23222	MAT 1:9	Te Uzías mà, nì ìa stná iin dèhe‑ne nani Jotam. Te Jotam mà, nì ìa stná iin dèhe‑ne nani Acaz. Te Acaz mà, nì ìa stná iin dèhe‑ne nani Ezequías.
23223	MAT 1:10	Te Ezequías mà, nì ìa stná iin dèhe‑ne nani Manasés. Te Manasés mà, nì ìa stná iin dèhe‑ne nani Amón. Te Amón mà, nì ìa stná iin dèhe‑ne nani Josías.
23226	MAT 1:13	Te Zorobabel mà, nì ìa stná iin dèhe‑ne nani Abiud. Te Abiud mà, nì ìa stná iin dèhe‑ne nani Eliaquim. Te Eliaquim mà, nì ìa stná iin dèhe‑ne nani Azor.
23227	MAT 1:14	Te Azor mà, nì ìa stná iin dèhe‑ne nani Sadoc. Te Sadoc mà, nì ìa stná iin dèhe‑ne nani Aquim. Te Aquim mà, nì ìa stná iin dèhe‑ne nani Eliud.
23230	MAT 1:17	Ñàyùcàndùá, nsidaa xìì‑yá yucán, ùxìn cùmì ní sanduu‑ne dècuèndè tiempu xi Abraham xì dècuèndè tiempu xi David. Daaní, ndoó ùxìn cùmì gá‑nè dècuèndè tiempu xi David xì dècuèndè quìvì cuàhàn‑nè presu ñuu Babilonia. Daaní, después ndoó ùxìn cùmì gá‑nè dècuèndè tiempu xi Cristu.
23231	MAT 1:18	Cunaha‑nsiá, dohó nì cuu na ní tùinuù Jesucristu. Sànì ndiadi tnùhu nandàhà dihi‑yá María xì José. Doco tàñáha ga coo‑ne xì nècuàchìmà, te nì sàcùñuhu méè xi‑ne nì quida Espíritu Ìì xí Dios.
23233	MAT 1:20	Doco na nacání íì ini‑nè quida‑ne ducán, nì sàní‑nè nì ndecunu iin ángel xi Stoho‑ndà Señor nùù‑né, te dohó nì cachi ángel mà xì‑né: ―Cunini‑ní, José, descendencia xi David; màsà yúhî‑nî nandàhà‑ní xì María. Vàtùni cunduu‑ne ñahàdìhí‑ní, vàchi méè xi‑ne ñuhu‑ma, méè sàhà Espíritu Ìì xí Dios nduú‑vé.
23236	MAT 1:23	Cunaha‑nsiá, icúmí coo méè xi iin ñahà chìì nduú señorita; te nú sànì tùinuù‑vé, dandu cunani‑vé Emanuel, vàchi cuní cachà mà ñà‑sànì quesaa Dios cutnahá‑yá xì‑ndà nduá.
23237	MAT 1:24	Daaní, nì nsicuìhnú ini José, te nacua nì cachi ángel mà xì‑né, divi ducán nì quida‑ne, nì nandàhà‑né xì María ñà‑cunduu nècuàchìmà ñahàdìhí‑nè.
23239	MAT 2:1	Tiempu xi rey Herodes nì sandua na ní tùinuù Jesús ñuu tii Belén iá ladu Judea. Dandu nì casaà nècuàchì nchichí ñuu Jerusalén; ladu ndé caná orá nì quixi‑ne.
23247	MAT 2:9	Daaní, na ní nsihi nì sàcùnaha nècuàchì nchichí mà nùù‑té ñà‑jaàn, dandu nì quihin‑ne ichì cuàhàn‑nè. Te cunaha‑nsiá, yucán nì natùi tu sìtnúù nì xini‑nè antes ladu xínu orá. Te nì sàcòdònùù‑sí nùù‑né nì sàà‑si nì ndòo‑sì dìquì‑xí nacua ndé iá méè mà.
23249	MAT 2:11	Dandu nì caquìhvi‑ne vehe, te nì xini‑nè méè mà xì dihi‑vé nani María. Te nì tutuyuhu‑né ñuhù nùù‑vé, te nì cahvi‑névè. Dandu nì nacuna‑ne ñà‑ñùhú ñà‑cuìcà‑né, te nì dàcútâhvì‑néyà, divi oro xì inciensu xì tàtnà nani mirra.
