Te cuàhà rey icúmí‑tê dandacú‑te ñà‑coo guerra xì inga ñuu. Te icúmí coo stná tnama, te caca cuàhà stná cuèhè dana. Te yohó te yucán ñuhìví icúmí tnàa stná.
24035	MAT 24:9	’Daaní, tiempu yucán icúmí nèhivì tnii‑ne mii‑nsiá, te quida quini‑ne xì‑nsiá. Te dava‑nsia icúmí‑nê cahnì‑né. Vàchi sàhà yùhù icúmí nsidaa nèhivì cuni ùhì‑nè mii‑nsiá.
24047	MAT 24:21	Vàchi quìvì yucán yáha ga icúmí nèhivì ndoho‑ne. Còò gá tnùndoho chicá cahnú ni ía ndè quìvì nì cuyucun ñuhìví xì ndéˋ quìvì coamà; te ni quìvì después, mà sáà coo ga tnùndoho ndudava xi ñà‑jaàn.
24050	MAT 24:24	Vàchi icúmí quixi cuàhà tètnùhù, te iin iin‑tè cachì‑te ñà‑divi Cristu nduú‑te. Te tiempu‑mà quixi stná cuàhà ana dananí uun cáhàn cuenta xi Dios. Ndè quida stná‑te cuàhà milagru fuerte ñà‑ndulocó nèhivì, áma níhì‑te dandahví‑te nèhivì nì nacàxin‑ya cahan‑té; doco mà cúí.
24053	MAT 24:27	Vàchi na ian tása, te xiní nèhivì natnúù fuerte ndè iin ladu ansivi xi ndéˋ inga ladúà, ducán icúmí (natùi vate) stná yùhù ana nduú Tnaha Nèhivì Ñuhìví quìvì naxicocuíìn.
24058	MAT 24:32	’Vichi cuàhìn nacani iin ejemplu sàhà nù‑higu sàhà‑ñá cundaà ini‑nsià. Nú sànì ndunsidi‑nú, te nì quesaha naná ditù yuté‑nu, dandu ñà‑yùcàn cùndáà ini‑ndà sà‑ìtúú tiempu ihni.
24062	MAT 24:36	’Doco ni quìvì, te ni hora naxicocuíìn, ni‑iin nèhivì có‑ìnáhá‑nê. Ni ángel ndoó ansivi, có‑ìnáhá stnâ‑nè; ni yùhù ana nduú Dèhemanì Dios, có‑ìnáhá stnâì, cuisì Yuamánìˊ Dios ináhá. Vàchi nacua nì cuu tiempu xi Noé, ducán icúmí cuu stná na sáà meru quìvì naxicocuíìn yùhù ana nduú Tnaha Nèhivì Ñuhìví.