23250	MAT 2:12	Doco después nì sàní‑nè nì cachitnùhu Dios xì‑né ñà‑ìá peligru: màsà náyàha‑ne ndé iá rey Herodes. Ñàyùcàndùá, inga ichì nì naquihin‑ne mànuhù‑né ñuu‑nè.
23251	MAT 2:13	Dandu, na sámànuhù nècuàchì nchichí, nì sàní stná José, nì xini‑nè iin ángel nì quixi nùù Stoho‑ndà Señor. Te dohó nì cachi ángel mà: ―Ndacuiìn‑ní, tnii‑ní méè, te cundaca‑nívè xì mamá xi‑ve cuahán‑nsià ñuu Egipto cunudèhé‑nsià. Te divi ñuu mà icúmí‑nsiâ cundoo‑nsia ndè cachi sàì cachitnùhi xì‑nsiá. Vàchi icúmí Herodes nanducu‑tévê ñà‑cahnì‑tévê ―nì cachi ángel mà.
23252	MAT 2:14	Ñàyùcàndùá, mate ñuú nduá, doco nì ndacuiin José nì saca‑ne méè mà xì dihi‑vé, te nì quihin‑ne ichì cuàhàn‑nè ñuu Egipto.
23255	MAT 2:17	Ñàyùcàndùá, quìvì jaàn nì cuu ndisa ñà‑ndùá nì cachitnùhu Jeremías sànaha na ní càhàn‑nè cuenta xi Dios, te dohó nì cachi‑nè:
23256	MAT 2:18	Tiacú tnaná cuáhà‑né ladu ñuu Ramá. Sacú nècuàchì ñahà, te cána‑ne, divi nècuàchì descendencia xi Raquel. Sàhà méè xi‑ne sacú‑né; nì mà cùì cahnde ini‑nè, vàchi còò cá‑vè.
23257	MAT 2:19	Daaní, José, iá va‑ne ñuu Egipto. Dandu nì sàà quìvì nì xìhì rey Herodes. Te nì sàní tu José inga xichi, nì xini‑nè iín iin ángel nì quixi nùù Stoho‑ndà Señor,
23260	MAT 2:22	Doco nì xinitnùhu‑ne sàdàndàcú dèhe Herodes mà nani Arquelao, cusáhnû‑te lugar xi nsì‑yua‑té ladu Judea. Ñàyùcàndùá, nì yùhí‑nè nùhù‑nè ladu mà. Daaní, inga xichi nì sàní‑nè, nì cachitnùhu Dios ñà‑ndisa iá peligru. Ñàyùcàndùá, nì yàha‑ne chicá nùù‑xí dècuèndè ladu Galilea,
23262	MAT 3:1	Daaní, después nì quixi Juan Bautista yucù iá ladu Judea. Te nì quesaha‑né cáhàn‑nè sàhù yucán,
23265	MAT 3:4	Te Juan mà, dòò idì sìcamellu nì sandixi‑ne, te iìn quísi nì cuyucun siuhma tìxi‑ne. Te sìca xì ndudi ñùñù yucù nduá nìsa itiacu‑nè.
23267	MAT 3:6	Te nì cuhiì‑né nì quida nècuàchìmà ini yùte mà na ní dàtúi‑ne cuàchi‑ne.
23268	MAT 3:7	Doco nì xini Juan ñà‑vàxi stná cuàhà nècuàchì fariseu xì cuàhà stná nècuàchì saduceu, cuní‑nè cuhiì stná‑nè. Ñàyùcàndùá nì cachi‑nè xì nècuàchìmà: ―Mii‑nsiá, na quidá còò, ducán quidá‑nsiá, vàxi‑nsia yohó xinúdèhé‑nsià nùù castigu icúmí quixi. ¿Ana divi nì cachi xì‑nsiá ñà‑quida‑nsia ducán?
23269	MAT 3:8	Cunaha‑nsiá, xiñuhu quida ndisa‑nsia cumplir nacua ndiá ìcà quida‑nda na naxícócuîìn ndisa ini‑ndà sàhà cuàchi‑nda.
23271	MAT 3:10	Te vichi sà‑ìá cuàhàn (cachi‑yà índù nèhivì nìhì‑xì castigu), na ian cuàhàn‑ndà nacàxin‑nda yutnù có‑càná fruta, te nihi‑nda hacha cahnde‑ndànú coco‑nù. Pues ducán icúmí cuu stná xì nèhivì có‑quìdá víi.
23272	MAT 3:11	Vàchi yùhù, tècuìí quidá íìˊ mii‑nsiá na cuú‑nsiá arrepentir; doco nchícùn gà vàxi ana chicá cahnú poder‑xi nùù yùhù: te ni có‑nâtùi (cundui nahi mozo xi‑ya) ñà‑chindeí quee ndìsàn‑yá. Doco mii‑yá, tìxi Espíritu Ìì xí Dios icúmí‑yâ quida iì‑yá anima‑nsià. Te na quidá ñuhu, ducán icúmí‑yâ quida stná‑yà xì‑nsiá (dandáñúhú stnâ‑yà ñà‑có‑ndiàá).
23273	MAT 3:12	Te vichi sà‑ìá cuàhàn‑yà quida‑ya na ian quida‑nda xi trigu, dandiachi‑ndañá xì yutnù chipála dècuèndè ndiachi nsihí trigu ndoó nùù ñuhù, dandu nùnìá, chivàha‑ndañá, doco mihì‑ñá, coca. Te divi ducán icúmí‑yâ quida stná‑yà (xì nèhivì ñuhìví: nèhivì xí mii‑yá, càcu‑ne; doco nèhivì dava ga), nicanicuahàn icúmí‑nê coco‑ne ―nì cachi Juan.
23274	MAT 3:13	Daaní, nì quee Jesús ladu Galilea, cuàhàn‑yà yùte Jordán ndé iá Juan, vàchi cuní‑yà quida iì nècuàchìmà‑yá.
23275	MAT 3:14	Doco nècuàchìmà, có‑cùní‑nè, vàchi cachí‑nè xì‑yá: ―Yùhù xiñuhí cuhiìˊ quida mii‑ní, màdìá mii‑ní quixi‑ní nùù yùhù, (te cuhiì‑ní).
23276	MAT 3:15	Dandu nì cachi‑yà xì‑né: ―Ducanicoó vichi, vàchi ducán xiñuhu quida‑nda sàhà‑ñá quida ndisa‑nda nsidaa ñà‑ndùá ndiá ìcà‑ndà. Dandu nì candisá Juan, te nì quida iì‑néyà.
23277	MAT 3:16	Daaní, nì nsihi nì cuhiì‑yá, te nì quee‑ya nùù tècuìí, dandu nì nuna ansivi, te nì xini‑yà mànuu Espíritu Ìì xí Dios vàxi‑ya na iin sì‑lomá, meru dìquì Jesús mànuu‑ya vàxi‑ya.
23279	MAT 4:1	Daaní, nihí Espíritu Ìì Jesús nì sàhàn ñà‑coo‑ya yucù dàná, vàchi yucán cuàhàn ñà‑malu quida‑sì lucha dacà‑síyâ. Ñàyùcàndùá, nì quihin‑ya ichì cuàhàn‑yà,
23280	MAT 4:2	te yucán iá‑yà ùì dico quìvì ndui te ñuú; te iníhíì‑yá, iá dòcó‑yà. Ñàyùcàndùá, cuàhà doco xíhì‑yà.
23284	MAT 4:6	te nì cachì‑si xi‑yá: ―Nú ndisa Dèhemanì Dios nduu‑ní, dandu dandiachi‑ní mii‑ní, vàchi ducán cachí nùù tutu ìì: Icúmí Dios dandacú‑yá nùù ángel xi‑ya ñà‑cundiaa‑nè mii‑ní. Te cachí stná tutu mà: Icúmí ángel natnii ndahà‑né mii‑ní ñà‑màsà máquìhi sàhà‑ní ni‑iin yùù.
23285	MAT 4:7	Dandu nì cachi Jesús xì‑sí: ―Cachí stná tutu ìì: “Màsà quídá cánûú‑ndá ñà‑có‑cùní Stoho‑ndà Señor”.
23289	MAT 4:11	Dandu nì nacoo‑sìyá cuàhàn‑si, te nì caquesaa ángel nì nacuàhandee ini xì‑yá.
23291	MAT 4:13	Doco cónì cuèé‑yà yucán. Còó, nì quihin‑ya ichì cuàhàn‑yà ñuu Capernaum iá yuhù mar ladu ndé cachí xì‑né ladu Zabulón xì Neftalí.
23295	MAT 4:17	Dandu divi tiempu mà nì quesaha Jesús cáhàn‑yà sàhù xì nèhivì, cachí‑yà: ―Naxicocuíìn inì‑nsia sàhà cuàchi‑nsia, vàchi sà‑ìtúú tiempu cuni‑nsià cusahnú mii‑yá iá ansivi.
23302	MAT 4:24	Ñàyùcàndùá, ndè inii ladu Siria nì xìtià fama‑yà. Sàhà ñà‑jaàn cuàhà gá nècuàchì cuhí ndacá nèhivì nì quixi nùù‑yá, xínduu‑ne nèhivì ndohó quidá iin cuèhè, ò iin dolor, te xínduu stná‑nè ana ñuhú ñà‑malu anima‑xi, xì stná nèhivì xíhì ìhí, ò néhivì sànì nduyutnu. Doco nsidaa‑né, nì dàndúvàha‑yanè.
23303	MAT 4:25	Ñàyùcàndùá, yáha ga cuàhà nèhivì nì tenchicùn xì‑yá, xínduu‑ne nèhivì nì quixi ladu Decápolis, xì stná ñuu Jerusalén, xì stná ladu Judea, xì stná inga ladu yùte Jordán.
23305	MAT 5:2	te nì quesaha‑yá chináhá‑yànè; te dohó nì cachi‑yà xì‑né:
23309	MAT 5:6	’Nansicáhán nècuàchì yáha ga cuní quida viì, vàchi icúmí Dios chindee‑yánè ñà‑quida viì ndisa‑ne.
23313	MAT 5:10	’Nansicáhán nècuàchì nú icúmí‑nê ndoho‑ne sàhà iin chuun viì nì quida‑ne, vàchi sànì nìhìtáhvì‑né ñuhìví ìì xí Dios.
23314	MAT 5:11	’Nansicáhán stná mii‑nsiá na cánàhá nèhivì xì‑nsiá sàhí, te ò quidá quini‑ne xì‑nsiá, te ò dacuidádiquí stná‑nè mii‑nsiá.
23315	MAT 5:12	Vàchi quìvì quida‑ne ducán, dandu ni cúdíì inì‑nsia, te cundoo‑nsia contentu, vàchi iin ñà‑vàha cahnú cucumi‑nsiá ndè ansivi. Vàchi ducán nìsa quida quini stná nèhivì sànaha xi nècuàchì nìsa cahàn cuenta xi Dios.
23316	MAT 5:13	’Mii‑nsiá, nahi chuun quidá ììn, ducán quidá stná‑nsià ñuhìví yohó. Doco nú sànì ndañuhu ñà‑ádì xán, dandu mà cúí nduhadì gá‑ñà. Vàchi còò cá chuan, ñàyùcàndùá saté uun nèhivì‑ñá, te sánihni‑neà.
23317	MAT 5:14	’Na quidá stná orá datnúù, ducán quidá stná mii‑nsiá ñuhìví yohó. Te ducán nduú stná‑nsià na iin ñuu tuí dìnì iin yucù, vàchi mà cúí coo dèháˋ nùù nèhivì.
23318	MAT 5:15	Stná iin lámpara, có‑nàcuícun‑ndañá ñà‑coo dèháˋ tìxi iin ìcà; còó. Sácùnùú ducún‑ñà sàhà‑ñá cutnuà, te cutùi nùù nsidaa nèhivì quíhvi vehe.
23319	MAT 5:16	Ducán xiñuhu quida stná mii‑nsiá: quida‑nsia obra vàha sàhà‑ñá cundehè nèhivì, dandu naquimanì‑né Yuandiáhá‑nsiâ iá ansivi, vàchi na ian datnúù‑nsià nùù nècuàchìmà nduá.
23322	MAT 5:19	Ñàyùcàndùá, nú cô‑quìdá iin tiàa cumplir mate iin ley chicá tii nduá, te ducán chináhá‑nè nèhivì, pues divi tiàa‑ma cunduu ana chicá có‑ndiàá na sáà quìvì cusahnú mii‑yá iá ansivi. Doco nú ni quidá ndisa‑ne cumplir ñà‑ndùá cachí ley xi‑ya, te ducán chináhá‑nè ñanìtnaha‑ne, dandu cunduu‑ne ana chicá ndiaá na sáà quìvì cusahnú‑yá ñuhìví yohó.
23323	MAT 5:20	Vàchi yùhù cachíˋ xì‑nsiá, chicá viì xiñuhu quida‑nsia nùù nècuàchì ley xi veheñùhu, xì nùù stná nècuàchì fariseu, vàchi nú coó, mà nunca sàà‑nsià cuni‑nsià ñuhìví ìì xí mii‑yá iá ansivi.
23324	MAT 5:21	’Mii‑nsiá, sànì inini‑nsia palabra nì cachi nècuàchì sànaha ñà‑màsà cáhni stnaha‑nda; doco te nú ni quida‑nda ducán, dandu icúmí ndundaà sàhámà.
23329	MAT 5:26	Vàchi ñà‑ndáà nduá cachíˋ xì‑nsiá yohó, nú ducan ni cuu‑xi‑nsiá, dandu mà quéé‑nsiá dècuèndè nú sànì dànáà nsìhí‑nsiá nsidaa ñà‑ndùá iníhícá‑nsiâ.
23331	MAT 5:28	Doco yùhù, (más gà) cachíˋ xì‑nsiá vichi, vàchi nú cuisì indéhe iin tiàa iin nècuàchì ñahà, te xího‑téné, dandu dava‑ni queámà na ian sànì quida‑tè cuàchi xi nècuàchìmà, vàchi iá cuàchi ma anima‑te.
23332	MAT 5:29	Ñàyùcàndùá, nú nduchìnúù‑nsiá, cuníà quida‑nsia iin cuàchi, dandu chicá vàha tavà‑nsiáñà, dacaná‑nsiáñà, vàchi chicá vàha ni ndáñúhú iyuhu iin xaan xí‑nsiá, te màdìá sàà inii cuerpu xi‑nsia andea.
23333	MAT 5:30	Te ni cachí‑ndà nú ndahàcuàhá‑nsià cuníà quida‑nsia iin cuàchi, dandu chicá vàha ni táhndèà dacaná‑nsiáñà, vàchi chicá vàha ni ndáñúhú iyuhu iin xaan xí‑nsiá, te màdìá sàà inii iquìcúñú‑nsià andea.
23336	MAT 5:33	’Sà‑ìnáhá stnâ‑nsià nì cachi nècuàchì sànaha: “Nú ni chínáhá‑ndá Stoho‑ndà Dios ñà‑quida‑nda iñàha, dandu fuerza icúmí‑ndá quida ndisa‑ndañá cumplir”.
23338	MAT 5:35	Ni màsà ndácùcahan stná‑nsià quìvì ñuhìví yohó, vàchi nahi lugar ndé ndetátú sàhà‑yá nduá. Ni màsà ndácùcahan stná‑nsià quìvì ñuu Jerusalén, vàchi divi ñuu mii‑yá nduá, te rey fuerte nduú stná‑yà.
23341	MAT 5:38	’Sà‑ìnáhá stnâ‑nsià nìsa cachi‑nè: “Nú ni tavá nèhivì iin nduchìnúù‑ndà, dandu xiñuhu quee stná iin nduchìnúù mii‑né. Te ò nú iin nùhu‑nda ni tavá‑né, dandu ni queé stná iin nùhu mii‑né”.
23342	MAT 5:39	Doco yùhù cachíˋ, màsà dúcun ndahà tnàhà‑ndà xì nècuàchì quidá quíní xí‑ndá. Vàchi nú ni caní‑né nùù‑ndà ladu cuàhá‑ndà, dandu ni cuáha stná‑ndà inga ladu‑ndà.
23347	MAT 5:44	Doco yùhù cachíˋ, xiñuhu cuu ini‑ndà sàhà nèhivì xiní ùhì xì‑ndà te casàhú viì‑ndà xì nèhivì xícàn chìhán dìquì‑ndà; te obra vàha ni quidá stná‑ndà sàhà nèhivì có‑xìñùhù xì‑ndà; te nú cânàhá‑nè xì‑ndà, te quidá quini‑ne xì‑ndà, dandu ni cácàn tàhvì‑ndà nùù Dios sàhà‑né.
23348	MAT 5:45	Cunaha‑nsiá, nú ni quidá‑nsiá ducán, dandu cunduu ndisa‑nsia dèhe Yuandiaha‑nsiá iá ansivi, vàchi mii‑yá, dandacú‑yá ñà‑xìnu orá nùù nsidanicuú nèhivì, vàha‑ne ò malu‑nè. Te dacuún stná‑yà dàvì nùù nsidaa nèhivì, a quidá víi‑né, ò có‑quìdá víi‑né.
23349	MAT 5:46	Vàchi nú cuisì nèhivì cuú ini xì sàhà‑nsiá cuú stná inì‑nsia sàhà‑xí, dandu mà níhì‑nsiá premiu sàhájàn. Dècuèndè nècuàchì iá cuàchi‑xi nahi tè‑dàchíyàhvi (ñuu‑ndà yohó), quidá stná‑nè ducán.
23350	MAT 5:47	Te nú cuisì tnaha‑nsia cásàhú xì‑nsiá, pues màdì obra ndiaha nduájàn, vàchi divi ducán quidá stná nèhivì có‑ìnáhá xí Dios.
23351	MAT 5:48	Ñàyùcàndùá, xiñuhu quida viì ndisa‑nsia nacua quidá Yuandiaha‑nsiá iá ansivi.
23352	MAT 6:1	’Màsà quídá‑nsiá obra xi‑nsia sàhà‑ñá cundehè nèhivì, vàchi nú sàhà ñà‑jaàn nduá, dandu còò ñà‑vàha nìhì‑nsiá sàhámà nùù Yuandiaha‑nsiá iá ansivi.
23353	MAT 6:2	Ñàyùcàndùá, nú cuàhàn‑nsià dacútâhvì‑nsiá nècuàchì ndahví, màsà cátétnùhu‑nsia ñà‑jaàn. Vàchi ducán quidá nèhivì datiaá uun nduú nèhivì vàha, quidá váté‑nê obra xi‑ne veheñùhu ò calle sàhà‑ñá cuní‑nè ndee vàha‑ne nùù nèhivì. Te ñà‑ndáà nduá cachíˋ xì‑nsiá yohó: cuisì ñà‑jaàn cunduu ñà‑vàha nìhì‑né.
23354	MAT 6:3	Doco mii‑nsiá, na quidá‑nsiá iin obra, quida dèhé‑nsiàñà, dandu coo dèháˋ nùù nèhivì. Doco nùù Yua‑nda Dios, còó, vàchi indéhe‑yá, te nùù mii‑yá icúmí‑nsiâ nìhì‑nsiá ñà‑vàha xi‑nsia.
23356	MAT 6:5	’Na xícàn tàhvì‑nsiá nùù Dios, màsà quídá‑nsiá na quidá nècuàchì datiaá uun nduú nèhivì vàha. Vàchi mii‑né, cudíì ini‑nè cuita‑ne nacuatu‑ne veheñùhu ò esquina sàhà‑ñá cundehè nèhivì‑né. Doco ñà‑ndácuisì nduá yohó cachíˋ: cuisì ñà‑cundehè nècuàchìmàné cunduu ñà‑vàha xi‑ne.
23357	MAT 6:6	Doco ndohó, na xícàn tàhvì‑ndà nùù Yua‑nda Dios, ni nánsìhvi‑nda ini vehe‑nda, te nacadi‑ndà yehè; dandu miiní‑yá iníní‑yá na cáhàn‑ndà xì‑yá. Te indéhe‑yá, mate nèhivì, còó, có‑xìní‑nè ñà‑ndùá quìdà‑ndà. Dandísá nìhì‑ndà iin ñà‑vàha xi‑nda nùù‑yá.